Η κρυφή σύμβαση με τη σκιώδη εταιρεία τεχνολογίας Palantir

Η κρυφή σύμβαση με τη σκιώδη εταιρεία τεχνολογίας Palantir

Κώστας Ζαφειρόπουλος

Οκτώ μήνες μετά αποκαλύπτεται η περίεργη συμφωνία της κυβέρνησης με τον αμερικανικό κολοσσό, γνωστό για τις σχέσεις του με τη CIA, και μάλιστα με ρήτρα εμπιστευτικότητας ● Η γνωστή πολυεθνική έχει ήδη αναπτύξει, και μάλιστα δωρεάν, ένα κέντρο ελέγχου κρίσεων για τον πρωθυπουργό, το οποίο εμφανίζει μια ολιστική επισκόπηση της κατάστασης της πανδημίας στην Ελλάδα σε πραγματικό χρόνο ● Ερωτηματικά για την πρόσβαση σε βιομετρικά δεδομένα Ελλήνων και ξένων στην Ελλάδα ● Κατάθεση της σύμβασης ζητούν ΜέΡΑ25 και Vouliwatch.

Εκτενής συνεργασία της ελληνικής κυβέρνησης με μια από τις πιο σκιώδεις παγκοσμίως ιδιωτικές εταιρείες τεχνολογίας, την πολυεθνική Palantir Technologies, με θέμα την αντιμετώπιση της πανδημίας, παρέμεινε κρυφή εδώ και 8 μήνες και αποκαλύφθηκε από την ίδια την εταιρεία, προκαλώντας πλήθος ερωτημάτων.

Οπως προκύπτει, η ελληνική κυβέρνηση έχει υπογράψει από τον περασμένο Απρίλιο νομική συμφωνία με τον τεχνολογικό κολοσσό, γνωστό για τις στενές σχέσεις του με τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες και διάφορες αρχές επιβολής του νόμου, με ρήτρα εμπιστευτικότητας. Αποτέλεσμα αυτής της κρυφής συμφωνίας είναι η Palantir να έχει ήδη αναπτύξει και μάλιστα δωρεάν ένα κέντρο ελέγχου κρίσεων για τον πρωθυπουργό, το οποίο εμφανίζει μια ολιστική επισκόπηση της κατάστασης της πανδημίας στην Ελλάδα σε πραγματικό χρόνο.

Ελάχιστοι στη χώρα γνώριζαν κάτι σχετικά με αυτήν τη συνεργασία. Δεν δημοσιοποιήθηκε και δεν υπάρχει στη Διαύγεια. Στις 25 Νοεμβρίου υπήρξε η πρώτη αποκάλυψη εξ... Αμερικής.

Ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα Τζέφρι Πάιατ, με ένα tweet που συνοδευόταν από μια φωτογραφία από τη συνομιλία που είχε ο ίδιος με τον υπουργό Υγείας Β. Κικίλια, έγραφε: «Χαίρομαι που βλέπω τον Β. Κικίλια και πάλι για να συζητήσουμε τη συνεχιζόμενη συνεργασία ΗΠΑ-Ελλάδας στον αγώνα κατά του Covid-19. Η φαρμακευτική και τεχνολογική καινοτομία των ΗΠΑ @pfizer, @LillyPad, @AbbottNews, @PalantirTech και άλλων θα βοηθήσουν στη μείωση της πίεσης στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης στην Ελλάδα και τελικά θα τερματίσουν την πανδημία».

Εκτός των άλλων, η συγκεκριμένη ανάρτηση επιβεβαίωνε εμμέσως όσα η «Εφ.Συν.» είχε αποκαλύψει τέσσερις μέρες πριν για το σκάνδαλο των rapid tests και την προώθηση συγκεκριμένων προϊόντων της Abbott («Rapid test Covid: ασύλληπτα κέρδη, αδιαφανείς διαγωνισμοί, οφσόρ ανάδοχοι», 21.11.2020).

Στις 7 Δεκεμβρίου, δημοσιεύτηκε δελτίο Τύπου της Palantir στην ιστοσελίδα businesswire, στο οποίο ανακοινώνεται ότι στις 3 Δεκεμβρίου πραγματοποιήθηκε τηλεδιάσκεψη του πρωθυπουργού και του υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης με τον συνιδρυτή και διευθύνοντα σύμβουλο της αμερικανικής εταιρείας, Alex Karp, και το στέλεχος της Palantir, Josh Harris.

