Επιλεγμένα αποσπάσματα από το βιβλίο του βρεττανού γεωγράφου Ντέϊβιντ Χάρβεϊ «Εξεγερμένες πόλεις» (2012, εκδόσεις ΚΨΜ) με αφορμή την συμπλήρωση 50 χρόνων από την δημοσίευση του βιβλίου του γάλλου φιλόσοφου και κοινωνιολόγου Ανρί Λεφέβρ «Δικαίωμα στη πόλη».
Ντεϊβιντ Χάρβεϊ: Το όραμα του Ανρί Λεφέβρ
Ο Ανρί Λεφέβρ, στο θεμελιώδες έργο του «Το δικαίωμα στη πόλη» (1967) υποστήριξε πως το δικαίωμα αυτό αποτελούσε ταυτόχρονα κραυγή και αίτημα. Η κραυγή ήταν η απάντηση στον υπαρξιακό πόνο μιας κρίσης μαρασμού που υφίστατο η καθημερινή ζωή στην πόλη.Το αίτημα ήταν στην πραγματικότητα ένα πρόταγμα να κοιτάξει κανείς κατάματα την κρίση και να δημιουργήσει μια εναλλακτική ζωή στην πόλη λιγώτερο αποξενωμένη, περισσότερο εποικοδομητική και παιγνιδιάρικη, αλλά, και συγκρουσιακή, διαλεκτική, ανοιχτή σε διεργασίες, σε αντιπαραθέσεις…
Σύμφωνα με τον Ντέϊβιντ Χάρβεϊ, η ιδέα του δικαιώματος στην πόλη γενιέται βασικά στους δρόμους, στις γειτονιές, ως κραυγή καταπιεσμένων ανθρώπων για επιβίωση σε εποχές απελπισίας…
Το βασικό συμπέρασμα του Λεφέβρ ήταν ότι η πόλη που ξέραμε και ονειρευόμασταν κάποτε, εξαφανιζόταν με γρήγορους ρυθμούς και δεν θα μπορούσε να επανέλθει ξανά στην -παλιά της μορφή …Η παραδοσιακή μορφή της πόλης έχει εξοντωθεί από την αχαλίνωτη καπιταλιστική ανάπτυξη, θύμα μιας ακατάπαυστης ανάγκης να απορροφηθεί το υπερσυσσωρευμένο κεφάλαιο στην ατέρμονα και κατακλυσμιαία επέκταση της πόλης, ανεξάρτητα από κοινωνικές, περιβαλλοντικές, ή πολιτικές επιπτώσεις. Ο Λεφέβρ υποστηρίζει ότι πολιτική μας υποχρέωση είναι να οραματιστούμε και να ανασυστήσουμε ένα εντελώς διαφορετικό είδος πολης, έξω από το απεχθές χάος ενός κεφαλαίου που ωθεί στην ανεξέλεγκτη παγκοσμιοποίηση και αστικοποίηση. Κάτι τέτοιο όμως δεν μπορεί να συμβεί χωρίς τη δημιουργία ενός ισχυρού αντικαπιταλιστικού κινήματος που θα έχει στόχο του τον μετασχηματισμό της καθημερινής ζωής στην πόλη.
Ο Λεφέβρ γνώριζε πολύ καλά από την ιστορία της Παρισινής Κομμούνας ότι ο σοσιαλισμός, ο κομμουνισμός ή ακόμα και ο αναρχισμός σε μια πόλη αποτελεί μια ανέφικτη πρόταση… Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να γυρίσουμε την πλάτη μας στην πόλη ως εκκολαπτήριο επαναστατικών ιδεών και κινημάτων… (Θεωρούσε) ότι εκείνοι που οικοδομούν και συντηρούν τη ζωή της πόλης έχουν πρωταρχικό δικαίωμα σε εκείνο που παράγουν και ότι μια από τις διεκδικήσεις τους είναι το αναφαίρετο δικαίωμα να φτιάξουν μια πόλη όπως την επιθυμούν….
Ο Λεφέβρ κατάλαβε πολύ καλά, ιδίως μετά την μελέτη του με τίτλο «Η Κομμούνα του Παρισιού» που κυκλοφόρησε το 1965, ότι τα επαναστατικά κινήματα συχνά, αν όχι πάντοτε, προσλαμβάνουν μια διάσταση πόλης. Αυτό τον οδήγησε αμέσως σε ρήξη με το Κομμουνιστικό Κόμμα, το οποίο υποστήριζε ότι το προλεταριάτο των εργοστασίων αποτελούσε την δύναμη που θα ηγούνταν μιας επαναστατικής αλλαγής. Με την μπροσούρα για «το Δικαίωμα στην πόλη» που δημοσίευσε το 1967, ο Λεφέβρ είχε ως στόχο του να προκαλέσει την παραδοσιακή μαρξιστική συλλογική η οποία ποτέ δεν είχε αποδώσει στην πραγματικότητα της πόλης ιδιαίτερη σπουδαιότητα στο πλαίσιο της επαναστατικής στρατηγικής. Ο Λεφέβρ, επικαλούμενος την «εργατική τάξη» ως παράγοντα επαναστατικής αλλαγής υπονοούσε σιωπηρά ότι η επαναστατική εργατική τάξη αποτελούνταν από εργάτες των πόλεων και όχι αποκλειστικά από βιομηχανικούς εργάτες…Ωστόσο ένα μεγάλο μέρος της παραδοσιακής Αριστεράς εξακολουθεί να δυσκολευεται να αντιληφθεί την επαναστατική δυναμική κοινωνικών κινημάτων πόλης. Συχνά απαξιώνονται ως απλώς ρεφορμιστικές προσπάθειες αντιμετώπισης συγκεκριμένων (και όχι συστημικών) ζητημάτων, και ως εκ τούτου δεν θεωρούνται ούτε επαναστατικά ούτε γνήσια ταξικά κινήματα.