Γράφει η ΒΑΣΩ ΑΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗ* από εδώ
Τι είναι δημόσιος χώρος σε μια πόλη; Τι είναι δημόσιος χώρος στην πόλη μας; Είναι οι δρόμοι, τα πεζοδρόμια, οι πλατείες και τα πάρκα -που δεν υπάρχουν- μόνο;
« Ο δημόσιος χώρος, μαζί με τους κοινωνικούς θεσμούς και τις κοινωνικές σχέσεις που προσδιορίζονται και συγκροτούνται μέσα σ΄αυτόν, συνθέτει τη δημόσια σφαίρα, όπου διαμορφώνονται ατομικές και συλλογικές ταυτότητες και τα χαρακτηριστικά της ιδιότητας του πολίτη: αυτονομία, ισότητα, δημοκρατική παρουσία, αντιπροσώπευση, πρόσβαση σε πόρους και αγαθά και σε μια σειρά από δικαιώματα» λέει ένας σύγχρονος ορισμός.. Ο δημόσιος αστικός χώρος και η μορφή του αποτελούν τον καθρέφτη της κοινωνικής σύστασης της πόλης και των σχέσεων μεταξύ των κατοίκων της, « οι δημόσιοι χώροι είναι ένα παράθυρο στην ψυχή της πόλης» λέει ένας άλλος ορισμός.
Ο δημόσιος χώρος είναι ένα πλέγμα περιοχών που παρέχουν τον χώρο της ελεύθερης κίνησης, της εργασίας, της συναναστροφής, της ανάμειξης των ανθρώπων της πόλης, είναι ο χώρος μέσα στον οποίο κάθε άνθρωπος μπορεί να ασκήσει ελεύθερα τα δικαιώματα του και τις πολιτιστικές του καταβολές αλλά και να κάνει χρήση του δημόσιο λόγου. Από την άλλη ο ιδιωτικός χώρος του κάθε ανθρώπου είναι ο στενός χώρος του σπιτιού του και του ιδιωτικού του βίου. Η σχέση μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού χώρου είναι δυναμική και ιστορικά και κοινωνιολογικά αλλάζει και διαμορφώνεται και από τις γενικότερες οικονομικές και πολιτικές συνθήκες. Η μεγαλύτερη αλλαγή που συντελέστηκε στο πρόσφατο κοινωνιολογικά παρελθόν σε αυτή την σχέση είναι αποτέλεσμα του βιομηχανικού καπιταλισμού του 19ου αιώνα. Από εκεί και μετά άλλαξε ριζικά η εικόνα των πόλεων και οι πιέσεις για ιδιωτικοποίηση των δημόσιων χώρων από την αστική κοινωνία του 19ου αιώνα ήταν τέτοιες που ανέτρεψαν και την μέχρι τότε ισορροπία μεταξύ δημόσιας και ιδιωτικής ζωής.
Στην σημερινή εποχή αυτή η σχέση δημόσιου – ιδιωτικού χώρου γίνεται ακόμη πιο ρευστή. Η παγκοσμιοποίηση, η στροφή του δυτικού κόσμου από τον Κευνσιανισμό στον Μονεταρισμό, η κατευθυνόμενη επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού και του δόγματος Θάτσερ σαν τον μόνο δυνατό τρόπο ανάπτυξης, η τεράστια κι ίσως και μη αναστρέψιμη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ φτωχών και πλουσίων, η κοινωνία των 2/3 (που τώρα πια ίσως και να είναι κοινωνία του 1/3), οι όλο και μεγαλύτερης έντασης κοινωνικές αντιθέσεις, η κοινωνική ανασφάλεια κι ο ανατροφοδοτούμενος φόβος κυρίως λόγω της μεγάλης εισροής μεταναστευτικών ρευμάτων στις χώρες της παραδοσιακής «δύσης» είναι παράγοντες που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην έξαρση του φαινομένου της ιδιωτικοποίησης των δημόσιων χώρων -η οποία πλέον ντύνεται και «ιδεολογικό» μανδύα- και της μετατροπής των δημόσιων αγαθών σε ιδιωτικά.