Από τον Μάρτιο

Η τηλεδιάσκεψη είχε ως θέμα την επέκταση της συνεργασίας της ελληνικής κυβέρνησης και της Palantir στην αντιμετώπιση της πανδημίας, μια συνεργασία που είχε εγκαινιαστεί ήδη από τον Μάρτιο! Μετά την αποκάλυψη, στις 10 Δεκεμβρίου αίτημα κατάθεσης εγγράφων υπέβαλε το ΜέΡΑ25 (αιτούσα βουλευτής Μαρία Απατζίδη), ζητώντας από τον αρμόδιο υπουργό Κυριάκο Πιερρακάκη να καταθέσει στο Σώμα τη σύμβαση ή τις συμβάσεις/συμφωνίες με την εταιρεία Palantir Technologies.

Χθες η ΜΚΟ Vouliwatch υπέβαλε επίσης αίτημα κατάθεσης της σύμβασης, ενεργοποιώντας το δικαίωμα πρόσβασης στη δημόσια πληροφορία για την αναζήτηση των λεπτομερειών της συνεργασίας. «Κατά την έρευνα που πραγματοποιήσαμε στις πλατφόρμες ανάρτησης των δημοσίων συμβάσεων Διαύγεια και Προμηθέας δεν καταφέραμε να εντοπίσουμε πουθενά σχετική σύμβαση ή συμβάσεις» αναφέρει το Vouliwatch.

Πηγές του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης επισημαίνουν στην «Εφ.Συν.» πως «αν υπήρχε κάποια πρόθεση απόκρυψης της συνεργασίας, δεν θα υπήρχε η ανακοίνωση της ίδιας της εταιρείας. Ο υπουργός έχει πει εδώ και καιρό ότι υπάρχει μια εφαρμογή στη διάθεση του πρωθυπουργού με την οποία επιτυγχάνεται η καλύτερη οπτικοποίηση δεδομένων της πανδημίας την οποία παρέχουμε στην Επιτροπή Λοιμωξιολόγων ώστε να έχει μια βέλτιστη απεικόνιση της κατάστασης. Πρόκειται για ανωνυμοποιημένα στοιχεία. Δεν δίνουμε επιδημιολογικά δεδομένα και δεν κρατάμε προσωπικά στοιχεία».

Αρα, τι ακριβώς είναι αυτά τα στοιχεία; Εχει άραγε η εταιρεία πρόσβαση σε βιομετρικά δεδομένα Ελλήνων και ξένων στην Ελλάδα; Η απάντηση που λάβαμε από πηγές του υπουργείου είναι πως αυτά τα δεδομένα αφορούν, π.χ., την κίνηση (σε δρόμους, διόδια, λιμάνια) ή πόση βενζίνη καταναλώθηκε σε συγκεκριμένες ώρες και ημέρες και πως αυτά τα δεδομένα πρόκειται σύντομα να διατεθούν στην πλατφόρμα Open Data για να τα χρησιμοποιήσει όποιος θέλει. Σε ερώτημά μας αν η εταιρεία επεξεργάζεται τα στοιχεία από τα sms στο 13033 για τη μετακίνηση των πολιτών, η απάντηση που πήραμε -ανεπίσημα- ήταν αρνητική.

Η ΜΚΟ Vouliwatch ζητάει με επίσημο αίτημα «ποια ακριβώς (ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα;) και πώς συλλέγονται, αποθηκεύονται, επεξεργάζονται και χρησιμοποιούνται; Από ποιον συμβαλλόμενο γίνεται η παραπάνω διαχείρισή τους και για πόσο; Εχει ελεύθερη και απεριόριστη πρόσβαση σε αυτά η Palantir και υπό ποιες συνθήκες; Σε τι αφορά η επέκταση της συνεργασίας που ανακοίνωσε η Palantir; Υπάρχει συμφωνία με την εταιρία για συνεργασία και σε άλλους τομείς (π.χ. Μεταναστευτικό - Ασφάλεια - Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη - Αμυνα κ.ο.κ.;» Καμία απάντηση δεν έχει δοθεί προς το παρόν σε αυτά τα κρίσιμα ερωτήματα.

«Θα το δείξουμε στα κόμματα»

Πηγές του υπουργείου ξεκαθάρισαν στην «Εφ.Συν.» πως «δεν έχουμε καμία πρόθεση να κρύψουμε κάτι. Είμαστε διατεθειμένοι να δείξουμε τη σύμβαση στους εκπροσώπους των πολιτικών κομμάτων του Κοινοβουλίου». Στην ερώτησή μας σχετικά με τη ρήτρα εμπιστευτικότητας, η απάντηση ήταν πως «αυτή είναι μια συνηθισμένη πρακτική των πολυεθνικών κολοσσών για εταιρικούς λόγους προστασίας από τον ανταγωνισμό».

Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, η ίδια η Palantir προσέγγισε την άνοιξη την ελληνική κυβέρνηση, προσφέροντας τις pro bono υπηρεσίες της, όπως έγινε και με άλλες εταιρείες (Viber) και γι’ αυτό «δεν απαιτείται η ανάρτηση στη Διαύγεια».

Ωστόσο, όπως αναφέρεται και στο χθεσινό αναλυτικό ρεπορτάζ του Inside Story («Η αμφιλεγόμενη Palantir Technologies και το κρυφό σύμφωνο με την ελληνική κυβέρνηση», Ελίζα Τριανταφύλλου), «τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι [...] με βάση το σχετικό άρθρο της Διαύγειας (ν. 3861/2010ΦΕΚ Α’/112/13-07-2010 - Α’112), στο διαδίκτυο αναρτώνται: [...] πράξεις αποδοχής δωρεών στο Ελληνικό Δημόσιο, στα Ν.Π.Δ.Δ., σε φορέα του ευρύτερου δημόσιου τομέα ή σε φορείς των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και δευτέρου βαθμού, καθώς και συμβάσεων πολιτιστικών χορηγιών».

Η εμπλοκή στο σκάνδαλο με το ΕΣΥ της Μ. Βρετανίας

Η υπόθεση θυμίζει έντονα την πρόσφατη επίσης κρυφή σύμβαση της βρετανικής κυβέρνησης και του αγγλικού ΕΣΥ (NHS) για τη χρήση των λογισμικών της στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Τα δεδομένα που συλλέγονταν από την Palantir για το NHS αποθήκευε και επεξεργαζόταν η start-up τεχνητής νοημοσύνης Faculty. Ο ιδρυτής της Faculty είναι ο αδερφός του Ben Warner, ο οποίος «έτρεξε» την επιχείρηση δεδομένων για την καμπάνια υπέρ του Brexit. H Faculty έχει καταγραφεί ότι έχει υπογράψει δημόσιες συμβάσεις αξίας 1 εκατ. λιρών μέσα σε 18 μήνες.

Μετά από μια μεγάλη εκστρατεία ενημέρωσης και πολλαπλά αιτήματα κατάθεσης εγγράφων που υπέβαλαν η δικηγορική εταιρεία τεχνολογικής δικαιοσύνης Foxglove και η πρωτοβουλία Οpendemocracy, το NHS έδωσε στη δημοσιότητα τη σύμβαση με την Palantir. Η εντυπωσιακή και ύποπτη αποκάλυψη που προέκυψε από τη σύμβαση ήταν ότι το αντίτιμο δεν ξεπερνούσε τη... 1 λίρα! Αποδείχθηκε επίσης ότι εκατομμύρια προσωπικά δεδομένα ασθενών συλλέγονταν από την ιδιωτική εταιρεία, ανάμεσά τους το ονοματεπώνυμο, η ηλικία, η κατοικία, οι αριθμοί των τηλεφώνων τους, τα επαγγέλματά τους και ειδικότερα οι θέσεις εργασίας τους αλλά και η καταγωγή τους, η φυλή τους, οι θρησκευτικές και πολιτικές τους πεποιθήσεις, τα ποινικά μητρώα τους, η κατάσταση της ψυχικής και πνευματικής τους υγείας! Λίγο αργότερα, η Palantir ζήτησε 1 εκατ. λίρες για να επεκτείνει τη σύμβαση για άλλους τέσσερις μήνες.

Ποια είναι η αμφιλεγόμενη Palantir

Από τον «Αρχοντα των Δαχτυλιδιών» στην υπηρεσία των μηχανισμών παρακολούθησης και καταστολής ανά τον κόσμο

Ιδρύθηκε μετά την τρομοκρατική επίθεση της 11 Σεπτεμβρίου στους Δίδυμους Πύργους. Εχει πάρει το όνομά της από το μυθιστόρημα «Αρχοντας των Δαχτυλιδιών» και τις Palantir σφαίρες που μπορούσαν να δουν μακριά. Aσχολείται με την ανάλυση, επεξεργασία, αποθήκευση και «εξόρυξη» (data-mining) δεδομένων σε όλο τον κόσμο, με βασικά προϊόντα τα λογισμικά Gotham και το Foundry. Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της ίδιας της εταιρείας και σχετικά δημοσιεύματα σε διεθνή ΜΜΕ (Bloomberg, NYTimes, BBC), o τεχνολογικός γίγαντας βοηθά κυβερνήσεις και τις αρχές καταστολής να διαχειρίζονται τεράστιο όγκο δεδομένων.

Πρόσφατα, περισσότερες από δώδεκα χώρες -συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας- χρησιμοποιούν το λογισμικό Foundry για διασύνδεση δεδομένων στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν την πανδημία. Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι ότι -σύμφωνα με το σχετικό δημοσίευμα του Bloomberg- το λογισμικό κατ’ αρχάς παρέχεται δωρεάν από την Palantir στις κυβερνήσεις.

Η εταιρεία είχε αρχικό χρηματοδότη και πελάτη τη CIA (με επιχειρήσεις σε Ιράκ και Αφγανιστάν), είναι γνωστή για τη συνεργασία της με το αμερικανικό υπουργείο Αμυνας, τις αντιτρομοκρατικές υπηρεσίες και τις αρχές επιβολής του νόμου - καταστολής, παρέχοντας υπηρεσίες παρακολούθησης, το FBI, το υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας, την Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, τις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις και στρατιωτικές υπηρεσίες, τα αστυνομικά τμήματα της Νέας Υόρκης, του Λος Αντζελες και της Νέας Ορλεάνης κ.ά.

Οπως αποκαλύφθηκε το 2018, η Palantir δημιούργησε έναν αλγόριθμο για το αστυνομικό τμήμα της Νέας Ορλεάνης που «προέβλεπε» ποιοι θα εγκληματούσαν στο μέλλον βάσει του ποινικού τους φακέλου, αναρτήσεων και μηνυμάτων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλά και προσωπικών δεδομένων (φυλή, κατοικία, ηλικία, αναγνώριση προσώπου κτλ).

Η εταιρεία προσέφερε επίσης τις υπηρεσίες της στον Τραμπ, τον οποίο ο συνιδρυτής της έχει ανοιχτά υποστηρίξει στην καμπάνια εκλογής του, ενώ συνέβαλε και στο έργο της ομοσπονδιακής υπηρεσίας μετανάστευσης και τελωνείων μέσω της τεχνολογίας αναγνώρισης προσώπου και των λογισμικών της, εντοπίζοντας μετανάστες που οδηγήθηκαν σε απέλαση και χωρίστηκαν από τις οικογένειές τους στα σύνορα με το Μεξικό. Η τεχνολογία για την αναγνώριση προσώπου (facial recognition) που παρέχει η έτερη εταιρεία του συνιδρυτή της έχει χρησιμοποιηθεί από την αμερικανική αστυνομία για να προσάγει πολίτες που θεωρεί ύποπτους να διαπράξουν στο μέλλον αδικήματα που ουδεμία σχέση έχουν με την τρομοκρατία.

Επιπλέον η εταιρεία φέρεται να έχει εμπλακεί και στο σκάνδαλο της Cambridge Analytica, ενώ έχει κατηγορηθεί από τη συλλογικότητα Anonymous ότι υποστήριξε την ανάπτυξη εκστρατείας εναντίον των WikiLeaks.