Υποαπασχόληση και μισθοί - ψίχουλα τσακίζουν την εργατική τάξη

Από το Ριζοσπάστη. Καθεστώς οι ελαστικές σχέσεις εργασίας. Εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι δε θα πάρουν σύνταξη ποτέ

Εκατοντάδες χιλιάδες νέοι εργαζόμενοι δεν πρόκειται ποτέ να συμπληρώσουν τα ένσημα για να κατοχυρώσουν δικαίωμα στη σύνταξη

Υποαπασχόληση, αποδοχές - φιλοδώρημα, στέρηση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος σε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους που κυνηγάνε το μεροκάματο για δεκάδες χρόνια. Αυτή την πραγματικότητα καταγράφουν τα ετήσια στοιχεία του ΙΚΑ για το 2013. Στοιχεία που υπογραμμίζουν ότι αποτελεί τουλάχιστον εμπαιγμό ο πρόσφατος ισχυρισμός του υπουργού Εργασίας ότι «η μισθωτή απασχόληση στην Ελλάδα "ξαναζωντανεύει", επιδεικνύοντας ένα πρωτόγνωρο δυναμισμό». Αυτό που πραγματικά ζωντανεύει είναι η εργασιακή ζούγκλα, που κατατρώει τις ζωές των εργαζομένων για να βγάζει κέρδη το κεφάλαιο.

Ενα γενικό στοιχείο είναι ότι πάνω από το 50% των ασφαλισμένων μισθωτών στο ΙΚΑ υποαπασχολούνται, δεν εργάζονται δηλαδή με σχέση πλήρους απασχόλησης. Συναφές με αυτό είναι και το στοιχείο που δείχνει ότι στις κοινές επιχειρήσεις και τα οικοδομοτεχνικά έργα, από τους 2.244.508 μισθωτούς - ασφαλισμένους που καταγράφηκαν στο ΙΚΑ το 2013, μόνο οι 1.540.252 (68,62%) έχουν δικαίωμα περίθαλψης! Οι υπόλοιποι, δηλαδή, δε συμπληρώνουν τα αναγκαία ένσημα για να δικαιούνται στοιχειώδεις παροχές Υγείας.

Τα στοιχεία που ακολουθούν αφορούν μόνο στις κοινές επιχειρήσεις, όπου συγκεντρώνεται το 95,91% των μισθωτών.

1. Αποδοχές-ψίχουλα. Οι μέσοι όροι των ετήσιων αποδοχών όσων έκαναν μέχρι 249 μεροκάματα το 2013, ξεκινάνε από 405 ευρώ και δεν καταφέρουν να φτάσουν καν τα 6.000 ευρώ! Από την ομάδα αυτή, ξεχωρίζουμε δύο υποομάδες:

• Ο μέσος όρος των ετήσιων αποδοχών όσων έκαναν μέχρι 99 ένσημα ήταν μόλις 886 ευρώ.
• Ο μέσος όρος των ετήσιων αποδοχών όσων έκαναν από 100 έως 149 ένσημα ήταν 2.546 ευρώ.

Κατά τα λοιπά, ο μέσος όρος των ετήσιων αποδοχών των «τυχερών» που έκαναν από 250 μέχρι 300 μεροκάματα, είναι μόλις 10.437 ευρώ!

Να σημειωθεί ότι οι ετήσιες αποδοχές υπολογίζονται αφού αφαιρεθούν οι ασφαλιστικές εισφορές προς το ΙΚΑ. Ομως, ούτε το ποσό που μένει είναι αυτό που παίρνουν στο χέρι οι εργαζόμενοι, γιατί δεν έχει αφαιρεθεί ακόμα ο φόρος και άλλες κρατήσεις.

2. Συνθήκες ημι-ανεργίας. Από το σύνολο των μισθωτών στις κοινές επιχειρήσεις, 1.107.272 εργαζόμενοι (το 51,43% του συνόλου των μισθωτών - ασφαλισμένων στο ΙΚΑ) πραγματοποίησαν από ελάχιστα έως 249 μεροκάματα όλο το χρόνο! Από αυτούς:

• Οι 523.310 (24,30% επί του συνόλου των μισθωτών) έκαναν από 1 έως 99 μεροκάματα.
• Οι 228.472 (10,61%) έκαναν από 100 έως 149 μεροκάματα.

Αλλοι 1.045.542 (48,57%) εργαζόμενοι ...«κατόρθωσαν» να κάνουν από 250 έως 300 μεροκάματα.

Είναι φανερό από τα στοιχεία ότι η υποαπασχόληση καλπάζει, με τις ελαστικές μορφές να κυριαρχούν. Μαζί τους ευδοκιμούν η μαύρη εργασία, τα ωράρια λάστιχο, η εκ περιτροπής εργασία. Η κατάσταση αυτή, όμως, δεν έπεσε από τον ουρανό, ούτε είναι αποκλειστικά παράγωγο της κρίσης. Για του λόγου το αληθές, θυμίζουμε ένα αποκαλυπτικό απόσπασμα από την εισηγητική έκθεση νομοσχεδίου για τα εργασιακά το 2010, όπου, μεταξύ άλλων, αναφέρονταν:

«Εδώ και δύο δεκαετίες και πλέον αναπτύσσονται στην αγορά εργασίας νέες μορφές απασχόλησης κατ' απόκλιση από τον παραδοσιακό τρόπο απασχόλησης, με όλο και μεγαλύτερο αυξανόμενο αριθμό εργαζομένων. Ο παραδοσιακός τύπος σύμβασης εργασίας πλήρους απασχόλησης για αόριστο χρόνο σε συγκεκριμένο εργοδότη, με σταθερό ωράριο και σταθερό μισθό, έπαψε να είναι κυρίαρχος (...) Οι ευέλικτες σχέσεις εργασίας ανθούν. Σε όλες τις χώρες της Ευρώπης οι συμβάσεις έργου, μερικής απασχόλησης, προσωρινής απασχόλησης, δανεισμού εργαζομένων, ορισμένου χρόνου, τηλεργασίας, ετοιμότητας εργασίας ή εργασία μετά από κλήση ή τηλε-ετοιμότητα ή συνδυασμός αυτών, συνιστούν τη νέα πραγματικότητα στην αγορά εργασίας».

Πρόκειται για κυνική ομολογία ότι η στρατηγική της ΕΕ και η εφαρμογή της στα κράτη - μέλη, ανεξάρτητα από τους ρυθμούς και το εύρος των ανατροπών στην κάθε χώρα, είχαν ως στόχο και ως αποτέλεσμα το χτύπημα της μόνιμης και σταθερής εργασίας, μέσα από την εισαγωγή και γενίκευση των ευέλικτων μορφών εργασίας.

3. Είδος προς εξαφάνιση η πλήρης απασχόληση. Ούτε ένα εκατομμύριο δε φτάνουν οι μισθωτοί με πλήρη απασχόληση. Αυτό προκύπτει από τη μελέτη των στοιχείων του ΙΚΑ σε συνδυασμό με τα στοιχεία που προκύπτουν από το σύστημα «Εργάνη», που καταγράφει μεταξύ άλλων τις ροές απασχόλησης.

Οι 2.244.508 μισθωτοί - ασφαλισμένοι στο ΙΚΑ, είναι όσοι έχουν κάνει έστω κι ένα μεροκάματο το 2013. Ομως το «Εργάνη» δίνει το μέσο όρο των απασχολουμένων καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Από αυτό προκύπτει ότι ο μέσος όρος των μισθωτών, αυτοί δηλαδή που απασχολούνται σε σταθερή βάση όλο το έτος, το 2013 ήταν μόλις 1.371.450 άτομα! Με άλλα λόγια, οι περίπου 900 χιλιάδες άνθρωποι, που εμφανίζονται στις καταστάσεις του ΙΚΑ, βρίσκονται στη δίνη ανακύκλωσης της ανεργίας, κάνοντας μερικά μεροκάματα το χρόνο.

Εξίσου σημαντικό είναι το στοιχείο πως από το βασικό όγκο των μισθωτών μόλις το 70% δουλεύει πάνω από 35 ώρες τη βδομάδα. Περίπου το 20% δουλεύει από μία έως 20 ώρες τη βδομάδα και το 10% από 20,1 έως 35 ώρες τη βδομάδα.

4. Ούτε σκέψη για σύνταξη. Από τα παραπάνω στοιχεία προκύπτει ένα εξίσου σημαντικό συμπέρασμα: Εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι δε θα καταφέρουν να πάρουν σύνταξη ποτέ. Την περίοδο αυτή βρίσκεται σε εξέλιξη η νέα αντιασφαλιστική επίθεση. Οπως έχει ομολογήσει η κυβέρνηση, ένας από τους βασικούς άξονες της επίθεσης αυτής είναι η αύξηση του αριθμού των ενσήμων που απαιτούνται για να μπορέσει κάποιος να πάρει την κατώτερη σύνταξη, από 4.500 σε 6.000.

Οπως προκύπτει όμως από τα στοιχεία του ΙΚΑ, ο μέσος όρος των μεροκάματων για το σύνολο των εργαζομένων στις κοινές επιχειρήσεις είναι 200 το χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι οι σημερινοί εργαζόμενοι, αν τους αντιμετωπίζαμε ως σύνολο, με τους σημερινούς ρυθμούς απασχόλησης, θα πάρουν την κατώτερη σύνταξη μετά από 30 ολόκληρα χρόνια δουλειάς!

Στα επιμέρους στοιχεία η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη, τουλάχιστον για το 35% των εργαζομένων. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΚΑ, 751.782 εργαζόμενοι έχουν κάνει μέχρι 149 μεροκάματα το 2013. Δηλαδή για να μπορέσουν να συμπληρώσουν 6.000 ένσημα πρέπει να δουλεύουν στην καλύτερη περίπτωση (149 ένσημα) πάνω από 40 χρόνια. Ακόμα χειρότερα, όσοι κάνουν 100 ένσημα, πρέπει να δουλεύουν περίπου 60 χρόνια και πάει λέγοντας! Στην πράξη οι άνθρωποι αυτοί θα πεθάνουν πριν προλάβουν να αποκτήσουν το δικαίωμα στη σύνταξη - ψίχουλα.

5. Καταλήστευση των παραγωγών του πλούτου. Τα παραπάνω στοιχεία μαρτυρούν τη συντριβή των μισθών που συνεπιφέρει ανάλογες επιπτώσεις στις παροχές των ασφαλιστικών ταμείων και στις συντάξεις. Αποκαλυπτικό (αν και ενδεικτικό μόνο) στοιχείο της τεράστιας εκμετάλλευσης των εργαζομένων είναι ότι, τη στιγμή που το ΑΕΠ το 2013 έφτανε τα 183 δισ. ευρώ, οι ακαθάριστες μεικτές αποδοχές για το σύνολο των πάνω από 2 εκατομμύρια εργαζομένων στις κοινές επιχειρήσεις ήταν μόλις 21 δισ. ευρώ.

Η σύγκριση των στοιχείων είναι εξίσου αποκαλυπτική. Το 2009 το σύνολο των μεικτών αποδοχών (περιλαμβάνονται και οι ασφαλιστικές εισφορές εργοδοτών και εργαζόμενων) του συνόλου των εργαζομένων στις κοινές επιχειρήσεις, ασφαλισμένων στο ΙΚΑ, ήταν αυξημένο κατά 28,5% σε σχέση με το 2013, ενώ το σύνολο των μισθωτών ήταν αυξημένο κατά 10,89%. Το στοιχείο αυτό επιβεβαιώνει ότι ένα μεγάλο τμήμα των εργαζομένων έχει πεταχτεί στην ανεργία αλλά και το βαθμό καταλήστευσής του.

Χρήστος ΜΑΝΤΑΛΟΒΑΣ