Δευτέρα 14 Οκτωβρίου 2024

Λαγονήσι: Η μάχη για τη διάσωση των παραλιών και ο χορός των εκατομμυρίων ευρώ


Λαγονήσι: Η μάχη για τη διάσωση των παραλιών και ο χορός των εκατομμυρίων ευρώ

Μια πολύκροτη υπόθεση που από τον περασμένο Αύγουστο έχει νέες, απρόσμενες και δυναμικές εξελίξεις.


O Δήμος Σαρωνικού και το δυναμικό κίνημα πολιτών «Ελεύθερες Παραλίες» υποστηρίζουν ότι διεκδικούν το αυτονόητο. Την ελεύθερη πρόσβαση κατοίκων και επισκεπτών στις δύο παραλίες που υπάρχουν στο Λαγονήσι. Λένε όμως ότι το αυτονόητο «στην περίπτωση του Λαγονησίου είναι το ζητούμενο».

To γιατί είναι μια μεγάλη ιστορία, η οποία έχει μία ακόμη συγκλονιστική πτυχή: από την υπόθεση αυτή προέκυψε με τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις η μεγαλύτερη οφειλή του κράτους σε ιδιώτη, που σήμερα, μαζί με τους τόκους, αγγίζει τα 800 εκατ. ευρώ. Για να αναζητήσει κανείς την αρχή αυτής της πολύκροτης υπόθεσης πρέπει να πάει 20 χρόνια πίσω, σε μια ιστορία του παρελθόντος που από τον περασμένο Αύγουστο έχει νέες, απρόσμενες και δυναμικές εξελίξεις.

Όταν κάποιος ενώσει τα κομμάτια, από τη μεγάλη εικόνα μπορεί να βγάλει χρήσιμα συμπεράσματα για τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας, για το αν αυτά λειτουργούν ως μηχανισμός οικονομικής ανάκαμψης, αλλά και για το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης των πολιτών στις παραλίες, το οποίο, αν και θεσμοθετημένο, «δεν είναι πάντα δεδομένο», όπως τουλάχιστον καταγγέλλουν ο δήμος, πολίτες και κινήματα.

Μπορεί να πρόκειται για μια ιστορία από το παρελθόν, ο επίλογος όμως είναι ανοιχτός και σήμερα ζητούν να έχουν λόγο για την τελική έκβαση της υπόθεσης ο δήμος και οι πολίτες.

Γιατί δεν κοιμάται κανένας στο Λαγονήσι;
Δημήτρης Παπαχρήστου, δήμαρχος δήμου Σαρωνικού

Στο Λαγονήσι από τον περασμένο Αύγουστο κανένας δεν κοιμάται τα βράδια. Ο δήμαρχος Δημήτρης Παπαχρήστου, στηριζόμενος από όλες τις παρατάξεις του δήμου Σαρωνικού, και οι κάτοικοι που έχουν συγκροτήσει το δυναμικό κίνημα πολιτών «Ελεύθερες Παραλίες» περιφρουρούν τις ακτές της περιοχής σε 24ωρη βάση. Τι προσπαθούν να αποτρέψουν; «Την περίφραξη των παραλιών από την Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ), που θα αποκλείσει την ελεύθερη πρόσβαση του κόσμου», λένε.

«Σκοπός της ΕΤΑΔ ήταν να παραδώσει άμεσα τις παραλίες στον επιχειρηματία και να γίνει η περίφραξή τους. Στον δήμο Σαρωνικού μαζί με τους πολίτες αγωνιζόμαστε να μη χάσουμε το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης σε όλο το παραλιακό μέτωπο του Λαγονησίου», λέει στη LiFO o δήμαρχος.

«Μιλάμε για 1.640 μέτρα παραλίας από την οποία σχεδιάζεται να αποκλειστεί ο κόσμος. Χάνουμε όλο το παραλιακό ιστορικό κομμάτι του Λαγονησίου, που ξεκινάει μετά το ξενοδοχείο (σ.σ. Grand Resort Lagonissi) και εκτείνεται μέχρι τα όρια απ' τα οποία ξεκινάει η Σαρωνίδα. Δηλαδή όλο αυτό το ιστορικό κομμάτι που είναι το Λαγονήσι, στο οποίο είχαμε πάντα ελεύθερη πρόσβαση και στο οποίο έρχονται χιλιάδες επισκέπτες το καλοκαίρι», αναφέρει.
Παντελής Μαντωνανάκης

Από την άλλη πλευρά, το κράτος έχει να αντιμετωπίσει έναν διόλου ευκαταφρόνητο δημοσιονομικό κίνδυνο. Καλείται με τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις να καταβάλει στην εταιρεία που εκμεταλλεύεται το Grand Resort Lagonissi, συμφερόντων Παντελή Μαντωνανάκη, αποζημιώσεις που μαζί με τους τόκους αγγίζουν τα 800 εκατ. ευρώ. Ο λόγος για τον οποίο τώρα το κράτος καλείται να πληρώσει είναι γιατί δεν εκτελέστηκε η σύμβαση παραχώρησης με την εταιρεία του Grand Resort Lagonissi, που προέβλεπε προέκταση της μονάδας με νέες εγκαταστάσεις σε παρακείμενη έκταση, μαζί με τη χρήση αιγιαλού και παραλίας, η οποία συμπεριλαμβάνει τις δύο παραλίες για τις οποίες υπάρχουν οι δυναμικές αντιδράσεις. Η έκταση δεν παραδόθηκε και η εταιρεία προσέφυγε στα δικαστήρια, κερδίζοντας τις αγωγές σε βάρος της Εταιρείας Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ), που από το 2016 είναι θυγατρική εταιρεία του Υπερταμείου.

«Διεκδικώντας το αυτονόητο» ή μήπως όχι;

Μπορεί λοιπόν να πρόκειται για μια ιστορία από το παρελθόν, ο επίλογος όμως είναι ανοιχτός και σήμερα ζητάνε να έχουν λόγο για την τελική έκβαση της υπόθεσης ο δήμος και οι πολίτες.

Όλα ξεκίνησαν όταν το 2003 εκμισθώθηκε με απευθείας ανάθεση έκταση 85.195 τ.μ. στην εταιρεία Αττικός Ήλιος Α.Ε. Πρόκειται για τον όμιλο που έχει υπό τον έλεγχό του το Grand Resort Lagonissi και κατέχει τα ξενοδοχεία Elounda Beach Hotel, Elounda Bay Palace και ακόμη τέσσερις πολυτελείς ξενοδοχειακές μονάδες σε Κρήτη και Πελοπόννησο.

Από την έκταση αυτή των 85.195 τ.μ. που παραχωρήθηκε, τα 38.300 τ.μ. που δόθηκαν προς χρήση είναι αιγιαλός που έχει χαρακτηριστεί Τουριστικό Δημόσιο Κτήμα. Σ' αυτή την έκταση συμπεριλαμβάνονται οι δύο παραλίες του Λαγονησίου, το Πεύκο και τα Ευκάλυπτα, ή αλλιώς Γλίστρα, ονομασία η οποία έχει προέλθει από μια εξέδρα καθέλκυσης και ανέλκυσης σκαφών που υπάρχει στη συγκεκριμένη παραλία.

Η μισθωτική αυτή σύμβαση υπογράφηκε το 2003 από τον Άκη Τσοχατζόπουλο και τη διοίκηση της εταιρείας Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα (ΕΤΑ Α.Ε.) που τότε, με τη συγκεκριμένη μορφή, διαχειριζόταν την περιουσία του ΕΟΤ. Η έκταση αυτή παραχωρήθηκε στην εταιρεία Αττικός Ήλιος όταν τροποποιήθηκε η αρχική μισθωτική σύμβαση, που είχε συνάψει η εταιρεία νωρίτερα, το 1999.
Η μισθωτική αυτή σύμβαση υπογράφηκε το 2003 από τον Άκη Τσοχατζόπουλο και τη διοίκηση της εταιρείας Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα (ΕΤΑ Α.Ε.) που τότε, με τη συγκεκριμένη μορφή, διαχειριζόταν την περιουσία του ΕΟΤ... Φωτ.: Σπύρος Στάβερης

Η αρχική αυτή μισθωτική σύμβαση συνήφθη όταν η εταιρεία είχε κερδίσει με διεθνή δημόσιο διαγωνισμό το δικαίωμα χρήσης και εκμετάλλευσης για τουριστική αξιοποίηση της έκτασης 241,12 στρεμμάτων στην οποία βρισκόταν το ξενοδοχείο ΞΕΝΙΑ του ΕΟΤ και άλλες μικρότερες τουριστικές εγκαταστάσεις, ενώ περιλάμβανε και τη χρήση αιγιαλού 42,32 στρεμμάτων.

Στις εκτάσεις αυτές αναπτύχθηκε η επένδυση του Grand Resort Lagonissi. Με την τροποποίηση της αρχικής σύμβασης, με την οποία υπογράφηκε η αυτοτελής σύμβαση μίσθωσης με απευθείας ανάθεση για τη δεύτερη έκταση των 85.195 τ.μ., συμφωνήθηκε να πραγματοποιηθεί σ' αυτήν τη δεύτερη έκταση, που βρίσκεται σε επαφή με το Grand Resort Lagonissi, ένα νέο επενδυτικό σχέδιο, που περιλάμβανε μεταξύ άλλων 35 τουριστικές κατοικίες και τρεις τουριστικές επαύλεις.

Ο κόσμος του Λαγονησίου τότε ξεσηκώθηκε, η έκταση ποτέ δεν παραδόθηκε στον ξενοδοχειακό όμιλο, αλλά η υπόθεση δεν έληξε εκεί. Η εταιρεία Αττικός Ήλιος Α.Ε. προσέφυγε στη Δικαιοσύνη, διεκδικώντας διαφυγόντα κέρδη για την επένδυση που δεν έγινε και την έκταση που δεν της παραχωρήθηκε, κερδίζοντας τις αγωγές τη μία μετά την άλλη. Σήμερα με τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις σε βάρος της Εταιρείας Ακινήτων του Δημοσίου (ΕΤΑΔ) έχει επιδικαστεί υπέρ των εταιρειών του ομίλου ποσό που μαζί με τους τόκους αγγίζει το ιλιγγιώδες νούμερο των 800 εκατομμυρίων ευρώ.

Δήμος, κάτοικοι και Συντονιστικό Αγώνα για Ελεύθερες Παραλίες έτοιμοι για όλα
«Μιλάμε για 1.640 μέτρα παραλίας από την οποία σχεδιάζεται να αποκλειστεί ο κόσμος. Χάνουμε όλο το παραλιακό ιστορικό κομμάτι του Λαγονησίου, που ξεκινάει μετά το ξενοδοχείο (σ.σ. Grand Resort Lagonissi) και εκτείνεται μέχρι τα όρια απ' τα οποία ξεκινάει η Σαρωνίδα. Δηλαδή όλο αυτό το ιστορικό κομμάτι που είναι το Λαγονήσι, στο οποίο είχαμε πάντα ελεύθερη πρόσβαση και στο οποίο έρχονται χιλιάδες επισκέπτες το καλοκαίρι»

Στην πολύ παλιά αυτή ιστορία έρχεται σήμερα να εμπλακεί και ο νεότερος ηλικιακά δήμαρχος στην Ελλάδα, που εκλέχθηκε στον δήμο Σαρωνικού. Ο Δημήτρης Παπαχρήστου, 31 ετών, από τον περασμένο Ιούλιο έχει ανοίξει πόλεμο με την ΕΤΑΔ, που διαχειρίζεται την επίμαχη έκταση, και τον ρωτάμε γιατί:

«Τον περασμένο Ιούλιο η Εταιρεία Ακινήτων του Δημοσίου κατεδάφισε ένα ιστορικό σπίτι και το δημοτικό θεατράκι που ήταν στην παραλία Πεύκο, το οποίο είχε δημιουργηθεί με κονδύλια του ΥΠΕΧΩΔΕ. Και τα δύο κτίσματα ήταν εμβληματικά τοπόσημα πολιτισμού για τον δήμο Σαρωνικού.

Ο στόχος της ΕΤΑΔ είναι να περιφράξει την παραλία και να την παραδώσει στον επιχειρηματία. Ήδη έχει προκηρύξει και δεύτερο διαγωνισμό για την περίφραξη της περιοχής, καθώς ο πρώτος κατέστη άγονος. Οι άδειες κατεδάφισης που είχε η ΕΤΑΔ στα χέρια της ακυρώθηκαν από την Πολεοδομία, γεγονός που αποδεικνύει ότι η ΕΤΑΔ κινήθηκε παρανόμως», λέει ο δήμαρχος.

Έκτοτε ο δήμος έχει κινήσει μπαράζ νομικών ενεργειών κατά της ΕΤΑΔ για να αποτρέψει «την εκκαθάριση των ακτών». Η επόμενη κατεδάφιση που έχει προγραμματίσει η ΕΤΑΔ αφορά τη ράμπα καθέλκυσης και ανέλκυσης σκαφών που βρίσκεται στα Ευκάλυπτα, τη δεύτερη παραλία του Λαγονησίου, που οι ντόπιοι την αποκαλούν Γλίστρα εξαιτίας αυτής της ράμπας. Για την υπόθεση αναμένεται η έκδοση δικαστικής απόφασης, μετά από αίτηση που κατέθεσε ο δήμος Σαρωνικού για την παύση των εργασιών κατεδάφισης.

Οι αντιδράσεις για τις κατεδαφίσεις «που ανοίγουν τον δρόμο για την περίφραξη του χώρου» έχουν πάρει δυναμικό κινηματικό χαρακτήρα: «Στη Γλίστρα υπάρχουν ομάδες περιφρούρησης επί 24ωρης βάσης. Βρίσκονται επίσης παρατεταγμένα μηχανήματα του δήμου για να αποτρέψουν οποιαδήποτε προσπάθεια κατεδάφισης. Ο δήμος θα εξαντλήσει όλα τα νομικά και τα πολιτικά μέσα που έχει στη διάθεσή του», υποστηρίζει ο Δ. Παπαχρήστου.

Ο κόσμος του Λαγονησίου ξεσηκώθηκε, η έκταση ποτέ δεν παραδόθηκε στον ξενοδοχειακό όμιλο, αλλά η υπόθεση δεν έληξε εκεί.
Πολίτες: «Μια σκανδαλώδης σύμβαση από έναν μακαρίτη»

Ο δήμαρχος ισχυρίζεται ότι «είναι αδιανόητο να δρομολογείται η εφαρμογή μιας σκανδαλώδους σύμβασης και να μη λαμβάνεται υπόψη το δημόσιο συμφέρον. Και μιλάω για σκανδαλώδη σύμβαση γιατί υπογράφηκε τότε από έναν υπουργό που καταδικάστηκε από την ελληνική Δικαιοσύνη για μια σειρά έκνομων πράξεων και διά γυμνού οφθαλμού φαίνεται ότι μια τέτοια περίπτωση είναι και αυτή η σύμβαση, που αποσπά όλο το παραλιακό μέτωπο του Λαγονησίου. Είμαστε αποφασισμένοι και ως δημοτική αρχή και ως κάτοικοι να πάμε μέχρι τέλους, με οποιοδήποτε κόστος, για να παραμείνουν οι παραλίες ανοιχτές και να διασφαλιστεί ο δημόσιος χαρακτήρας τους. Την προσπάθειά μας τη στηρίζουν όλες οι παρατάξεις του δήμου γιατί αναγνωρίζουν ότι δεν έχει μικροκομματική στόχευση. Είμαστε τυχεροί, επίσης, γιατί από την πρώτη στιγμή στάθηκαν στο πλευρό μας οι πολίτες, με το Συντονιστικό Αγώνα για Ελεύθερες Παραλίες».

Πράγματι, τις κινήσεις του δημάρχου στηρίζουν όλες οι παρατάξεις του δήμου. Η μεγάλη δυναμική όμως της αντίδρασης που έχει φουντώσει στο Λαγονήσι δημιουργείται από τους κατοίκους της περιοχής. Δεν θα ήταν υπερβολή να πει κανείς ότι οι αντιδράσεις διατρέχουν όλη την τοπική κοινωνία. Από αυτή γεννήθηκε και το Συντονιστικό Αγώνα για Ελεύθερες Παραλίες.

Μεταξύ των ενεργών πολιτών του Συντονιστικού είναι και ο Γιώργος Βήχας, καρδιολόγος, κάτοικος της περιοχής και ο άνθρωπος που το 2011, στη δίνη της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων στην οποία έμπαινε η χώρα, δημιούργησε το Μητροπολιτικό Κοινωνικό Ιατρείο στο Ελληνικό, προσφέροντας ιατρική κάλυψη σε χιλιάδες ανασφάλιστους και άνεργους πολίτες, που εκείνη την εποχή αυξάνονταν με ραγδαίους ρυθμούς.

