Ποιος κάνει κουμάντο στο «κουαρτέτο» των δανειστών;

Γιάννης Κιμπουρόπουλος από εδώ

Η γερμανική ηγεσία, σε πολυδιάστατη κρίση πια, παραμένει συνεκτικός ιστός και ενορχηστρωτής της τακτικής των δανειστών στην αξιολόγηση.

Μέχρι πριν ένα μήνα η κυ­βέρ­νη­ση ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ-ΑΝΕΛ έδινε την εντύ­πω­ση ότι ήταν πολύ κοντά στην «έξωση» του ΔΝΤ από το 3ο Μνη­μό­νιο ή ότι, του­λά­χι­στον, είχε επι­τύ­χει ένα σο­βα­ρό ρήγμα ανά­με­σα στις ευ­ρω­παϊ­κές συ­νι­στώ­σες του κουαρ­τέ­του και το «σκλη­ρό και άκαρ­δο» ΔΝΤ. Η επι­στρο­φή των επι­κε­φα­λής του κουαρ­τέ­του στην Αθήνα και η επα­νεκ­κί­νη­ση του βα­σα­νι­στη­ρί­ου της αξιο­λό­γη­σης διέ­λυ­σε αυτές τις εντυ­πώ­σεις.

Ιδιαί­τε­ρα από τη στιγ­μή που φά­νη­κε ότι, τόσο στο σύ­νο­λο της δια­πραγ­μά­τευ­σης όσο και στα ση­μεία της, οι εκ­πρό­σω­ποι των δα­νει­στών εμ­φα­νί­ζο­νται με αρ­κε­τά συ­νε­κτι­κή, αν όχι και ενιαία, θέση. Για τη δια­μόρ­φω­ση της οποί­ας είναι η Κο­μι­σιόν, η ΕΚΤ και ο ESM που με­τα­κι­νή­θη­καν προς τις θέ­σεις του ΔΝΤ και όχι το αντί­στρο­φο.

Η εντύ­πω­ση ότι το ΔΝΤ είναι το «αφε­ντι­κό» αυτής της αξιο­λό­γη­σης, πα­ρό­τι τυ­πι­κά συμ­με­τέ­χει σε αυτή ως «πα­ρα­τη­ρη­τής» και «τε­χνι­κός σύμ­βου­λος», ενι­σχύ­θη­κε από τη σκη­νο­θε­τη­μέ­νη πρω­το­βου­λία Ντάι­σελ­μπλουμ να υπο­σχε­θεί άμεση εκ­κί­νη­ση της συ­ζή­τη­σης για το ελ­λη­νι­κό χρέος, χωρίς να διευ­κρι­νί­σει σαφώς αν η συ­ζή­τη­ση θα γίνει εντός του χρο­νι­κού πλαι­σί­ου της αξιο­λό­γη­σης ή κα­τό­πιν αυτής. Ήταν μια υπό­σχε­ση που, εκ πρώ­της όψεως, δό­θη­κε ως κί­νη­τρο για να επι­στρέ­ψει το ΔΝΤ στη δια­πραγ­μά­τευ­ση.

Πού και πότε μπο­ρεί να γίνει αυτή η συ­ζή­τη­ση; Με δε­δο­μέ­νο ότι οι δα­νει­στές απλώ­νουν το χρο­νο­διά­γραμ­μα της αξιο­λό­γη­σης μέχρι τα τέλη Απρι­λί­ου –όσο κι αν η κυ­βέρ­νη­ση ευ­ελ­πι­στεί για κλεί­σι­μό της μέχρι το κα­θο­λι­κό Πάσχα και είναι πρό­θυ­μη για νέες υπο­χω­ρή­σεις σε όλα τα ανοι­κτά μέ­τω­πα– μια ευ­και­ρία δίνει η εα­ρι­νή σύ­νο­δος ΔΝΤ και Πα­γκό­σμιας Τρά­πε­ζας στην Ουά­σιγ­κτον (15-17/4), λίγες μέρες πριν την προ­γραμ­μα­τι­σμέ­νη συ­νε­δρί­α­ση του Eurogroup (22/4) που θα μπο­ρού­σε να πι­στο­ποι­ή­σει την ολο­κλή­ρω­ση της αξιο­λό­γη­σης.