Οι ιδιωτικοποιήσεις και ο κατακερματισμός των δημόσιων χώρων και η εμπορευματοποίηση των αγαθών που αυτοί οι χώροι προσέφεραν είναι ένα πολύ έντονο φαινόμενο σήμερα. Καθημερινά και με επιπλέον το πρόσχημα της οικονομικής κρίσης και της έλλειψης πόρων, υποδομές μεταφορών, λιμάνια, αεροδρόμια, δρόμοι, πλατείες, πάρκα σε λίγο και παιδικές χαρές «κεφαλαιοποιούνται» από την πλευρά του κράτους – λες και μπορεί να αποτιμηθεί κάτι από όλα αυτά σε χρήμα!- και παραδίδονται για την λειτουργία τους στην ιδιωτική πρωτοβουλία και στον ιδιωτικό κεφάλαιο. Αγαθά που ανήκουν σε όλους μας λοιπόν, με αυτόν τον τρόπο σταματάνε να είναι δημόσιας χρήσης: πλέον θα χρησιμοποιούνται μόνο από αυτούς που μπορούν κι επιτρέπεται να τα χρησιμοποιήσουν. Αυτή ακριβώς είναι και η ειδοποιός διαφορά μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού αγαθού. Ταυτόχρονα η ιδιωτικοποίηση των δημόσιων χώρων έχει και μια επιπλέον έννοια, αυτή της αυξανόμενης αστυνόμευσης, των καγκελόφραχτων χώρων, της ελεγχόμενης εισόδου, της ελεγχόμενης δραστηριότητας, της με χρηματικό αντίτιμο παροχής των αγαθών.
Από την άλλη μεγάλες ή και μικρότερες πολυεθνικές ή μη εταιρείες έχουν εδώ και χρόνια αναπτύξει δραστηριότητα στον τομέα της διαχείρισης γης και αξιών με στόχο την κατασκευή γιγαντιαίων οικοδομικών έργων που η δημόσια παρέμβαση θα είναι από μικρή έως ανύπαρκτη. Παραδείγματα τέτοια πολλά: εμπορικά κέντρα (malls), ξενοδοχειακά συγκροτήματα ολοκληρωμένου τύπου ( all inclusive) πλήρως αποκομμένα από την γύρω περιοχή και τους ανθρώπους της, κλειστοί αυτοκινητόδρομοι με ακριβά διόδια, θεματικά πάρκα περικυκλωμένα από κάγκελα και με ιδιωτική φύλαξη στις εισόδους τους. Η συγκεκριμένη πολιτική προωθείτε ξεκάθαρα και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπου η «συνεργασία» δημόσιου-ιδιωτικού ( έργα ΣΔΙΤ) είναι η μόνη προτεινόμενη λύση. Έτσι η είσοδος του μεγάλου επενδυτικού κεφαλαίου σε τομείς που για χρόνια θεωρούνταν δημόσια και κοινωνικά αγαθά αλλάζει πλέον όχι μόνο τις οικονομικού τύπου σχέσεις, αλλά και τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και των δραστηριοτήτων τους. Παράλληλα βέβαια η ίδια πολιτική στοχεύει εξειδικευμένα στην με οποιονδήποτε τρόπο συρρίκνωση των δραστηριοτήτων του λεγόμενου δημόσιου τομέα και τον αφήνει χωρίς πόρους, υλικούς και ανθρώπινους να διαχειριστεί ότι μπορεί να διαχειριστεί.
Όμως η σχέση του δημόσιου και ιδιωτικού σε μια κοινωνία αντικατοπτρίζει τον βαθμό της ακμής της ή της παρακμής της. Ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι στις κοινωνίες που ακμάζουν υπάρχει ανεπτυγμένη η συλλογικότητα και αποτυπώνεται η κυριαρχία του δημόσιου στο ιδιωτικό, ενώ σε κοινωνίες που βρίσκονται σε κρίση η ανάπτυξη των ιδιωτικών συμφερόντων επιβάλλεται στο δημόσιο και ο δημόσιος χώρος δέχεται τρομερές πιέσεις.
Και με αυτή την εισαγωγή, και υπό αυτό το πρίσμα, ας δούμε τώρα την περίπτωση του Ξενία και του κάστρου της πόλης μας, της Άρτας. Το Ξενία, που βρίσκεται μέσα σε 37 στρέμματα του μεσαιωνικού κάστρου της πόλης και περιβάλλεται από ένα μοναδικό χώρο πρασίνου, «έκλεισε» πριν περίπου μια εικοσαετία προκειμένου να μην παραδοθεί στα ιδιωτικά συμφέροντα και μαζί με αυτό γίνει έρμαιο και το Κάστρο στα ίδια χέρια. Με πολυποίκιλους αγώνες από όλες τις πλευρές, με πρωτοβουλίες και αγώνες των κατοίκων της πόλης, με πρωτοβουλίες των δημοτικών και πολιτειακών αρχών της πόλης και των επιστημονικών και πολιτιστικών φορέων της περιοχής, διεκδικήθηκε επί 20 σχεδόν χρόνια να ανοίξει και να αποδοθεί στον λαό της Άρτας για χρήση. Άλλωστε με αυτό το σκεπτικό ( αυτό καταδεικνύουν και όλες οι μέχρι τότε αποφάσεις των Δημοτικών Συμβουλίων του Δήμου Αρταίων ) αποδόθηκε τελικά το 2012 στην κυριότητα του Δήμου Αρταίων. Μέχρι τότε, γιατί αμέσως μετά λες και ξεκίνησε από την αρχή ο χρόνος: με κύριο πρόσχημα την οικονομική κρίση και την κακή κατάσταση των Δήμων, σχεδόν ταυτόχρονα με το ΦΕΚ της παραχώρηση των 4 στρεμμάτων του Ξενία, ξεκινάει κι η διαδικασία για την δημοπράτηση του σε ιδιώτη και την λειτουργία του σαν ιδιωτικό ξενοδοχείο. Κι εδω να θυμίσουμε ότι το ΞΕΝΙΑ όταν λειτουργούσε σαν ξενοδοχείο μέσα στο Κάστρο ήταν ξενοδοχείο του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού κι όχι κάποιου ιδιώτη. Κι επειδή προφανώς δεν υπάρχει ιδιώτης που να λειτουργεί τις επιχειρήσεις του με βάση το δημόσιο συμφέρον αλλά μόνο με βάση την μεγιστοποίηση του κέρδους του, αυτή είναι μια σημαντική παράμετρος. Φτάνουμε λοιπόν στο 2016 και το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Αρταίων με το ηχηρό 25-5 και χωρίς να έχει προηγηθεί καμιά σοβαρή προσπάθεια διαβούλευσης με την τοπική κοινωνία και τους επιστημονικούς και πολιτιστικούς φορείς της περιοχής, χωρίς να φέρει το θέμα στην επιτροπή διαβούλευσης του Δήμου ως όφειλε, με συνοπτικές διαδικασίες «αποφασίζει» να προχωρήσει για μια ακόμη φορά στην μακροχρόνια παραχώρηση του Ξενία σε ιδιώτη και να το εκμισθώσει για να λειτουργήσει σαν ξενοδοχείο. 22 χρόνια μετά λοιπόν ένας δημόσιος χώρος που διεκδικήθηκε με αγώνες για να αποδοθεί στον Αρτινό λαό, «ανοίγει» για να γίνει αυτό για το οποίο είχε κλίσει για να μην γίνει-σχήμα οξύμωρο θα μου πείτε.
Μάλιστα στην συγκεκριμένη χρονική στιγμή και με βάση και όσα κατατέθηκαν στο Δημοτικό Συμβούλιο την μέρα της απόφασης, θα μπορούσε ο Δήμος να χρηματοδοτηθεί προκειμένου να το ανοίξει σαν χώρο πολιτισμού, αλλά και αυτό το αρνήθηκε η πλειοψηφία του Δημοτικού Συμβουλίου.
Το Ξενία όμως – ακόμη και με την στενή έννοια της ιδιοκτησίας του από τον Δήμο- και το Μεσαιωνικό Κάστρο είναι δημόσιος χώρος και με τα χαρακτηριστικά του δημόσιου χώρου πρέπει να ανοίξει και να αποδοθεί στον αρτινό λαό. Το Μεσαιωνικό Κάστρο, το ίδιο το Ξενία, και ο χώρος πρασίνου που το περιβάλει δεν μπορεί να είναι ένας χώρος «ελεγχόμενης» πρόσβασης, έτσι όπως περιγράφεται πιο πάνω. Αυτός ο μοναδικός χώρος της πόλης με την ανεκτίμητη ιστορική και συναισθηματική αξία για τον λαό της Άρτας μπορεί και πρέπει να λειτουργήσει σαν ένας χώρος που θα συναντηθούν οι άνθρωποι, οι συλλογικότητες κι οι επισκέπτες της πόλης και θα σχετιστούν ο ένας με τον άλλο, ένας χώρος που θα λειτουργήσει σαν το εφαλτήριο μιας επίσκεψης στην πόλη της Άρτας, σαν το σημείο όπου μπορεί κανείς να μάθει την ιστορία της πόλης και να περιηγηθεί εικονικά σε αυτή από την αρχαία Αμβρακία μέχρι τη σημερινή πόλη, ένας χώρος που θα μπορεί να λειτουργήσει μια σύγχρονη βιβλιοθήκη, ένας χώρος που θα μπορείς να πάς βόλτα μέσα στο πάρκο που περικυκλώνεται από το Μεσαιωνικό Κάστρο, ένας χώρος που θα μπορείς να πιείς καφέ και να απολαμβάνεις την θέα, ένας χώρος που θα μπορούν ο Δήμος κι οι πολιτιστικοί φορείς της περιοχής να αναδείξουν τον πολιτισμό της πόλης κι οι άνθρωποι να βρουν ξανά τις πολιτιστικές τους καταβολές, ένας χώρος που ο δημόσιος λόγος θα είναι δικαίωμα …. ένας ΔΗΜΟΣΙΟΣ χώρος.
Αυτό έχει ανάγκη μια κοινωνία. Τα ιδιωτικά ξενοδοχεία των 22 δωματίων μέσα σε αρχαιολογικούς χώρους, μέσα σε δημόσιους χώρους, είναι μια πολιτική που δεν πρέπει να επιτραπεί να προχωρήσει από τους πολίτες της Άρτας. Τα κάγκελα κι η ελεγχόμενη πρόσβαση στο μεσαιωνικό Κάστρο της πόλης, τα αυτοκίνητα στην πυλωτή του ξενοδοχείου ( άραγε που θα είναι το πάρκινγκ του σχεδιαζόμενου ξενοδοχείου; μέσα ή έξω από το Κάστρο, φυλασσόμενο ή μη;), κι η «απαγόρευση» από τον ιδιώτη έστω κι αυτών των πολιτιστικών εκδηλώσεων που γίνονται τα καλοκαίρια στο Θεατράκι του Κάστρου δεν μπορεί να είναι το μέλλον όλων αυτών που αγωνίστηκαν ο καθένας από την δική του μεριά, για να αποδοθεί το Ξενία και το Κάστρο στους Αρτινούς. Δεν μπορεί να είναι αυτό το μέλλον της πόλης! Δημόσια περιουσία όλων μας είναι το Ξενία και το Κάστρο και μάλιστα με ιδιαίτερο συναισθηματικό βάρος. Δεν μπορεί να παραδοθεί έτσι σε μια νύχτα στα ιδιωτικά συμφέροντα. Άραγε οι ιδιώτες που παίρνουν δημόσια περιουσία κάνουν φιλανθρωπικό έργο; Γιατί κατά κόρον η ιδιωτική πρωτοβουλία στην χώρα την δική μας, «συναλλάσσεται» με το δημόσιο, είτε αυτό λέγεται δρόμος, είτε λέγεται λιμάνι, είτε λέγεται αεροδρόμιο, είτε λέγεται ξενοδοχείο; Στο όνομα ποιού οι άρχοντες κι οι προεστοί «αποφασίζουν» να ιδιωτικοποιηθούν τα πάντα; Αν η πόλη έχει ανάγκη από ξενοδοχείο 22 δωματίων γιατί η ιδιωτική πρωτοβουλία δεν το φτιάχνει μόνη της για να βοηθήσει και στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής; Γιατί κατά την γνώμη μου, πουθενά δεν θα βρει «οικόπεδο» με τόσο μεγάλη, τόσο ιστορική και τόσο ωραία αυλή σαν το Μεσαιωνικό Κάστρο της πόλης μας! Μην το παραδώσουμε λοιπόν το Κάστρο!
Οι πολίτες της Άρτας πρέπει να διεκδικήσουν ένα άλλο αύριο και για αυτούς και για τα παιδιά τους! Ένα αύριο φωτεινό και λουσμένο στον ήλιο, όπως το Ξενία το πρωί!
*Πρωτοβουλία Κάστρο Ανοιχτό- Μέλος της Αντιπροσωπείας και της Διοικούσας του ΤΕΕ/Τμήματος Ηπείρου και κατ΄ επιλογή κι αγάπη κάτοικος της πόλης της Άρτας τα τελευταία 13 χρόνια!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου