Του ΒΑΣΙΛΗ ΛΙΟΣΗ* από εδώ. Το κείμενο που ακολουθεί είναι ένα κεφάλαιο από το βιβλίο "Τα κοινωνικοπολιτικά μέτωπα στην Τρίτη Κομμουνιστική Διεθνή" του Βασίλη Λιόση. Αφορά στη συζήτηση που έγινε στο 4ο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς σχετικά με το ζήτημα του φασισμού.
Γ2.5 Για το φασισμό
Στο 3ο
συνέδριο της ΚΔ το ζήτημα του φασισμού δεν αποτέλεσε θέμα συζήτησης και
προβληματισμού. Οι αναφορές ήταν ελάχιστες . Αυτό δείχνει πως ακόμη δεν
είχε συνειδητοποιηθεί το μέγεθος και το βάθος του προβλήματος. Στο 4ο
συνέδριο, όμως, γίνεται ένα σημαντικό βήμα, αφού υπάρχουν και σχετικές
παρεμβάσεις και σχετικές αποφάσεις.
Γ2.5.1 Οι Arditi del Popolo και η Κομμουνιστική Διεθνής
Πριν από
τη διεξαγωγή του 4ου συνεδρίου και συγκεκριμένα στα τέλη Ιανουαρίου του
1922 δίνεται ήδη μια κατεύθυνση από την ΚΔ για την αντιμετώπιση του
φασιστικού κινδύνου. Αφορμή αποτέλεσε η Ιταλία και το κίνημα των ADP (Arditi
del Popolo/ στρατιωτικές μονάδες κρούσης του λαού). Οι ADP υπήρξαν το
πρώτο αντιφασιστικό κίνημα όχι μόνο για την Ιταλία, αλλά για όλη την
Ευρώπη. Στο πρώτο τους μανιφέστο αυτοπροσδιορίζονται ως αναρχικοί , αλλά
με βάση μια σχετική ιστορική μελέτη στην πλειονότητά τους προσδιόριζαν
τους εαυτούς τους ως κομμουνιστές . Στις γραμμές τους συμμετείχαν κατά
βάση εργάτες και ιδιαίτερα σιδηροδρομικοί . Επίσης να σημειώσουμε πως
σε ένα κείμενο του Γκράμσι αναφέρεται πως «οι σοσιαλιστές (ίσως ακόμη και η πιο δεξιά πτέρυγα) συμμετείχαν στη δημιουργία του πρώτου πυρήνα των Arditi del Popolo.
Είναι, ωστόσο, βέβαιο ότι η εξάπλωση της πρωτοβουλίας με ταχύτητα φωτός
δεν ήταν αποτέλεσμα ενός γενικού σχεδίου που εκπονήθηκε από το
Σοσιαλιστικό Κόμμα, αλλά ήταν απλώς αποτέλεσμα της γενικευμένης
πνευματικής κατάστασης στη χώρα – της επιθυμίας ένοπλης εξέγερσης που
υποβόσκει μεταξύ των πλατιών μαζών [...]» .
Οι ADP
παρουσίασαν μιαν αξιοπρόσεκτη αντιφασιστική δράση, μαζικοποιήθηκαν,
συγκρούστηκαν με τις φασιστικές δυνάμεις και δημιούργησαν προβληματισμό
στα μέλη τόσο του Σοσιαλιστικού όσο και του Κομμουνιστικού Κόμματος,
σχετικά με τη συμπόρευση που απαιτούνταν μπροστά στο φασιστικό κίνδυνο.
Όσον αφορά στο Κομμουνιστικό Κόμμα, υπεύθυνος για τη σεχταριστική στάση
του απέναντι στους ADP ήταν ο Μπορντίγκα , ενώ ο Γκράμσι βρισκόταν στον
αντίποδα των απόψεων Μπορντίγκα . Η μη επιδίωξη συμπόρευσης των
κομμουνιστών με τους ADP προκάλεσε την κριτική της ΚΔ. Σε γράμμα της ΚΔ
που πιθανολογείται ότι γράφτηκε από τον Μπουχάριν επισημαίνονται τα
εξής: «Πού ήταν οι μάχιμοι ηγέτες των εργατικών μαζών; Ήταν μήπως
απασχολημένοι να εξετάζουν το κίνημα με μεγεθυντικό φακό για να δουν αν
είναι επαρκώς μαρξιστικό και ευθυγραμμίζεται με το πρόγραμμά τους; Δεν
το πιστεύουμε. Αντίθετα – μας φαίνεται ότι τη δεδομένη στιγμή το νεαρό
μας PCI (σ.σ. Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας) ήταν τόσο αδύναμο για να
κυριαρχήσει σε εκείνο το αυθόρμητο κίνημα. Η αμφιβολία προκύπτει καθώς η
σχολαστική και σχηματική αντίληψη του κόμματος για τους Arditi del
Popolo ήταν η αιτία αυτής της αδυναμίας. Το PCI έπρεπε αμέσως και
ενεργητικά να προσχωρήσει στο κίνημα των Arditi, συμμαχώντας με τους
εργάτες για να μετατρέψει τα μικροαστικά στοιχεία σε συμπαθούντες του.
Οι τυχοδιώκτες έπρεπε να καταγγελθούν και να μετακινηθούν από τις
ηγετικές τους θέσεις και άτομα άξια εμπιστοσύνης έπρεπε να τοποθετηθούν
επικεφαλής του κινήματος. Το Κομμουνιστικό Κόμμα είναι η καρδιά και ο
εγκέφαλος της εργατικής τάξης και δεν υπάρχει κίνημα στο οποίο οι
εργατικές μάζες συμμετέχουν και που το κόμμα να το θεωρεί καθυστερημένο
και χωρίς καθαρότητα. Για το κίνημά μας είναι πιο ωφέλιμο να κάνουμε
λάθη μέσα στις μάζες παρά μακριά από αυτές, απομονωμένοι σε ένα κλειστό
κύκλο κομματικών ηγετών που κηρύσσουν την καθαρότητα των αρχών τους»
(οι υπογραμμίσεις δικές μας).
Το παραπάνω γράμμα περιγράφει επιτυχώς τον τρόπο που πρέπει να υλοποιηθεί το ΕΜ στις συνθήκες ανόδου του φασισμού.
Στο 4ο συνέδριο αυτό το ενιαιομετωπικό πνεύμα παραμένει όπως θα δούμε
λίγο παρακάτω. Ωστόσο, οι αναλύσεις απέχουν ακόμη από το να θεωρηθούν ως
μια συγκροτημένη απόπειρα προκειμένου να απαντηθούν με ολοκληρωμένο
τρόπο ερωτήματα όπως: τι είναι ο φασισμός, ποια η κοινωνική του βάση,
ποιες οι βασικές ιδεολογικές και πολιτικές αρχές του, τι σχέση έχει με
την αστική δημοκρατία, γιατί εμφανίστηκε και δυνάμωσε ενώ ήταν μια
μάλλον περιθωριακή δύναμη, πώς πρέπει να απαντήσει το κομμουνιστικό
κίνημα κ.λπ.
Στο συνέδριο οι αντιπρόσωποι που κυρίως ασχολήθηκαν με την ανάλυση του φασισμού ήταν ο Ζηνόβιεφ, ο Ράντεκ και ο Μπορντίγκα.
Στο συνέδριο οι αντιπρόσωποι που κυρίως ασχολήθηκαν με την ανάλυση του φασισμού ήταν ο Ζηνόβιεφ, ο Ράντεκ και ο Μπορντίγκα.
Γ2.5.2 Η τοποθέτηση Ζηνόβιεφ για το φασισμό