Επαναστατώντας ενάντια στα ίδια μας τα νιάτα

η ομιλία της Ελένη Πορτάλιου στην πολιτική εκδήλωση "Τι αριστερά χρειαζόμαστε"; που οργάνωσε το ΚΟΚΚΙΝΟ ΔΙΚΤΥΟ, Δευτέρα 29/2 στην ΕΣΗΕΑ. Πηγή

Οι συνομιλητές/συνομιλήτριες του σημερινού πάνελ αποτυπώνουν συγκροτημένες ομαδοποιήσεις της αριστεράς που απέμεινε μετά τη μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ των αντιμνημονιακών διακηρύξεων σε κόμμα εφαρμογής του τρίτου μνημονίου. Βεβαίως είναι και οι σύντροφοι από δύο οργανώσεις, οι οποίες μετείχαν πριν στην ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Με λίγα λόγια, όλοι εμείς είμαστε τμήματα της αριστεράς που ηττήθηκε, αλλά αυτή η ήττα δεν είναι καθόλου ηρωϊκή. Με διαφορετικούς όρους και σε διαφορετικό βαθμό, αντιστοιχεί στον καθένα και την καθεμία, πρωτίστως στις οργανωμένες ομάδες, ένα μέρος ευθύνης γι’ αυτό που συνέβη μπροστά στα μάτια μας. Μάτια που δεν ήθελαν να βλέπουν, δεν έβλεπαν, δεν βλέπουν ακόμα ; 

Το σημερινό πάνελ απεικονίζει, επίσης, ομαδοποιήσεις που με διαφορετικό βαθμό εμπλοκής - από πλήρη συμμετοχή έως συνεργασία - κινούνται εντός ή εκτός ή εντός/εκτός της Λαϊκής Ενότητας, η οποία όμως, θα το πω εξαρχής, έχει σχεδόν ταυτιστεί de facto με το Αριστερό Ρεύμα. Μιλώ για τις διαδικασίες, τις ιδέες, τις αντιλήψεις, τη δημόσια εικόνα, τις πολιτικές εκπροσωπήσεις, τη θεωρητική παιδεία. 

Που βαδίζουμε όλοι εμείς, αναλαμβάνοντας κατά δήλωση μας υποθέσεις της αριστεράς η οποία παγκόσμια έχει συνθλιβεί και στη χώρα μας βρίσκεται μπροστά στην αχαρτογράφητη κοινωνική επικράτεια μιας μεγάλης λαϊκής πλειοψηφίας, που έχει χάσει το έδαφος κάτω απ’ τα πόδια της και μετρά τη ζωή της «με το κουταλάκι του καφέ» ; 

Ανήκοντας στους αδιαβάθμητους της Ανοιχτής Λίστας, που εμπρόθετα δεν εντάχθηκαν σε μια παλαιότερη ή σημερινή ομαδοποίηση, αν και μας συνδέουν ακατάλυτοι δεσμοί με συντρόφους και συντρόφισσες που εντάσσονται σε ομαδοποιήσεις, θέλω να πω ειλικρινά ότι δεν μπορούμε και δεν πρέπει να γεμίσουμε αστόχαστα το χάσμα της ήττας. Κυρίως δεν πρέπει, μπροστά στο φόβο του κενού, να κατασκευάσουμε μια καρικατούρα αριστερού φορέα ο οποίος συγκροτείται αυτοαναφορικά και με την ίδια τυπολογία του ΣΥΡΙΖΑ, για να συναντήσει την κοινωνία με μεσολαβητή τα ΜΜΕ και τις ομιλίες κεντρικών στελεχών. 

