Τρίτη 10 Ιουλίου 2012

Επιπτώσεις στο επάγγελμα του αρχιτέκτονα από τις πρόσφατες αλλαγές στη νομοθεσία

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί κοινή εισήγηση της Αριστερής Κίνησης Εργαζόμενων Αρχιτεκτόνων, του Νέου Κινήματος Αρχιτεκτόνων και της Συσπείρωσης Αριστερών Αρχιτεκτόνων στην Αντιπροσωπεία του ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ που έγινε το Σάββατο 7 Ιουλίου 2012 και αφορά το πρώτο θέμα της ημερήσιας διάταξης με τίτλο “επιπτώσεις στο επάγγελμα από τις πρόσφατες αλλαγές στη νομοθεσία”. Για το ίδιο θέμα έχει κατατεθεί εισήγηση και από την ΔΚΜ-Αρχιτέκτονες.

Στο δεύτερο θέμα (κατάργηση της Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας και γενικότερη απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων των αρχιτεκτόνων) υπάρχει ακόμα μία κοινή εισήγηση της Αριστερής Κίνησης Εργαζόμενων Αρχιτεκτόνων, του Νέου Κινήματος Αρχιτεκτόνων και της Συσπείρωσης Αριστερών Αρχιτεκτόνων, που έχει ήδη δημοσιευτεί εδώ. Στο τρίτο θέμα που αφορά των προγραμματισμό των δράσεων του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων για τα έτη 2011-2014 υπάρχει εισήγηση από το Διοικητικό Συμβούλιο του ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ, ενώ στο τέταρτο θέμα που αφορά τον αντίστοιχο οικονομικό προϋπολογισμό υπάρχει εισήγηση υπογεγραμμένη από την ταμία του Συλλόγου και εισήγηση από την ΕΛΕΜ. Τέλος για το θέμα “βελτίωση της λειτουργίας της Αντιπροσωπείας” υπάρχει εισήγηση από το προεδρείο της Αντιπροσωπείας και ξεχωριστή εισήγηση από την ΔΚΜ-Αρχιτέκτονες.


Από τον Μάρτιο του 2011 με την «απελευθέρωση των αμοιβών των μηχανικών», μέσα σε ένα μόνο χρόνο έχουν ψηφιστεί μια σειρά νομοθεσιών (ο ν.4014/11 για τη ρύθμιση των αυθαιρέτων, οι ενεργειακοί επιθεωρητές, (π.δ.100/12, ΚΕΝΑΚ: ΦΕΚ407/2010), Νέος τρόπος έκδοσης αδειών (4030/11), Νέος Οικοδομικός Κανονισμός (4067/12)), οι οποίες τροποποίησαν απότομα και βίαια τον τρόπο άσκησης του επαγγέλματος και την ισχύ του πτυχίου μας. Στόχος της εισήγησης αυτής δεν είναι να αναλύσει ούτε καν να παρουσιάσει στη λεπτομέρειά τους τη νέα αυτή περίπλοκη νομοθεσία, αλλά να υποστηρίξει ότι το σύνολο των νόμων αυτών έχει εννιαία κατεύθυνση με καταστροφικά αποτελέσματα για τη συντριπτική πλειοψηφία του κλάδου, για την αρχιτεκτονική, την ελληνική πόλη και το περιβάλλον.

Α. Νόμοι σχετικά με τις πιστοποιήσεις των «ειδικών επαγγελματικών δικαιωμάτων»

Με τον όρο «ειδικά επαγγελματικά δικαιώματα» μπήκε στη ζωή μας η διαδικασία των πιστοποιήσεων. Πρόκειται για δικαιώματα, που δεν αναγνωρίζεται πια ότι περιλαμβάνονται στο πτυχίο, αλλά αφαιρούνται από αυτό και πρέπει να πιστοποιηθείς για να τα αποκτήσεις. Αποσυνδέεται έτσι το πτυχίο από το επάγγελμα και χάνει την ισχύ του, αφού δεν αποτελεί πια την απαραίτητη και ικανή προϋπόθεση για την άσκηση του επαγγέλματος σε όλα τα επίπεδα. Μάλιστα απόφοιτοι κατώτερων ιδρυμάτων ή φορέων συλλέγοντας πιστοποιήσεις αποκτούν τελικά ίδια επαγγελματικά δικαιώματα με τους διπλωματούχους μηχανικούς. Δημιουργούνται έτσι μηχανικοί πολλών ιδιοτήτων και δεξιοτήτων, με προσωπική λίστα πιστοποιήσεων για τον καθένα. Έτσι με τη νομοθεσία αυτή συμπληρώνεται η υποβάθμιση των σπουδών και των πτυχίων, που έχει ξεκινήσει με τους νόμους για την Ανώτατη Εκπαίδευση (Μπολώνια, «ανωτατοποίηση», νόμος Πλαίσιο κλπ). Το σύνθημα των φοιτητικών μας χρόνων «όλα τα δικαιώματα στο πτυχίο» είναι πιο επίκαιρο από ποτέ.
Πιο συγκεκριμένα οι κυριότεροι νόμοι που διασπούν τα επαγγελματικά μας δικαιώματα είναι:
1. Ενεργειακοί επιθεωρητές
Με το προεδρικό διάταγμα 100/2012 (ΦΕΚ 177 Α) ορίζονται τα προσόντα, που πρέπει να έχει ένας μηχανικός, για να μπορεί να πιστοποιηθεί ως «Ενεργειακός επιθεωρητής». Εκτός του διπλώματος ή του πτυχίου, τα απαραίτητα προσόντα συνοπτικά είναι: η παρακολούθηση εξειδικευμένου εκπαιδευτικού προγράμματος (με πληρωμή), η επιτυχία στις σχετικές εξετάσεις και η τετραετής εμπειρία. Επιπλέον οι άδειες ενεργειακών επιθεωρητών έχουν ισχύ 10 ετών και για την ανανέωσή τους απαιτείται σχετική αίτηση και αποδεδειγμένη εμπειρία διενέργειας ενεργειακών επιθεωρήσεων.
2. Νέος τρόπος έκδοσης αδειών 4030/11 – ελεγκτές δόμησης

Με το νόμο 4030/11 ορίζεται και η πιστοποίησή μας ως ελεγκτών δόμησης. Με τη συρρίκνωση του δημοσίου και την κατάργηση επί της ουσίας του δημόσιου ελέγχου στις μελέτες και τις κατασκευές, εγκαινιάζεται και ο όρος «ελεγκτής δόμησης». Πρόκειται για πιστοποίηση, που αποκτάς εφ’ όσον είσαι μηχανικός ή απόφοιτος ΤΕΙ, αλλά και «πτυχιούχος άλλου σωματείου ή επιστημονικής ένωσης ή επαγγελματικής οργάνωσης παρόμοιου σκοπού κατά τον Αστικό Κώδικα», έχεις 2 ή 4 χρόνια εμπειρία (για ελέγχους κτιρίων 1000 τμ και άνω των 1000τμ αντίστοιχα) και έχεις επιτύχει στις σχετικές εξετάσεις και έχεις αποκτήσει το πολυπόθητο «πιστοποιητικό επιτυχούς εξέτασης». Η άδεια ελεγκτή δόμησης έχει διάρκεια 2 ετών και 2 χρόνια μετά τη λήξη της έχεις δικαίωμα συμμετοχής ξανά στη διαδικασία. Οι ελεγκτές δόμησης είναι ιδιώτες μηχανικοί και η ιδιότητα αυτή είναι ασυμβίβαστη με την ιδιότητα του δημοσίου υπαλλήλου.

3. Μητρώο μελετητών και επιβλεπόντων μηχανικών
Οι παραπάνω πιστοποιήσεις και άλλες ακόμα, που θα προκύψουν, θα καταχωρούνται στο «Μητρώο μελετητών και επιβλεπόντων μηχανικών», όπου θα υπάρχουν συγκεντρωμένα τα στοιχεία των μηχανικών, σπουδές, χρόνια εμπειρίας, ειδικά επαγγελματικά δικαιώματα, και θα παρέχεται δημόσια πρόσβαση. Δημιουργείται έτσι και η υποδομή για την καταχώρηση του νέου αυτού πλαισίου άσκησης του επαγγέλματος.
Ο νόμος θεωρεί ότι είμαστε ανίκανοι να ενημερωθούμε μόνοι μας ως επιστήμονες για τις εξελίξεις της νομοθεσίας, όπως γινόταν μέχρι τώρα με όλες τις αλλαγές των νόμων και την εξέλιξη των απαιτούμενων μελετών, αλλά χρειάζεται να παρακολουθήσουμε φροντιστήρια, τα οποία πρέπει να πληρώσουμε και να δώσουμε και εξετάσεις για να δουν αν τα καταλάβαμε καλά. Το οξύμωρο μάλιστα είναι ότι, ενώ μπορούμε μέχρι στιγμής χωρίς πιστοποίηση να κάνουμε μελέτες και ενεργειακές μελέτες και να τις επιβλέψουμε, δεν μπορούμε να ελέγξουμε την ορθή εφαρμογή τους. Το δίπλωμα του πολυτεχνείου πλέον δεν αρκεί για να ασκήσουμε το επάγγελμά μας ως αρχιτέκτονες μηχανικοί. Αντίθετα τίθεται υπό αμφισβήτηση και αντικαθίσταται από τη σειρά των πιστοποιήσεων, που καλούμαστε να συλλέγουμε ως συμπλήρωμα οποιονδήποτε τίτλου. Ξεκινάει έτσι η ισόβια (σύμφωνα με τα σχέδιά τους) διαδικασία των πιστοποιήσεων στο πλαίσιο της υποτιθέμενης δια βίου κατάρτισής μας.
Στις νέες αυτές συνθήκες το ΤΕΕ αλλάζει χαρακτήρα και σε συντονισμό με το ΥΠΕΚΑ αποκτά το ρόλο του επιμορφωτή και του αξιολογητή των μηχανικών. Μετατρέπεται σε ένα «επιμορφωτικό» ίδρυμα παροχής προσόντων (πιστοποιήσεων) και διεκπεραιωτή – μεσολαβητή της νέας νομοθεσίας, κάνοντας business. Υπονομεύει έτσι τα δικαιώματα των μηχανικών, τα οποία ως τεχνικό επιμελητήριο θα έπρεπε να υπερασπίζεται. Επιπλέον, παρόλο που υποτίθεται ότι το ΤΕΕ είναι ο τεχνικός σύμβουλος του κράτους, συμμετέχοντας σε διαδικασίες, που επιστημονικά δεν στέκουν, διασύρει κάθε έννοια επιστημονικής ορθότητας στην άσκηση του επαγγέλματος των μηχανικών, αλλά και στην παραγωγή του κτισμένου περιβάλλοντος.
Η αποχώρηση του κράτους από την ευθύνη του ελέγχου και η μεταφορά της ευθύνης αυτής στους ιδιώτες μηχανικούς, με αντίστοιχες κυρώσεις σε περίπτωση λάθους, ανοίγει το δρόμο και στον ιδιωτικό τομέα για την ασφάλιση των μελετών, των κατασκευών και των επιθεωρήσεων. Η μεταφορά μας σε μια κοινωνία κυριαρχίας του ιδιωτικού συμφέροντος αφήνει το κάθε άτομο έρμαιο της ιδιωτικής οικονομίας, τόσο ως απλό πολίτη αλλά και ως επαγγελματία αναγκάζοντάς τον να απευθυνθεί και πάλι στον ιδιωτικό τομέα για να προστατευθεί από αυτόν. Το ύψος του κόστους της ασφάλισης των δραστηριοτήτων των μηχανικών θα είναι ένα ακόμα οικονομικό βάρος, που θα ωθήσει σε αδιέξοδο τους επαγγελματίες μηχανικούς. Αυτό άλλωστε έχει ήδη συμβεί κι αλλού ήδη. Στις ΗΠΑ τη δεκαετία του ’90, έκλεισε πλήθος γραφείων, ακριβώς γιατί δεν μπορούσε να πληρώσει τα υψηλά κόστη της ασφάλισης των μελετών και των κατασκευών.

Β. Νομοθεσία και νέο πλαίσιο άσκησης της αρχιτεκτονικής

1. ΚΕΝΑΚ
Με τον ΚΕΝΑΚ προωθούνται σχεδιαστικές λύσεις αμφίβολης επιστημονικής εγκυρότητας. Προωθούνται τα σφραγισμένα κτίρια σε μια χώρα, που το μισό χρόνο ζούμε με ανοιχτά παράθυρα, προωθούνται αλουμίνια με θερμοδιακοπές, τζάμια με φιλμ και αέριο για την αύξηση της θερμομονωτικής τους ικανότητας, βάζοντας τα ξύλινα και τους μαραγκούς (που δεν έχουν πιστοποίηση) στο περιθώριο και περιορίζοντας το σχεδιασμό. Επίσης με τα νέα συστήματα εξωτερικής θερμομόνωσης των εταιριών οδηγούμαστε να παράγουμε κτίρια, που θα γερνάνε γρηγορότερα και άσχημα. Τα παθητικά συστήματα επίσης, που στην Ελλάδα επαρκούν για ένα σωστό βιοκλιματικό σχεδιασμό, σχεδόν δεν αξιολογούνται.
2. Ρύθμιση αυθαιρέτων – 4014/2011
Με τον 4014/11 οι μηχανικοί, και ειδικότερα οι αρχιτέκτονες, μετατρέπονται σε ρυθμιστές των αυθαιρεσιών και σε διεκπεραιωτές της αποδοχής της παρανομίας. Κανείς πια δε θέλει να ξέρει τι κάνουμε, αλλά απλά θέλει να πάρει το χαρτί. Κανονικοί κλητήρες δηλαδή του δημοσίου, αλλά με βαριές ευθύνες και πολύ χαμηλές αμοιβές. Το ΤΕΕ και σ’ αυτή τη διαδικασία λειτουργεί με το ηλεκτρονικό του σύστημα, ως ο διεκπεραιωτής της διαδικασίας, πιστός συνεργάτης του ΥΠΕΚΑ.
3. Νέος τρόπος έκδοσης αδειών
Με δικαιολογία την ταλαιπωρία που ζούμε στις πολεοδομίες και τον κυκεώνα της γραφειοκρατίας και με επιχείρημα τη μείωση των διαδικασιών έφεραν τον νέο τρόπο έκδοσης αδειών. Η διαδικασία έκδοσης της άδειας, αν και αρχικά δείχνει να απλοποιείται, τα αποτελέσματα του νόμου στη μείωση των διαδικασιών φαίνεται να είναι μηδαμινά, αφού: τα δικαιολογητικά για την έκδοση της άδειας δεν μειώνονται, προστίθενται νέες διαδικασίες σχετικά με τον έλεγχο της κατασκευής, απαιτείται η σύνταξη της ταυτότητας του κτιρίου, εισάγεται η ηλεκτρονική υποβολή των μελετών με τη νέα ηλεκτρονική γραφειοκρατία που συνεπάγεται, κ.α.. Αντίθετα αυτό που επιτυγχάνεται με το συγκεκριμένο νόμο είναι η ιδιωτικοποίηση του ελέγχου των μελετών και των κατασκευών. Η ποιότητα του δομημένου περιβάλλοντος και η ασφάλεια των κατασκευών φεύγουν από τον έλεγχο του κράτους για την προστασία του κοινού καλού. Πλέον οι ιδιώτες μηχανικοί φέρουν το βάρος της ευθύνης των μελετών τους, των κατασκευών τους, αλλά και του ελέγχου των κατασκευών τους, με μεγάλες κυρώσεις σε περίπτωση λάθους (μεγάλα πρόστιμα, προσωρινή ή και οριστική αφαίρεση της άδειας ασκήσεως επαγγέλματος).
4. Νέος Οικοδομικός Κανονισμός
Ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός μας φέρνει αντιμέτωπους με μεγάλες και γενικευμένες αυξήσεις του συντελεστή δόμησης. Είναι μεγάλη ειρωνεία ότι με στόχο την «περιβαλλοντική αναβάθμιση και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής» αυξάνεται ο συντελεστής δόμησης και φορτώνεται περισσότερο ένα ήδη πολύ επιβαρυμένο αστικό περιβάλλον. Παρακάτω δίνουμε μερικά παραδείγματα. Στο άρθρο 10, με στόχο την αύξηση των ελεύθερων χώρων ανάμεσα στα κτίρια, ανταλλάσσεται η κάλυψη με αύξηση του συντελεστή και του ύψους, προωθώντας την κατασκευή ψηλών κτιρίων, θυμίζοντας πολεοδομικά μοντέλα δοκιμασμένα και ξεπερασμένα χρόνια τώρα. Επίσης στα άρθρα 10 και 15 αυξάνεται ο σ.δ. από 10% έως 25%, στα μεγάλα οικόπεδα άνω των 4000τμ 35% και μετά στο 7γ φτάνει η αύξηση και 50% για κτίρια δημοσίου και δήμων! Επίσης στο άρθρο 11 αυξάνεται και πάλι έμμεσα ο συντελεστής δόμησης, αφού αυξάνονται κατά πολύ οι χώροι και οι κατασκευές, που δεν προσμετρώνται στο σ.δ. (κλιμακοστάσια έως 25τμ ανά όροφο κλπ). Επιπλέον με ειδικές κατασκευές, που θεωρείται ότι δίνουν περιβαλλοντικά οφέλη χαρίζεται και άλλος συντελεστής και όγκος. Γενικά το πνεύμα του νόμου είναι μια συνεχής ανταλλαγή με στόχο την αύξηση του συντελεστή, ένα συνεχές πάρε-δώσε, καθιστώντας το σ.δ. ένα συνεχώς τροποποιούμενο και αυξανόμενο μέγεθος. Ακόμα με το κίνητρο της «απόσυρσης κτιρίων» και σε συνδυασμό με τα πλεονεκτήματα, που δίνονται στα οικόπεδα άνω των 4 στρεμμάτων, θα οδηγηθούμε σε απαλλοτριώσεις μεγάλων κομματιών γης, όπου θα κατασκευαστούν νέα ψηλά κτίρια από μεγάλες εταιρίες. Ανοίγει έτσι ο δρόμος των μεγάλων έργων και μέσα στον αστικό ιστό. Ετοιμάζονται να αλλάξουν τελείως την εικόνα των πόλεων, σβήνοντας τις μνήμες της πόλης, όπως η γενικότερη κατάσταση έρχεται να σβήσει τις μνήμες μιας άλλης ζωής με δικαιώματα.
Η γενικευμένη κρίση, αλλά και η φοβερή κρίση που βιώνει η οικοδομή δεν αφήνει κανένα αρχιτέκτονα, που ζει απ’ τη δουλειά του, ανεπηρέαστο, με όποια μορφή απασχόλησης κι αν εργάζεται. Μέσα στο πλαίσιο αυτό μας αφαιρείται η όποια μικρή δυνατότητα δημιουργίας είχαμε και μας πετάνε κάποια ξεροκόμματα για ένα ισχνό μεροκάματο, μέσα από επιθεωρήσεις, δηλώσεις αυθαιρέτων, ελέγχους κατασκευών. Μας αφαιρείται το πραγματικό αντικείμενο της δουλειάς μας και παραχωρείται μουλωχτά σε μεγάλες εταιρείες, πιθανότατα του εξωτερικού. Στη θέση του μπαίνουν δουλειές του ποδαριού, για να ξεγελαστούμε αρχικά και στην πραγματικότητα να βγούμε από τη μελέτη και την κατασκευή και να γίνουμε το φτηνό, ευέλικτο εργατικό δυναμικό τους. Έτσι οργανώνεται η συγκέντρωση της δραστηριότητας της μελέτης και της κατασκευής σε λίγες μεγάλες εταιρείες, αποβάλλοντας βίαια τη μεγαλύτερη μερίδα των μηχανικών και φυσικά των αρχιτεκτόνων από την αγορά εργασίας.
Πρόκειται για μια σαρωτική πορεία νομοθεσιών, που σκοπεύει να αλλάξει τελείως την εικόνα της μελέτης, της κατασκευής και της άσκησης του επαγγέλματος στη χώρα μας. Σύμφωνα με την ευρύτερη τάση του συστήματος οι επιστήμονες και οι μηχανικοί σχεδιάζεται και στην Ελλάδα να γίνουν οι νέοι προλετάριοι, υπόδουλοι των μεγάλων εταιρειών. Παράλληλα οι μεγάλες εταιρίες με τα μεγάλα έργα ευνοημένες από τη νομοθεσία (fast track, ΝΟΚ) και ελπίζοντας σε μία μελλοντική γρήγορη ανάπτυξη προς ώφελός τους, ετοιμάζονται να κυριαρχήσουν στην κατασκευή και να διαμορφώσουν μια πόλη που θα θυμίζει την Κουάλα Λουμπούρ, μια τριτοκοσμική πόλη μιας τριτοκοσμικής χώρας, με σβησμένο παρελθόν και με μεγαθήρια κατασκευάσματα από μεγάλες εταιρείες δίπλα στις τρώγλες των εξαθλιωμένων γηγενών. Πρέπει να ματαιώσουμε τα σχέδια τους.
Ο ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ πρέπει να οργανώσει για λογαριασμό των αρχιτεκτόνων, που ζουν από τη δουλειά τους, εκστρατεία ενημέρωσης, συστηματική επιστημονική και αγωνιστική απόκρουση της καταστροφικής νομοθεσίας.

4 σχόλια:

  1. αρχιτεκτονας και εγω, εχω και 8ετη εμπειρια στην Αγγλια και στην Βαλτιμορη. Ολα τα παραπανω θα σας προτεινα να τα ξαναδειτε αφου βγειτε σε οργανωμενα κρατη και δειτε οτι ειναι σημαντικα θετικες μεταρρυθμισεις. Με το βλεμα του παγιωμενου, αδρανους, αριστεροχαβαλε μηχανικου με το μουστακι, το φραπε και το αραλικι σαφως και το αρθρο αυτο εχει νοημα. Η στειρα αντισταση και αντιθεση που ειναι εμφανης σε αυτο το αρθρο προσβαλει ολους τους αρχιτεκτονες που αγαπουν, οραματιζονται και προσπαθουν.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Το άρθρο τοποθετεί τα προβλήματα πολύ σωστά. Όσο για το ποιες είναι οι "θετικές" μεταρρυθμίσεις χρειάζεται πολύ συζήτηση. Η οποία δεν γίνεται να διεξαχθεί με όρους καφενείου.
      Σε συμβουλεύω - ανώνυμε - να διαβάσεις to άρθρο "Οι πτυχιούχοι του 2012 θα πρέπει να επιβιώσουν στις ρωγμές της οικονομίας μας" Του Πωλ Μέησον http://www.rednotebook.gr/details.php?id=6260, και αν δεν σου αρέσει το μπλογκ μπορείς να το διαβάσεις και στα αγγλικά από τη guardian μια και έχεις δουλέψει στα ξένα.

      Αθηνά Σ., αρχιτέκτονας με 17 χρόνια εμπειρία, στην Ελλάδα.

      Διαγραφή
  2. παιδια τα παραπανω ειναι μπουρδες και κουραφεξαλα που θυμιζουν καταληψη Λυκειου.. Ωριμαστεεεε....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Αθηνά Σ. ευχαριστούμε για το σύνδεσμο, ενδιαφέρον κείμενο

    Τους αρχιτέκτονες που οραματίζονται επενδυτικά "Μονακό" τους τρέμουμε, μάλλον προτιμάμε τους 16ρηδες που κάνουν καταλήψεις στα λύκεια

    ΑπάντησηΔιαγραφή