Στη συζήτησή μας στέκεται κι αυτός στη «σκανδαλώδη παραχώρηση που υπέγραψε ο τότε υπουργός Τσοχατζόπουλος», εξηγώντας μία ακόμη διάσταση της ίδιας υπόθεσης. «Στη σύμβαση του 2003, του καταδικασμένου για διαφθορά μακαρίτη, όλοι οι συμβαλλόμενοι, δηλαδή ο Τσοχατζόπουλος, η ΕΤΑ και η Αττικός Ήλιος, παραιτήθηκαν ρητά και ανεπιφύλακτα από το δικαίωμα να διαρρήξουν, να ακυρώσουν και να προσβάλουν το συμβόλαιο και τη σύμβαση που καταρτίστηκε με αυτό για οποιονδήποτε λόγο, ουσιαστικό ή τυπικό, και αιτία, και από κάθε σχετική αγωγή και ένστασή της. Δηλαδή, το ελληνικό Δημόσιο παραιτήθηκε ρητά από κάθε συμβατικό του δικαίωμα και αρμοδιότητα/εξουσία».

Γιώργος Βήχας,
καρδιολόγος, κάτοικος της περιοχής και δημιουργός του Μητροπολιτικού Κοινωνικού Ιατρείου.

Μας διευκρινίζει ότι μ' αυτόν τον τρόπο το Δημόσιο «παραιτήθηκε εκ των προτέρων από το δικαίωμά του αλλά και την υποχρέωσή του να προστατέψει το δημόσιο συμφέρον έναντι των οποιωνδήποτε επιχειρηματικών συμφερόντων. Δυστυχώς επάνω σε αυτήν τη σκανδαλώδη σύμβαση και με την ίδια πολιτική που εναντιώνεται ξεκάθαρα στην προστασία του δημοσίου συμφέροντος παραχωρούν και σήμερα τις δύο παραλίες».

Ο Γιώργος Βήχας υποστηρίζει ότι σήμερα το δημόσιο συμφέρον προστατεύεται «από εμάς τους πολίτες που έχουμε εναντιωθεί σε αυτήν την παραχώρηση. Προστατεύουμε τη νομιμότητα. Γι' αυτό και δίνουμε και θα δώσουμε αυτόν τον αγώνα μέχρι τέλους, με κάθε κόστος. Είναι υποχρέωση που πηγάζει από το Σύνταγμα και τη συνείδησή μας», λέει.

Για την παραίτηση του Δημοσίου από κάθε συμβατικό δικαίωμα που προβλέπει η συγκεκριμένη σύμβαση νομικοί κύκλοι που γνωρίζουν την υπόθεση λένε στη LiFO πως «το θλιβερό είναι ότι η σύμβαση αυτή ετέθη τότε υπόψη του Ελεγκτικού Συνεδρίου, το οποίο αποφάνθηκε ότι δεν υπάρχει νόμιμος λόγος που να κωλύει την υπογραφή της σύμβασης. Ο δε σχετικός έλεγχος δεν απέβη αρνητικός».
Η «σφήνα» του δήμου και η διαπραγμάτευση που είναι σε εξέλιξη

Εδώ και αρκετούς μήνες οι δύο πλευρές, το κράτος και ο ξενοδοχειακός όμιλος, βρίσκονται σε διαπραγματεύσεις για την εξεύρεση συμβιβαστικής λύσης. Στην εξίσωση φαίνεται ότι δεν υπολογίστηκαν οι δυναμικές αντιδράσεις πολιτών και δήμου, που μπήκαν ως «σφήνα» το καλοκαίρι, οι οποίες «αναδεικνύουν ότι από την εύρεση αυτής της λύσης δεν μπορεί να απουσιάζει η τοπική κοινωνία», όπως λένε από τον δήμο.

Το ελληνικό Δημόσιο «καλείται σήμερα να τετραγωνίσει τον κύκλο. Κανείς δεν είναι ευχαριστημένος από μια υπόθεση που έχει κακοφορμίσει και στην οποία κάθε μέρα αυξάνει το ποσό των απαιτήσεων του επιχειρηματία, καθώς οι αποφάσεις που υπάρχουν είναι αμετάκλητες και δεν μπορούν προσβληθούν», αναφέρει στη LiFO κυβερνητικό στέλεχος, υποστηρίζοντας ότι προς το παρόν δεν υπάρχει συμφωνία των δύο πλευρών και ότι αναζητείται λύση «σε μια υπερπολύπλοκη υπόθεση, στην οποία γίνεται προσπάθεια να ληφθούν υπόψη όλες οι παράμετροι».

Στις λύσεις που έχουν πέσει στο τραπέζι είναι να αναλάβει το ελληνικό Δημόσιο να αποπληρώσει το μη εξυπηρετούμενο ομολογιακό δάνειο της εταιρείας ύψους 300 εκατ. ευρώ, που έχει περάσει στα funds και σήμερα με τους τόκους ξεπερνάει τα 400 εκατ. ευρώ. Ως αντάλλαγμα προτείνεται ο συμψηφισμός των αποζημιώσεων που έχουν επιδικαστεί υπέρ του ομίλου, σε βάρος της ΕΤΑΔ, οι οποίες αγγίζουν τα 800 εκατομμύρια ευρώ.

Μεγάλο ζήτημα που θα παίξει καταλυτικό ρόλο στην έκβαση της διαπραγμάτευσης είναι αν θα παραμείνει ή όχι ο ξενοδοχειακός όμιλος στο ακίνητο, καθώς οι πληροφορίες λένε ότι πλευρά του ομίλου δεν δέχεται να τερματίσει τη μισθωτική σύμβαση που αφορά την παρακείμενη έκταση, για την παραχώρηση της οποίας υπάρχουν σφοδρές αντιδράσεις από τους πολίτες και τον δήμο. Συμφωνία δεν υπάρχει βέβαια ούτε για τον συμψηφισμό, καθώς ανοιχτό παραμένει το αν η Αττικός Ήλιος θα δεχθεί να παραιτηθεί από το υπόλοιπο των απαιτήσεών της, το οποίο ξεπερνά κατά πολύ το ύψος των δανειακών της υποχρεώσεων που έχουν περάσει στα funds.

  Κοινόχρηστος χαρακτήρας σημαίνει ότι θα πρέπει να διασφαλιστεί η ακώλυτη και ανεμπόδιστη πρόσβαση όλων. Φωτ.: EUROKINISSI

Πώς έφτασε το Δημόσιο να χρωστάει 800 εκατ. ευρώ

Πώς όμως έφτασε η Εταιρεία Ακινήτων του Δημοσίου να είναι υποχρεωμένη να καταβάλει στην Αττικός Ήλιος αυτό το ιλιγγιώδες ποσό, με τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις; Η υπόθεση της διεκδίκηση
ς αποζημιώσεων από τον ξενοδοχειακό όμιλο ξεκίνησε το 2018. Είχε προηγηθεί διαπραγμάτευση της Αττικός Ήλιος με την ΕΤΑΔ. Οι πληροφορίες λένε ότι τα δύο μέρη κατέληξαν σε συμφωνία, η οποία προέβλεπε την αποζημίωση της εταιρείας με ποσό ύψους 85 εκατ. ευρώ. Η συμφωνία όμως ναυάγησε και για ό,τι συνέβη μεταξύ των δύο πλευρών υπάρχουν δύο εκδοχές. Σύμφωνα με την πρώτη, υπήρξε διαφορετική γνωμοδότηση του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία υποστηρίχθηκε ότι η ΕΤΑΔ μπορεί να κερδίσει δικαστικά την υπόθεση.

Κατά τη δεύτερη εκδοχή, η πρόταση αποζημίωσης απορρίφθηκε από την πλευρά της Αττικός Ήλιος γιατί δεν συμφώνησε στον τερματισμό της σύμβασης μίσθωσης του 2003 που αφορά την παρακείμενη έκταση. Η LiFO απευθύνθηκε στην Αττικός Ήλιος Α.Ε. για να μάθει ποια ακριβώς εκδοχή ισχύει, πού βρίσκεται σήμερα η διαπραγμάτευση με την ΕΤΑΔ και τι πραγματικά συνέβη, καταθέτοντας συγκεκριμένα ερωτήματα για το σύνολο της υπόθεσης, χωρίς να λάβει απαντήσεις από την εταιρεία.

ΕΤΑΔ: «Θα τηρηθούν οι δεσμεύσεις»

Απαντήσεις αναζητήσαμε και στην ΕΤΑΔ. Ρωτήσαμε αν θα εκτελέσει την εκκρεμούσα σύμβαση με τον ξενοδοχειακό όμιλο. Μας είπε ότι «πρέπει να γίνει κατανοητό ότι από τη συγκεκριμένη σύμβαση η Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ) έχει αναλάβει συγκεκριμένες δεσμεύσεις στις οποίες οφείλει να ανταποκριθεί. Ακολούθως καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να τηρήσει αυτές τις δεσμεύσεις, σύμφωνα με τη σύμβαση και τις σχετικές εις βάρος της δικαστικές αποφάσεις. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι δυνάμει αυτών των δικαστικών αποφάσεων η εταιρεία μας καλείται να καταβάλει στη μισθώτρια υπέρογκα ποσά για τη ζημία που υπέστη και από τη μη παράδοση της παρακείμενης έκτασης».

Στις εν λόγω δεσμεύσεις, όπως ισχυρίζεται, «ανήκει και η κατεδάφιση των αυθαίρετων κατασκευών που υφίστανται στην εν λόγω έκταση. Αφού έλαβε όλες τις απαιτούμενες άδειες, η εταιρεία μας άρχισε και είχε ολοκληρώσει τις περισσότερες εργασίες κατεδάφισης και παρέμεινε μόνο η κατεδάφιση μιας γλίστρας, χώρου ανέλκυσης και καθέλκυσης σκαφών, εντός του χώρου του αιγιαλού.

Η κατεδάφιση της εν λόγω γλίστρας δεν ολοκληρώθηκε, καθότι η Ειρηνοδίκης Λαυρίου διέταξε προσωρινή παύση των οικοδομικών μας εργασιών, κατόπιν αιτήματος προσωρινής διαταγής του δήμου Σαρωνικού. Στο πλαίσιο της συζήτησης στις 19 Σεπτεμβρίου της σχετικής αίτησης ασφαλιστικών μέτρων, ο δήμος υπέβαλε εκ νέου αίτημα προσωρινής διαταγής προκειμένου να διαταχθεί από το δικαστήριο η διακοπή των εργασιών μας. Το εν λόγω αίτημα απορρίφθηκε από το δικαστήριο, αποδεικνύοντας ότι οι ενέργειές μας είναι δίκαιες και νόμιμες».
Η μεγάλη δυναμική της αντίδρασης που έχει φουντώσει στο Λαγονήσι δημιουργείται από τους κατοίκους της περιοχής.

Το δεύτερο αίτημα του δήμου μπορεί να απορρίφθηκε, την 19η Σεπτεμβρίου, αλλά δεν έχει εκδοθεί ακόμη η δικαστική απόφαση για την παύση της κατεδάφισης των κτισμάτων για την οποία προσέφυγε ο δήμος. Η ΕΤΑΔ υποστηρίζει ότι «παρά τις αιτιάσεις από την πλευρά του δήμου που έχουν δει το φως της δημοσιότητας τις τελευταίες ημέρες, εκτελεί νομίμως τις εργασίες κατεδάφισης, έχοντας λάβει όλες τις προβλεπόμενες από τη νομοθεσία άδειες».

Από την άλλη πλευρά, ο δήμος Σαρωνικού αποδεικνύει με έγγραφα ότι οι άδειες κατεδάφισης που έχει η ΕΤΑΔ στα χέρια της έχουν ακυρωθεί από την Υπηρεσία Δόμησης (Πολεοδομία) και έχει δώσει στη LiFO τις ακυρώσεις των πράξεων.
Σημαντικά τοπόσημα ή αυθαίρετα;

Τα κτίσματα που η ΕΤΑΔ χαρακτηρίζει αυθαίρετες κατασκευές για τους πολίτες θεωρούνταν σημαντικά τοπόσημα. Μάλιστα, ο Χρήστος Κοτσιρέας, φωτογράφος, εκπρόσωπος του Συντονιστικού Αγώνα για Ελεύθερες Παραλίες, λέει στη LiFO ότι «η κατεδάφιση του μικρού αυτού θεάτρου ήταν η αφορμή, η σπίθα, για τη δημιουργία του Συντονιστικού Αγώνα για τις Ελεύθερες Παραλίες, το οποίο αυτήν τη στιγμή έχει θεριέψει. Έχει φύγει και από τα όρια του δήμου μας. Έχουμε συμπαραστάτες από όλη την Αττική, από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό».

Και προσθέτει: «Κατεδάφισαν ένα θεατράκι που ήταν χώρος πολιτισμού για το Λαγονήσι και είχε γίνει με χρήματα του ΥΠΕΧΩΔΕ. Και ένα σπιτάκι στην παραλία Πεύκο, τοπόσημο για την περιοχή, καταγεγραμμένο σε χάρτες του 1872 του Γιόχαν Ά. Κάουπερτ. Το γνωστό σπίτι της Τσίτσενας, που αποτελούσε για εμάς ένα στολίδι. Το γκρέμισαν εκ θεμελίων. Κι όλα αυτά τα έκαναν με άδειες κατεδάφισης που είχαν παρατυπίες και ελλείψεις. Το επόμενο σχέδιό τους είναι να γκρεμίσουν τη γλίστρα που εξυπηρετεί πολλούς Αθηναίους οι οποίοι αφήνουν εδώ τα σκάφη τους. Ήρθαν μέσα στη νύχτα. Γιατί είναι μέσα στη συμβατική υποχρέωσή τους να αποδώσουν την έκταση στον όμιλο Μαντωνανάκη με περίφραξη, αλλιώς δεν υπογράφει».

Για τον Χρήστο Κοτσιρέα, έναν από τους ανθρώπους που ξενυχτούν στην παραλία της Γλίστρας, η δυναμική αντίδραση των πολιτών είναι μονόδρομος: «Ξέρουμε τι μας περιμένει. Τι είναι το αύριο για εμάς εδώ. Να είμαστε φυλακισμένοι μέσα στο ίδιο μας το σπίτι». Υποστηρίζει ότι «οι πολίτες πρέπει να είναι σε εγρήγορση, γιατί το Λαγονήσι είναι μέρος ενός συνολικότερου σχεδιασμού ο οποίος αφορά την ιδιωτικοποίηση του παραλιακού μετώπου που ξεκινάει από το Φάληρο και θα τελειώσει στο Σούνιο. Στην περιοχή μας, εκεί που τελειώνει η σύμβαση του Τσοχατζόπουλου, ξεκινάει το Golf project που αφορά τη Σαρωνίδα, μια επένδυση η οποία έχει χαρακτηριστεί μάλιστα ως στρατηγική από την κυβέρνηση σε εποχή λειψυδρίας και που πρόκειται να αποστραγγίσει τον υδροφόρο ορίζοντα της περιοχής μας», λέει.
 

Το παραλιακό μέτωπο του Λαγονησίου είναι το πολύτιμο λάφυρο ενός πολέμου, στον οποίο διεξάγονται πολλές παράλληλες μάχες.

ΕΤΑΔ: Μια έκταση αμετάκλητα ιδιωτική

Λίγο μετά την κατεδάφιση των κτισμάτων στην παραλία Πεύκο, η ΕΤΑΔ εξέδωσε μια ανακοίνωση που ανέφερε μεταξύ άλλων ότι «η παρακείμενη στη χερσονησίδα του Λαγονησίου έκταση δεν είναι δημόσια, αλλά αμετάκλητα ιδιωτική». Ζητήσαμε λοιπόν από την ΕΤΑΔ να μας εξηγήσει τι εννοεί και αν τελικά πρόκειται για περιουσία του Δημοσίου που μισθώθηκε σε έναν ιδιώτη.

Μας διευκρίνισε ότι η «εδαφική χερσαία έκταση εκτός αιγιαλού» έχει καταστεί ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου και είναι μη κοινόχρηστη έκταση. Η ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου σε αδρές γραμμές μπορεί να είναι κινητά και ακίνητα τα οποία δεν εξυπηρετούν τον δημόσιο σκοπό της κοινοχρησίας και μπορεί το κράτος να τα εκμεταλλεύεται και να τα αξιοποιεί, όπως για παράδειγμα ακίνητα τα οποία το κράτος νοικιάζει και εισπράττει τα μισθώματα.

Όσον αφορά την ακριβή διατύπωση της ΕΤΑΔ για τη χερσαία αυτή έκταση, «ανήκε κατά κυριότητα στον ΕΟΤ, κατόπιν αναγκαστικών απαλλοτριώσεων για την εκτέλεση έργων τουριστικής αναπτύξεως και με σκοπό την επέκταση των τουριστικών εγκαταστάσεων του ΕΟΤ στο Λαγονήσι. Ήδη ανήκει κατά κυριότητα στην ΕΤΑΔ, σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία. Πρόκειται επομένως για μη κοινόχρηστη έκταση –και αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό– για την οποία το ελληνικό Δημόσιο κατέβαλε αποζημιώσεις δυνάμει των σχετικών παρακαταθέσεων στο ΤΠκΔ (ΦΕΚ 144Δ/1960 & ΦΕΚ 121Δ/1972), καθιστώντας την έκταση αυτή ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου (ΕΟΤ) για τον σκοπό της τουριστικής αξιοποίησης, όπως και προαναφέραμε».

Αντιθέτως, ο αιγιαλός και η παραλία ανήκουν στη δημόσια κτήση και όχι στην ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου. Είναι δημόσια αγαθά, αμεταβίβαστα, ακατάσχετα και εκτός πάσης συναλλαγής, και προορίζονται να εξυπηρετούν τον δημόσιο σκοπό της κοινοχρησίας.

Πριν προχωρήσουμε στις επόμενες απαντήσεις της ΕΤΑΔ, κρίνεται σκόπιμο να γίνουν κάποιες διευκρινίσεις, καθώς το ζήτημα περιπλέκεται λόγω της δαιδαλώδους νομοθεσίας και των αλλαγών που έγιναν μετά τα μνημόνια. Καταρχάς, η ΕΤΑΔ από το 2016 είναι ανώνυμη εταιρεία, θυγατρική του Υπερταμείου. Αποτελεί συνέχεια της εταιρείας Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα Α.Ε., που συστάθηκε το 1998 με σκοπό την αξιοποίηση της περιουσίας του ΕΟΤ και με τη διοίκηση της οποίας υπογράφηκε η σύμβαση παραχώρησης μεταξύ ελληνικού Δημοσίου και ξενοδοχειακού ομίλου το 2003.

Πριν γίνει θυγατρική του Υπερταμείου, το 2011 απορρόφησε την εταιρεία Ολυμπιακά Ακίνητα, αλλά και την πρώην Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου (ΚΕΔ Α.Ε.) που διαχειριζόταν τα δημόσια ακίνητα της ιδιωτικής περιουσίας του υπουργείου Οικονομικών.

Το 2016 απορρόφησε και την Εταιρεία Παράκτιο Αττικό Μέτωπο Α.Ε., η οποία δημιουργήθηκε για να κατευθύνει την αξιοποίηση του παραλιακού μετώπου. Όταν με τον μνημονιακό νόμο του 2016 έγινε θυγατρική του Υπερταμείου, μεταβιβάστηκαν σ' αυτή η νομή και η κυριότητα, δηλαδή η ιδιοκτησία, όλων των περιουσιακών στοιχείων που διαχειριζόταν. Υπήρξαν όμως κάποιες εξαιρέσεις, που ήταν οι αιγιαλοί, οι παραλίες, οι παρόχθιες εκτάσεις, οι υδρότοποι, οι περιοχές Ramsar και Natura, οι αρχαιολογικοί χώροι και οι αμιγώς δασικές εκτάσεις.

Η ΕΤΑΔ όμως ασκεί τη διοίκηση, τη διαχείριση και την εκμετάλλευση στα Τουριστικά Δημόσια Κτήματα, τα οποία βάσει της νομοθεσίας είναι κυρίως παραλιακά ακίνητα. Σ’ αυτά μπορεί να έχει και τη διαχείριση «των κοινόχρηστων εκτός συναλλαγής τμημάτων ζωνών αιγιαλού και παραλίας», όπως αναφέρει η σχετική νομοθεσία του 2023, αλλά και του 2024, που αφορά τους όρους της δημόσιας περιουσίας στις παραθαλάσσιες περιοχές: «Ειδικά τους αιγιαλούς και τις παραλίες που έχουν χαρακτηρισθεί ως Τουριστικά Δημόσια Κτήματα {…} διοικεί και διαχειρίζεται η Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου Α.Ε. (ΕΤΑΔ Α.Ε.)», αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Νομικοί κύκλοι που παρακολουθούν την υπόθεση του Λαγονησίου μάς λένε ότι η πρόσφατη νομοθεσία παρακάμπτει και μια απόφαση του Δ΄ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας, που είναι πολύ κρίσιμη για την υπόθεση του Λαγονησίου.

Η απόφαση 2298 του ΣτΕ εκδόθηκε το 2020. Αφορούσε μια προσφυγή του δήμου Σαρωνικού που έγινε το 2014. Τότε ο δήμος προσέβαλε στο Συμβούλιο της Επικρατείας μια απόφαση του υπουργείου Οικονομικών του 2014 η οποία αφορούσε τη μεταβίβαση εκτάσεων του δήμου Σαρωνικού στις περιοχές Λαγονήσι, Μαύρο Λιθάρι, Αλυκές και Παλαιά Φώκαια στο Παράκτιο Μέτωπο Α.Ε. Στο μεσοδιάστημα όμως υπήρξαν νομοθετικές εξελίξεις και η εταιρεία Παράκτιο Μέτωπο Α.Ε. απορροφήθηκε από τη θυγατρική του Υπερταμείου ΕΤΑΔ .

Το παραλιακό μέτωπο του Λαγονησίου είναι το πολύτιμο λάφυρο ενός πολέμου στον οποίο διεξάγονται πολλές παράλληλες μάχες. Φωτ.: EUROKINISSI

Όπως ανέφεραν οι δικηγόροι που χειρίστηκαν τότε την υπόθεση, «το ΣτΕ αποφάνθηκε ότι η συγκεκριμένη εταιρεία δεν μπορεί να διατηρεί την κυριότητα ακινήτων του Δημοσίου ή του ΕΟΤ τα οποία εμπίπτουν στις εξαιρέσεις της νομοθεσίας, ούτε να διοικεί και να διαχειρίζεται ακίνητα που περιλαμβάνουν εντός αυτών κοινόχρηστα, εκτός συναλλαγής, τμήματα ζωνών αιγιαλών και παραλίας τα οποία χαρακτηρίστηκαν ή χαρακτηρίζονται Τουριστικά Δημόσια Κτήματα, ανεξαρτήτως του χρόνου και του τρόπου που περιήλθαν σε αυτήν».

Στις απαντήσεις που μας έδωσε η ΕΤΑΔ, «για τον αιγιαλό έμπροσθεν της εδαφικής χερσαίας έκτασης», εξηγεί ότι «αποτελείται από εκτάσεις που έχουν χαρακτηρισθεί Τουριστικά Δημόσια Κτήματα, σύμφωνα με τη σχετική εκ του νόμου διαδικασία. Συνέπεια του χαρακτηρισμού της έκτασης ως Τουριστικού Δημοσίου Κτήματος είναι ότι η διοίκηση και διαχείρισή της ανατέθηκε στον ΕΟΤ, ήδη δε ανήκει στην ΕΤΑΔ».

Το γεγονός αυτό, όμως, όπως υπογραμμίζει, «δεν σημαίνει ότι έχει χάσει τον κοινόχρηστο χαρακτήρα του». Αλλά «αποκλειστικά και μόνο ότι ο φορέας διοίκησης και διαχείρισης του αιγιαλού είναι η ΕΤΑΔ».

Κοινόχρηστος χαρακτήρας σημαίνει ότι θα πρέπει να διασφαλιστεί η ακώλυτη και ανεμπόδιστη πρόσβαση όλων. Είναι μια προϋπόθεση όλης ανεξαιρέτως της ισχύουσας νομοθεσίας, την οποία η ΕΤΑΔ αφήνει από ό,τι φαίνεται «στη συνεργασία του μισθωτή με τις τοπικές κοινωνίες».

Σε σχετικό ερώτημα της LiFO μάς απάντησε τα εξής: «Πρέπει να αποσαφηνίσουμε ότι αφού ολοκληρωθεί η παραχώρηση της εν λόγω έκτασης, ο τρόπος διαχείρισης και λειτουργίας της εναπόκειται και θα καθοριστεί από τη μισθώτρια. Δική μας άποψη, ωστόσο, η οποία προκύπτει από την εμπειρία μας σε άλλες μεγάλες επενδύσεις, είναι ότι η επιτυχία της κάθε επένδυσης έγκειται στη συνεργασία του μισθωτή με τις τοπικές κοινωνίες, καθώς πάντοτε ο στόχος κάθε επένδυσης είναι να αγκαλιάζεται από τους πολίτες και κυρίως να διαχέει οφέλη ευρύτερα στις τοπικές κοινωνίες. Έχουμε την πεποίθηση ότι ο ξενοδοχειακός όμιλος στο πλαίσιο αυτού του πνεύματος συνεργασίας θα λειτουργήσει και σε αυτή την περίπτωση, έχοντας ανοικτή επικοινωνία με τον δήμο και την Περιφέρεια, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι πολίτες θα μπορούν να έχουν πρόσβαση και να απολαμβάνουν την παραλία».
 
Αντρέας Καράμπελας,
φυσικός στο Γενικό Λύκειο Αναβύσσου.

Η εμπειρία που μεταφέρει στη LiFO o Αντρέας Καράμπελας, φυσικός στο Γενικό Λύκειο Αναβύσσου, δεν φαίνεται να αντικατοπτρίζει αυτή την αισιόδοξη πλευρά που μας μεταφέρει η ΕΤΑΔ: «Τον Νοέμβριο του 2022 (για να μην ενοχλήσουμε τυχόν ενοίκους) ζήτησα τηλεφωνικώς από τη διοίκηση του Grand Resort Λαγονησίου να πραγματοποιήσω τον περίπατο στις εγκαταστάσεις τους, μαζί με 12 μαθήτριες που αποτελούσαν τον Περιπατητικό Όμιλο του Γενικού Λυκείου Αναβύσσου που είχαμε συστήσει. Η απάντηση ήταν "Είμαστε κλειστά τώρα, γίνονται εργασίες, υπάρχει κίνδυνος ατυχήματος". Επανήλθα με νέο τηλεφώνημα τον Απρίλιο του 2023. Η απάντηση τώρα ήταν: "Βεβαίως. Η είσοδος κοστίζει 120 ευρώ το άτομο. Σας φαίνονται πολλά; Ελάτε καθημερινή που κοστίζει 70 ευρώ το άτομο"».

Ποια θα είναι η κατάληξη της υπόθεσης δεν γνωρίζουμε. Όταν υπενθυμίσαμε στην ΕΤΑΔ τις αντιδράσεις της κοινωνίας, που μιλά για παντελή αποκλεισμό του παραλιακού μετώπου της περιοχής του Λαγονησίου, μας απάντησε ότι η εταιρεία οφείλει να ενεργεί στο πλαίσιο της νομοθεσίας που διέπει τη λειτουργία και τους κανονισμούς της αλλά και βάσει των δεσμεύσεων «που έχουμε αναλάβει συμβατικά ή/και απορρέουν από τις σχετικές δικαστικές αποφάσεις».

Στο διά ταύτα, ανέφερε ότι η παραχώρηση θα προχωρήσει: «Αντιλαμβάνεστε ότι στόχος μας είναι να προστατεύσουμε τα συμφέροντα του ελληνικού Δημοσίου και παράλληλα να υπηρετήσουμε τους αναπτυξιακούς στόχους που θέτει η χώρα και αυτό προσπαθούμε να πράξουμε και στη συγκεκριμένη περίπτωση, όπου και πρόκειται για μια πολύ συγκεκριμένη έκταση, την οποία οφείλουμε να παραχωρήσουμε και να αξιοποιήσουμε, σύμφωνα με τη χρήση για την οποία προορίζεται, δηλαδή για την τουριστική αξιοποίηση».

Το παραλιακό μέτωπο του Λαγονησίου είναι το πολύτιμο λάφυρο ενός πολέμου στον οποίο διεξάγονται πολλές παράλληλες μάχες. Ο δήμος Σαρωνικού και οι κάτοικοι μαζί με το δυναμικό κίνημα «Ελεύθερες Παραλίες» διεκδικούν την ελεύθερη πρόσβαση στις παραλίες της περιοχής, υποστηρίζοντας ότι οι ανοιχτές παραλίες είναι αδιαπραγμάτευτο δημόσιο αγαθό.

Προς το παρόν ο μεγάλος χαμένος της πολύκροτης υπόθεσης είναι το κράτος, το οποίο καλείται να καταβάλει αποζημιώσεις που φτάνουν τα 800 εκατ. ευρώ με δικαστικές αποφάσεις που δεν μπορεί να προσβάλει. Στο στρατόπεδο των ηττημένων αρνούνται δυναμικά να ενταχθούν ο δήμος, οι πολίτες και οι κάτοικοι που επιμένουν. Η υπόθεση είναι ανοιχτή και ο επίλογος θα γραφεί με δυσκολία από τους αρμόδιους που τη διαχειρίζονται.

Πέμπτη 10 Οκτωβρίου 2024

Οι «Ολλανδοί ειδικοί» που θα έσωζαν την Θεσσαλία είναι από τον Ταύρο

Οι «Ολλανδοί ειδικοί» που θα έσωζαν την Θεσσαλία είναι από τον Ταύρο
Οι Data Journalists αποκαλύπτουν: Ποια είναι η HVA που -με τις πλάτες του Κ. Μητσοτάκη- αφού ξεπέταξε το Master Plan για τη διαχείριση των υδάτων στη Θεσσαλία, ανέλαβε τώρα να σώσει την Κρήτη.

Πώς βρέθηκαν στο τιμόνι μιας εταιρείας που εμπορεύονταν προϊόντα από τις αποικίες σε Ασία και Αφρική και τώρα πουλάει… αντιπλημμυρικά έργα και διαχείριση υδάτων, οι “γαλάζιοι” Μιλτιάδης Γκουζούρης και ο Γρηγόρης Δ. Δημητριάδης του “Υπερταμείου”.
Το σκοτεινό παρελθόν της ολλανδικής εταιρείας που εμφανίστηκε για πρώτη φορά εντός ευρωπαϊκής χώρας ως ειδική στην «διαχείριση περιβαλλοντικών κρίσεων» και η «ύποπτη» δήλωση αποκήρυξης της δουλείας.
Οι πληροφορίες ότι ο Μιλτιάδης Γκουζούρης θα αφήσει την HVA για να αναλάβει έναντι αστρονομικού μισθού τον υπό σύσταση Οργανισμό Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας (ΟΔΥΘ), τη δημιουργία του οποίου πρότεινε ο ίδιος!

«Εδώδιμα-Αποικιακά» έγραφαν στις ταμπέλες τους τα παλιά μπακάλικα, αλλά η HVA, η εταιρεία των «Ολλανδών ειδικών» που εμφανίστηκε μετά τις περσινές καταστροφικές πλημμύρες στην Θεσσαλία, φαίνεται πως ήρθε να προσθέσει νέα προϊόντα: Πανάκριβα αντιπλημμυρικά έργα, ιδιωτικοποιήσεις υδάτων, καλοπληρωμένες θέσεις δια ολίγους.

Οι Data Journalists επανέρχονται έναν χρόνο μετά τον Daniel για να αποτιμήσουν τον «βίο και την πολιτεία» εν Ελλάδι της HVA η οποία με τις πλάτες της κυβέρνησης, αφού «ξεπέταξε» χωρίς ουσιαστική δημόσια διαβούλευση το Master Plan για τη διαχείριση των υδάτων στην Θεσσαλία, ανέλαβε τώρα και την Κρήτη με αμοιβή χορηγούμενη από την ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ. Η εμπορική εταιρεία HVA αποδεικνύεται μια «Ολλανδέζα από τον Ταύρο».

Ο σημερινός Διευθύνων Σύμβουλός της είναι ο Μιλτιάδης Γκουζούρης, πρόσωπο με ισχυρές πολιτικές διασυνδέσεις που διαμορφώθηκαν στην εποχή της μεγάλης οικονομικής κρίσης, όταν εκείνος πολιτεύτηκε στον χώρο του «ακραίου κέντρου» μέχρι τελικά να καταλήξει στην Νέα Δημοκρατία. Με την ίδια εταιρεία συνδέεται, όμως και ένα άλλο πρόσωπο με ακόμη πιο ισχυρή παρουσία.



1 of 5
-+

Πρόκειται για τον Γρηγόρη Δ. Δημητριάδη που είναι σήμερα επικεφαλής του «Υπερταμείου», του φορέα που υλοποιεί την αποχώρηση του Δημόσιου Τομέα υπέρ των ιδιωτών από κρίσιμους τομείς της εθνικής οικονομίας.


Ο κ. Δημητριάδης διετέλεσε Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος της HVA, υπό τον κ. Γκουζούρη, από το 2018 έως το 2019 που η Νέα Δημοκρατία κέρδισε τις εκλογές. Λίγα χρόνια νωρίτερα, πάντως, επί κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου, οι ρόλοι ήταν αντίστροφοι καθώς ο Μ. Γκουζούρης ήταν απλώς σύμβουλος υπό τον Γρ. Δημητριάδη που είχε τοποθετηθεί επικεφαλής στον Οργανισμό Αστικών Συγκοινωνιών Αθηνών (ΟΑΣΑ). Πώς κατάφεραν, λοιπόν, δύο Έλληνες “γαλάζια” στελέχη, να βρεθούν επικεφαλής μιας ολλανδικής εταιρείας που ξεκίνησε το 1879 να εμπορεύεται προϊόντα από τις αποικίες σε Ασία και Αφρική;

Και επίσης, πώς βρέθηκε μια εταιρεία που ασχολείται με την παραγωγή και το εμπόριο προϊόντων στις πρώην αποικίες, κουβαλώντας και κάποιες ενοχές για τις εποχές εκείνες, να εμφανιστεί για πρώτη φορά εντός ευρωπαϊκής χώρας ως ειδική στην «διαχείριση περιβαλλοντικών κρίσεων» και να αναλάβει τις τύχες Θεσσαλίας και Κρήτης;

Ολα φαίνεται πως ξεκινούν από το γνωστό δόγμα της “κρίσης που γεννάει ευκαιρίες”. Οι καταστροφικές πλημμύρες του Daniel ξέσπασαν στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2023, λίγους μήνες μετά τον θρίαμβο του 41%. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε κερδίσει μια νέα τετραετία και οι αυτοδιοικητικές εκλογές που πλησίαζαν δεν έδειχναν να κρύβουν δυσάρεστες εκπλήξεις.Μεταμόρφωση Καρδίτσας. Τρίτη 12 Σεπτεμβρίου 2023 (ΤΑΤΙΑΝΑ ΜΠΟΛΑΡΗ / EUROKINISSI)

Κάπου στα μέσα Σεπτεμβρίου, ακούμε για πρώτη φορά ότι «Ολλανδοί ειδικοί» θα αναλάβουν να σώσουν την Θεσσαλία.

Ξεκινάει και μια επικοινωνιακή εκστρατεία της κυβέρνησης ότι οι Ολλανδοί ξέρουν να τιθασεύουν τα νερά. Στις 19 Σεπτεμβρίου 2023, ο τότε Περιφερειάρχης Θεσσαλίας, σίγουρος για την επικράτησή του στις εκλογές του Οκτωβρίου, γράφει ότι ενημέρωσε τους «Ολλανδούς επιστήμονες», «για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η περιοχή μετά το πρωτοφανές καιρικό φαινόμενο».Φαρκαδόνα Τρικάλων, Τρίτη 12 Σεπτεμβρίου 2023 (ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ/EUROKINISSI)

Στις φωτογραφίες δεν εμφανίζεται ο Μ. Γκουζούρης ενώ ο κ. Αγοραστός μας ενημερώνει ότι «οι Ολλανδοί, συνοδευόμενοι από τον Γενικό Γραμματέα Αγροτικής Ανάπτυξης Γιώργο Στρατάκο και στελέχη της Περιφέρειας Θεσσαλίας, πέταξαν με ελικόπτερο Σινούκ πάνω από τις περιοχές που έχουν πληγεί προκειμένου να κατανοήσουν σε πρώτη φάση τις προκλήσεις του έργου της αποκατάστασης».

«Η ολλανδική εταιρεία αναμένεται να συνεργαστεί με κρατικές υπηρεσίες και συναρμόδιους φορείς για τη συλλογή δεδομένων με στόχο την εκπόνηση ενός βιώσιμου Master Plan που θα βοηθήσει στην επίσπευση των διαδικασιών για την ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας», συνέχιζε η ενημέρωση του Περιφερειάρχη που έκλεινε με ένα πρώτο βιογραφικό της HVA:

«Η HVA International, ιδρύθηκε το 1879 στην Ολλανδία.

Είναι μια παγκόσμια γεωργική εταιρεία και διαχειριστής περιουσιακών στοιχείων που ειδικεύεται στην ανάπτυξη μεγάλων (υπο)τροπικών γεωργικών έργων. Η άρδευση και η διαχείριση των υδάτων είναι οι ακρογωνιαίοι λίθοι εκατοντάδων έργων της HVA. Η μοναδική τεχνογνωσία που διαθέτουν οι Ολλανδοί μηχανικοί στη διαχείριση του νερού έχει χρησιμοποιηθεί συχνά για τη διαχείριση πλημμυρών και πολύπλοκων αρδευτικών έργων».

Μέχρι εκείνη την στιγμή, όλα έμοιαζαν πολλά υποσχόμενα ακόμη και αν ο κ. Αγοραστός έχασε τις εκλογές λίγες εβδομάδες μετά. Αλλωστε, η κυβέρνηση διόλου δεν δυσκολεύτηκε να χρεώσει σε εκείνον τις ευθύνες για τα αντιπλημμυρικά που δεν είχαν γίνει έως τότε.

Το έργο των «Ολλανδών ειδικών» άρχισε να εμφανίζεται σε επιλεγμένα δημοσιεύματα. Εκεί στον Μάρτιο, σε μια κυριακάτικη ανάρτησή του στα κοινωνικά δίκτυα, ο Κυριάκος Μητσοτάκης ενημερώνει ότι παρέλαβε το σχέδιο της HVA για «το σχέδιο ανάταξης της Θεσσαλίας αλλά και θωράκισης από άλλες φυσικές καταστροφές».
Λάρισα. Πλημμυρισμένη η συνοικία Γιαννούλη. Δευτέρα 11 Σεπτεμβρίου 2023 ( ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ / EUROKINISSI)
Οι συστάσεις για την HVA επανέρχονται: «Στον ενάμισι αιώνα ζωής της έχει αναλάβει χιλιάδες έργα σε όλο τον κόσμο, ενώ μεγάλο πεδίο δραστηριότητας της είναι οι περιοχές της Αφρικής και της Ασίας». Και λίγο παρακάτω: «Η Αθήνα μετά από τις καταστροφές που προκάλεσε ο Ντάνιελ, απευθύνθηκε στην ολλανδική κυβέρνηση, που θεωρείται ειδική στη διαχείριση τέτοιων φυσικών καταστροφών. Οι Ολλανδοί συνέστησαν στο Μέγαρο Μαξίμου την HVA International».
ΜυστικοπάθειαΤο περίεργο είναι ότι η ολλανδική κυβέρνηση επέλεξε να συστήσει μια εταιρεία που δεν χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη εξωστρέφεια. Ο επίσημος ιστότοπος της εταιρείας (https://www.hvainternational.com/) είναι, όλος κι όλος, μία σελίδα διαφημιστικού χαρακτήρα χωρίς παραπομπές στα έργα που υποτίθεται ότι εκτελεί ανά την Υφήλιο. Λέει ότι δραστηριοποιείται κυρίως σε Αφρική και Νοτιοανατολική Ασία, ότι το κάνει προσπαθώντας αυτό να έχει θετικές επιπτώσεις για τις τοπικές κοινωνίες, μιλά για «θετική γεωργία» και συνεργασίες με τον ΟΗΕ.

Εκεί κάπου εμφανίζεται μια σχετική δήλωση του CEO Μ. Γκουζούρη χωρίς να υπάρχει κάποια άλλη αναφορά στους μετόχους της εταιρείας, την υπόλοιπη διοίκηση και το επιχειρηματικό της παρελθόν. Η σελίδα κοσμείται από λίγες φωτογραφίες με χαμογελαστούς αγρότες κάπου στην Αφρική, έναν παγκόσμιο χάρτη με «βούλες» στα σημεία που έχει παρουσία (χωρίς αυτά να «ανοίγουν» σε κάποιες πληροφορίες για το πού και το τι).
«Ο Μίλτος μόνο Ολλανδός δεν είναι»…Η HVA εξελίχθηκε τον περασμένο χειμώνα σε success story για την κυβέρνηση Μητσοτάκη, όποτε χρειάστηκε να πυκνώσει τις εμφανίσεις του ο διευθύνων σύμβουλος Μιλτιάδης Γκουζούρης. Οτι μια τόσο εξειδικευμένη εταιρεία είχε Ελληνα επικεφαλής όχι μόνο δεν προξένησε ερωτήματα, αλλά πριν λίγες εβδομάδες προβλήθηκε με ιδιαίτερο ενθουσιασμό από τον πρωθυπουργό.

Ο Κυρ. Μητσοτάκης βρέθηκε στο Κιλελέρ τον Σεπτέμβριο του 2024, στον ένα χρόνο από τον Daniel σε μια φάση που οι προτάσεις της HVA είχαν ήδη προκαλέσει αντιδράσεις στον αγροτικό κόσμο και ενώ τα μεγάλα έργα αποκατάστασης των ζημιών δεν έχουν ακόμη ξεκινήσει. Ελλείψει μεγάλων έργων, ο πρωθυπουργός μίλησε για εκείνα που διεξάγει η Περιφέρεια, «προσωρινές και γρήγορες αλλά σημαντικότατες παρεμβάσεις που αφορούν σε χειμάρρους, ρέματα, αναχώματα, έργα τα οποία έχουν ήδη δρομολογηθεί και τα οποία δρομολογούνται με μια γενναία χρηματοδότηση από το κράτος προς την Περιφέρεια», όπως είπε, «πάντα καθ’ υπόδειξη, ανοίγω μια παρένθεση, των ειδικών και της εταιρείας στην οποία προΐσταται ο Μίλτος Γκουζούρης, τον οποίο τον γνωρίζετε πια καλά διότι έχει κάνει τη Θεσσαλία δεύτερο σπίτι του». Και συνέχισε με νόημα ο πρωθυπουργός: «Γιατί κρίνω τόσο σημαντική αυτή την επιστημονική υποστήριξη;Λάρισα. Πλημμυρισμένη η συνοικία Γιαννούλη. Δευτέρα 11 Σεπτεμβρίου 2023 ( ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ / EUROKINISSI)

Γιατί έχω ακούσει και διάφορα κακοπροαίρετα σχόλια κριτικής για τους δήθεν Ολλανδούς οι οποίοι “έρχονται να μας υποδείξουν” -βέβαια ο Μίλτος μόνο Ολλανδός δεν είναι, όπως έχετε διαπιστώσει…». Στο μεταξύ, ο κ. Γκουζούρης εμφανιζόταν στις τηλεοράσεις ως γκουρού επί των περιβαλλοντικών κρίσεων και της κλιματικής ανθεκτικότητας, μέχρι και στο πλάι του μετέπειτα αποπεμφθέντος Λευτέρη Αυγενάκη, καθώς η HVA ετοιμαζόταν να αναλάβει και την διαχείριση των υδάτων στην Κρήτη. Ετσι, ο Ολλανδός που απεδείχθη Ελληνας έφτασε και στην κορύφωση μιας πορείας που ξεκίνησε πριν από πολύ καιρό, πέρασε από πολλά κύματα και άρχισε να αποκρυσταλλώνεται στα χρόνια της μεγάλης οικονομικής κρίσης.

Ο Μ. Γκουζούρης εμφανίζεται ως γεννημένος στην Ολλανδία. Σε άλλα βιογραφικά αναφέρεται ως πρώην Πρόεδρος των Ελλήνων Φοιτητών Γενεύης ενώ σε άλλα ως κάτοχος ΜΒΑ από το Nottingham Trent University και Πτυχίου Bachelor of Science Επικοινωνίας-Δημοσιογραφίας από το HU University of Applied Sciences της Ουτρέχτης στην Ολλανδία.

Όπως ο ίδιος γράφει στο βιογραφικό του, ξεκίνησε την εμπλοκή με το Δημόσιο σαν ειδικός σύμβουλος του Στέλιου Παπαθεμελή ως υπουργού Δημόσιας Τάξης το 1993. Με το σημιτικό ΠΑΣΟΚ δεν εμφανίζει κάποια δράση ούτε και με τις κυβερνήσεις του Κ. Καραμανλή.

Μετά από ένα πέρασμα από το κόμμα του Στ. Παπαθεμελή (Δημοκρατική Αναγέννηση) το 2007, δοκιμάζει την τύχη του το 2009 και με το βραχύβιο κόμμα των «Δημοκρατικών» που διαφημίστηκε ως «το πρώτο κόμμα με ΑΦΜ» που απέκλειε όσους είχαν διατελέσει υπουργοί και βουλευτές. Οι Δημοκρατικοί έλαβαν μόλις το 0,11% στις εκλογές του 2009. Η κρίση μόλις ξεκινούσε και τα κόμματα του «ακραίου κέντρου» δεν είχαν ακόμη βρει ρόλο στο πολιτικό σκηνικό… Επί κυβέρνησης Αντώνη Σαμαρά, ο Μ. Γκουζούρης αναλαμβάνει σύμβουλος στο Υπουργείο Γεωργίας υπό τον Αθανάσιο Τσαυτάρη ενώ στο διάστημα 2013-2015 θα είναι σύμβουλος υπό τον Γρηγόρη Δημητριάδη στον ΟΑΣΑ, όπως προαναφέραμε.

Ως γεννημένος στην Ολλανδία, συμμετέχει επίσης στην πρωτοβουλία Orange Grove της ολλανδικής πρεσβείας στην Αθήνα, η οποία στα χρόνια της κρίσης παραχωρούσε χώρους για να γίνονται εκδηλώσεις υπέρ της καινοτομίας και των startups. Μετά το 2015 αρχίζει να αρθρογραφεί ως ειδικός σε θέματα διοίκησης αλλά και ως «κοστολόγος». Το 2018 αναλαμβάνει CEO στην HVA και από εκεί φαίνεται πως απογειώνεται η καριέρα του, ειδικά μετά το 2019 που αναλαμβάνει η κυβέρνηση Μητσοτάκη.Λάρισα. Πλημμυρισμένη η συνοικία Γιαννούλη. Δευτέρα 11 Σεπτεμβρίου 2023 ( ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ / EUROKINISSI)

Στις σελίδες επαγγελματικής δικτύωσης (Linkedin) εμφανίζεται σε αεροπλάνα και σαλόνια, την Μοζαμβίκη και την Νιγηρία αλλά και σε πλήθος φωτογραφιών με τον Αντώνη Σαμαρά, τον Θ. Σκυλακάκη, τον Ν. Δένδια, τον Ν. Παπαθανάση και τον Πρέσβη των ΗΠΑ Τζ. Τσούνη. Τον Ιούνιο του 2020, εν μέσω πανδημίας covid, ο κ. Γκουζούρης εμφανίζεται σε διαδικτυακη ημερίδα του Ναυτικου Ομίλου Ελλάδας και μιλά για την HVA τονίζοντας ότι βασικός πυλώνας της εταιρείας είναι η γεωργία.

Τρία χρόνια αργότερα, πάντως, τα πανηγυρικά ρεπορτάζ θα γράφουν για την τεχνογνωσία της ολλανδικής εταιρείας «που θεωρείται γκουρού στον τομέα των φυσικών καταστροφών». Κατά τα ίδια δημοσιεύματα, η HVA έχει χαρτοφυλάκιο που φτάνει τα 2 δισεκατομμύρια ευρώ.

Ομως, πληροφορίες αναφέρουν ότι ο Ελληνας CEO θα αφήσει την HVA για να αναλάβει τον υπό σύσταση Οργανισμό Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας (ΟΔΥΘ). Και ποιος καλύτερος να αναλάβει τον ΟΔΥΘ από εκείνον που πρότεινε την δημιουργία του; Στο Master Plan που παρέδωσε αρχικά μόνον στα αγγλικά, η HVA προτείνει μεταξύ άλλων την δημιουργία του ΟΔΥΘ για την λειτουργία του οποίου, μάλιστα, προδιαγράφεται κόστος άνω των 6 εκατομμυρίων ευρώ για λογισμικό, άλλα υλικά και αμοιβές προσωπικού.

Το σχέδιο που μεταφράστηκε προχείρως στα ελληνικά (κυρίαρχο κείμενο είναι εκείνο στα αγγλικά) αναφέρει όμως και πλούσιες αμοιβές, συνολικού ύψους 3 εκατομμυρίων ευρώ, για την διοίκηση του ΟΔΥΘ: «Για να εξασφαλιστεί ισχυρή ηγεσία εντός του Οργανισμού Διαχείρισης Υδάτων προτείνεται η συγκρότηση μιας ομάδας ανώτατης διοίκησης που θα αποτελείται από 10 διευθυντές και έναν δικηγόρο με σχετικό ετήσιο προϋπολογισμό λίγο κάτω από 1 εκατ. ευρώ.

Για τον εξορθολογισμό των διαδικασιών, η πρόταση περιλαμβάνει τον επανασχεδιασμό της διαδικασίας αδειοδότησης, με προϋπολογισμό 0,5 εκατ. ευρώ. Οι ετήσιες μισθολογικές αποδοχές των βασικών θέσεων εργασίας, περιλαμβανομένων και 20 υπαλλήλων υφιστάμενων φορέων διαχείρισης υδάτων που πρόκειται να μετακινηθούν στον Οργανισμό Διαχείρισης Υδάτων εκτιμώνται σε περίπου 3 εκατ. ευρώ κατά την πλήρη λειτουργία όλων των τμημάτων του Οργανισμού».

Αλλα κρίσιμα σημεία του Master Plan για την Θεσσαλία περιλαμβάνουν: – Την εκτέλεση έργων συνολικού ύψους 4,5 δισεκατομμυρίων ευρώ, η πλειονότητα των οποίων αφορούν μπετά και κατασκευές στον κάμπο. – Την ιδιωτικοποίηση του νερού, καθώς αναφέρεται ότι σκοπός είναι η «συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην αποτελεσματική διαχείριση των υδάτων – την εύρεση νερού και – τη συνολική διαχείριση των υδάτινων πόρων». – Την εκτροπή του Αχελώου, δηλαδή τη «μεταφορά νερού από τη λεκάνη του Αχελώου στη λεκάνη του Πηνειού», που «πρέπει να υλοποιηθεί προκειμένου η Θεσσαλία να συνεχίσει να είναι μια βιώσιμη γεωργική περιοχή». Το εντυπωσιακό είναι ότι η HVA, την ώρα που προτείνει τόσο μεγάλα έργα για την «σωτηρία της Θεσσαλίας», εμφανίζεται ήδη από τον περασμένο Απρίλιο να σχεδιάζει επενδυτικό πλάνο που μπορεί να φτάσει το 1 δισ. ευρώ για να αλλάξει το «παραγωγικό μοντέλο» της περιοχής.

«Νοικιάζουμε τη γη – με συμφωνίες συνήθως με κράτη αφού πρόκειται για τεράστιες εκτάσεις, π.χ. στην Αγκόλα δώσαμε €15 εκατ. για 50 χρόνια – στήνουμε τα εργοστάσια, αγοράζουμε τα μηχανήματα, προσλαμβάνουμε και εκπαιδεύουμε το προσωπικό”, ανέφερε σχετικά σε συνέντευξή του ο κ. Γκουζούρης.

Δήλωση κατά της δουλείας και ιστορίες τοξικού φθορίου

Εκείνο που προκαλεί αίσθηση, είναι μια δήλωση αποκήρυξης της δουλείας από την εταιρεία, που εμφανίζεται κάπως ξεκάρφωτα στο κάτω μέρος της σύντομης παρουσίασης στην ιστοσελίδα της και γράφει: «Η ολλανδική κυβέρνηση κατάργησε τη δουλεία στα πρώην εδάφη της, συμπεριλαμβανομένης της Ινδονησίας, το 1860. Υπήρξε τότε μια μεταβατική περίοδος 10 ετών κατά τη διάρκεια της οποίας η πρακτική εξαλείφθηκε εντελώς. Η HVA ιδρύθηκε το 1879 και κατά τα πρώτα της χρόνια λειτουργούσε αποκλειστικά ως εμπορική εταιρεία. Ως εκ τούτου, η HVA δεν έχει εμπλακεί ποτέ με οποιοδήποτε τρόπο, σχήμα ή μορφή, στην αποικιακή πρακτική της δουλείας. Η HVA διαθέτει ένα μοναδικό και εκτενές αρχείο που τεκμηριώνει σχολαστικά την ιστορία της και μέσω αυτού του αρχείου και με τη βοήθεια ιστορικών που απασχολούνται από την HVA δεν βρήκαμε κανένα στοιχείο για οποιαδήποτε χρήση σκλαβιάς, παιδικής εργασίας ή άλλων παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αντίθετα, η HVA ήταν πρωτοπόρος όσον αφορά στη φροντίδα των εργαζομένων στις φυτείες της και δημιούργησε όχι μόνο σχολεία και νοσοκομεία, αλλά ακόμη και συνταξιοδοτικά σχέδια, προκειμένου να διασφαλιστεί η θετική ανάπτυξη της κοινότητας. Σύμφωνα με την Πολιτική ESG της HVA, η HVA αναγνωρίζει και ενστερνίζεται τη σοβαρή της ευθύνη να προστατεύει, να διατηρεί και να προωθεί τα ανθρώπινα δικαιώματα παγκοσμίως. Δεδομένης της πρόσβασης και των γνώσεων της HVA, πιστεύουμε ακράδαντα ότι μπορούμε και πρέπει να διαδραματίσουμε σημαντικό ρόλο στην υπεράσπιση αυτών των θεμελιωδών δικαιωμάτων».

Μάλλον όχι τυχαία, πάνω ακριβώς από την δήλωση αποκήρυξης του καθεστώτος δουλοπαροικίας, υπάρχει μια ασπρόμαυρη φωτογραφία, τραβηγμένη το 1969 στην Αιθιοπία. Στη λεζάντα, η HVA μας ενημερώνει ότι είναι από την επίσκεψη της Βασίλισσας της Ολλανδίας Τζουλιάνα, σε νοσοκομείο κοντά στο Wonji της Αιθιοπίας. Δεν αναφέρει ότι στην φωτογραφία εμφανίζεται ο τότε Αυτοκράτορας Χαιλέ Σελασιέ αλλά ούτε εξηγεί γιατί το νοσοκομείο έχει τόσα παιδικά κρεβατάκια.

Στο Wonji, η HVA είχε δημιουργήσει στην δεκαετία του ‘50 ένα από τα πρώτα εργοστάσια παραγωγής ζάχαρης στην Αιθιοπία. Τα εργοστάσια που κατασκευάστηκαν βρίσκονται σε μια περιοχή με πετρώματα που εμφανίζουν υπερβολικά μεγάλες συγκεντρώσεις σε φθόριο. Και κάπου εδώ φαίνεται πως κρύβεται μια «πηγή ενοχών», όπως διαβάζουμε στον ιστότοπο (https://fluoridealert.org/) του Δικτύου Fluoride Action Network (FAN) που δημιουργήθηκε το 2000 για να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη σχετικά με τον κίνδυνο τοξικότητας από την φθορίωση του νερού.

Όπως διαβάζουμε σε ανάρτηση του FAN:

«Εκτός από τη διοίκηση της HVA International και τους Ολλανδούς υπαλλήλους της, οι υπόλοιποι (Αιθίοπες) υπάλληλοι των τριών εργοστασίων ζάχαρης και οι οικογένειές τους δεν γνώριζαν την ύπαρξη περίσσειας φθορίου στο πόσιμο νερό τους. Η HVA International παραβίασε την εμπιστοσύνη των εργαζομένων της και των οικογενειών τους αποκρύπτοντας πληροφορίες περί περίσσειας φθορίου στο πόσιμο νερό για 17 χρόνια. Δυστυχώς, η HVA παρείχε ασφαλές πόσιμο νερό για να προστατεύσει μόνο τους πολίτες της, τους Ολλανδούς». Οι Ολλανδοί, όπως αναφέρεται, κατοικούσαν σε περιφραγμένη περιοχή στην οποία λειτουργούσε κρυφά εγκατάσταση επεξεργασίας του πόσιμου νερού. Το 1972 διαπιστώθηκε η ύπαρξη «σκελετικής φθορίωσης» στην περιοχή, μια ασθένεια των οστών που προκαλείται από την υπερβολική κατανάλωση φθορίου. Πέρασαν χρόνια μέχρι το 1976 που το αποφθοριωμένο νερό έγινε διαθέσιμο σε όλα τα χωριά του κτήματος. Χιλιάδες παιδιά και ενήλικες κινδύνευσαν και εξακολουθούν να βρίσκονται σε κίνδυνο που παραμένει για όσους έχουν προσβληθεί από οδοντική και σκελετική φθορίωση. Οι τρεις κοινότητες εκτέθηκαν επίσης σε τοξίνες που εκπέμπονταν από το εργοστάσιο, η σκόνη, τα αέρια και ο καπνός επηρέασαν τους πνεύμονες και το αίμα ενώ και οι στέγες των σπιτιών ήταν κατασκευασμένες από αμίαντο. Όπως αναφέρεται,« η HVA International συνεχίζει να είναι απρόθυμη να παραδέχεται ότι παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα αυτών των φτωχών και χωρίς φωνή κατοίκων στις περιοχές Wonji, Shoa και Metehara». Ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν «μια επώδυνη και ανάπηρη ζωή» από φθορίωση έχει αυξηθεί. Το άρθρο μιλά για ανθρώπους παραμορφωμένους και ανάπηρους, με φυσιολογικές και ψυχικές ιδιαιτερότητες που είχαν ολέθριες συνέπειες οδηγώντας σε κάποιες περιπτώσεις στην αυτοκτονία. Τα παιδιά αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το σχολείο επειδή είχαν παραμορφωμένα άκρα ενώ αρνητικές επιπτώσεις εντοπίζονται στην εύρεση εργασίας, φιλίας και επίσης γάμου λόγω των εμφανίσεων των νεαρών ενηλίκων στο Wonji. «Η μόνη ευκαιρία που έχει ο νέος είναι να παντρευτεί μέσα στην κοινότητά του όπου υπάρχουν τα ίδια προβλήματα και να βρει δουλειά στα τρία εργοστάσια ζάχαρης. Ο μέσος μισθός των κοπτών ζαχαροκάλαμου ήταν 0,40 σεντς ΗΠΑ την ημέρα και η σύνταξη κυμαίνεται ανάμεσα σε 5,50-34 δολάρια ΗΠΑ», κατέληγε το FAN .

Οσο για το πόση σχέση έχουν τέτοιες βαριές αποικιακές ιστορίες με την διαχείριση υδάτινων πόρων και την κλιματική θωράκιση, δεν ξέρουμε πώς μπορεί να εξηγηθεί. Μπορεί στην δήλωσή της η HVA να επιμένει πως «ουδέποτε παραβίασε τα ανθρώπινα δικαιώματα», αλλά είναι αμέτρητες οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που το έπραξαν με χαρακτηριστική άνεση επί δεκαετίες και σήμερα εμφανίζονται υπέρμαχοι της εταιρικής υπευθυνότητας και της καινοτομίας.

Δευτέρα 7 Οκτωβρίου 2024

Οι γαλαντομίες του Υπ. Υποδομών

Αναδημοσιεύουμε από την ΕφΣυν τρία άρθρα σχετικά με τον τρόπο που χειρίζεται το Υπ. Υποδομών κρίσιμα έργα όπως του Ελληνικού και της επέκτασης του Μετρό. Πάντα θετικά προς τους εργολήπτες


Από την ξενάγηση του Ομίλου AVAX στους εκπροσώπους του Τύπου στη σήραγγα του μετρό στην Κατεχάκη, όπου πραγματοποιούνται τα έργα του μετροπόντικα για τη Γραμμή 4 | EUROKINISSI/ΣΩΤΗΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ
«Συγχωροχάρτι» Σταϊκούρα στην ΑΒΑΞ για τη γραμμή 4 του Μετρό

Ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών έκανε εν μέρει δεκτή την ένσταση που είχε καταθέσει τον περασμένο Μάιο η κατασκευαστική κοινοπραξία κατά της «Ελληνικό Μετρό».

Τέλος δεν έχουν τα «ρουσφέτια» της κυβέρνησης στους μεγαλοεργολάβους. Η κοινοπραξία υπό την εταιρεία ΑΒΑΞ που εκτελεί το μεγαλύτερο δημόσιο έργο, τη νέα γραμμή 4 του Μετρό (Αλσος Βεΐκου-Γουδή), έλαβε από τον υπουργό Υποδομών και Μεταφορών Χρήστο Σταϊκούρα ένα μεγαλοπρεπές «συγχωροχάρτι» για τον τρόπο με τον οποίο έχει έως σήμερα διαχειριστεί την προκαταβολή των 128 εκατομμυρίων ευρώ που έλαβε το 2021 για να ξεκινήσει τις εργασίες.

Ο κ. Σταϊκούρας έκανε εν μέρει δεκτή την ένσταση που είχε καταθέσει τον περασμένο Μάιο η κατασκευαστική κοινοπραξία ΑΒΑΞ-GHELLA-ALSTOM. Με τις ενστάσεις της, η κοινοπραξία στρεφόταν κατά της «Ελληνικό Μετρό» η οποία είχε θέσει συγκεκριμένα ζητήματα, απορρίπτοντας χρηματοδοτικά πρωτόκολλα του εργολάβου. Υπενθυμίζεται ότι η σύμβαση για τη γραμμή 4 υπεγράφη το καλοκαίρι του 2021 με προϋπολογισμό 1,3 δισεκατομμύριο ευρώ και χρόνο περαίωσης το καλοκαίρι του 2029. Το έργο έχει ήδη καθυστέρηση που ξεπερνά τον έναν χρόνο, αλλά η κατασκευαστική δεν αξιοποιεί μόνο την προκαταβολή των 128 εκατομμυρίων, αλλά και «μπόνους έγκαιρης παράδοσης» ύψους 57 εκατομμυρίων που θεσμοθέτησε η κυβέρνηση το καλοκαίρι του 2022 και ο εργολάβος εισέπραξε επικαλούμενος την ουκρανική και ενεργειακή κρίση. Η διαχείριση των χρημάτων της προκαταβολής, όμως, πρέπει να γίνει με συγκεκριμένο τρόπο

1) Τα χρήματα πρέπει να κατατεθούν σε συγκεκριμένο τραπεζικό λογαριασμό της κοινοπραξίας, αλλά, όπως διαπίστωσε η «Ελληνικό Μετρό», «είναι κατατεθειμένα σε τραπεζικούς λογαριασμούς ορισμένων εκ των κοινοπρακτούντων μελών».

2) Η κοινοπραξία είναι υποχρεωμένη κάθε μήνα να καταθέτει απολογισμό και στοιχεία ώστε να πιστοποιούνται συγκεκριμένες δαπάνες που έχει υλοποιήσει αξιοποιώντας τα χρήματα της προκαταβολής. Με αυτόν τον τρόπο, η «Ελληνικό Μετρό» ελέγχει εάν οι δαπάνες είναι αυτές που προβλέπονται από το νομοθετικό πλαίσιο και αφαιρεί τα πιστοποιημένα ποσά από την προκαταβολή. Ομως, η κοινοπραξία ΑΒΑΞ-GHELLA-ALSTOM, από τον Ιούνιο του 2021 έως τον Απρίλιο του 2024, επί σχεδόν τρία χρόνια, δεν υπέβαλλε τα στοιχεία που της ζητούσε η «Ελληνικό Μετρό». Στη Διαύγεια της «Ελληνικό Μετρό» είναι αναρτημένες 24 τέτοιες πιστοποιήσεις και πάντοτε αναφέρεται ότι πρέπει να υποβληθούν τα απαραίτητα δικαιολογητικά, ενώ σε παλαιότερες αποφάσεις τονιζόταν ότι οι εργολάβοι δεν τα προσκόμιζαν όπως υποχρεούνται. Το αποτέλεσμα ήταν να υποβάλει η κοινοπραξία αίτημα για πιστοποίηση, π.χ., 5 εκατομμυρίων ευρώ και να γίνονται δεκτά τα 3 εκατομμύρια.

Τρίτη 1 Οκτωβρίου 2024

Γη του κανενός χωρίς αξία.







Γη του κανενός χωρίς αξία. Της Ίριδας Λυκουριώτη
Ο μεγάλος μετασχηματισμός της Ελλάδας. Σχόλια με αφορμή το προτεινόμενο από το ΥΠ.ΕΝ Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο για τη Σκύρο.

1 Οκτωβρίου, 2024, 8:12 μμ
Καλοκαιρινό πανηγύρι στη βραχονησίδα του Αγ. Ερμόλαου


Την εβδομάδα που μας πέρασε τέθηκε αποκλειστικά σε ψηφιακή διαβούλευση 5 ημερών ένα προτεινόμενο Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο (Τ.Π.Σ.) για τη Σκύρο το οποίο περιλαμβάνει σχέδια και κείμενα άνω των 700 σελίδων με τη διαδικασία του κατεπείγοντος. Από την μελετητική ομάδα που ορίστηκε από το ΥΠ.ΕΝ και όχι τον Δήμο Σκύρου κατατέθηκαν 3 (τρία) «Εναλλακτικά» σενάρια με τίτλους: α) «Εναλλακτικό Σενάριο 1: Τάσεων ή μηδενικής λύσης», β) «Εναλλακτικό Σενάριο 2: Σενάριο Ήπιας Παρέμβασης», γ) «Εναλλακτικό Σενάριο 3: Σενάριο Δυναμικής Παρέμβασης».


Όπως θα φανεί παρακάτω, ο τρόπος με τον οποίον εμφανίζονται τα τρία αυτά σενάρια είναι προβληματικός, όπως και οι τίτλοι τους, προκειμένου να εξασφαλιστεί ή καλύτερα να επιβληθεί η συναίνεση της κοινωνίας της Σκύρου σε όσα θέλουν οι μελετητές (και η ηγεσία του ΥΠΕΝ) μέσα από προκατασκευασμένα «εναλλακτικά» σενάρια, χωρίς αυτά να βασίζονται σε διάλογο με την τοπική κοινωνία για την συγκρότησή τους. Ενώ η Σκύρος διαθέτει εκτενές και λεπτομερές Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. (Σχέδιο Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης) και ολοκληρωμένο LIFE που θέτουν σοβαρές βάσεις πάνω στις οποίες μπορεί να γίνει σημαντικός σχεδιασμός πρότυπο, οι προς διαβούλευση μελέτες τα αντιμετωπίζουν εμμέσως ως ανύπαρκτα (μηδενική λύση) δηλαδή σαν άδειο συλλογικό και θεσμικό νου «tabula rasa» και τη Σκύρο ως «terra nullius» δηλαδή «γη του κανενός».

Το προτεινόμενο ΤΠΣ Σκύρου, είναι από τα πρώτα που φτάνουν στο στάδιο της διαβούλευσης και κατά συνέπεια εκτίθεται το ΥΠΕΝ συνολικά για το εγχείρημα «Κωνσταντίνος Δοξιάδης» το οποίο κατασπαταλάει τους τόσο σημαντικούς πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης σε σχέδια που είναι αίολα επιστημονικά, εντελώς ξεπερασμένα και δοκιμασμένα σε χώρες της παγκόσμιας περιφέρειας, υπεύθυνα για τεράστιες ανισότητες και φτωχοποίηση των ντόπιων πληθυσμών εφόσον εφαρμόστηκαν σε ανάλογες συνθήκες δημοσιονομικής εξάρτησης που προετοίμασαν οι απορρυθμίσεις που επιβλήθηκαν από οργανισμούς όπως το Δ.Ν.Τ., η Παγκόσμια Τράπεζα και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (Rodrigo Fernández Miranda, 2011, και άλλη αρθρογραφία όπως https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09669582.2016.1231808#d1e108, κ.α.). Ακόμη, οι πολιτικές αυτές που προβλέπει το προτεινόμενο Τ.Π.Σ. είναι διαμετρικά αντίθετες από τους στόχους της Ε.Ε. και των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, (Ο.Η.Ε., https://sdgs.un.org/goals) παρά τη ρητορική που χρησιμοποιείται στο κείμενο. Η βιωσιμότητα αποτελεί όχι απλώς προτεραιότητα αλλά και προϋπόθεση για σειρά δημόσιων χρηματοδοτήσεων. Φυσικά πάντοτε κάποιες ομάδες σκέπτονται να παρουσιάζουν σχέδια απολύτως μη βιώσιμα ως βιώσιμα με απώτερο στόχο τις χρηματοδοτήσεις για δραστηριότητες που όχι μόνο δεν είναι βιώσιμες αλλά και εναντίον τόσο του δημόσιου συμφέροντος όσο και του μικρομεσαίου ιδιωτικού συμφέροντος, όπως επίσης θα φανεί παρακάτω.

Ι. Ας διαλέξουμε δύο τρία ενδεικτικά σημεία των εναλλακτικών προτάσεων για να καταλάβουμε τι εννοώ.

Σύμφωνα με το «Εναλλακτικό Σενάριο 2: Σενάριο Ήπιας Παρέμβασης» και το «Εναλλακτικό Σενάριο 3: Σενάριο Δυναμικής Παρέμβασης» του προτεινόμενου ΤΠΣ Σκύρου προβλέπονται, για να γίνει κατανοητό το μέγεθος της καταστροφής, η κατάργηση της κτηνοτροφίας σε ένα νησί με παράδοση χιλιετηρίδων σε αυτήν, μεγάλες κλειστές τουριστικές μονάδες σε παρθένες περιοχές της, οι οποίες θα έχουν δικαίωμα Ε.Σ.Χ.Α.Σ.Ε. (Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων), δηλαδή να φτιάχνουν τουριστικά χωριά της αρεσκείας τους οι εταιρείες, με ιδιωτικά χωροταξικά στα οποία ο Δήμος δεν έχει κανέναν λόγο, προτείνονται κρουαζιέρα και Α.Π.Ε. (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας). Οι Α.Π.Ε., μάλιστα, εξαφανίζονται από τον χάρτη στο Εναλλακτικό Σενάριο 2: Ήπιας Παρέμβασης» αλλά περιέχονται στο δεσμευτικό και κανονιστικό του κείμενο.

Ο εκτοπισμός της κτηνοτροφίας από τα βοσκοτόπια και η ιδιωτικοποίηση των δημοτικών σφαγίων (δεν αφορά κανένα Τ.Π.Σ. η ιδιωτικοποίηση κάποιου αγαθού και δεν θα έπρεπε να αναφέρεται σε δεσμευτικό κείμενο που θα γίνει Προεδρικό Διάταγμα), το κλείσιμο του εργοστασίου ΔΕΗ στη Σκύρο, οι «βιώσιμες» ακτοπλοϊκές συνδέσεις που θα προϋποθέτουν αλλαγή πλοίου με προδιαγραφές που θέτουν οι ολιγοπωλιακοί ακτοπλοικοί όμιλοι, οι οποίοι έχουν κάνει το Αιγαίο απλησίαστο οικονομικά για τους πολίτες που εργάζονται και πληρώνουν φόρους στην Ελλάδα, είναι προτάσεις του σεναρίου «Ήπιας Παρέμβασης». Το ίδιο σενάριο προβλέπει ακόμη το λιμάνι της Λιναριάς ως θαλάσσιο «σταυροδρόμι» ήτοι διαμετακομιστικό σταθμό (δηλαδή container), μία χρήση εκτός κλίμακας για το νησί το οποίο δύναται να το αλλάξει ραγδαία και μη αναστρέψιμα. Αυτό δεν είναι μία εικασία, αναφέρεται στο Χωροταξικό Σουφλιά (2009) το οποίο είναι ενεργό σήμερα.

Τι θα συμβεί με μερικές από τις διατυπώσεις όπως οι παραπάνω, οι οποίες θα πρέπει να αφαιρεθούν τελείως από τον προγραμματισμό του Τ.Π.Σ. μιας και αυτό είναι δεσμευτικό, λόγω μετατροπής του κειμένου σε Προεδρικό Διάταγμα που δεν μπορεί να προσβληθεί σε δεύτερο χρόνο από την τοπική κοινωνία στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ);

1) Κτηνοτροφία: η παραδοσιακή δραστηριότητα που έχει χτίσει την ταυτότητα του τόπου, τον υλικό πολιτισμό, τα ήθη και έθιμα, το φαγητό, είναι ευρέως διαδεδομένη δηλαδή βγάζουν τα προς το ζην πολλοί άνθρωποι και τα προϊόντα προσιτά σε όλους. Μεγάλο μέρος του νησιού είναι βοσκότοπος ελεύθερης βόσκησης. Στο Τ.Π.Σ. που προτείνεται (σενάριο 2,3) τελειώνει όλον αυτόν τον κόσμο. Μιλάει για περιορισμένη κτηνοτροφία, μόνο σταβλισμένη και μιλάει και για την αποκοπή των ζώων από τη θάλασσα. Τι σημαίνει αυτό; Θα μείνουν μόνο δύο εταιρείες, οι οποίες δεν είναι απαραίτητα Σκυριανές (πιθανότατα οι ξένες εταιρείες των μεγάλων κλειστών ξενοδοχείων) για τις οποίες θα κληθούν να δουλεύουν υπάλληλοι οι έως σήμερα ελεύθεροι κτηνοτρόφοι εφόσον έχουν εκτοπιστεί από τα βοσκοτόπια. Επιπροσθέτως, το Τ.Π.Σ. μιλάει για ιδιωτικοποίηση των σφαγείων, στα οποία ο Δήμος έχει επενδύσει χρήματα ώστε αυτά να αναβαθμιστούν και να είναι προσιτά στους κτηνοτρόφους διασφαλίζοντας τις συνθήκες υγιεινής. Τι σημαίνει αυτό; ο ιδιώτης (π.χ. ο ξενοδόχος) θα αποφασίζει ποιος θα μείνει κτηνοτρόφος στο νησί. Αυτό μπορεί να φέρει σε χρεωκοπία ακόμη και μεγάλες σημερινές κτηνοτροφικές μονάδες αν τις θεωρήσει ανταγωνιστικές στα δικά του συμφέροντα αυτός που ελέγχει τα σφαγεία, ειδικά αν κτηνοτρόφοι είναι εκτεθειμένοι σε δάνεια. Τα δε ζώα είναι απαραίτητο σε συνθήκες ληψυδρίας να κατεβαίνουν στον γιαλό για να δροσιστούν, αλλιώς πεθαίνουν. Έχει ήδη συμβεί σε νησιά του Αιγαίου. Η λέξη αιγιαλός, το Αιγαίο, βγαίνει από την Αίγα, την κατσίκα. Οι γιαλοί είναι σύνθετα οικισυστήματα και διαμορφώνονται από πλήθος ειδών και πρακτικών. Εποχιακά μπορεί να συμβαίνει μια συγκράτηση των ζώων σε απόσταση από τον γιαλό αλλά αυτό γίνεται ούτως ή άλλως όταν εμείς γεμίζουμε τις παραλίες. Η απόσταση των 350μ που προτείνεται από το Τ.Π.Σ. για να απομακρυνθούν τα ζώα, θέτοντας σε κίνδυνο την κτηνοτροφική δραστηριότητα, έχει στόχο τον εκτοπισμό αυτής της δραστηριότητας ώστε η γη να αποτελέσει μελλοντικά κτηματομεσιτικό εμπόρευμα, είναι ένα είδος αυτό που καλείται στα οικονομικά «περίφραξη» (enclosure). Παραδόξως, χώρες όπως η Ιρλανδία που στο παρελθόν έχουν δοκιμαστεί από τραγικές εμπειρίες λιμών και επισιτιστικών κρίσεων, προστατεύουν τα εκτενή βοσκοτόπια τους που καλύπτουν σχεδόν όλη τη χώρα (περίπου 80% της συνολικής επιφάνειας) ως κόρες οφθαλμών.

2) Το νησί κρίνεται από το Τ.Π.Σ. ευθαρσώς ως υπανάπτυκτο γιατί δεν έχει πλήρως τουριστικοποιηθεί. Τα επιστημονικά συμπεράσματα αυτά είναι τελείως αβάσιμα και θέτουν θέμα εγκυρότητας της μελέτης. Χωροθετούνται στα υπέροχα «υπανάπτυκτα» μέρη, που έχουν μείνει σχεδόν ανέγγιχτα μέχρι σήμερα, τεράστιες περιοχές για μεγάλες τουριστικές εγκαταστάσεις κλειστές, ουσιαστικά, στην οικονομία του νησιού. Μιλάμε για τους παραδείσους του Αγ. Φωκά, της Κολυμπάδας, της Ατσίτσας, του Πεύκου, για περιοχές ακόμη και μέσα στο δάσος. Αν φαντάζονται οι Σκυριανοί κτηματομεσίτες ότι θα κινηθεί η αγορά τους είναι γελασμένοι. Σε τέτοιες μεταπωλήσεις έχουν ήδη μπει πριν στην αγορά τους οι κτηματομεσιτικές πολυεθνικές μετατρέποντας σε υπαλλήλους, τους πρώην ανεξάρτητους κτηματομεσίτες αντλώντας αυτές την γαιοπρόσοδο όχι εκείνοι. Σε απομακρυσμένα λιμανάκια της βόρειας Ισπανίας τα ακίνητα που βγαίνουν στην αγορά τα πουλάνε πολυεθνικές όπως η volker and engel στο τοπικό κατάστημα πρώην ανεξάρτητου μεσίτη που έχει γίνει πια υπάλληλός τους. Είδαμε τη μετατροπή του κλάδου συνολικά στην Ελλάδα από την κρίση και μετά και την επικράτηση των ίδιων εταιρειών και στις δικές μας πόλεις. Για την ακρίβεια, η Σκύρος αποτελεί εξαιρετική περίπτωση «φθηνού», μη «αξιοποιημένου» νησιού με τιμές ακινήτων αρκετά χαμηλές για τη διεθνή κτηματαγορά σε σύγκριση π.χ. με νησιά όπως η Μύκονος, η Πάρος, η Αντίπαρος κ.α. Ο στόχος των διεθνών κτηματομεσιτών είναι να την αγοράσουν εκείνοι, πρώτοι, φθηνά από τους Σκυριανούς και να την μεταπουλήσουν αυτοί ακριβά, αντλώντας ολόκληρη την υπεραξία. Σε αυτό το θέμα αναφέρομαι αναλυτικά παρακάτω.

Οι κλειστές τουριστικές μονάδες είναι υπεύθυνες για μεγάλα περιβαλλοντικά αδιέξοδα με την κατασπατάληση πόρων όπως το νερό για τις καταστροφικές πισίνες, τα ιδιαίτερα αυξημένα απόβλητα, τη διατάραξη των υπαρχόντων οικοσυστημάτων αλλά και τον πολλαπλό εκτοπισμό των ντόπιων και των δραστηριοτήτων τους με το κλείσιμο των προσβάσεων σε παραλίες (βλ. την περίπτωση της Ίου) και την άμεση ή έμμεση περίφραξη μεγάλων περιοχών. Ήδη υπάρχουν διαμαρτυρίες για την μείωση της πρόσβασης στο νερό για τους αγρότες στην Μεσσηνία λόγω της περίπτωσης του Costa Navarino (https://www.reportersunited.gr/13681/amilito-nero-costa-navarino/) αλλά και στη Νάξο με την μείωση του διαθέσιμου νερού για την καλλιέργεια της πατάτας (https://www.sustainablecyclades.gr/2024/07/29/naxos-oi-synepeies-tis-adraneias/). Στις τουριστικοποιημένες οικονομίες οι δραστηριότητες του πρωτογενούς τομέα καταρρέουν, τα προϊόντα εισάγονται, οι τιμές ρυθμίζονται από τις οικονομικές δυνατότητες των τουριστών και είναι απλησίαστες για τους ντόπιους. Επιπροσθέτως, επειδή οι ντόπιοι αλλάζουν απασχόληση χάνεται σταδιακά η γνώση καλλιέργειας της γης και της κτηνοτροφίας, η πολύτιμη γνώση της παράκτιας αλιείας, χάνονται οι γνώσεις για τη μεταποίηση της πρωτογενούς παραγωγής. Για την επιβίωση των κοινωνιών σε συνθήκες κρίσης αυτά είναι απαραίτητο να είναι ευρέως διαδεδομένα, δεν αρκούν 1-2 επιχειρήσεις στον κλάδο και κυρίως πρέπει να διασφαλίζουμε την διαγενεακή αναπαραγωγής τους για να είμαστε διατροφικά ασφαλείς. Κοινώς, και αγοράζεις πολύ ακριβά, το ψωμοτύρι σου και ζεις αυτό που καλείται γνωσιοκτονία (epistemicide), δηλαδή εξαφάνιση της τοπικής γνώσης διαχείρισης της παραγωγής της τροφής και των φυσικών πόρων (https://unescochair-cbrsr.org/pdf/resource/RFA.pdf). Αυτή τη στιγμή η επιστημονική αιχμή στις επιστήμες περιβάλλοντος είναι η διαδικασία συγκράτησης και αναπαραγωγής των τοπικών-παραδοσιακών γνώσεων και η συνύπαρξή τους, η συνεργασία τους με την τυπική, επιστημονική γνώση, όχι ο ανταγωνισμός τους (https://www.un.org/uk/desa/traditional-knowledge-%E2%80%93-answer-most-pressing-global-problems).

3) Κρουαζιέρα: Μπορεί να φανταστεί κανείς στη Σκύρο να κατεβαίνουν 2000 επισκέπτες ανά κρουαζιερόπλοιο στο νησί, οι οποίοι δε θα καταναλώσουν τίποτε πάνω σε αυτό γιατί κερδοφορεί η εταιρεία κρουαζιέρας περιφράσσοντας την κατανάλωση μόνο εντός του κρουαζιερόπλοιου; Για την ακρίβεια η οικονομία της κρουαζιέρας είναι ανταγωνιστική προς τους τόπους τους οποίους χρησιμοποιεί. Τα κρουαζιερόπλοια διεκδικούν την κατανάλωση κάθε ευρώ που έχει στην τσέπη του/της ο/η καταναλωτής/τρια. Η κρουαζιέρα χρησιμοποιεί τα νησιά σαν ορυχεία. Μόνο αντλεί τους πόρους και το συμβολικό τους κεφάλαιο και αφήνει απόβλητα, δεν δίνει τπτ (https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0025326X21010134). Τα τρελά γεγονότα που ζήσανε φέτος οι Σαντορινιοί και οι Μυκονιάτες θα επαναληφθούν στη Σκύρο;

4) Ιδιωτικοποίηση πολιτικού αερολιμένα στο στρατιωτικό αεροδρόμιο: Εκτός του ότι δεν αποτελεί ζήτημα του Τ.Π.Σ. η ιδιωτικοποίηση των αεροδρομίων, το ενδεχόμενο να αναλάβει αυτό μία εταιρεία όπως η Fraport (επισημαίνεται στο κείμενο του Τ.Π.Σ. το «επιτυχημένο» πρότυπο Fraport κάτι το οποίο δεν είναι δόκιμο) σημαίνει ότι το τουριστικό πακέτο της Σκύρου θα το ορίζει η ΤUI. Αυτές είναι κλειστές ροές τουρισμού, όχι ελεύθεροι ταξιδιώτες στα ωραία ταβερνάκια που διατηρούν οι ντόπιοι στο νησί. Ανάλογα πράγματα είδαν τα μάτια μου στη Ναζαρέτ όπου οι tour operators φέρνανε ακόμη και τον μάγειρα των groups μαζί τους από αλλού, φοβίζοντας τους τουρίστες ότι θα πάθουν δυσεντερία αν φάνε στα τοπικά εστιατόρια και περικόψουν τα γεύματα από το τουριστικό πακέτο, ψέμμα τεράστιο, φυσικά, που αποστέρησε από τους επισκέπτες τη δυνατότητα να δοκιμάσουν το πεντανόστιμο αραβικό φαγητό της περιοχής. Περιττό να αναφέρω ότι αν εξαρτάται η οικονομία σου από μία πολυεθνική του τουρισμού, στην πρώτη κρίση έκλεισες. Θυμόμαστε τί έγινε με την χρεωκοπία της Tomas Cook. Η κα Κεφαλογιάννη (Υπουργός Τουρισμού) αυτή τη στιγμή «εκβιάζεται» από τις γερμανικές εταιρείες τουρισμού ώστε να μην επιβάλλει το περίφημο τέλος κρουαζιέρας με απειλή να κατευθύνουν οι εταιρείες τους τουρίστες που διακινούν σε άλλη χώρα (https://www.news247.gr/oikonomia/tourismos/oi-germanoi-tour-operators-apeiloun-tin-ellada-me-meiosi-touristikon-roon/).

5) Πλοίο λαϊκής βάσης: Προσοχή στην έκφραση «βιώσιμες ακτοπλοικές μεταφορές». Είναι ένδειξη των πιέσεων που θα ασκηθούν για αντικατάσταση του πλοίου λαϊκής βάσης μέσα από συμμόρφωση με προδιαγραφές που θα επιβάλλουν τα μονοπώλια στο Αιγαίο. Η επιβίωση του πλοίου είναι η επιβίωση των Σκυριανών. Το ότι οι Σκυριανοί δεν εγκαταλείπουν τον τόπο τους συνδέεται με το ότι έχουν δικό τους πλοίο. Είναι αστείο να μιλάει κανείς για βιώσιμες ακτοπλοϊκές μεταφορές όταν αυξάνει τις αεροπορικές μεταφορές, όταν αναφέρει προοπτικές ιδιωτικών ελικοπτέρων κλπ. Αυτές είναι υπεύθυνες για τις μεγαλύτερες εκπομπές αερίων στον πλανήτη (Rodrigo Fernández Miranda, 2011).

ΙΙ. Για τη σημασία του πολιτικού περιεχομένου των Τ.Π.Σ.

Είναι προφανές λοιπόν ότι με το νέο Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο για τη Σκύρο, το οποίο προτείνει η μελετητική ομάδα στην οποία ανέθεσε το έργο το ΥΠΕΝ, μεθοδεύεται η καταστροφή της Σκύρου, δηλαδή καταστρέφεται ο τρόπος με τον οποίο είναι οργανωμένη μέχρι σήμερα η οικονομία της, οι πόροι της, το δομημένο περιβάλλον της και τα οικοσυστήματά της, δηλαδή το πολιτισμικό της ενδιαίτημα.

Μια διευκρίνιση: γενικά πλέον όλα τα Γ.Π.Σ. (Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια) και τα Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. θα είναι και θα λέγονται Τ.Π.Σ. Όλα αυτά γίνονται αναγκαστικά Προεδρικά Διατάγματα και έχουν κανονιστική ισχύ. Αυτά κανονικά αναθεωρούνται περίπου ανά δεκαετία. Εδώ και κάποια χρόνια, ήδη από την προηγούμενη κυβέρνηση, έχει ξεκινήσει η προσπάθεια να αποκτήσουν όλοι οι δήμοι πολεοδομικά σχέδια, κάτι θετικό επί της αρχής αλλά όπως πάντα το πρόβλημα δεν είναι το σχέδιο αλλά οι χωρικές πολιτικές που βάζει στο χάρτη και πρόκειται να επηρεάσουν ραγδαία τη ζωή των τόπων. Το πρόβλημα δεν είναι το αν θα έχει Τ.Π.Σ. η Σκύρος, πρέπει να έχει Τ.Π.Σ., το πρόβλημα είναι το τι περιέχει αυτό το Τ.Π.Σ. που προτείνουν οι συγκεκριμένοι μελετητές, το οποίο διαλύει την Σκύρο όπως την ξέρουμε και επειδή το Τ.Π.Σ. έχει αυτήν την κανονιστική ισχύ είναι αδιανόητο να έχει συνταχθεί χωρίς την δημοκρατική συμμετοχή της κοινωνίας.

Τα Τ.Π.Σ. (Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια) γίνονται Προεδρικά Διατάγματα και δεν μπορούν ουσιαστικά να προσβληθούν σε δεύτερο χρόνο από την τοπική κοινωνία στο ΣτΕ (Συμβούλιο της Επικρατείας), μόνο μέρος τους και με πολύ περιοριστικές διαδικασίες οπότε δεν το αξιολογούμε ως δυνατότητα. Κατά συνέπεια έχει τεράστια σημασία αυτό το Τ.Π.Σ. να μην προχωρήσει γιατί οι ντόπιοι θα εγκλωβιστούν σε ένα σχέδιο απολύτως καταστροφικό για τον τρόπο που ζει η σκυριανή κοινωνία στον τόπο της.

Το σημερινό πρόγραμμα εκπόνησης Τ.Π.Σ. είναι αυτό που έχει ονομαστεί πρόγραμμα «Κωνσταντίνος Δοξιάδης». Μετά από πολλές καθυστερήσεις, ξεκίνησε ουσιαστικά πέρυσι με στενές προθεσμίες για τη χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης. Η τεχνική του κατ’ επείγοντος που κυβερνάει τη ζωή μας από την περίοδο των Μνημονίων Δομικής Προσαρμογής (MoU) και μετά είναι μια διεθνής κυβερνητική «τεχνολογία», εμπρόθετη, είναι κυβερνητική μέθοδος περιορισμού των δημοκρατικών δικαιωμάτων των πολιτών ώστε να περάσουν, με τις κοινωνίες σε πανικό, τα σχέδια που έχουν προετοιμαστεί κεκλεισμένων των θυρών σε κάποια λόμπυ.

Οι διαβουλεύσεις των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων, των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων κατά κανόνα διαρκούν μήνες. Από την στιγμή που εφαρμόστηκαν με την ίδια μέθοδο χρονικού εκβιασμού και όγκου ανάγνωσης τα μνημόνια στην Ελλάδα, η μέθοδος αυτή έχει γίνει τρόπος διακυβέρνησης (νεοφιλελεύθερη διακυβέρνηση). Έχει στόχο την περιστολή της δημοκρατικής συμμετοχής των πολιτών και της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Οι διαδικασίες αυτές σε συνθήκες μηδενικού χρόνου διαβούλευσης για την επεξεργασία τεράστιου όγκου δεδομένων άνω των 700 σελίδων συνιστούν πολιτειακές εκτροπές. Ο αγγλικός όρος lawfare στην βιβλιογραφία σημαίνει τη χρήση του νόμου ως όπλο για την περιστολή της δημοκρατίας με «νόμιμο» τρόπο, διαδικασία που γενικεύεται από την νεοφιλελεύθερη διακυβέρνηση ακριβώς γιατί οι τοπικές κοινωνίες αντιδρούν όταν απειλείται το συμφέρον τους, όταν επιβάλλονται σχέδια χωρίς τους δημότες ακόμη ακόμη και τις αιρετές δημοτικές αρχές, εξού και ο άνωθεν επιβεβλημένος σχεδιασμός που εδώ, σήμερα, παίρνει την μορφή 3 υποτιθέμενων εναλλακτικών, οι οποίες περιγράφονται παραπλανητικά για να εκβιάσουν την έκβαση της έκφρασης της κοινής γνώμης. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρθηκε στην εισαγωγή: α) «Εναλλακτικό Σενάριο 1: Σενάριο τάσεων ή Μηδενικής Λύσης», β) «Εναλλακτικό Σενάριο 2: Σενάριο Ήπιας Παρέμβασης», γ) «Εναλλακτικό Σενάριο 3: Σενάριο Δυναμικής Παρέμβασης». Το πρώτο σενάριο παρουσιάζεται σκανδαλωδώς ως «μηδενική λύση» ενώ στην ουσία πρόκειται για την εφαρμογή του εν ενεργεία Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π., το οποίο έχει προκύψει με μελέτη, κόπο και συμμετοχή της σκυριανής κοινωνίας και έχει εξασφαλίσει μέχρι σήμερα την παραγωγική ισορροπία στη Σκύρο, δηλαδή είναι ένας σχεδιασμός που έχει δοκιμαστεί και μπορεί κάλλιστα να εμπλουτίζεται κατά διαστήματα. Τα σενάρια 2 «’Ηπιας Παρέμβασης» και 3 «Δυναμικής Παρέμβασης» παρουσιάζονται και πάλι παραπλανητικά ως διαφορετικά μεταξύ τους αλλά επί της ουσίας είναι τα ίδια, στην μεγάλη εικόνα τους, εφόσον επεμβαίνουν μη αναστρέψιμα στον χώρο και στο παραγωγικό μοντέλο της Σκύρου, ακριβώς με τον ίδιο τρόπο.

Προσθέτω εδώ ότι η ηλεκτρονική πλατφόρμα διαβούλευσης, η οποία μάλιστα τις τελευταίες μέρες της διαβούλευσης έκλεινε ανά διαστήματα, όπως πιστοποιείται από επιστολές του Δήμου στο ΥΠ.ΕΝ, είναι απολύτως προβληματικό μέσον διαβούλευσης γιατί αποκλείονται από αυτήν πολλοί ηλικιωμένοι και οι μη καταρτισμένοι ηλεκτρονικώς πολίτες που όμως γνωρίζουν πάρα πολλά για την ιστορία του τόπου, την κοινωνική, την περιβαλλοντική και την παραγωγική ζωή της Σκύρου και ΕΠΙΒΑΛΛΕΤΑΙ να συμπεριληφθούν οι γνώσεις και οι απόψεις τους στην διαβούλευση με άλλο μέσον. Η βιωσιμότητα, σύμφωνα με τις διακηρύξεις της ΕΕ και των Ηνωμένων Εθνών (βλ. στόχο 16, ΟΗΕ, https://sdgs.un.org/goals) συνδέεται με τη συμπερίληψη και την δημοκρατική συμμετοχή διαφορετικά δεν υφίσταται. Όποιος την επικαλείται χωρίς αυτές, ψεύδεται ενώπιον των πολιτών. Μια ανασκόπηση στους «17 στόχους για τη Βιωσιμότητα του ΟΗΕ» δείχνει ότι τα σενάρια 2 και 3 του προτεινόμενου Τ.Π.Σ. όχι απλώς δεν πληρούν αυτούς τους στόχους για τη Βιωσιμότητα αλλά απομακρύνουν ραγδαία την δυνατότητα για την επίτευξη της.

Το περιεχόμενο του Τ.Π.Σ. που παρουσιάστηκε στον Δήμο Σκύρου είναι για τη Σκύρο είναι ό,τι υπήρξαν τα Μνημόνια Δομικής Προσαρμογής (MoUs)για την Ελλάδα και την ελληνική οικονομία: η βίαια επιβεβλημένη αλλαγή θεσμικού και πολιτειακού πλαισίου που επιτρέπει να περάσει ο δημόσιος και ιδιωτικός πλούτος στα χέρια ελάχιστων εταιρειών κυρίως πολυεθνικών και στη συνέχεια να μετοχοποιηθεί (χρηματιστικοποίηση φυσικών πόρων, υποδομών, ακινήτων βλ Christophers, 2023, https://www.uu.se/en/department/housing–and–urban–research/news/archive/2024-06-26-new–book–criticizes–asset–managements–influence–on–important–social–functions).

Το Τ.Π.Σ είναι η τυπική μετατροπή της οικονομίας της Σκύρου από μερικώς τουριστική σε τουριστικοποιημένη. Έχει σημασία να κατανοήσουμε την τεράστια διαφορά ανάμεσα στις δύο αυτές έννοιες. Η τουριστική οικονομία αφορά κυρίως του ντόπιους επαγγελματίες, η τουριστικοποίηση δηλαδή η μετατροπή όλων των παραγωγικών κλάδων σε υπηρετούντες τον τουρισμό (υποδομές, διατροφή, φυσικοί πόροι, εκπαίδευση, υγεία κ.α.) αφορά μόνο πολυεθνικές του τουρισμού στις οποίες περιέρχεται συνολικά ο έλεγχος παραγωγής, πόρων και αγαθών (Rodrigo Fernández Miranda, 2011). Η τουριστικοποίηση είναι διαδικασία εξορυκτική, σε πόρους, εργασία, γνώση, αγαθά (https://www.euronews.com/travel/2022/02/14/what–is–extractive–tourism–and–what–can–we–do–about–it). Μέσα από αυτό το Τ.Π.Σ. δε θα μείνει επιχείρηση σε σκυριανά χέρια. Μέσα από διαδικασίες που περιγράφηκαν παραπάνω τεράστιο μέρος των περιουσιών θα μεταβιβαστούν σε πολύ λίγους, οι περισσότεροι εκ των οποίων δεν θα είναι, όπως αναφέρθηκε, φυσικά, Σκυριανοί. Φτάνει να κοιτάξουμε τί συμβαίνει μεσοπρόθεσμα με τα ιδιοκτησιακά των Κυκλάδων και τα φαινόμενα αποκλεισμού των ντόπιων από τους πόρους του τόπου τους. Έχει σημασία να κατανοήσουμε και την διεθνή εμπειρία που έχει προηγηθεί (https://www.tourism-watch.de/fileadmin/tourismwatch/999_import/Neef_Tourism_Land_Grab_Study.pdf)

Τα Τ.Π.Σ. προτιμώνται σήμερα από το νεοφιλελεύθερο κράτος γιατί αποτελούν ασφάλεια δικαίου για τους “επενδυτές” οι οποίοι δεν επιθυμούν, όπως αναφέρθηκε παραπάνω εμμέσως, τη διαμεσολάβηση των ντόπιων κοινωνιών οι οποίες θα υποστούν τις συνέπειες των ασύμμετρων καταστροφών που προκαλούν οι κερδοφόρες και εντατικές δραστηριότητες τους των οποίων η υπεραξία φεύγει από τους τόπους που τις φιλοξενούν και για τον λόγο αυτό χαρακτηρίζονται «εξορυκτικές» (δικαίωμα «επαναπατρισμού κεφαλαίου», “repatriation of funds or profits” σημαίνει δικαίωμα εξαγωγής των κερδών των πολυεθνικών που βρίσκονται σε ξένο έδαφος χρησιμοποιώντας υποδομές, εργασία και τραπεζικά δάνεια ή χρηματοδοτήσεις στις φορολογικές έδρες τους στο εξωτερικό). Για να έχουμε εικόνα, σύμφωνα με παλαιότερα στοιχεία του ΔΝΤ, στις δραστηριότητες της τουριστικής βιομηχανίας, για κάθε 1 ευρώ μένουν στην χώρα που φιλοξενεί την δραστηριότητα 0,20 ευρώ (Rodrigo Fernández Miranda, 2011).

Το Τ.Π.Σ. λαμβάνει υπόψη, όπως αναφέρεται, αρκετούς σχεδιασμούς καθώς και τα Σχέδια Δράσης του Σ.Ε.Τ.Ε. για τον Ελληνικό Τουρισμό (https://sete.gr/strathgikh/).

Παρόλα αυτά δεν γίνεται σαφής αναφορά και συσκοτίζονται οι στόχοι. Ο Σ.Ε.Τ.Ε. εκφράζει την μεγάλη πολυεθνική κλίμακα τουριστικών δραστηριοτήτων και την μελέτη του έχει εκπονήσει άλλη μία πολυεθνική εταιρεία η Deloitte. Η οπτική των μελετών αυτών είναι η οπτική των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών της τουριστικής βιομηχανίας και όχι των τοπικών κοινωνιών των τόπων στους οποίους ενδιαφέρεται να προς-γειωθεί το πολυεθνικό κεφάλαιο για να αντλήσει γαιπρόσοδο που θα εξάγει στις φορολογικές έδρες του (φορολογικοί παράδεισοι) με την διαδικασία του «επαναπατρισμού» κεφαλαίων, όρος που αναφέρθηκε παραπάνω.

Η τοπική κοινωνία βλέπει το πρόβλημα αλλά δεν μπορεί εύκολα να πιστέψει ότι αυτό το Τ.Π.Σ. είναι φτιαγμένο ακριβώς για να “ανοίξει” η οικονομία του νησιού στην χρηματοπιστωτική παγκοσμιοποίηση, ήτοι να γίνει το νησί πολυ-ορυχείο για τις πολυεθνικές ροές κυρίως τουρισμού (όχι μόνο) που εκπροσωπούν αποκλειστικά οι πολυεθνικές εταιρείες. Είναι λογικό, γιατί είναι ακόμη νωπές οι μνήμες των προ-κρίσης πολιτειακών διαδικασιών με βάση της οποίες συντάσσονταν τα πολεοδομικά κατ’ απαίτηση και έλεγχο της τοπικής αυτοδιοίκησης. Δυστυχώς έχουμε μεταβεί σε ένα νέο πολιτικό συγκείμενο με ιδιαίτερη συρρίκνωση των διαδικασιών δημοκρατικής συμμετοχής και αναδιανομής του πλούτου όπως τις ξέραμε πριν το 2010.

ΙΙΙ. Παρατηρήσεις για την απαγόρευση της εκτός σχεδίου δόμησης σήμερα: εξόρυξη γαιοπροσόδου και νέες μεγάλες ιδιοκτησίες.

Μέτρα όπως η απαγόρευση της δόμησης στις εκτός σχεδίου περιοχές ή η εννοιολόγηση της «συμπαγούς πόλης» είναι παλαιές συζητήσεις στον τεχνικό κλάδο προκειμένου να προστατεύεται η ύπαιθρος και η αγροτική γη (διατροφική επάρκεια) και να εξορθολογικοποιούνται οι δημόσιες υποδομές, να μην σπαταλιούνται οι φυσικοί πόροι. Σήμερα, όμως, μέσα από τις νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις, η απαγόρευση της εκτός σχεδίου δόμησης δεν έχει σχέση με το δημόσιο συμφέρον. Συνιστά εργαλείο μείωσης της αξίας της γης που ανήκει σε μικρομεσαίους ιδιοκτήτες προκειμένου να πωληθεί σε μεγάλους ιδιοκτήτες σε πολύ φθηνότερη τιμή δημιουργώντας νέα λατιφούντια κλειστών δραστηριοτήτων χωρίς σοβαρό πολιτειακό έλεγχο, σαν ελεύθερες οικονομικές ζώνες. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ένα τέτοιο μέτρο μπορεί να συμπαρασύρει συνολικά τις τιμές αξίας της γης σε έναν τόπο ή σε ολόκληρη τη χώρα.

Αυτό γίνεται για να αγοραστεί πρωτογενώς η γη και στη συνέχεια να μεταπωληθεί σε νέους ιδιοκτήτες, σε ψηλότερες τιμές από εκείνους που την αγόρασαν πρωτογενώς, οι οποίοι έχουν και πρόσβαση σε διεθνείς αγορές στις οποίες μπορούν να την πουλήσουν ακριβότερα. Συνήθως, τέτοιοι αγοραστές από αγορές που ακούγονται πολύ τα τελευταία χρόνια, όπως η Κίνα, Η Γερμανία, Η Αγγλία, η Ινδία, το Ισραήλ κλπ αγοράζουν και μεταπωλούν οι ίδιοι σε ομοεθνείς τους, ρυθμίζοντας τις τιμές με απίστευτους τρόπους. Για παράδειγμα, στο κέντρο της Αθήνας, σε τέτοιες «άτυπες» αγορές πωλούνται ακίνητα σε τιμή που περιλαμβάνει ποσοστό επί του πιθανού κέρδους που μπορεί να προσκομίσει ο νέος ιδιοκτήτης από μελλοντική μεταπώληση. Αυτή η πρακτική έχει κάνει αδύνατη την προσιτή κατοικία για πολλές οικογένειες στις ελληνικές πόλεις και, κυρίως για νέα άτομα. Η αύξηση του κόστους ζωής που συνεπάγεται είναι ένας από τους βασικούς λόγους μετανάστευσης (brain and labor drain) και δημογραφικής συρρίκνωσης (ένας από τους πρώτους ισχυρισμούς του Τ.Π.Σ. που αναφέρεται σε δημογραφική άνθηση της τοπικής κοινωνίας με την εισαγωγή ανάλογων «αναπτυξιακών» μέτρων στην οικονομία της Σκύρου, είναι προφανές ότι δεν ευσταθεί).

Η Σκύρος είναι ένα νησί που δυνητικά μπορεί να προσφέρει σε ένα τέτοιο σύστημα μεταπώλησης μεγάλο περιθώριο κέρδους (εξόρυξη γαιοπροσόδου) μιας και η αξία της γης παραμένει λογική εφόσον είναι κυρίως εσωτερική και ισορροπημένη αγορά, σε αντίθεση πχ με τη Μύκονο ή την Πάρο. Αυτό που έχει σημασία να κατανοήσει η τοπική κοινωνία είναι ότι αυτή η υπεραξία ΔΕΝ υπάρχει περίπτωση να εισπραχθεί από ντόπιους κτηματομεσίτες. Όταν στοχοποιείται μία τέτοια αγορά πρωτίστως εκτοπίζονται οι τοπικοί παίχτες της ή χρησιμοποιούνται όσο δεν «κοστίζουν» πολύ.

Ενώ συζητείται η απαγόρευση της εκτός σχεδίου δόμησης για το πλήθος των μικρομεσαίων ιδιοκτητών, επιτρέπεται για μεγάλες εταιρείες. Ήδη, σήμερα, στη Μύκονο οι ντόπιοι δεν χτίζουν λόγω αναστολής αδειών σε αντίθεση με τις μεγάλες εταιρείες με Ε.Σ.Χ.Α.Σ.Ε. (Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων) βλ https://www.e-nomothesia.gr/law-news/anastole-ekdoses-oikodomikon-adeion-mykonos.html. Με τον τρόπο αυτό γίνεται προσπάθεια να προκληθεί και στην Μύκονο τεχνητή πτώση της τιμής της γης ώστε όση είχε μείνει στα χέρια των ντόπιων και αυτή να περάσει στα χέρια των νέων μεγάλων ιδιοκτησιών. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι αν δεν ρυθμίζονται με κανονιστικά νομοθετήματα υπέρ των πολιτών, αυτοί οι κύκλοι υφαρπαγής περιουσιών δεν σταματάνε. Προκαλούνται με τέτοιες νομοθετικές απορρυθμίσεις παραγωγής «γης χωρίς αξία» που γίνονται κανονιστικά νομοθετήματα εναντίον των δικαιωμάτων των πολιτών και του δημοσίου συμφέροντος.

Στη Σκύρο, σύμφωνα με το σημερινό και εν ενεργεία Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. είναι κατοχυρωμένο το δικαίωμα στην εκτός σχεδίου δόμηση. Όχι όμως ακριβώς και στην περίπτωση των δύο σεναρίων («ήπιο» και «δυναμικό») του νέου ΤΠΣ. Το θέμα αφήνεται μάλιστα να αιωρείται εσκεμμένα για να κάνει τους αναγνώστες να ανησυχούν για τις περιουσίες τους.

Κατά συνέπεια το πέρασμα από το εν ενεργεία Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. στα προτεινόμενα σενάρια 2 ή 3 για την τελική μορφή του Τ.Π.Σ. συνιστά πιθανή οριζόντια απώλεια δικαιωμάτων των μικρομεσαίων ιδιοκτητών. Αυτά είναι πρακτικές υφαρπαγής και συσσώρευσης (“eviction from property”, “accumulation by dispossession”, Harvey, 2004, https://socialistregister.com/index.php/srv/article/view/5811/2707, Χατζημιχάλης, 2014).

Μόνο το πρώτο σενάριο, το οποίο καλείται παραδόξως «μηδενικής λύσης» είναι το πραγματικά ρυθμιστικό και προστατευτικό προς το παρόν για πολλά πράγματα που διασφαλίζουν την λειτουργία της κοινωνικής και περιβαλλοντικής ισορροπίας στη Σκύρο. Τα σενάρια 2 και 3 είναι συντεταγμένα ώστε αυτά τα δικαιώματά τους να μεταφερθούν σε άλλους και μάλιστα σε χαμηλή τιμή.



ΙV. Παρόν και μελλοντικές κατευθύνσεις για τη Σκύρο με βάση το σημαντικό παρελθόν της.

Εκτός από το πολύ καλό Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. (2013) της Σκύρου, το οποίο είναι εν ενεργεία, όπως αναφέρθηκε, έχει εκπονηθεί το ιδιαίτερα σημαντικό πρόγραμμα LIFE που είναι σε πολύ καλή κατεύθυνση και συνάδει με την εξαιρετική ισορροπία που έχει μέχρι σήμερα το νησί ανάμεσα στους διαφορετικούς τομείς της οικονομίας του, μέσα από πολυαπασχόληση, αξιοπρεπή ιδιοκτησία κάποιων στοιχειωδών μέσων επιβίωσης δλδ κατοικίας και επαγγέλματος ενώ εκπονήθηκε σε συνάρτηση με κατευθύνσεις προς την βιωσιμότητα και την περιβαλλοντική προστασία. Στην δραματική περίοδο της κρίσης, το νησί, η Σκύρος, άντεξε πολύ καλά εξαιτίας του μοντέλου της οικονομίας του και της χωρικής διάρθρωσής του μοντέλου αυτού.

Η Σκύρος είναι από τα τελευταία νησιά που υπερηφανεύονται για το πλοίο λαϊκής βάσης που έγινε με κόπους και αγώνες, για να εξασφαλίσει την επιβίωσή των ανθρώπων του απέναντι στις άθλιες πρακτικές των εφοπλιστικών εταιρειών που κινούσαν τα πλοία όποτε συνέφερε την κερδοφορία τους (π.χ. όχι τον χειμώνα). Οι Σκυριανοί μέτρησαν πολλά ναυάγια στην ανάγκη να κινηθούν με μικρά σκάφη όταν δεν υπήρχε ακόμη πολιτική αεροπορική σύνδεση. Η σκυριανή κοινωνία έχει ακόμη παλέψει επιτυχώς ενάντια σε τεράστιο αιολικό πάρκο που σχεδιαζόταν από γνωστή πολυεθνική πάνω στο νότιο τμήμα της, το μεγάλο βοσκοτόπι της, σημαντικό τόπο μελισσοπαραγωγής αλλά και τεράστιο ενδιαίτημα προστατευόμενων πτηνών, φυτών, ζώων (πχ μαυροπετρίτης, σκυριανό αλογάκι κα).

Το κείμενο για το Τ.Π.Σ. που διαβάσαμε είναι επιστημονικά προβληματικό, μεθοδολογικά αίολο με προβληματικά δεδομένα και αβάσιμα συμπεράσματα. Είναι κατά συνέπεια αναξιόπιστο. Η Σκύρος δεν χρειάζεται τίποτα από όσα προβλέπονται από αυτήν την μελέτη που θα φέρουν φτώχια, ανισότητες και απώλεια περιουσιών σε ένα νησί που ζει καλά και αυξάνει τον πληθυσμό του. Είναι μοντέλο νησιωτικότητας η Σκύρος και πρέπει να την προστατεύσουμε πάση θυσία.

Το σημερινό Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. που έχει δοκιμαστεί και το οποίο έχει προκύψει με συμμετοχή, διαβουλεύσεις και κόπους, με την δημοκρατική συμμετοχή της σκυριανής κοινωνίας μπορεί κάλλιστα να μετασχηματίζεται με τον ίδιο συμμετοχικό τρόπο και όχι να καταργηθεί. Ως εκ τούτου προτείνουμε το περιεχόμενο του Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. να μετατραπεί σε Τ.Π.Σ. Το χρωστάμε στις επόμενες γενιές να ζήσουν αξιοπρεπώς στον τόπο τους ως ελεύθεροι πολίτες και όχι ως υπήκοοι νέων φεουδαρχικών μορφωμάτων που θα τους αρπάξουν γη και δουλειά.

Σήμερα στον ακαδημαϊκό χώρο και στον χώρο της έρευνας (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας, ERC, https://www.uab.cat/web/sala-de-premsa-icta-uab/detall-noticia/european-project-to-explore-pathways-towards-post-growth-economics-1345819915004.html?detid=1345872411651) καθώς και, παραδόξως, στα οικονομικά fora όπως το Davos (https://www.weforum.org/agenda/2022/06/what-is-degrowth-economics-climate-change/) διερευνώνται σενάρια «μετα-αναπτυξιακά» που προστατεύουν οικο-κοινωνικά τις κοινωνίες με πραγματικούς άξονες βιωσιμότητας, όχι ρητορική που καλείται “green washing”. Μας ενδιαφέρουν μοντέλα αναπαραγωγής των ενδιαιτημάτων, διασφάλισης των φυσικών πόρων και της διατροφής και τώρα και στο μέλλον, πολυαπασχόληση, συγκράτησης των τοπικών γνώσεων, των επαγγελμάτων και του πληθυσμού σε συνθήκες καλής, ελευθέριας εργασίας, συμμετοχής στα κοινά, θωράκιση της τοπικής αυτοδιοίκησης

Αν η Σκύρος απολέσει με μη αναστρέψιμο τρόπο τη σημερινή ισορροπία της με όλο το γνωσιακό σύστημα που κρατάει και την αναπαράγει πάρα πολλές γενιές, και έχει παραδοθεί σε εμάς, τότε δεν θα είναι σε θέση να παρακολουθήσει αυτό που στο σχεδιασμό είναι πραγματικά η αιχμή και το παραγωγικό μέλλον και το οποίο ήδη η σκυριανή κοινωνία απολαμβάνει, χωρίς να έχει συνειδητοποιήσει την επικαιρότητά του. Το απολαμβάνει μέσα από τον τρόπο ζωής και διαχείρισης του οικοκοινωνικού της χώρου παρά τις οριακές επεμβάσεις που ήδη το απειλούν εξαιτίας της συνεχούς εντατικοποίησης του τουρισμού.

Το προτεινόμενο Τ.Π.Σ. είναι μια αποτυχημένη συνταγή ξεπερασμένων και καταστροφικών πολιτικών που καμία σοβαρή χώρα δεν διανοείται να εφαρμόσει. Τέτοιες πολιτικές, όπως αναφέρθηκε σε διάφορα σημεία του κειμένου, έχουν επιβληθεί, με καταστροφικές κοινωνικές συνέπειες για τις ντόπιες κοινωνίες, στον Παγκόσμιο Νότο (και στις μετα-σοσιαλιστικές χώρες).

Ας κοιτάξουμε το μέλλον με βάση τουλάχιστον το «μηδενικής λύσης» σενάριο για το οποίο έχει δουλέψει πολύ η Σκύρος, επικυρώνοντας μια βάση για την κατεύθυνση που είναι τόσο το μέλλον της επιστήμης όσο και το μέλλον της σκυριανής κοινωνίας.

*Η Ίρις Λυκουριώτη είναι αρχιτέκτονας και αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας.

Αναφορές:

Christophers, B. (2023), Our Lives in their Portfolios: Why Asset Managers Own the World. London: Verso

Fernández Miranda, R. (2011), Viajar Perdiendo el Sur: Crítica del Turismo de Masas en la Globalización, Mardid: Libros en Acción

Χατζημιχάλης, Κ. (2014), Κρίση Χρέους και Υφαρπαγή Γης, Αθήνα: ΚΨΜ