Πόρισμα «φωτιά» για το σκάνδαλο με τα «Σπιτάκια Ανακύκλωσης»
Η Επιτροπή Δημοσιονομικού Ελέγχου επέβαλλε ποινή 3 εκατομμυρίων ευρώ στον φορέα που διαχειρίζεται τα σκουπίδια της Αττικής.
– Ολόκληρο το έγγραφο με τις κραυγαλέες παραβάσεις που διαπιστώθηκαν ύστερα από αίτημα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
– Φωτογραφικές διαδικασίες και σοβαρές παρατυπίες προκειμένου να αγοραστούν τα πανάκριβα «Σπιτάκια Ανακύκλωσης» της εταιρείας ΤΕΧΑΝ
– Προβληματικές και οι προμήθειες της Περιφέρειας Πελοποννήσου και του φορέα της Κρήτης ΕΣΔΑΚ
– Η προώθηση της εταιρείας από τον πρώην πρέσβη των ΗΠΑ Τζέφρι Πάιατ, το υπερβολικό (και αδικαιολόγητο) κόστος, οι κόντρες των υπουργών που έφεραν καρατομήσεις και τα μεγάλα διαπλεκόμενα συμφέροντα
Ποινή επιστροφής 3 εκατομμυρίων ευρώ, με τη μορφή δημοσιονομικής διόρθωσης, επέβαλε αρχικά η Επιτροπή Δημοσιονομικού Ελέγχου (ΕΔΕΛ) στον φορέα που διαχειρίζεται τα σκουπίδια της Αττικής (ΕΔΣΝΑ) μετά από την διαπίστωση πλήθους παραβάσεων σε συγχρηματοδοτούμενες προμήθειες και φωτογραφικές διαδικασίες προκειμένου να επιλεγούν τα «Σπιτάκια Ανακύκλωσης», της εταιρείας ΤΕΧΑΝ.
Σήμερα, οι Data Journalists αποκαλύπτουν ότι έχει προηγηθεί έλεγχος από την Επιτροπή Δημοσιονομικού Ελέγχου (ΕΔΕΛ) σε συγκεκριμένες προμήθειες ύστερα από αίτημα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που τις χρηματοδότησε.
Παραθέτουμε ολόκληρο το πόρισμα της ΕΔΕΛ που διαπίστωσε πλήθος παραβάσεων όχι μόνο στις προμήθειες του ΕΔΣΝΑ αλλά και σε εκείνες δύο ακόμη φορέων: του φορέα διαχείρισης απορριμμάτων (ΦΟΔΣΑ) της Περιφέρειας Πελοποννήσου και του φορέα της Κρήτης ΕΣΔΑΚ (Ενιαίος Σύνδεσμος Διαχείρισης Απορριμμάτων Κρήτης). Στους δύο αυτούς φορείς, όμως, η ΕΔΕΛ δέχεται ότι δεν υπήρξαν εκταμιεύσεις για τις συγκεκριμένες προμήθειες οπότε δεν επιβάλλει, προς το παρόν, δημοσιονομική διόρθωση.
Υπενθυμίζεται ότι η ΕΔΕΛ πραγματοποιεί ελέγχους στις διαδικασίες των συγχρηματοδοτούμενων έργων. Ένα από τα πιο γνωστά «πρόστιμα» που επέβαλε η ΕΔΕΛ είναι εκείνο των 2,4 εκατομμυρίων ευρώ εις βάρος της ΕΡΓΟΣΕ για την διαβόητη σύμβαση 717 που αφορούσε σε έργα διαχείρισης της κυκλοφορίας των τρένων. Πρόκειται για την σύμβαση που εάν είχε ολοκληρωθεί, θα είχε αποτρέψει το έγκλημα των Τεμπών, ενώ η ΕΔΕΛ είχε βγάλει το πόρισμά της από το 2019.
Μάλιστα, το πόρισμα αυτό σχετίζεται και με τις ποινικές διώξεις που ασκήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία εις βάρος στελεχών της ΕΡΓΟΣΕ, της ειδικής υπηρεσίας διαχείρισης (ΕΥΔ) των ευρωκονδυλίων ΥΜΕΠΕΡΑΑ και των εμπλεκομένων προμηθευτών. Με καθυστέρηση πέντε ετών, το Ελεγκτικό Συνέδριο ακύρωσε τον Μάιο του 2024 το πόρισμα της ΕΔΕΛ και αυτό προκάλεσε πανηγυρισμούς στην κυβέρνηση και δημοσιεύματα που ανέφεραν ότι η δίωξη της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας έμεινε χωρίς νομιμοποιητική βάση.
