Πόλη της φαντασίας-Ακρυλικό σε ξύλο
Πανεπιστήμιο της σύγχρονης εποχής δεν νοείται δίχως φοιτητικές κατοικίες
ΤΕΧΝΕΣ 16.09.24 17:45Τάσης Παπαϊωάννου*
Πριν καλά καλά ξεκινήσουν φοιτητές και φοιτήτριες τις σπουδές στην τέχνη ή στην επιστήμη τους, η πόλη τούς αντιμετωπίζει εχθρικά και τους αποδιώχνει.
Η νέα ακαδημαϊκή χρονιά ξεκινά με τις έντονες και απολύτως δίκαιες διαμαρτυρίες των φοιτητικών συλλόγων για το τεράστιο πρόβλημα εξεύρεσης στέγης που αντιμετωπίζουν. Η απόγνωσή τους έχει φτάσει στο κατακόρυφο, αφού για χρόνια το αδιέξοδο σ’ αυτό το μείζον κοινωνικό πρόβλημα δεν απασχολεί κανέναν αρμόδιο από την πλευρά της κυβέρνησης. Η έγνοια τους φαίνεται πως ήταν μόνο η ψήφιση των τελευταίων (αντισυνταγματικών - να μην το ξεχνάμε) νομοθετικών ρυθμίσεων για την ίδρυση των ιδιωτικών πανεπιστημίων, αδιαφορώντας προκλητικά για το διαρκώς διογκούμενο και δυσβάσταχτο κόστος που απαιτείται να διαθέσει -ήδη- η ελληνική οικογένεια προκειμένου να σπουδάσουν τα παιδιά της στα δημόσια πανεπιστήμια. Πρώτα τα τσουχτερά φροντιστήρια που έχουν γίνει αναπόσπαστο τμήμα της δύσμοιρης παιδείας μας, μετά τα υπέρογκα έξοδα για τη στέγη και τη σίτιση όσων φοιτητών αναγκάζονται να σπουδάσουν μακριά από τον τόπο καταγωγής τους. Στη χώρα -κατά τα άλλα- της δημόσιας και δωρεάν παιδείας (sic).
Η κατάσταση, γνωστή σε όλους. Τα ενοίκια των κατοικιών, με την άναρχη αύξηση του μαζικού τουρισμού, την έκρηξη του Airbnb, σε συνδυασμό με την ανυπαρξία μέτρων προστασίας της φοιτητικής στέγης, έχουν εκτιναχθεί σε δυσθεώρητα ύψη! Για τις φοιτητικές εστίες, καλύτερα να μη γίνεται λόγος στη χώρα μας. Ελάχιστες και οι περισσότερες σε παλιά και κακοσυντηρημένα κτίρια, ενώ όλοι γνωρίζουν ότι δεν επαρκούν, ούτε κατ’ ελάχιστο, προκειμένου να καλύψουν τον τεράστιο αριθμό των φοιτητών που αναζητούν τέτοια εποχή ένα μικρό δωμάτιο για να μείνουν. Οι περισσότεροι μοιράζονται, όπως όπως, πολλοί μαζί, δωμάτια μικρών διαμερισμάτων κι αυτά, όταν υπάρχουν διαθέσιμα και σε κάποια προσιτή τιμή.