Δεν ζητώ να παραιτηθούμε ούτε από την κοινωνική δράση ούτε από την πολιτική και θεωρητική αναζήτηση, αλλά να το κάνουμε σε ένα καθεστώς ελευθερίας και οριζόντιας αδιαμεσολάβητης επικοινωνίας ακόμα και όταν χάνεται το έδαφος κάτω από τα πόδια μας. Γιατί το αριστερό έδαφος που ξέραμε έχει, ούτως ή άλλως, τιναχθεί στον αέρα και καμιά κοινωνία δεν πρόκειται να εμπιστευτεί, όταν θεωρεί ότι προδόθηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ - δηλαδή από την αριστερά, ένα νέο αριστερό στρατό σωτηρίας που υπόσχεται μια νέα γη επαγγελίας, τώρα εκτός της Ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

Έλεγα στο πολιτικό συμβούλιο της Λαϊκής Ενότητας με αφορμή τη διακήρυξη, για την οποία κατέθεσα τη δική μου συμβολή, ότι η οργάνωση πάσχει από έναν ιδιότυπο κυβερνητισμό, μείγμα ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ. Και δεν το έλεγα αυτό για να κηρύξω την επανάσταση ενάντια στον κοινοβουλευτισμό αλλά για να υπενθυμίσω ότι η οποιαδήποτε βαθιά κοινωνική και πολιτική αλλαγή δεν έγινε ποτέ στην ιστορία χωρίς εξέγερση και χωρίς αυτοπρόσωπη συμμετοχή των λαϊκών τάξεων σε ένα σχέδιο το οποίο αποτυπώνει τις δικές τους ανάγκες και δυνατότητες. Ένα πολιτικό σχέδιο που επαφίεται και στη δική τους πρωτοβουλία τόσο για να εκπονηθεί όσο και για να επιβληθεί και να εφαρμοστεί. Σήμερα δεν υπάρχει αριστερή λύση στο πολιτικό πεδίο. Βεβαίως, ορισμένοι θεωρούν ότι η πολιτική εκπροσώπηση της όποιας αριστεράς στο κοινοβούλιο είναι ένα σπουδαίο βήμα. Στηρίξαμε τη Λαϊκή Ενότητα ως Ανοιχτή Λίστα «το ΟΧΙ διαρκεί πολύ» για να τιμήσουμε το κοινοβουλευτικό ΟΧΙ στο μνημόνιο. Τώρα, όμως, μιλάμε για την οικοδόμηση της αριστεράς που θα υπερβεί το Συριζαϊκό παρελθόν της, όχι την ιστορική καταγωγή της που χαρακτηρίζουν, από τη μία, άλματα στο ουρανό και, από την άλλη, αμείλικτοι εξουσιαστικοί μηχανισμοί, ανελεύθερα και εκμεταλλευτικά καθεστώτα σοβιετικού τύπου. 

Αντίθετα με την αμηχανία και τον κλειστό ορίζοντα του πολιτικού πεδίου, στην κοινωνία τα πράγματα είναι συγκρουσιακά. Είδαν και αποείδαν οι άνθρωποι ότι δεν υπάρχουν σωτηριολογικές λύσεις από τα πάνω και ανέλαβαν να υπερασπιστούν την επιβίωση και το δίκιο τους μέσα από τις κοινωνικές οργανώσεις που μαζικοποιήθηκαν, με αυτοοργάνωση και με τη δική τους άμεση συμμετοχή. Στον πολιτικό ορίζοντα όμως δεν διαφαίνονται ανάλογα σημεία μιας νέας προβληματικής για τη σχέση πολιτικού/κοινωνικού και για την Αριστερά Σήμερα. Το ΚΚΕ, αν και με ισχυρές δυνάμεις στο κίνημα των αγροτών, κρατά όπως πάντα αγεφύρωτες αποστάσεις ανάμεσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι και την πολιτική αλλαγή. Η Λαϊκή Ενότητα υποστηρίζει ειλικρινά αλλά οι σχέσεις που καλλιεργούνται με το καθολικό κίνημα που συγκροτούν οι πληττόμενες λαϊκές τάξεις, καταδικάζοντας την μνημονιακή πολιτική, είναι σχέσεις επιθυμητής, παρότι σήμερα ισχνής, εκπροσώπησης παραδοσιακού τύπου. 