Το ενδιαφέρον είναι, πάντως, ότι στην υπόθεση των προμηθειών του ΕΔΣΝΑ, του ΦΟΔΣΑ Πελοποννήσου και του ΕΣΔΑΚ, η ΕΔΕΛ εντοπίζει συγκεκριμένες αβλεψίες εις βάρος και του Ελεγκτικού Συνεδρίου…Ας γυρίσουμε όμως στις πλατείες της Αττικής αλλά και πλήθους άλλων περιοχών που έχουν γεμίσει με «Σπιτάκια Ανακύκλωσης».
Τα «Σπιτάκια Ανακύκλωσης» είναι εγκαταστάσεις που μοιάζουν με τεράστια περίπτερα τα οποία πρωτοέκαναν την εμφάνισή τους σε κεντρικά σημεία της Αθήνας στην δεκαετία του 2000 και στα οποία μπορεί κάποιος να πετάει υλικά συσκευασιών παίρνοντας ένα υποτυπώδες αντίτιμο με κουπόνι που μπορεί να εξοφλεί σε συνεργαζόμενα σουπερ μάρκετ (1 ευρώ για 33 συσκευασίες). Τα τελευταία χρόνια και ειδικά μετά το 2019, οι ογκώδεις κατασκευές κατέκλυσαν τις πλατείες σε κάθε γωνιά της Ελλάδας αλλά η ΕΔΕΛ αναφέρει πως αυτό έγινε σε πολύ υψηλό κόστος.
Λίγο μετά την ανάδειξη του Κυριάκου Μητσοτάκη ως πρωθυπουργού, στις 5 Δεκεμβρίου 2019 έγιναν από τον ίδιο και τον τότε πρέσβη των ΗΠΑ Τζέφρι Πάιατ, τα επίσημα εγκαίνια της «Μονάδας Παραγωγής Μηχανημάτων Ανταποδοτικής Ανακύκλωσης στην Ελλάδα».
Δύο χρόνια αργότερα, όπως διαπίστωσε ο έλεγχος της ΕΔΕΛ, οι ΤΕΧΑΝ και ENVIPCO θα καταθέσουν σε διαγωνισμό, υποτίθεται, ανταγωνιστικές προσφορές και έτσι θα δικαιολογηθεί το κόστος των 300.000 ευρώ για κάθε ένα «σπιτάκι» που θα αγοράζεται με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Και αυτό, την ώρα που από έρευνα της ΕΔΕΛ διαπιστώθηκε ότι υπήρχε άλλη εταιρεία που προμήθευε αντίστοιχη εγκατάσταση έως και με σχεδόν το 1/5 του κόστους (66.000 ευρώ)
Περιφέρειες και δήμοι προμηθεύτηκαν δεκάδες τέτοια σπιτάκια ως «Πολυκέντρα Ανακύκλωσης» για την χωριστή συλλογή μετάλλων, πλαστικών γυαλιού και χαρτιού. Ομως, η ΕΔΕΛ αναφέρει ότι τα «σπιτάκια» αφορούν υλικά συσκευασίας και αυτό σημαίνει πως η προμήθειά τους θα έπρεπε να γίνει με βάση την «ευθύνη του παραγωγού» και μέσω των συστημάτων που έχουν δημιουργηθεί για αυτόν τον σκοπό. Ενα από αυτά τα συστήματα είναι η «Ανταποδοτική Ανακύκλωση» που τοποθετούσε εδώ και μια 20ετία τέτοια «σπιτάκια» σε προφανή συνεργασία με τις εταιρείες ΤΕΧΑΝ και ENVIPCO. Ενα άλλο είναι οι «μπλε κάδοι» της Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ) που υπάρχουν επίσης τοποθετημένοι με δικά της έξοδα σε χιλιάδες σημεία της επικράτειας.
Πριν μπούμε στις διαπιστώσεις του πορίσματος της ΕΔΕΛ, ας θυμίσουμε ένα ακόμη επεισόδιο γύρω από την μάχη που δόθηκε για να επικρατήσουν τα «σπιτάκια». Το 2020, εν μέσω πανδημίας, ο Παναγιώτης Θεοδωρικάκος ως υπουργός Εσωτερικών εγκαινίαζε κάθε λίγο ένα «σπιτάκι» σε κάποιον δήμο της Αττικής, παρέα με τον Τζέφρι Πάιατ.
Την ίδια εποχή, ο Εθνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ) – υπαγόμενος στον τότε υπουργό Περιβάλλοντος Κ.Χατζηδάκη- δεν ενέκρινε το Επιχειρησιακό Σχέδιο της Ανταποδοτικής Ανακύκλωσης. Σε μερίδα του Τύπου εμφανίστηκαν οξύτατα δημοσιεύματα κατά Χατζηδάκη και ΕΟΑΝ, ενώ άλλα μέσα ενημέρωσης που έγραφαν για τις εισηγήσεις του ΕΟΑΝ κυνηγήθηκαν με αγωγές. Η μάχη έληξε στον ανασχηματισμό των αρχών του 2021 όταν ο κ. Θεοδωρικάκος έφυγε για λίγο από την κυβέρνηση και ο Κ. Χατζηδάκης «εξορίστηκε» στο υπουργείο Εργασίας, ενώ ο ΕΟΑΝ ενέκρινε την συνέχιση λειτουργίας του συστήματος. Μέσα στο 2022 εξελίχθηκαν οι προμήθειες για τις οποίες η ΕΔΕΛ αναφέρει στο πόρισμά της ως «Σημαντικά ευρήματα»:Την «μη Επαρκή Αξιολόγηση από την Ε.Υ.Δ. του ΥΜΕΠΕΡΑΑ των υποβληθεισών για Ένταξη Πράξεων»
Την «μη τεκμηρίωση από την αναθέτουσα αρχή ΕΔΣΝΑ του εύλογου της εκτιμώμενης αξίας της σύμβασης».
Την «μη επαρκή τεκμηρίωση από τις αναθέτουσες αρχές ΦΟΔΣΑ Π. Πελοποννήσου και ΕΣΔΑΚ, καθώς και την ΕΥΔ του ΕΠ ΥΜΕΠΕΡΑΑ του εύλογου της εκτιμώμενης αξίας έκαστης των δύο αντίστοιχων συμβάσεων».
Το ότι «ο προσδιορισμός των τεχνικών προδιαγραφών δεν διασφάλισε την ισότιμη πρόσβαση όλων των υποψηφίων και τη μη δημιουργία εμποδίων στην ανάπτυξη υγιούς ανταγωνισμού»
Την «μερική διαφοροποίηση του προκηρυγμένου και παραληφθέντος φυσικού αντικειμένου των ελεγχόμενων πράξεων με κωδ. ΟΠΣ 5179757, 5179765, 5179770, 5179776 και 5179778 σε σχέση με την πρόσκληση αρ. 4572/04.05.2022 της ΕΥΔ του ΕΠ ΥΜΕΠΕΡΑΑ και τις αντίστοιχες αποφάσεις ένταξης».
Την «μη τήρηση των Ειδικών Όρων της Έκθεσης Τεκμηρίωσης της Υπηρεσίας Γενικού Οικονομικού Συμφέροντος (ΥΓΟΣ) από τον ΕΣΔΝΑ».
Με βάση τα παραπάνω ευρήματα, η ΕΔΕΛ προχωρά σε συστάσεις:Επιβολή δημοσιονομικής διόρθωσης και ανάκτησης σε βάρος του δικαιούχου ΕΔΣΝΑ των ελεγχόμενων υποέργων σε ποσοστό 25% των συνολικών δαπανών που έχουν τεθεί σε αποδεκτό διαχείρισης από την ΕΥΔ του ΕΠ ΥΜΕΠΕΡΑΑ και τελούν σε εξαίρεση από την Αρχή Πιστοποίησης των ελεγχόμενων πράξεων ύψους 2.961.120,00 ευρώ. Δηλαδή το ποσό των σχεδόν 3 εκατομμυρίων ευρώ είναι το 25% των δαπανών (11.844.480) που έχουν εγκριθεί.
Στο μικροσκόπιο να μπουν από την ΕΥΔ του ΥΜΕΠΕΡΑΑ και οι δαπάνες που τυχόν δηλωθούν στο εξής από τον ΦΟΔΣΑ Πελοποννήσου και τον ΕΣΔΑΚ με στόχο να μειώνεται και εκεί το 25% των δαπανών.
Απειλείται, μάλιστα, να επιστραφεί το σύνολο των δαπανών 11.844.480 ευρώ του ΕΔΣΝΑ εφόσον δεν ακολουθηθούν συγκεκριμένες συστάσεις.
1 of 8
-+
Για τις φωτογραφικές προμήθειες των πολυκέντρων ανακύκλωσης, οι διαπιστώσεις της Ομάδας Ελέγχου (ΟΕ) της ΕΔΕΛ είναι καταιγιστικές:Στον ΕΔΣΝΑ, το έργο αφορούσε στην προμήθεια και εγκατάσταση «πολυκέντρων ανακύκλωσης με ενσωματωμένη κονσόλα αναγνώρισης – ζύγισης – καταγραφής», εκτιμώμενης αξίας 27.000.000,00 € πλέον ΦΠΑ 24%. Ηταν μέρος μιας συμφωνίας-πλαίσιο για διάφορες προμήθειες συνολικού ύψους 111.747.560 ευρώ μαζί με τον ΦΠΑ. Το αντικείμενο μπορούσε να διπλασιαστεί με άσκηση προαίρεσης κατά 100%.
Οι επιμέρους εκτελεστικές συμβάσεις δεν είχαν καν καταχωρηθεί στο κεντρικό σύστημα ΚΗΜΔΗΣ, όπως επιτάσσει το άρθρο 38 του ν.4412/2016.
Με απόφαση της Εκτελεστικής Επιτροπής του ΕΔΣΝΑ τον Ιούνιο του 2022 εγκρίθηκε η άσκηση δικαιώματος τμηματικής προαίρεσης και η υπογραφή αντίστοιχων εκτελεστικών συμβάσεων με προσαύξηση οικονομικού αντικειμένου κατά 11.940.000,00 ευρώ.
Το αίτημα για τον έλεγχο των συγκεκριμένων συμβάσεων υποβλήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς την ΕΔΕΛ, με την αριθμ. Ref.Ares (2023) 3170705- 05/05/2023 επιστολή της με θέμα «Αίτημα προς την ΕΔΕΛ σχετικά με τα “σπιτάκια ανακύκλωσης” που συγχρηματοδοτούνται από το Πρόγραμμα “Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020, CCI2014GR16M1OP001”».
Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) που υιοθέτησε αυτή η κυβέρνηση το 2020, έπρεπε να αναπτυχθούν αμέσως «νέα δίκτυα χωριστής συλλογής», με διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ) για τέσσερα κύρια υλικά-εμπορεύματα, «χαρτί, πλαστικό, γυαλί, μέταλλο, πλην συσκευασίας». Στόχος, «η σημαντική αύξηση των ποσοστών ανακύκλωσης και παράλληλα η σημαντική μείωση των αποβλήτων που οδηγούνται προς επεξεργασία σε μονάδες υπολειμματικών συμμείκτων και κατ’ επέκταση σε ταφή». Μάλιστα, τέθηκε στόχος η ανακύκλωση να αυξηθεί από το 20% τώρα, στο 55% το 2025 (!) και 60% μέχρι το 2030.
Οι προσκλήσεις βάσει των οποίων ξεκίνησαν οι ελεγχόμενες προμήθειες ανέφεραν καθαρά πως ΔΕΝ αφορούν «υλικά συσκευασίας» αλλά εμπορεύματα όπως «ενδεικτικά έντυπο χαρτί, πλαστικά παιχνίδια, μεταλλικά εξαρτήματα και σκεύη, υαλοπίνακες».
Ομως, «οι προδιαγραφές που προσκομίσθηκαν αφορούν μηχανήματα της κατηγορία reverse vending machines (RVMs) τα οποία με εύλογη βεβαιότητα διαπιστώνεται ότι αποτελούν μηχανήματα καταρχήν προορισμένα για την ανακύκλωση μπουκαλιών (bottles) και κονσερβών (cans), αντικειμένων δηλαδή που ανήκουν στην κατηγορία υλικά συσκευασίας και κατ’ επέκταση εμπίπτουν στην διευρυμένη ευθύνη παραγωγού σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία». Δηλαδή, όσοι παράγουν συσκευασμένα προϊόντα, είναι υποχρεωμένοι να στήσουν δίκτυο συλλογής των υλικών συσκευασίας ενώ για τον σκοπό αυτόν προσθέτουν συγκεκριμένο κόστος στην αγορά κάθε προϊόντος. Αντί λοιπόν τα «πολυκέντρα»-«σπιτάκια» να λειτουργούν με βάση την ευθύνη του παραγωγού, το Δημόσιο πλήρωσε υπέρογκα ποσά για την προμήθειά τους.
«Δεν είχε υποβληθεί προϋπολογισμός με τεκμηρίωση κόστους από ευρεία έρευνα αγοράς. Ειδικότερα, δεν υποβλήθηκαν αποτελέσματα έρευνας αγοράς και σχετική τεκμηρίωση για την προμήθεια των πολυκέντρων».
«Όι Προγραμματικές Συμβάσεις οι οποίες υπεβλήθησαν ήταν ανυπόγραφες».
«Δεν υποβλήθησαν ΤΣΔΑ (Τοπικά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων) τα οποία να τεκμηριώνουν την αναγκαιότητα προμήθειας πολυκέντρων». «Τα ΤΣΔΑ που δόθηκαν κατά την διάρκεια του ελέγχου είχαν ημερομηνίες μεταγενέστερες της υποβολής της αίτησης χρηματοδότησης». «Με άλλα λόγια προηγήθηκε η απόφαση απόκτησης των πολυκέντρων της διαπίστωσης της αναγκαιότητάς τους».
Ο ΕΔΣΝΑ ξεκίνησε για προμήθεια 90 πολυκέντρων με προϋπολογισμό 27 εκατομμύρια, ο ΦΟΔΣΑ Πελοποννήσου για 58 τεμάχια με 17,4 εκατομμύρια και ο ΕΔΣΑΚ για 60 τεμάχια με 18 εκατομμύρια ευρώ (χωρίς ΦΠΑ). Παντού δηλαδή μπήκε ως βάση το κόστος των 300.000 ευρώ ανά «σπιτάκι» ενώ στις τελικές προσφορές η έκπτωση ήταν ελάχιστη.
Η ΕΔΕΛ επικρίνει και το Ελεγκτικό Συνέδριο καθώς διαπιστώνει ότι «με την υπ’ αρ.76/2023 Πράξη του ΣΤ΄ Τμήματος αποφάνθηκε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή της ελεγχόμενης σύμβασης, διαλαμβάνοντας για τη τεκμηρίωση του προϋπολογισμού τη με αρ.544/2-8-2022 βεβαίωση έρευνας αγοράς που κατατέθηκε ως δικαιολογητικό για την ένταξη της προμήθειας». «Ωστόσο, συνεχίζουν οι ελεγκτές, το εν λόγω έγγραφο, που φέρει τον τίτλο ‘ΒΕΒΑΙΩΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΓΟΡΑΣ’ και απευθύνεται προς την Διαχειριστική Αρχή, δεν περιέχει έρευνα αγοράς».
«Δεν επιβεβαιώνεται ότι η αναθέτουσα αρχή ΕΔΣΝΑ ερεύνησε κατ’ ουσίαν το εύλογο του προϋπολογισμού των πολυκέντρων ανακύκλωσης, δεδομένου ότι η έρευνα αγοράς που διενήργησε και επικαλέστηκε στην ΟΕ δεν αφορούσε σε τουλάχιστον δύο ανεξάρτητους οικονομικούς φορείς, αλλά σε δύο οικονομικούς φορείς κοινού συμφέροντος με σχέση αποκλειστικότητας, που στη συνέχεια βέβαια υπέβαλαν στον υπόψη διαγωνισμό τη μοναδική προσφορά και ανέλαβαν την εκτέλεση της σύμβασης η μεν ΤΕΧΑΝ ως ανάδοχος, η δε ENVIPCO ως κατασκευάστρια και τούτο σε συνδυασμό ότι άλλη εταιρία που εμπορεύεται παρόμοιο εξοπλισμό κατά δήλωσή της προσφέρει παρεμφερές προϊόν σε τιμή έως 97.000 ευρώ έναντι 300.000€ που λήφθηκε υπόψη για την τεκμηρίωση του προϋπολογισμού στον υπόψη διαγωνισμό της Αττικής».