Θύματα της αλματώδους ακρίβειας και της ανεξέλεγκτης αισχροκέρδειας είναι (και) η νέα γενιά στο σύνολό της, αλλά και οι φοιτητές μας ειδικότερα, οι οποίοι βλέπουν ότι τα έξοδα δεν λένε να μειωθούν, με αποτέλεσμα να μην μπορούν, αρκετές φορές, να σπουδάσουν στις σχολές στις οποίες με τόσους κόπους και θυσίες εισήχθησαν. Σήμερα είναι πράγματι τεράστιος άθλος για τον νέο και τη νέα που παλεύουν να σπουδάσουν στη χώρα μας, κάτω από τις εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί. Τι να πρωτοκάνουν! Να δουλεύουν προκειμένου να βγάλουν κάποια χρήματα για να ζήσουν ή να παρακολουθούν τα μαθήματά τους και τις απαιτητικές σπουδές τους στο πανεπιστήμιο;
Αντί να φροντίζουμε, ως πρώτη προτεραιότητα και με όλες μας τις δυνάμεις, να βοηθήσουμε τους νέους και τις νέες μας στο ξεκίνημα της επιστημονικής τους διαδρομής, τους ορθώνουμε διαρκώς κι άλλα εμπόδια, πέρα απ’ αυτά που ήδη έχουν να ξεπεράσουν. Και σαν να μη φτάνει αυτό, όταν διαμαρτύρονται και εξεγείρονται, τους κατηγορούμε και τους συκοφαντούμε, με απίστευτο θράσος και αλαζονεία, για το γεγονός ότι διεκδικούν το αυτονόητο! Αν όμως η αντίληψη των κυβερνώντων είναι να τους αντιμετωπίζουν ως «πελάτες», οι οποίοι πρέπει να πληρώνουν για να σπουδάζουν, να στεγάζονται, να τρώνε, να υπάρχουν(;), τότε ένα είναι βέβαιο: η κατάσταση θα χειροτερεύει διαρκώς, παρά την προσχηματική «μέριμνά» τους για τη μείωση, τάχατες, της ακρίβειας.
Ο νεοφιλελευθερισμός χρειάζεται καθημερινά τη θυσία νέων θυμάτων, στον βωμό της βουλιμικής απληστίας και της εξασφάλισης των υπερκερδών αποκλειστικά των επιχειρήσεων της ελεύθερης -λεγόμενης- αγοράς. Η περιβόητη «αυτορρύθμιση» της αγοράς, αυτό το φαιδρό ιδεολόγημα, είναι στην πραγματικότητα μια ζούγκλα, όπου βασιλεύει ο ισχυρότερος και κυριαρχεί το εφιαλτικό δόγμα «ο θάνατός σου η ζωή μου».
Η πρωτοφανής ακρίβεια, αποτέλεσμα των ανύπαρκτων κυβερνητικών μέτρων προστασίας και ελέγχου της ασύστολης κερδοσκοπίας που θεριεύει, έχει οδηγήσει σε απόγνωση τους Ελληνες πολίτες. Η στεγαστική κρίση, απόρροια όλων αυτών που συμβαίνουν το τελευταίο διάστημα στη χώρα μας, πλήττει πρώτα απ’ όλα τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και οι φοιτητές και οι φοιτήτριες τη βιώνουν κάθε μέρα που περνάει ολοένα και περισσότερο.
Πριν καλά καλά ξεκινήσουν τις σπουδές στην τέχνη ή στην επιστήμη τους, η πόλη τούς αντιμετωπίζει εχθρικά και τους αποδιώχνει, λες και είναι ανεπιθύμητοι παρίες. Επιλεκτική και δουλοπρεπής για τους ξένους τουρίστες, αλλά απαγορευτική για τα παιδιά της. Σαν να αλλάζει ο διαχρονικός χαρακτήρας της: δεν είναι πια η «πόλις των πολιτών», αλλά μεταλλάσσεται βίαια σε ένα τεράστιο ξενοδοχείο. Κι όμως, θα μπορούσε κανείς να φανταστεί π.χ. τα πάμπολλα παλιά και εγκαταλειμμένα κτίρια που χρόνο τον χρόνο καταρρέουν στα κέντρα των πόλεων να επισκευάζονται από την πολιτεία και να προσφέρονται ως φοιτητικές κατοικίες, δωρεάν ή με χαμηλό ενοίκιο, στους πρωτοετείς φοιτητές που το έχουν ανάγκη. Αλλά αυτά συμβαίνουν -βέβαια- σε κάποιο δημοκρατικό κράτος πρόνοιας…
Συχνά στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ δίδεται στο μάθημα της Αρχιτεκτονικής Σύνθεσης, ως θέμα εξαμήνου η «Φοιτητική Κατοικία». Ενα θέμα που επεξεργάζονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον οι σπουδάστριες και οι σπουδαστές μας, με ευφάνταστες προτάσεις και αξιοζήλευτα αποτελέσματα, τα οποία μένουν κάθε χρόνο -δυστυχώς- ανεκμετάλλευτα, αφού δεν ενδιαφέρουν κανέναν αρμόδιο. Προβληματίζονται ακριβώς πάνω σ’ αυτό το σοβαρό και εξαιρετικά πιεστικό κοινωνικό πρόβλημα που τους αφορά άμεσα, γνωρίζοντας από την ίδια τους την εμπειρία τι σημαίνει η ανάγκη δημιουργίας όχι μόνο φοιτητικών κατοικιών, αλλά και γενικότερα συγκροτημάτων κοινωνικής κατοικίας. Τα παραδείγματα στον ελλαδικό χώρο είναι ελάχιστα κι όσα υπάρχουν μελετήθηκαν και χτίστηκαν πριν από πολλές δεκαετίες, με αρκετά εξ αυτών να αποτελούν κοσμήματα του κτιριακού πολιτισμού μας, ανεξάρτητα από τη σημερινή -άθλια πολλές φορές- κατάσταση στην οποία βρίσκονται.
Πανεπιστήμιο της σύγχρονης εποχής δεν νοείται δίχως φοιτητικές κατοικίες! Οσο σημαντικές είναι οι αίθουσες διδασκαλίας, τα αμφιθέατρα, τα εργαστήρια, οι βιβλιοθήκες, άλλο τόσο σημαντικές είναι και οι φοιτητικές εστίες! Αποτελούν στην κυριολεξία «κοινωνικούς πυρήνες» της φοιτητικής ζωής, κοντά ή μέσα στα πανεπιστημιακά κάμπους. Ολα αποτελούν ένα αναπόσπαστο και αδιαχώριστο σύνολο κτιρίων, ανοικτό προς την κοινωνία, μέσα στο οποίο θεραπεύονται απρόσκοπτα η επιστήμη, η έρευνα και η καινοτομία. Γιατί οι σπουδές και το επίπεδό τους εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό όχι μόνο από την ποιότητα των πανεπιστημιακών χώρων, αλλά και από πώς αντιμετωπίζονται οι φοιτητές/τριες από την πολιτεία. Τον σεβασμό και τη σοβαρότητα με τα οποία τους συμπεριφέρεται, το πόσο σημαντικές και αναγκαίες θεωρεί τις σπουδές τους, αλλά και τη μελλοντική επιστημονική εργασία τους. Από το πολιτισμικό εν τέλει επίπεδο της κοινωνίας. Στη χώρα μας, με την πρωτοφανή υποχρηματοδότηση (και υποστελέχωση) των δημόσιων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων που «φυτοζωούν», οι προδιαγραφές αυτές μοιάζουν -φυσικά- όνειρο θερινής νυκτός.
Οι φοιτητές μας βγαίνουν στους δρόμους και φωνάζουν, γιατί κάτι σημαντικό θέλουν να μας πουν! Ασφυκτιούν από την αδικία και τα προκλητικά επικοινωνιακά ψέματα, με τα οποία βομβαρδίζουν τα κυβερνητικά ΜΜΕ διαρκώς την ελληνική κοινωνία. Διαμαρτύρονται λέγοντάς μας ότι δεν είναι (στοιχειωδώς) αξιοπρεπείς οι συνθήκες διαβίωσής τους, τις οποίες βιώνουν, μάλιστα, στα πιο σημαντικά και όμορφα(;) χρόνια της ζωής τους.
Αλήθεια, τους ακούει κανείς;
*Αρχιτέκτων-ομότιμος καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ
