Του Ηλία Ιωακείμογλου από εδώ. Υπάρχει
μια πλούσια μαρξιστική παράδοση που αναφέρεται στους παραγωγικούς
μετασχηματισμούς του καπιταλισμού, είτε στην κλίμακα της επιχείρησης
είτε στην κλίμακα της συνολικής οικονομίας.
Ο
παραγωγικός μετασχηματισμός, στην παράδοση αυτή, δεν αναφέρεται μόνο
στις επενδύσεις, στη δημιουργία νέων κλάδων παραγωγής ή νέων προϊόντων,
στην αλλαγή της ποιότητάς τους και στην οργάνωση της παραγωγής ώστε να
είναι πιο αποτελεσματική και συμφέρουσα για την αύξηση του ΑΕΠ.
Περιλαμβάνει αλλαγές σε περισσότερες πλευρές της οικονομίας και της
κοινωνίας –διότι η διαδικασία παραγωγής του συνολικού κεφαλαίου δεν
περιλαμβάνει μόνο τους κλάδους παραγωγής και τις επιχειρήσεις, αλλά και
την αγορά εργασίας και τις νομικές ρυθμίσεις που διέπουν τη λειτουργία
της, τις αγορές προϊόντων και τον ανταγωνισμό, το χρηματοπιστωτικό
σύστημα και την κρατική διαχείριση του χρήματος και της εργασιακής
δύναμης, τις μορφές ιδιοκτησίας, την οργάνωση των σχέσεων στο εσωτερικό
της παραγωγής κ.λπ. Με ένα παλιότερο λεξιλόγιο, που τώρα φαίνεται να μη
χρησιμοποιείται ευρέως, η παραγωγική ανασυγκρότηση δεν είναι ζήτημα μόνο
των παραγωγικών δυνάμεων αλλά και των παραγωγικών σχέσεων.
Μοντέλο
Τι μας νοιάζει τώρα εμάς αυτό; Η παραγωγική ανασυγκρότηση εμφανίζεται στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ και στις δημόσιες τοποθετήσεις των στελεχών του ως συνώνυμο της βιομηχανικής και της κλαδικής πολιτικής, σαν μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού της παραγωγής, ανασυγκρότησης του παραγωγικού συστήματος, μια ενασχόληση μόνο με τις παραγωγικές δυνάμεις, με την αύξηση της παραγωγικότητας και της παραγωγής. Αυτή όμως είναι μια πολύ ατελής προσέγγιση του ζητήματος. Είναι προφανές ότι στην έννοια της παραγωγικής ανασυγκρότησης πρέπει να περιλαμβάνεται η έννοια του παραγωγικού μοντέλου, δηλαδή η ιδιαίτερη μορφή που παίρνει το παραγωγικό σύστημα: μια καθορισμένη κλαδική σύνθεση παραγωγικών δραστηριοτήτων που αναπτύσσουν μεταξύ τους επωφελείς διακλαδικές σχέσεις, μια ευνοϊκή σύνθεση επιχειρήσεων (μέγεθος μονάδων παραγωγής, συνθήκες ανταγωνισμού στο εσωτερικό του κλάδου κ.λπ.), μια καθορισμένη σχέση μεταξύ του τομέα παραγωγής μέσων παραγωγής με τον τομέα που παράγει αγαθά και υπηρεσίες για την κατανάλωση, μια επωφελής σχέση μεταξύ ενός τομέα παραγωγής που είναι ανοιχτός στον διεθνή ανταγωνισμό και ενός τομέα παραγωγής που στρέφει τις πωλήσεις του στην εσωτερική αγορά, και άλλα. Αυτά όμως δεν είναι αρκετά για να μιλάμε για την παραγωγική ανασυγκρότηση, για τον πολύ απλό λόγο ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν μόνα τους, ξεχωριστά, δίπλα, ανεξάρτητα από τις κοινωνικές σχέσεις, αλλά σε σύμφυση με αυτές.
Μοντέλο
Τι μας νοιάζει τώρα εμάς αυτό; Η παραγωγική ανασυγκρότηση εμφανίζεται στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ και στις δημόσιες τοποθετήσεις των στελεχών του ως συνώνυμο της βιομηχανικής και της κλαδικής πολιτικής, σαν μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού της παραγωγής, ανασυγκρότησης του παραγωγικού συστήματος, μια ενασχόληση μόνο με τις παραγωγικές δυνάμεις, με την αύξηση της παραγωγικότητας και της παραγωγής. Αυτή όμως είναι μια πολύ ατελής προσέγγιση του ζητήματος. Είναι προφανές ότι στην έννοια της παραγωγικής ανασυγκρότησης πρέπει να περιλαμβάνεται η έννοια του παραγωγικού μοντέλου, δηλαδή η ιδιαίτερη μορφή που παίρνει το παραγωγικό σύστημα: μια καθορισμένη κλαδική σύνθεση παραγωγικών δραστηριοτήτων που αναπτύσσουν μεταξύ τους επωφελείς διακλαδικές σχέσεις, μια ευνοϊκή σύνθεση επιχειρήσεων (μέγεθος μονάδων παραγωγής, συνθήκες ανταγωνισμού στο εσωτερικό του κλάδου κ.λπ.), μια καθορισμένη σχέση μεταξύ του τομέα παραγωγής μέσων παραγωγής με τον τομέα που παράγει αγαθά και υπηρεσίες για την κατανάλωση, μια επωφελής σχέση μεταξύ ενός τομέα παραγωγής που είναι ανοιχτός στον διεθνή ανταγωνισμό και ενός τομέα παραγωγής που στρέφει τις πωλήσεις του στην εσωτερική αγορά, και άλλα. Αυτά όμως δεν είναι αρκετά για να μιλάμε για την παραγωγική ανασυγκρότηση, για τον πολύ απλό λόγο ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν μόνα τους, ξεχωριστά, δίπλα, ανεξάρτητα από τις κοινωνικές σχέσεις, αλλά σε σύμφυση με αυτές.