Η άλλη ευοίωνη και φωτεινή όψη μιας κοινωνίας πολλαπλά τραυματισμένης είναι η ενσυναίσθηση του προσφυγικού μετώπου και η μαζική έμπρακτη αλληλεγγύη στους πρόσφυγες. Όσοι /όσες έχουμε με κάποιο τρόπο εμπλακεί ξέρουμε ότι σ’ αυτό το ειρηνικό, μαζικό κοινωνικό κίνημα αλληλεγγύης ενάντια στην Ευρώπη - φρούριο κυοφορείται η υλικότητα του συνθήματος που κάποτε λέγαμε αόριστα : ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός. Εδώ αχνοφέγγει η αριστερά του μέλλοντός μας γιατί εδώ αντιπαρατίθεται στον παγκοσμιοποιημένο άξενο κόσμο του κεφαλαίου ο δικός μας κοινός κόσμος, όπως θα έλεγε ο Αλαίν Μπαντιού. Γι’ αυτό και είναι τραγικά αντιφατική και λανθασμένη η συμμετοχή αριστερών στελεχών σε κανάλια, όπως αυτό του Καρατζαφέρη, που στιγματίζουν τους πρόσφυγες και καλούν σε ρατσιστικές αντιδράσεις το λαό. 

Όλη αυτή η κοινωνική ύλη της ταξικής πάλης και της αλληλεγγύης στους πρόσφυγες δεν μας επιτρέπει να επαναλαμβάνουμε μηχανικά αυτά που κάναμε πάντα και αποδείχθηκαν σε μεγάλο βαθμό ατελέσφορα. Και πρώτα απ’ όλα οφείλουμε μια εξήγηση στους εαυτούς μας και την κοινωνία για το πώς φτάσαμε ως εδώ. Τι συνέβη με τον ΣΥΡΙΖΑ ; Βάδιζε όντως αντιμνημονιακά και μεταλλάχθηκε ; Δεν είχε υπολογίσει, λόγω ενός αστόχαστου κοινοβουλευτισμού, ότι το αντιμνημονιακό μέτωπο δεν είναι ανέξοδες διακηρύξεις προς άγραν ψηφοφόρων, αλλά θα πρέπει να πραγματοποιήσει μια μεγάλη σύγκρουση, αβέβαιης έκβασης, με τον ευρωπαϊκό καπιταλισμό της λιτότητας και τον ιμπεριαλισμό που διαλύει την περιοχή στην οποία γεωστρατηγικά ανήκουμε ; Στελέχη της Λαϊκής Ενότητας που ομιλούν δημόσια στην ουσία υιοθετούν την ερμηνεία της προδοσίας, που δεν εξηγεί τίποτε. Άλλες ομαδοποιήσεις που συμμετείχαν στην πλειοψηφία δεν ερμηνεύουν τα φαινομενικά ανεξήγητα ενώ η εμπειρία και η αποτίμηση από την άμεση εμπλοκή τους στο ΣΥΡΙΖΑ είναι απολύτως αναγκαία συνθήκη για να προχωρήσουν και να προχωρήσουμε. Ιδιαίτερα οι σύντροφοι που ήταν κοντά στο εξωθεσμικό προεδρικό κέντρο πρέπει να βοηθήσουν να κατανοήσουμε αν η μετάλλαξη του κατά δήλωση αντιμνημονιακού ΣΥΡΙΖΑ ήταν προδιαγεγραμμένη ή προσχεδιασμένη. Αν δηλαδή καθορίστηκε από πράξεις και παραλείψεις που νομοτελειακά οδήγησαν στο τρίτο μνημόνιο ή υπήρχε και μία εκ των προτέρων αποδοχή αυτού που εν τέλει προέκυψε. Γνωρίζουμε τα περισσότερα στοιχεία της περιόδου πριν την ανάληψη της κυβέρνησης. Από κει και μετά πως εξελίχθηκαν τα πράγματα ; Επικρατεί σκοτάδι για όσα συνέβησαν στο εσωτερικό της κυβέρνησης και του προεδρικού κέντρου. 

Όσο με αφορά προσωπικά και αφορά και πολλούς άλλους/ες - δεν μιλώ για σχέσεις εκπροσώπησης - δεν πιστεύω ότι η Λαϊκή Ενότητα βαδίζει στο σωστό δρόμο. Δεν πιστεύω, δηλαδή, ότι ένα μέτωπο δυνάμεων που αναπαράγει φαινόμενα κυριαρχίας και εξουσιαστικές πρακτικές, που δομείται σύμφωνα με το δίπολο ηγεσία-βάση και επαναλαμβάνει την τυπολογία του ΣΥΡΙΖΑ των δημόσια εμφανών ή άτυπων - αλλά απολύτως υπαρκτών - ομαδοποιήσεων, οι οποίες αναφέρονται στο προεδρικό κέντρο, αποτελεί όχημα στοχασμού για τη συγκρότηση μιας αριστεράς της εποχής μας.

Στο κείμενο με τις 87 υπογραφές (24/8/2015) επιχειρήσαμε μια «Κριτική Αποτίμηση της Πορείας του ΣΥΡΙΖΑ» ως προϋπόθεση για να οικοδομηθεί ένα «Κοινωνικό και Πολιτικό Κίνημα για το ΟΧΙ μέχρι τέλους». Κανέναν δεν καλεί η Ιστορία, όλοι όμως πρέπει να αναμετρηθούμε με τις ιστορίες μας. Ιδιαίτερα μάλιστα αν η κοινωνία σπεύδει να δώσει ευλογοφανείς εξηγήσεις που κλείνουν το μέλλον. Η άποψη της προδοσίας δεν εξηγεί αντίθετα ενισχύει τη θέση ότι όλοι είναι ίδιοι. Εξίσου σοβαρή συνέπεια θα είναι η εμπέδωση της αντίληψης ότι οι ταξικοί αντίπαλοι είναι ανίκητοι. Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι «χάρτινοι τίγρεις», όμως το σημερινό ευρωπαϊκό και παγκόσμιο καπιταλιστικό οικοδόμημα έχει πολλές αντιφάσεις που οδηγούν σε καταστροφικές κρίσεις και ενδεχομένως θα δημιουργήσουν προϋποθέσεις λαϊκών παρεμβάσεων παγκόσμια. Εν τούτοις, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, όπως το διατυπώνει η Ροσάνα Ροσάντα, «στο γύρισμα του αιώνα, από την αριστερά, ακόμα και την πιο μετριοπαθή, δεν απομένει τίποτε».

Ας επανέλθουμε στα ερωτήματα που θέτουμε όλοι/ες αναζητώντας οδηγίες καθημερινής χρήσης και πορείες πλεύσης. Θα θέσω ορισμένα σημεία που ανιχνεύουν και ένα πραξιακό δια ταύτα. 

Σημείο 1. Η σπουδή οργανωτικής συγκρότησης πολιτικού φορέα - μετώπου απλώς θα θεσμοθετήσει την υπαρκτή κατάσταση βεβαιοτήτων περιορισμένου βεληνεκούς, οι οποίες έχουν εν πολλοίς διαψευστεί και θα αναπαράγει το δίπολο πολιτικό κέντρο/οργανώσεις που υλοποιούν τη γραμμή με τους γνωστούς γραφειοκρατικούς τρόπους. Η de facto επιβολή σήμερα της τυπολογίας ΣΥΡΙΖΑ - με αρχηγούς, υπαρχηγούς και εκπροσώπους συνιστωσών - αναπαράγει τις κυρίαρχες μορφές του κόμματος - κράτους της μετα-δημοκρατίας. Και απορώ πως βαδίζουμε στη δημιουργία φορέα χωρίς κανένα προβληματισμό, ούτε καν αναφορά, στα θέματα του κράτους και στις θεωρίες για τον χαρακτήρα του κόμματος.

Σημείο 2. Η κοινωνική εμπλοκή, η προσωπική συμμετοχή σε υπαρκτά κινήματα που είναι πολλά, η αναζήτηση δρόμων απογραφειοκρατικοποίησης του συνδικαλισμού και συμβολής στην αυτοοργάνωση της άτυπης εργασίας, η στοχαστική αναζήτηση των κοινωνικών χαρακτηριστικών και των αντιλήψεων της σύγχρονης νεολαίας, είναι μια καθαρτήρια διαδικασία. Ίσως μάλιστα αποδειχθεί προνομιακή οδός για την ανάληψη κοινωνικής πρωτοβουλίας των αριστερών που έχουν χάσει πολύτιμο χρόνο ζωής μέσα στα κομματικά γρανάζια, τις φράξιες και τους συσχετισμούς. Δυστυχώς η εμπειρία μου από τη συμμετοχή στο κίνημα κατά της υφαρ style="line-height: 100%; margin-bottom: 0.14cm; margin-left: -0.5cm;"παγής της δημόσιας περιουσίας είναι ότι παλεύουμε με ελάχιστες δυνάμεις θέματα τεράστιας σημασίας για το μνημονιακό σύστημα, που αν υλοποιηθούν θα υποθηκεύσουν κάθε προσπάθεια διεξόδου της χώρας από την κρίση.

Σημείο 3. Η ανάληψη πολιτικών πρωτοβουλιών διαλόγου για τη βαθύτερη κατανόηση μεγάλων μετώπων από κοινού με κοινωνικά εμπλεκόμενους άμεσα φορείς και πρόσωπα, επιτρέπει να εντάξουμε σημαντικά εθνικά/λαϊκά προβλήματα στις ευρωπαϊκές και διεθνείς ανατροπές που συμβαίνουν σήμερα σε βάρος των λαϊκών τάξεων. Για παράδειγμα, το αγροτικό ζήτημα αφορά, ταυτόχρονα με τη συγκέντρωση της παραγωγής σε λίγα χέρια, στη χρηματιστικοποίηση της αγροτικής οικονομίας, στην παγκόσμια κυριαρχία μέσω συμφωνιών όπως η TTIP των παραγωγικών μονοπωλίων που ελέγχουν τους σπόρους και των αλυσίδων που ελέγχουν την παραγωγή και διανομή. Στην πρόσφατη Σύσκεψη για τη σωτηρία του πλανήτη από την Κλιματική Αλλαγή στο Παρίσι πρωτοστάτησαν οι αγρότες και οι ιθαγενείς, παρουσιάζοντας την ήδη υπαρκτή διατροφική κρίση και τα μεταλλαγμένα, που συμβαδίζει με την άρση των κανόνων για τη διατροφική ασφάλεια. Οι αγροτικοί αγώνες θα συναντήσουν οργανικά την κοινωνία μόνο στη βάση των παραπάνω εθνικών και παγκόσμιων θεμάτων.

Σημείο 4. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ανοίξει μια συζήτηση για τις πολιτικές λιτότητας και το δημόσιο χρέος. Πρόκειται για το plan B, που βρίσκεται ακόμα στα σπάργανα από πλευράς κοινωνικών συσχετισμών αλλά και για το θέμα του φερόμενου ως Δημόσιου Χρέους της χώρας μας που έχουμε όλα τα νομικά και ηθικά όπλα να αμφισβητήσουμε. Τι σκεφτόμαστε και πως παρεμβαίνουμε σε όλα αυτά εντός και εκτός της Ελλάδας ;

Σημείο 5. Το λεγόμενο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ ήταν ένα ευχολόγιο αριστερών θέσεων που γράφτηκε με καλές προθέσεις μακράν της κοινωνίας και σε πλήρη αποσύνδεση από τους εθνικούς και ευρωπαϊκούς συσχετισμούς δυνάμεων. Ορισμένοι σύντροφοι θεωρούν ότι το πρόβλημά του έγκειται στη μη αποδοχή του plan B. Έχω πει επανειλημμένα ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν διέθετε plan Α και ότι plan Α και plan B πρέπει ν’ αποτελούν ενιαίο σχέδιο. Σε κάθε περίπτωση τα προγράμματα και οι διακηρύξεις του ΣΥΡΙΖΑ γράφτηκαν και δημοσιοποιήθηκαν στο έδαφος μιας ορατής ανάληψης της διακυβέρνησης της χώρας και ενός ακραίου κυβερνητισμού. Τι σημαίνει σήμερα πρόγραμμα; Νέες ασκήσεις επί χάρτου και φλογερές διακηρύξεις ρήξης με θεούς και δαίμονες ; Αλλά γι’ αυτό χρειάζεται να συζητήσουμε αναλυτικά.

Η «αναδιαπαιδαγώγησή» μας δεν θα γίνει από τη μια μέρα στην άλλη. Η ενεργός κοινωνικότητα, δηλαδή η άλλη όψη της «ενεργού απαισιοδοξίας» χρειάζεται αφοσίωση, πίστη και χρόνο. Η επανίδρυση της αριστεράς είναι ιστορικό στοίχημα που προϋποθέτει «επανάσταση ενάντια στα ίδια μας τα νιάτα» , όπως θα έλεγε ο Μίλαν Κούντερα.