Ο συμ­βι­βα­σμός για το χρέος

Μια συ­ζή­τη­ση για το ελ­λη­νι­κό χρέος στην έδρα του ΔΝΤ ση­μαί­νει, άραγε, ότι γί­νο­νται απο­δε­κτά τα κρι­τή­ριά του για τον τρόπο ανα­διάρ­θρω­σής του; Και ναι και όχι. Ο Σόι­μπλε «γεί­ω­σε» τη σχε­τι­κή συ­ζή­τη­ση, πε­ριο­ρί­ζο­ντάς την στο πλαί­σιο των συμ­βο­λι­σμών («για το πρε­στίζ, όχι για την ουσία η συ­ζή­τη­ση»). Αλλά ταυ­τό­χρο­να υπεν­θύ­μι­σε το πλαί­σιο ανα­διάρ­θρω­σης που είναι δια­τε­θει­μέ­νη να δε­χθεί η Γερ­μα­νία και τα πε­ρισ­σό­τε­ρα από τα κρά­τη-δα­νει­στές. Δη­λα­δή, τί­πο­τα πε­ρισ­σό­τε­ρο από μια επι­μή­κυν­ση των λή­ξε­ων στα χρε­ο­λύ­σια από το 2025 και μετά, που θε­ω­ρού­νται και βα­ρύ­τε­ρα. Αυτό απέ­χει πα­ρα­σάγ­γας από ό,τι θε­ω­ρεί το ΔΝΤ ανα­γκαία μεί­ω­ση του χρέ­ους.

Αλλά, ως γνω­στόν, το Τα­μείο έχει προ­σφέ­ρει και εναλ­λα­κτι­κή. Αν οι Ευ­ρω­παί­οι δα­νει­στές δεν είναι δια­τε­θει­μέ­νοι να βά­λουν βαθιά το χέρι στην τσέπη (και προ­φα­νέ­στα­τα δεν είναι), τότε η βιω­σι­μό­τη­τα του χρέ­ους θα εξα­σφα­λι­στεί με ση­μα­ντι­κές πε­ρι­κο­πές στις δη­μό­σιες δα­πά­νες, με βα­σι­κή και πιο σί­γου­ρη πηγή το συ­ντα­ξιο­δο­τι­κό σύ­στη­μα. Σ’ αυτό, λοι­πόν, το ση­μείο φαί­νε­ται ότι έχει επι­τευ­χθεί ο συμ­βι­βα­σμός ανά­με­σα στις συ­νι­στώ­σες του κουαρ­τέ­του. Πράγ­μα που ανα­δει­κνύ­ει το ΔΝΤ σε αφε­ντι­κό της αξιο­λό­γη­σης…

Ωστό­σο, αυτή η ερ­μη­νεία θα ίσχυε από­λυ­τα αν η Ελ­λά­δα ήταν το μόνο ή το κυ­ρί­αρ­χο πρό­βλη­μα της Ευ­ρω­ζώ­νης, του­λά­χι­στον με τον τρόπο που ήταν το 2010 ή το 2012. Σή­με­ρα η ΕΕ αντι­με­τω­πί­ζει μια κρίση πολύ πιο πε­ρί­πλο­κη και πο­λυ­πα­ρα­γο­ντι­κή, που την εκ­θέ­τει σε παν­θο­μο­λο­γού­με­νους κιν­δύ­νους διά­λυ­σης. Κάθε πόλος εξου­σί­ας στην ΕΕ επι­χει­ρεί να προ­ω­θή­σει «λύ­σεις» από το δικό του οπτι­κό πεδίο κι αυτό σε με­γά­λο βαθμό αντα­να­κλά­ται στην ιδιαί­τε­ρη στάση των εντε­ταλ­μέ­νων τους στο κουαρ­τέ­το της αξιο­λό­γη­σης. Απ’ αυτές τις ιδιαι­τε­ρό­τη­τες προ­κύ­πτουν αντα­γω­νι­σμοί, συ­γκλί­σεις, αυ­το­σχε­δια­σμοί και συχνά απο­κα­λύ­πτο­νται στρα­τη­γι­κό αδιέ­ξο­δο και τρο­μα­κτι­κή απου­σία σχε­δί­ου. Τόσο συ­νο­λι­κά για την ΕΕ, όσο και ει­δι­κά για την Ελ­λά­δα, όπως απο­κά­λυ­ψε η προ­σφυ­γι­κή «έκρη­ξη».

Η γερ­μα­νι­κή επιρ­ροή σε κάθε πόλο

Όμως, στο ετε­ρό­κλη­το Ιε­ρα­τείο της αξιο­λό­γη­σης υπάρ­χει τε­λι­κά ένας συ­νε­κτι­κός ιστός: η Γερ­μα­νία, οι ιδιαί­τε­ρες ανά­γκες της και η συ­ντρι­πτι­κή επιρ­ροή της με τους πιο απροσ­δό­κη­τους τρό­πους. Ας δούμε πώς αντα­να­κλώ­νται αυτά σε κάθε πόλο του κουαρ­τέ­του.

* Εν αρχή ην η ΕΚΤ. Η τε­λευ­ταία από­φα­σή της να διευ­ρύ­νει σκαν­δα­λω­δώς το τύ­πω­μα χρή­μα­τος στα 80 δισ. ευρώ το μήνα και να εκτρέ­ψει εκ­βια­στι­κά ένα μέρος από το τσά­μπα αυτό χρήμα, που τώρα λι­μνά­ζει στις τρά­πε­ζες, απευ­θεί­ας στον επι­χει­ρη­μα­τι­κό τομέα απο­κα­λύ­πτει ένα πράγ­μα: τη βε­βαιό­τη­τα της ηγε­σί­ας της ότι η Ευ­ρω­ζώ­νη, όπως και η πα­γκό­σμια οι­κο­νο­μία, τρέ­χει ολο­τα­χώς προς την ύφεση. Η οποία αυτή τη φορά μπο­ρεί να πλή­ξει τον πυ­ρή­να του ευ­ρω­παϊ­κού κα­πι­τα­λι­σμού, τη Γερ­μα­νία, ακρι­βώς λόγω του εξα­γω­γι­κού της προ­σα­να­το­λι­σμού και των τε­ρά­στιων εμπο­ρι­κών της πλε­ο­να­σμά­των. Σ’ αυτό το πεδίο η ΕΚΤ έχει ταυ­τό­ση­μες εκτι­μή­σεις με το ΔΝΤ και η σύ­γκλι­ση αυτή επε­κτεί­νε­ται και στη δια­χεί­ρι­ση της ελ­λη­νι­κής εκ­κρε­μό­τη­τας.

* Η Κο­μι­σιόν, απο­λύ­τως υπό γερ­μα­νο-γαλ­λι­κή επιρ­ροή, έχει κάθε λόγο να κι­νη­θεί με βάση τις ιδιαί­τε­ρες γερ­μα­νι­κές ανά­γκες, πολύ δε πε­ρισ­σό­τε­ρο όταν αυτές ενι­σχύ­ο­νται από τις πο­λι­τι­κές πα­ρε­νέρ­γειες του προ­σφυ­γι­κού, απο­τυ­πω­μέ­νες στα εκλο­γι­κά απο­τε­λέ­σμα­τα στα τρία ομό­σπον­δα γερ­μα­νι­κά κρα­τί­δια την πε­ρα­σμέ­νη Κυ­ρια­κή (14/3). Το Διευ­θυ­ντή­ριο των Βρυ­ξελ­λών, έχο­ντας ανα­λά­βει τη λεπτή δια­σύν­δε­ση προ­σφυ­γι­κού και αξιο­λό­γη­σης, επι­χει­ρεί να δια­σφα­λί­σει (και να χρη­μα­το­δο­τή­σει με ψί­χου­λα) την πλήρη συμ­μόρ­φω­ση της κυ­βέρ­νη­σης ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ - ΑΝΕΛ στην αντι­με­τα­να­στευ­τι­κή- αντι­προ­σφυ­γι­κή πο­λι­τι­κή της ΕΕ και στην αγω­νιω­δώς προ­ω­θού­με­νη ευ­ρω­τουρ­κι­κή συ­νερ­γα­σία.

Ο ESM, ο χρη­μα­το­δό­της του νέου δα­νει­σμού προς την Ελ­λά­δα, εκ­φρά­ζε­ται κυ­ρί­ως μέσω του Eurogroup και του προ­έ­δρου του, εξα­κρι­βω­μέ­να εντε­ταλ­μέ­νου του Β. Σόι­μπλε. Ο ESM, πρω­τί­στως για λο­γα­ρια­σμό της γερ­μα­νι­κής ηγε­σί­ας, οφεί­λει να δια­σφα­λί­σει τη συμ­με­το­χή του ΔΝΤ στο δά­νειο των 86 δισ. ευρώ. Η ανά­γκη αυτή για τη γερ­μα­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση πολ­λα­πλα­σιά­ζε­ται από την πο­λι­τι­κή πίεση που εξα­κρι­βω­μέ­να πλέον της ασκεί το προ­σφυ­γι­κό.

Το ΔΝΤ, τέλος, για πολ­λούς από τους πα­ρα­πά­νω λό­γους, αλλά και για τον επι­πλέ­ον ότι βρέ­θη­κε στην Ευ­ρώ­πη κα­τό­πιν γερ­μα­νι­κής επι­μο­νής, παρά τις τρι­βές, είναι αφο­σιω­μέ­νο στη γερ­μα­νι­κή ηγε­σία. Ο επι­κε­φα­λής του ευ­ρω­παϊ­κού τμή­μα­τος Πολ Τόμ­σεν, διό­λου τυ­χαία, είναι τα­κτι­κός επι­σκέ­πτης όχι μόνο του γερ­μα­νι­κού Υπουρ­γεί­ου Οι­κο­νο­μι­κών, αλλά και της κα­γκε­λα­ρί­ας. Και καμιά δη­μό­σια το­πο­θέ­τη­σή του –όπως το πο­λύ­κρο­το άρθρο με το δί­λημ­μα «κού­ρε­μα χρέ­ους ή σκλη­ρές πε­ρι­κο­πές»– δεν γί­νε­ται χωρίς συ­νεν­νό­η­ση μαζί τους.

Το συ­μπέ­ρα­σμα είναι πως ο πραγ­μα­τι­κός ενορ­χη­στρω­τής του κουαρ­τέ­του ήταν και πα­ρα­μέ­νει το Βε­ρο­λί­νο, ανε­ξάρ­τη­τα από τις απο­χρώ­σεις στις θέ­σεις κάθε συ­νι­στώ­σας στην τα­κτι­κή και στη στάση ένα­ντι της κυ­βέρ­νη­σης ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ-ΑΝΕΛ. Το κακό για την τε­λευ­ταία είναι ότι εμ­φα­νί­ζε­ται πρό­θυ­μη να προ­σαρ­τη­θεί στη δι­φο­ρού­με­νη και συ­γκε­χυ­μέ­νη στρα­τη­γι­κή της «γερ­μα­νι­κής Ευ­ρώ­πης» και του πάλαι ποτέ κα­ταγ­γελ­λό­με­νου «μερ­κε­λι­σμού», τη στιγ­μή που ακόμη και αυτοί απει­λού­νται με πο­λύ­πλευ­ρη συ­ντρι­βή.