Ο κύκλος του κεφαλαίου

Αναρτούμε άρθρο του συναδέλφου Αθανασίου Ζούλια 

 
Ας ξεκινήσουμε από την γενικά παραδεκτή αντίφαση του καπιταλιστικού συστήματος. Aφ’ ενός, υπάρχει η τάση για διαρκή αύξηση των κερδών του. Η τάση αυτή είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη με την προσπάθειά για διαρκή μείωση του κόστους παραγωγής, στο οποίο συμπεριλαμβάνονται οι μισθοί και οι αμοιβές των εργαζομένων. Αφ’ ετέρου, όμως υπάρχει η πλεονάζουσα παραγωγή προιόντων που θα πρέπει να διατεθεί οπωσδήποτε στις αγορές των καταναλωτών, των οποίων όμως , όπως είπαμε μειώνεται διαρκώς η αγοραστική τους δύναμη.
Για να αντιμετωπισθεί αυτό το προφανές χάσμα μεταξύ των διαθεσίμων χρημάτων των εργαζομένων και την πλεονάζουσα παραγωγή προιόντων, που απειλεί την κερδοφορία του κεφαλαίου, επεμβαίνει το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο με την «βιομηχανία πιστωτικών καρτών και την βιομηχανία δημιουργίας υπερχρέωσης». Στην φάση αυτή κάποιες διαδικασίες είναι σχεδόν «υποχρεωτικές» και ισχύουν τόσο για τον υπερδανεισμό των κρατών (πολιτικές πιέσεις και διαφθορά κυβερνητικών παραγόντων για υπερτιμολογημένους εξοπλισμούς και περιττές προμήθειες), όσο και για την υπερχρέωση των ιδιωτών (πιστωτικές διευκολύνσεις σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά - κατάχρηση παραπλανητικού μάρκετινγκ - δήθεν δωρεάν παροχή καρτών και πιστωτικών ορίων- προεγκεκριμμένες επιταγές , εορτοδάνεια, κλπ. Φυσικά ο υπερδανεισμός αυτός γίνεται κυρίως με μοχλευμένο χρήμα φούσκα.
Στην αρχή το χρήμα – φούσκα παρέχεται με χαμηλότοκες πιστώσεις και γεμίζει την αγορά. Τα κέρδη του κεφαλαίου στην φάση αυτή είναι αρκετά τόσο για το παραγωγικό κεφάλαιο, που βλέπει με ικανοποίηση τα πλεονάζοντα προιόντα του να καταναλώνονται όσο και για το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, που δημιουργεί ανύπαρκτο χρήμα με την μορφή του χρέους, μοχλευμένο ακόμα και 30 φορές περισσότερο από αυτό που κατέχει. Η αφθονία χρήματος στην φάση αυτή, εξασφαλίζει για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα τόσο την πληρωμή μέρους του χρέους (και βασικά του αέρα τους , των τόκων κλπ) καθώς και την αύξηση της κατανάλωσης.
Όμως ο κύκλος δεν σταματά εδώ. Το μεγάλο φαγοπότι ακολουθεί στην συνέχεια. Το μεγάλο χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο και οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, κάποια στιγμή, με διάφορες προφάσεις, διακόπτουν απότομα την ροή του χρήματος.
Οι τράπεζες αποφασίζουν απότομα να μαζέψουν τεράστια ποσά από μοχλευμένα χρήματα και χρέη τα οποία όμως δημιουργήθηκαν χωρίς αντίκρισμα σε χαρτονομίσματα. Δημιουργούνται (τεχνητά και δολίως) συνθήκες ύφεσης και λιτότητας στην πραγματική αγορά, μειώνονται οι κύκλοι εργασιών, προκαλώντας ανεργία και ραγδαία κατάρρευση των φορολογικών και ασφαλιστικών εσόδων. Αυτό οδηγεί σε σπασμωδικές αντιδράσεις αρκετών κυβερνήσεων (συνήθως εξαρτημένων από πολιτικούς όργανα του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου ή απλά ανίκανων να διαχειρισθούν τέτοιες καταστάσεις) που προσπαθούν να καλύψουν τα ελλείμματα με απολύσεις, μειώσεις μισθών , αυξημένη φορολογία και με αυξήσεις της τιμής των κοινωνικών αγαθών.
Από το σημείο αυτό οι εξελίξεις είναι σχεδόν μονόδρομος.
Προκαλείται ραγδαία απαξίωση των τιμών για πραγματικά αγαθά που αγοράσθηκαν πρόσφατα σε ψηλές τιμές με δανεικό χρήμα φούσκα. Σε συνδυασμό με την απότομη αύξηση των επιτοκίων, τεχνητά προκαλούμενη (με δήθεν άνοδο των σπρέντς, δήθεν ανησυχία αγορών, δήθεν αξιολογήσεις διεθνών οίκων, παράγωγα, δομημένα ομόλογα κλπ σύγχρονα χρηματοπιστωτικά παιχνίδια και παρασιτικά προιόντα ), δημιουργούνται συνθήκες ακόμα μεγαλύτερου πλουτισμού του κεφαλαίου που τελικά πετυχαίνει να ξαναγοράσει πάμφθηνα φυσικούς πόρους, αγαθά και αξίες που είχε πριν λίγο πουλήσει πανάκριβα.
Προφανώς σ’ αυτή την διαδικασία μπορούν να επικρατήσουν μόνο οι πολύ δυνατοί οικονομικά φορείς, που άλλωστε ελέγχουν και την ροή του πραγματικού χρήματος, έχουν πρώτοι τις πληροφορίες και καθορίζουν και τους διαδικαστικούς κανόνες αυτού του καπιταλιστικού «παιχνιδιού». Η υποστήριξή τους από πολιτικούς, που έχουν προωθηθεί σε κομβικές κυβερνητικές θέσεις καθώς και η «νεοφιλελεύθερη» ιδεολογική χειραφέτηση της κοινής γνώμης μέσω των ελεγχόμενων από αυτούς ΜΜΕ διευκολύνει ακόμα περισσότερο την επικράτησή τους.
Τέλος, όταν πλέον θα έχει ολοκληρωθεί η επανασυγκέντρωση των πραγματικών αγαθών από τους φορείς του μεγάλου χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και θα υπάρξει πλέον νέα ανάγκη αγοραστών, να είστε σίγουροι ότι επίσης ξαφνικά η ύφεση θα τελειώσει και θα βρεθεί άφθονο χρήμα φούσκα για να ξαναρχίσει ο «υποχρεωτικός» δανεισμός, με χαμηλά πλέον επιτόκια, προς νέους αγοραστές που βέβαια σταδιακά θα αγοράζουν ολοένα και πιο ακριβά τα πρώην απαξιωμένα αγαθά, ολοκληρώνοντας έτσι τον κύκλο του κεφαλαίου πριν ξαναρχίσει.
Αν κάνει κάποιος «ταμείο» στην διαδικασία αυτή θα διαπιστώσει, αυτούς που είναι σε κάθε περίπτωση κερδισμένοι. Φυσικά προέρχονται από τον κόσμο του μεγάλου και οργανωμένου χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου (5-10% του πληθυσμού) που στο τέλος του κύκλου θα αυξήσουν ακόμα περισσότερο τα κέρδη τους και τα ταμειακά τους διαθέσιμα. Επίσης θα διαπιστώσει αυτούς που είναι σε κάθε περίπτωση χαμένοι και προέρχονται από την συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων, αυτοαπασχολούμενων, μικρομεσαίων αλλά και μεγαλύτερων επιχειρήσεων που αποτελούν τον πραγματικό παραγωγικό ιστό κάθε χώρας (90-95% του πληθυσμού). Οι συνέπειες για αυτούς είναι συχνά τραγικές και αμετάκλητες. Και μην ξεχνάμε ότι η πολιτική της λιτότητας είναι ένα θαυμάσιο εργαλείο για την κυριαρχία του πλούτου, αφού ο έχων πολλά επιβιώνει και με λιγότερα αλλά ο μη έχων απλώς εξοντώνεται.
Η ανάγκη πολιτικής λύσης είναι προφανής.
Θανάσης Ζούλιας – δρ.ανάλυσης χώρου και χωροταξίας