Σκέψεις για την τεκμηρίωση των διεκδικήσεων της Ανοικτής Συνέλευσης πάνω στο ασφαλιστικό

Αναδημοσιεύουμε κείμενο του συναδέλφου Λ.Β. από το φόρουμ της ανοικτής συνέλευσης μηχανικών. Σήμερα το απόγευμα (6:30μμ) στο ΤΕΕ συνεδριάζει η ανοικτή συνέλευση μηχανικών
 

Το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης αποτελεί μέρος ενός γενικότερου συστήματος διαχείρισης κοινωνικών πόρων που περιλαμβάνει επίσης το φορολογικό σύστημα, την κοινωνική πρόνοια και το σύστημα χρηματοδότησης-ανάπτυξης-συντήρησης των κοινωνικών υποδομών. Ως τέτοιο διατηρεί μεν την σχετική αυτονομία του, προσπαθώντας το ίδιο να εξασφαλίσει τους πόρους του, αλλά και δέχεται εισροές από το γενικότερο σύστημα προκειμένου να διασφαλιστεί η λειτουργία του όταν αυτό δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί με ίδια μέσα. Αυτή η σχέση αυτονομίας-εξάρτησης αφορά όχι μόνο το συνολικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης αλλά και την διαχείριση της ασφάλισης κατά κλάδο. Σε κάθε περίπτωση, τόσο το σύστημα διαχείρισης κοινωνικών πόρων όσο και το επίπεδο των "εισροών" και της "λειτουργίας" κάθε ασφαλιστικού θεσμού αποτελεί αντικείμενο συνολικού σχεδιασμού και κοινωνικής διεκδίκησης.

Το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης έχει αποτελέσει αντικείμενο κοινωνικής διεκδίκησης ως θεσμός που αποσπά πόρους από την συνολική κοινωνική παραγωγή (η οποία κατά τεκμήριο ανήκει στον κόσμο του κεφαλαίου) και τους διανέμει κατά προτεραιότητα στο τμήμα της κοινωνίας που "κινδυνεύει" κάποια στιγμή —λόγω ηλικίας, ασθένειας κλπ— να βρεθεί εκτός ορίων αξιοπρεπούς διαβίωσης (και που κατά τεκμήριο ανήκει στον κόσμο της εργασίας): απέναντι ακριβώς σε αυτόν ακριβώς τον "κίνδυνο" έχει νόημα η παροχή "ασφάλειας". Πρόκειται λοιπόν από την φύση του για "ταξικά μεροληπτικό" θεσμό που οφείλει να πραγματοποιεί αναδιανομή πόρων υπέρ της εργασίας και κατά του κεφαλαίου. Έχει επίσης στον πυρήνα του τη λογική της κοινωνικής αλληλεγγύης τόσο μεταξύ γενεών, όσο και μεταξύ διαφορετικών στρωμάτων των εκμεταλλευομένων τάξεων.

Ένα ταξικά ουδέτερο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης θα βασιζόταν στην ιδέα της "ανταπόδοσης": κάθε οικονομικά ενεργό μέλος της κοινωνίας καλείται να καταβάλει την —καθ' οιονδήποτε τρόπο οριζόμενη— εισφορά του στο σύστημα και δικαιούται να την πάρει πίσω όταν την χρειαστεί (πχ ως συνταξιούχος ή ασθενής), αναλογικά αυξημένη ή μειωμένη σύμφωνα με την συνολική αύξηση ή μείωση του τότε διαθέσιμου συνολικού ποσού του συστήματος. Είναι προφανές ότι αυτή η ιδέα προδιαγράφει την κατάργηση του συστήματος: ο καθένας-καθεμιά, χωρίς την προϋπόθεση συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, είναι σε θέση να αποταμιεύει (ή να "επενδύει" όπως ο ίδιος επιλέγει) το από τον ίδιο επιθυμητό μέρος του εισοδήματός του, χωρίς μάλιστα να υποχρεώνεται να συντηρεί έναν μηχανισμό διαχείρισης που παίρνει επενδυτικές ή άλλες αποφάσεις για λογαριασμό του. Είναι επίσης προφανές ότι σε αυτήν την περίπτωση οι δυνατότητες ατομικής αποταμίευσης-επένδυσης αυξάνονται ανάλογα με το εισόδημα.

Η σύγχρονη (νεοφιλελεύθερη) και εφαρμοσμένη ήδη πολύ προ μνημονίου εκδοχή του ασφαλιστικού συστήματος, τείνει να το αντιστρέψει σε υπέρ του κεφαλαίου - κατά της εργασίας "ταξικά μεροληπτικό" θεσμό:

• με την θέσπιση σταθερής —ανεξάρτητης εισοδήματος— υποχρέωσης εισφοράς, με τη μορφή “κεφαλικού φόρου”: δυσβάσταχτη για τα χαμηλά εισοδήματα, που κατά βάση αποτελούν αμοιβή εργασίας - ευνοϊκή για τα ανώτερα, που κατά βάση προκύπτουν από αξιοποίηση κεφαλαίου
• με την ελαχιστοποίηση ή παράκαμψη των εργοδοτικών εισφορών, που εξορισμού ανήκουν στον κόσμο του κεφαλαίου
• με την ελαχιστοποίηση ή παράκαμψη των κρατικών εισφορών, δηλαδή των πόρων που προέρχονται από την —κατά τα άλλα ελεγχόμενη από το κεφάλαιο— συνολική κοινωνική παραγωγή
• με την υποβάθμιση της —οικονομικά κρίσιμης για τον κόσμο της εργασίας— λειτουργίας του
• με την μη ελεγχόμενη από τους υπόχρεους/δικαιούχους, αλλά από κρατικούς ή διαπλεκόμενους με πολιτικά και οικονομικά κέντρα φορείς, διαχείριση των πόρων του συστήματος, ώστε κάθε πιθανό πλεόνασμα να περνάει στον άμεσο έλεγχο του κεφαλαίου ("αξιοποίηση") με κατάλληλους διοικητικούς χειρισμούς

Η πρόσφατη "μνημονιακή" εκδοχή του ασφαλιστικού συστήματος, εντείνοντας σε ακραίο βαθμό τα παραπάνω χαρακτηριστικά και εισάγοντας ορισμένα νέα, το καθιστά θεσμό "ταξικά στρατευμένο" στην υπηρεσία της πλέον σύγχρονης και αποκρουστικής μορφής του χρηματιστικού κεφαλαίου:

• με την αύξηση της σταθερής —ανεξάρτητης εισοδήματος— υποχρέωσης εισφοράς, ώστε να εξασφαλιστεί η δημιουργία οφειλών από πλευράς των ήδη βαρέως πληττόμενων από την κρίση μέσων και ειδικά κατώτερων εισοδηματικών τάξεων, αλλά και να εξωθηθεί εκτός επαγγελματικής δραστηριότητας το σύνολο των αυτοαπασχολούμενων
• με την αυθαίρετη θεώρηση των συγκεκριμένων οφειλών ως οφειλών προς το δημόσιο, ώστε να δρομολογηθούν διαδικασίες απαλλοτρίωσης κινητών και ακίνητων περιουσιακών στοιχείων
• με την θέσπιση τοκογλυφικών απαιτήσεων επί των οφειλών, ώστε οι διεκδικήσεις εις βάρος των οφειλετών να γίνουν όσο το δυνατόν πιο ακραίες
• με την θέσπιση όρων διακανονισμού οφειλών τέτοιων που να παγιδεύουν τους οφειλέτες σε διαιώνιση και επέκταση των οφειλών
• με την διάθεση των όποιων αποθεματικών στις ορέξεις του χρηματιστικού κεφαλαίου υπό το πρόσχημα της ατυχούς (και ως εκ τούτου υποκείμενης σε "κουρέματα"-PSI, αναγκαστική ανακεφαλαιοποίηση "φίλιων" τραπεζών, εξαΰλωση μετοχών κλπ) "επένδυσης"
• με την επιβολή εγκάθετων κυβερνητικών πρακτόρων στα διοικητικά όργανα των ασφαλιστικών φορέων, ώστε να καταργηθεί κάθε ίχνος αυτονομίας τους και να εξασφαλιστεί η "ταξικά στρατευμένη" —αντίθετη στην φύση τους— λειτουργία.

Ως μηχανικοί που ανήκουμε στον κόσμο της εργασίας και επομένως πληττόμαστε άμεσα και βίαια από την ακραία αντιστροφή του ταξικού ρόλου του ασφαλιστικού συστήματος, δεν αρκούμαστε στην σύνταξη ενός "αιτηματολόγιου" στο οποίο απλώς θα παρατίθενται ορισμένες προφανείς απαιτήσεις: επιδιώκουμε, με αφορμή τις παραπάνω εξελίξεις και με την προοπτική της ανατροπής τους, να προδιαγράψουμε —με την μορφή συγκεκριμένων αρχών και διεκδικήσεων επί του ασφαλιστικού όπως αυτό εξειδικεύεται στον κλάδο μας— ένα βιώσιμο πρότυπο διαχείρισης των προοριζόμενων για την ασφάλιση πόρων σε κλαδική κλίμακα. Το πρότυπο αυτό μπορεί να γενικευτεί στην κλίμακα της κοινωνικής ασφάλισης και της διαχείρισης των κοινωνικών πόρων εν γένει, επομένως να απευθυνθεί σε ολόκληρη την κοινωνία, φέρνοντας μας σε επαφή και όχι σε "συντεχνιακή" αντιπαράθεση με τα πληττόμενα στρώματα άλλων κλάδων.

Οι αρχές οι οποίες διέπουν το παραπάνω πρότυπο είναι οι εξής:

1. Εξασφάλιση όρων αξιοπρεπούς διαβίωσης (ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ελάχιστο εισόδημα - σύνταξη) για όλους με διαβαθμισμένη επιδότηση άνεργων και υποαπασχολούμενων, κοινωνικά και οικονομικά ασθενέστερων.
2. Διαβαθμισμένες υποχρεώσεις ασφαλιστικών εισφορών ανάλογα με τα έσοδα από το επάγγελμα, με μηδενική υποχρέωση για έσοδα κατώτερα ενός ελάχιστου.
3. Πλήρης καταβολή εργοδοτικών και κρατικών εισφορών και επέκταση τους και εκεί που σήμερα δεν υπάρχουν (πχ ΔΠΥ).
4. Αποσύνδεση των ασφαλιστικών οφειλών από την έννοια της οφειλής προς το δημόσιο και από την δυνατότητα άσκησης του επαγγέλματος.
5. Τόκοι επί των οφειλών ίσοι με αυτούς που αποφέρουν τα αποθεματικά (θετικοί ή αρνητικοί), χωρίς καμιά άλλη προσαύξηση.
6. Απαγόρευση μετατροπής των αποθεματικών σε χρηματιστικούς τίτλους, κρατική εγγύηση της αξίας τους με τιμαριθμική αναπροσαρμογή.
7. Αναδρομική εφαρμογή όλων των παραπάνω με διαγραφή οφειλών και επιστροφή εισφορών που δεν εμπίπτουν στα προβλεπόμενα, προγραμματισμός καταβολής τις διαφοράς των προβλεπόμενων εισφορών με τις καταβληθείσες (στις περιπτώσεις που οι πρώτες είναι μεγαλύτερες) και άμεση επιστροφή από το κράτος των χρηματιστικών απωλειών των αποθεματικών.
8. Αφαίρεση των ασφαλιστικών εισφορών από το φορολογητέο εισόδημα. Κατάργηση και αναδρομική επιστροφή κάθε άλλης εισφοράς.
9. Καθαίρεση και απονομή ευθυνών των εγκάθετων μελών της διοίκησης του ασφαλιστικού φορέα που έχουν παρανομήσει ή ευθύνονται για την απώλεια πόρων του. Διοίκηση από τους ασφαλισμένους και για τους ασφαλισμένους.

Τα δυο πρώτα σημεία, σε συνδυασμό με την καταβολή των εργοδοτικών εισφορών (σημείο 3), επαναφέρουν τον φυσικό ρόλο του ασφαλιστικού συστήματος, ενώ προδιαγράφουν την αυτάρκειά του υπό τον όρο ότι τα συνολικά "έσοδα από το επάγγελμα" μαζί με τις εργοδοτικές εισφορές αρκούν για να εξασφαλίσουν "όρους αξιοπρεπούς διαβίωσης" για όλους τους ασφαλισμένους. Τότε είναι μαθηματικά βέβαιο ότι μπορεί να οριστούν η επιδότηση και η υποχρέωση εισφοράς ως συναρτήσεις του εισοδήματος.

Στην περίπτωση που αυτός ο όρος δεν ισχύει, το έλλειμμα θα πρέπει να αναπληρωθεί με κατάλληλη προσαρμογή των κρατικών εισφορών (σημείο 3) ώστε οι έννοιες "όροι αξιοπρεπούς διαβίωσης" και "επιδότηση - υποχρέωση εισφοράς ως συναρτήσεις του εισοδήματος" να ορίζονται με τον ίδιο τρόπο για όλη την κοινωνία με δεδομένη την συνολική κοινωνική παραγωγή. Τότε το ίδιο πρόβλημα ανάγεται στην κλίμακα της συνολικής διαχείρισης των κοινωνικών πόρων: η βιωσιμότητα του συστήματος εξασφαλίζεται εφόσον η συνολική κοινωνική παραγωγή επαρκεί για ένα κατά κεφαλήν εισόδημα "αξιοπρεπούς διαβίωσης".

Τα σημεία 4 και 5 διασφαλίζουν ότι οι ασφαλιστικές οφειλές αντιμετωπίζονται ως τέτοιες και όχι ως μέσα απαλλοτρίωσης περιουσιών και οικονομικού στραγγαλισμού των κατώτερων εισοδημάτων

Το σημείο 6 διασφαλίζει τον χαρακτήρα των ασφαλιστικών αποθεματικών ως τέτοιων και όχι ως λείας χρηματιστικού κεφαλαίου.

Εφόσον τα σημεία 1 έως 6 προδιαγράφουν ένα βιώσιμο και δίκαιο σύστημα, που θα μπορούσε να είχε εφαρμοστεί αντί της "μνημονιακής" εκδοχής του ασφαλιστικού, κάθε μέχρι σήμερα πραγματοποιημένη απόκλιση από αυτό —απόκλιση που έχει οδηγήσει ήδη σε βίαιη αναδιανομή πόρων κατά της εργασίας και υπέρ του κεφαλαίου— μπορεί να εκτιμηθεί ποσοτικά και να αρθεί: αυτό εξασφαλίζεται με το σημείο 7

Η εισφορά στο ασφαλιστικό σύστημα και η φορολογική υποχρέωση με βάση το πραγματικό εισόδημα αποτελούν ως άθροισμα την συνολική υποχρέωση εισφοράς κάθε παραγωγικού μέλους της κοινωνίας στο γενικό σύστημα διαχείρισης των κοινωνικών πόρων. Επομένως η φορολογία πρέπει να αφορά το υπολειπόμενο εισόδημα μετά την καταβολή της ασφαλιστικής εισφοράς (σημείο 8).

Η αποκατάσταση της αυτονομίας του ασφαλιστικού φορέα, προκειμένου αυτός να επιτελέσει τον προβλεπόμενο ρόλο του και όχι αλλότριες σκοπιμότητες, προϋποθέτει την απομάκρυνση και τον έλεγχο ευθυνών των μελών της διοίκησης που έχουν υπηρετήσει της τελευταίες. Αυτό αποτελεί προϋπόθεση ώστε να θεσπιστεί και να διαφυλαχτεί ο έλεγχος του φορέα από τους ίδιους τους ασφαλισμένους (σημείο 9).