Μία αποτύπωση των πυρκαγιών που έκαψαν τα δάση της Ελλάδας (2000-2018)
Το ξημέρωμα της 13ης Αυγούστου 2019 ξεσπά πυρκαγιά στην κεντρική Εύβοια, στο δήμο Διρφύων – Μεσσαπίων που μέσα σε δύο εικοσιτετράωρα θα κάψει πάνω από 28.000 στρέμματα γης και θα εξελιχθεί σε μία ανυπολόγιστη οικολογική καταστροφή. Πάνω από 10.000 στρέμματα παρθένου δάσους στο όρος Δίρφη, που είχε ενταχθεί στο δίκτυο Natura, κάηκε ολοσχερώς ενώ εκκενώθηκαν προληπτικά τέσσερα χωριά. Το συγκεκριμένο δάσος είναι ένα από τα 19 αισθητικά δάση της Ελλάδας με καστανιές, πλατάνια και έλατα στο οποίο ενδημούν σπάνια είδη άγριων ζώων.
Για μία ακόμη χρονιά παρακολουθήσαμε την ιστορία να επαναλαμβάνεται και τον κρατικό μηχανισμό να αδυνατεί να προστατέψει τόσο τον φυσικό πλούτο, όσο και τις περιουσίες και τις ζωές των πολιτών της χώρας. Η φωτιά στην Εύβοια είναι η τελευταία πράξη ενός δράματος που εξελίσσεται δεκαετίες τώρα στην ελληνική φύση. Εξετάζοντας κανείς τα στοιχεία της πυροσβεστικής για τις δασικές πυρκαγιές των τελευταίων δύο δεκαετιών, καταλαβαίνει πως τα δάση της Ελλάδας καίγονται ξανά και ξανά και κανείς δεν ενδιαφέρεται. Για την ακρίβεια, τα στοιχεία δείχνουν ξεκάθαρα πως κατά περιόδους ο κρατικός μηχανισμός καταφέρνει να προστατέψει τις δασικές εκτάσεις από τις πυρκαγιές, ενώ σε κάποιες χρονιές επιδεικνύει εγκληματική αμέλεια.
Σύμφωνα με τα ανοικτά δεδομένα δασικών συμβάντων που δημοσιεύει η πυροσβεστική υπηρεσία, από το 2000 έως και το 2018, 192.448 πυρκαγιές έκαψαν 8.495.260 στρέμματα γης. Η πυρκαγιά στο Μάτι της Αττικής, τον Ιούλιο του 2018, στοίχισε τη ζωή σε 102 ανθρώπους καθιστώντας την, τη δεύτερη πιο φονική πυρκαγιά του 21ου αιώνα παγκοσμίως. Στη μακάβρια λίστα με τις θανατηφόρες πυρκαγιές στον κόσμο, η Ελλάδα καταλαμβάνει και την τρίτη θέση με τις φωτιές του 2007, όπου 77 άτομα έχασαν τη ζωή τους στις πρωτοφανείς πυρκαγιές εκείνης της χρονιάς. Σε έναν μόλις μήνα, τον Αύγουστο του 2007 κάηκαν 2.059.615 στρέμματα γης.
Δορυφορική λήψη της περιοχής που κάηκε στην Εύβοια τον Αύγουστο του 2019, πριν και μετά την πυρκαγιά.
Περιοχές που καίγονται ξανά και ξανά
Πελοπόννησος, Εύβοια, Αττική και νησιά του Ιονίου είναι από τις πλέον επιβαρυμένες περιοχές της Ελλάδας.
Από το 2000 έως και το 2018, κατά μέσο όρο ξεσπούν 10.100 πυρκαγιές κάθε χρόνο. Το 2001 είναι η χρονιά με τις περισσότερες φωτιές. Συνολικά, 15.303 πυρκαγιές ξέσπασαν το 2001, 12.980 το 2000, 12.035 το 2008 και 11.996 το 2007. Η χρονιές με τις λιγότερες πυρκαγιές είναι το 2014 με 6.834 πυρκαγιές και το 2018, που παρά το γεγονός ότι είναι η πιο φονική πυρκαγιά στην ιστορία της χώρας, εκείνη τη χρονιά εκδηλώθηκαν 8.006 συμβάντα.
Η μέση έκταση που καίγεται κάθε χρόνο είναι 231.322 στρέμματα. Από την ανάλυση των δεδομένων, προκύπτει ότι το μετά το 2007, όπου κάηκαν 2.644.222 στρέμματα γης, η δεύτερη πιο καταστροφική χρονιά είναι το 2000 με 1.559.850 καμένα στρέμματα. Το 2012 και το 2009 κάηκαν περίπου μισό εκατομμύριο στρέμματα γης. Το 2002 κάηκαν 82.000 στρέμματα.
Το χρονικό των πυρκαγιών της Ελλάδας
Οι πιο καταστροφικές πυρκαγιές από το 2000 έως και το 2018 και οι παράγοντες που ευθύνονται για την ετοιμότητα ή μη του κρατικού μηχανισμού να αντιμετωπίσει κάθε χρόνο τις φωτιές.
Πότε εκδηλώνονται οι πυρκαγιές
Μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του 2000 και για έξι χρόνια, παρατηρείται μείωση των εκτάσεων που καίγονται σε κάθε συμβάν. Από το 2007 και μετά υπάρχει δραματική αλλαγή της κατάστασης.
Οι μήνες με τις περισσότερες πυρκαγιές είναι ο Αύγουστος και ο Ιούλιος με πάνω από 32 χιλιάδες επεισόδια, ενώ ακολουθεί ο Σεπτέμβριος και ο Ιούνιος. Η πλειονότητα των γεγονότων εκδηλώνεται από τις 12 έως και τις έξι το απόγευμα, ωστόσο ένας μικρός αριθμός πυρκαγιών (9.684 φωτιές), σύμφωνα με τα στοιχεία ξεκίνησαν τα ξημερώματα μετά τις έντεκα το βράδυ και πριν τις επτά το πρωί. Κάποιες από αυτές τις πυρκαγιές θα μπορούσε να θεωρηθεί πως είναι εμπρησμοί από πρόθεση.
Το 2007, το 2008 και το 2017 σχεδόν το 60% των εκτάσεων που κάηκαν ήταν δάση ή δασικές εκτάσεις, ενώ το 2018 το ποσοστό άγγιξε το 50%.
Από το 2000 έως και το 2018 έχουν καεί 2.575.511 στρέμματα δασικής έκτασης και 1.690.409 δάσους. Περισσότερα από 1.5 εκατομμύρια στρέμματα γεωργικών εκτάσεων, 1.3 εκατομμύρια χορτολιβαδικών εκτάσεων και 1.1 εκατομμύρια στρέμματα με υπολείμματα καλλιεργειών έχουν αποτεφρωθεί.
Η πλειονότητα των πυρκαγιών σβήνει εντός της ημέρας που ξέσπασε. Στις πιο σοβαρές πυρκαγιές όμως, η φωτιά μπορεί να καίει ακόμα και 15 ημέρες, όπως συνέβη στα Κρέστενα της Ηλείας, όπου σύμφωνα με τα δεδομένα της πυροσβεστικής, η φωτιά έκαιγε για 15 ημέρες. Η βάση δεδομένων που έχουμε στη διάθεσή μας, σε 12.418 γεγονότα δεν καταγράφει πότε έγινε η κατάσβεση ενώ και σε άλλες περιπτώσεις, που υπάρχει η ημερομηνία της κατάσβεσης, αυτή είναι περασμένη λάθος. Εξετάσαμε τις 1000 πυρκαγιές που έκαψαν τις μεγαλύτερες εκτάσεις γης και οι οποίες είχαν περασμένες τις σωστές ημερομηνίες και ώρες έναρξης και λήξης κάθε επεισοδίου. Κατά μέσο όρο η πυροσβεστική χρειάστηκε 4 ημέρες για την κατάσβεση αυτών των πυρκαγιών.
Από πρόθεση οι μισές πυρκαγιές
Πού οφείλονται οι αγροτοδασικές φωτιές του 2018.
Υπολογίζεται ότι 8 στις 10 πυρκαγιές ξεκίνησαν μετά από χρήση γυμνής φλόγας (αναπτήρας, σπίρτα κτλ). Σημαντικό ποσοστό των αγροτικών πυρκαγιών (12.37%) αποδίδεται σε υπολείμματα καπνίσματος.
Η βάση δεδομένων που δίνει στη δημοσιότητα η πυροσβεστική δεν περιέχει πληροφορίες για τις αιτίες εκδήλωσης των πυρκαγιών. Μετά από επικοινωνία με την πυροσβεστική, μας απέστειλε για το 2018 κάποια συγκεντρωτικά στοιχεία όπως καταγράφηκαν στα Βιβλία Συμβάντων Ανακριτικού του συνόλου των Υπηρεσιών του Σώματος. Βάσει αυτών των στοιχείων, το 2018 οι μισές δασικές και το 45% των αγροτικών πυρκαγιών μπήκαν από πρόθεση. Σε αμέλεια αποδίδεται το 25% και το 40% των πυρκαγιών σε δάση και αγροτικές περιοχές αντιστοίχως. Σχηματίσθηκαν δικογραφίες σε βάρος 243 ατόμων εκ των οποίων 186 για εμπρησμό από αμέλεια και 57 για εμπρησμό από πρόθεση. Για 144 άτομα εξ αυτών, ακολουθήθηκε η διαδικασία του αυτοφώρου.
Από την ανάλυση των στοιχείων της πυροσβεστικής φαίνεται πως κάθε φορά που το κράτος υιοθέτησε αυστηρή πολιτική πρόληψης των πυρκαγιών, με έγκαιρη αποδέσμευση κονδυλίων, έγκαιρη χάραξη αντιπυρικού σχεδίου, προσλήψεις εποχικού προσωπικού και επένδυση σε τεχνολογικό εξοπλισμό, τότε ανεξαρτήτως του αριθμού των πυρκαγιών που ξεσπούν, καίγονται μικρότερες συνολικά εκτάσεις. Φαίνεται επίσης πως όταν οι δήμοι λαμβάνουν κονδύλια εγκαίρως για την αντιπυρική προστασία και τον καθαρισμό των περιαστικών δασών και όταν συμμετέχουν ενεργά στη χάραξη της αντιπυρικής πολιτικής με τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, τότε ο μηχανισμός αντιμετωπίζει πιο αποτελεσματικά τα επεισόδια πυρκαγιών.
Για τη χαρτογράφηση και την ανάλυση των δεδομένων
Για τη χαρτογράφηση των πυρκαγιών χρησιμοποιήσαμε τη βάση δεδομένων των δασικών συμβάντων της πυροσβεστικής υπηρεσίας. Επιλέξαμε να εντοπίσουμε γεωγραφικά μόνο όσα συμβάντα έκαψαν έστω και ένα στρέμμα δάσους ή δασικής έκτασης. Συνολικά χαρτογραφήσαμε περισσότερες από 26.000 δασικές πυρκαγιές. Στον χάρτη, στην αρχή του άρθρου, το μέγεθος του κάθε κύκλου είναι αντίστοιχο της έκτασης που έκαψε η συγκεκριμένη φωτιά. Για παράδειγμα, σε μία φωτιά που έκαψε 10 στρέμματα δάσους και 5 στρέμματα αγροτικών καλλιεργειών, στον χάρτη το μέγεθος του κύκλου θα αντιστοιχεί σε καμένη έκταση 15 στρεμμάτων. Εάν μία φωτιά έκαψε 10 στρέμματα αγροτικής γης και κανένα δάσους ή δασικής έκτασης, τότε αυτή η φωτιά δεν εμφανίζεται στον χάρτη. Το μέγεθος του κύκλου αντανακλά την ένταση του συμβάντος συγκριτικά με τις υπόλοιπες πυρκαγιές και όχι την πραγματική έκταση της γης που έκαψε πάνω στο χάρτη.
Για την χαρτογράφηση χρησιμοποιήσαμε την Geocoding υπηρεσία της Google. Επειδή η βάση δεδομένων της πυροσβεστικής δεν παρέχει συντεταγμένες, χρησιμοποιήσαμε τις διαθέσιμες καταγεγραμμένες πληροφορίες, όπως τη διεύθυνση, την πόλη ή το χωριό, την περιοχή και σε μερικές περιπτώσεις ακόμα και το τμήμα της πυροσβεστικής που αντιμετώπισε την πυρκαγιά. Γι’ αυτό το λόγο σε κάποιες πυρκαγιές η χαρτογράφηση είναι κατά προσέγγιση και το σημείο της πυρκαγιάς έχει τοποθετηθεί στο κέντρο της περιοχής που αναγνωρίζει η γεωγραφική υπηρεσία της Google.
Εάν εντοπίσετε κάποιο λάθος στην χαρτογράφηση ή στην ανάλυση των στοιχείων, στείλτε ένα email στο troboukis@gmail.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου