Καλλιτεχνικά μαθήματα στο λύκειο: Σαν την τρίχα απ’ το ζυμάρι;

 της Γεωργίας Βαλωμένου από τα Ενθέματα

Πάμπλο Πικάσο, «Κλωντ και Παλόμα»,
1954

Κάποτε, όταν πρωτοδιορίστηκα, είχα έναν μαθητή στο ελεύθερο σχέδιο, τον Κ., που ήταν άριστος. Όταν λέω άριστος, δεν εννοώ πως είχε ταλέντο, που είχε κι απ’ αυτό, εννοώ πως ήταν συνεπής, δεν έχανε μάθημα, είχε πάντα μαζί του τα μολύβια του και όλα όσα χρειαζόταν για το σχέδιο, με άκουγε με πολλή προσοχή και αξιοποιούσε αμέσως τις συμβουλές που του έδινα. Με λίγα λόγια, ένας υποδειγματικός μαθητής. Στο πρώτο τετράμηνο του έβαλα ένα 20 στρογγυλό, και με όλη μου την καρδιά. Όταν όμως πήγα να το περάσω στην καρτέλα του, διαπίστωσα πως οι βαθμοί του κυμαίνονταν κοντά στη βάση και συνήθως λίγο κάτω απ’ αυτήν. Άκουσα μάλιστα, με μεγάλη μου έκπληξη, και δυο συναδέρφους να συζητούν αν θα πρέπει να τον περάσουν ή όχι. Όταν ο Κ. είδε το εικοσάρι στο σχέδιο, το οποίο εκτός από επιβράβευση της προσπάθειάς του ήταν και μια σημαντική βοήθεια στο ανέβασμα του μέσου όρου του για να προαχθεί, η χαρά του ήταν συγκινητική. Μου είπε πως δεν είχε ξαναπάρει ποτέ 20 και, ειλικρινά, μου φάνηκε πως άλλαξε η στάση του σώματός του και όλη του η εμφάνιση. Το παιδί που είχε κατηγοριοποιηθεί μέσα από χρόνια εκπαιδευτικής αξιολόγησης στα «βασικά» μαθήματα ως «αδύναμος» ή «κουμπούρας»  βρέθηκε να είναι σε κάτι δυνατός, κι αυτό τον βοήθησε να διευρύνει την προοπτική του για το ποιος είναι και τι μπορεί να καταφέρει. Αν αυτό είναι μια εκπαιδευτική αξία, ας αποφανθούν οι ειδικοί. Εγώ αρχιτέκτονας είμαι και δεν έχω, σύμφωνα με τον κ. Λοβέρδο, παιδαγωγική επάρκεια…*

Σε όλα τα χρόνια που υπηρετώ στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση και διδάσκω σχέδιο, πάντα υπάρχει ένας ή μία τουλάχιστον Κ. στην τάξη μου: ένα παιδί που μέσα στην αίθουσα του σχεδίου αλλάζει την εικόνα που έχει το ίδιο για τον εαυτό του ως μαθητή, που στο δίωρο του σχεδίου μεταμορφώνεται από παρία σε αστέρι της τάξης.

Ένας συνάδερφος μαθηματικός μου διηγήθηκε προχθές τη δική του εμπειρία: ένας μαθητής του, την ώρα των μαθηματικών, ζωγράφιζε ασταμάτητα στα περιθώρια του βιβλίου. O συνάδερφός μου πρόσεξε πόσο ωραία ήταν τα πρόχειρα αυτά σχέδια και τον συμβούλεψε να ασχοληθεί πιο σοβαρά. Μίλησε με τον καθηγητή του σχεδίου, ο οποίος προσέγγισε το μαθητή και ασχολήθηκε μαζί του, και σήμερα το παιδί αυτό –που ήταν ένας πολύ αδύναμος μαθητής– σπουδάζει σε σχολή Καλών Τεχνών στη Γαλλία.

Το ελεύθερο και το γραμμικό σχέδιο της Β΄ Λυκείου ήταν δυο μαθήματα επιλογής, τα οποία από τη φετινή χρονιά καταργήθηκαν. Η διδασκαλία τους γινόταν σε ένα δίωρο την εβδομάδα, ένα εκπαιδευτικό δίωρο, δηλαδή κάτι λιγότερο από μιάμιση ώρα, που προφανώς δεν επαρκούσε για να προετοιμάσει τα παιδιά για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις του σχεδίου. Ήταν όμως, για κάποια παιδιά, μια όαση μέσα στην ξηρασία των «βασικών» μαθημάτων, στα οποία για διάφορους λόγους αδυνατούσαν να ανταποκριθούν επαρκώς. Μια όαση όπου ένιωθαν δυνατά και δημιουργικά και όπου μπορούσαν να χαλαρώσουν και να εκφραστούν.

Η κατάργηση των καλλιτεχνικών μαθημάτων έχει προκαλέσει πολλές αντιδράσεις, κυρίως από τους καθηγητές των καλλιτεχνικών, αλλά και πολλά άλλα μέλη της σχολικής κοινότητας, με βασικό επιχείρημα ότι είναι απαράδεκτος ο εξοστρακισμός κάθε μορφής τέχνης από το σχολείο. Υπάρχει και κάτι ακόμα όμως. Σε ένα σχολείο που έχει πια ξεκάθαρα (με το «νέο» λύκειο και την τράπεζα θεμάτων) μετατραπεί σε προπαρασκευαστήριο για τις εισαγωγικές εξετάσεις, η σχολική κοινότητα αλλά και το κοινωνικό σύνολο, όλοι μας, καλούμαστε να αποφασίσουμε:

Θέλουμε ένας μαθητής που δεν τα καταφέρνει στα μαθητικά, τη φυσική ή τα αρχαία (δεν ανοίγω εδώ το κεφάλαιο γιατί και πώς), να  βρίσκει ενδιαφέρον, προοπτική, αναγνώριση και χαρά σε κάποιο  «δευτερεύον» μάθημα; Ή θέλουμε να περιθωριοποιείται, να μένει μετεξεταστέος και καμιά φορά να «πετιέται» εκτός συστήματος σαν την τρίχα απ’ το ζυμάρι;

*Αναφορά στην δήλωση του Υπουργού Παιδείας, σε πρωινή εκπομπή του Mega, αναφορικά με την παιδαγωγική επάρκεια του Θέμη Κοτσιφάκη, προέδρου της ΟΛΜΕ, που είναι νοσηλευτής.Ο κ.  Λοβέρδος αγνοεί προφανώς ότι η παιδαγωγική επάρκεια αποτελεί προϋπόθεση διορισμού (χωρίς να μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι όλοι οι καθηγητές τη διαθέτουν). 

Η Γεωργία Βαλωμένου είναι αρχιτέκτονας, εκπαιδευτικός δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης