Η ασύλληπτη Αρχή Δημοσίων Εσόδων

Ο αυτόματος «κόφτης» δημοσιονομικών δαπανών απέσπασε το τελευταίο διάστημα τα φώτα της δημοσιότητας, καθώς και μόνο το όνομά του ήταν σίγουρο ότι θα του εξασφάλιζε την... προτίμηση του κοινού. Όμως ο «κόφτης» δεν είναι το μόνο σημείο του σημερινού πολυνομοσχεδίου που παραδίδει την εκτελεστική (κυβέρνηση) και την νομοθετική (Βουλή) αρμοδιότητα στα χέρια τρίτων. Οι βουλευτές της κυβερνητικής πλειοψηφίας φροντίζουν με την ψήφο τους να απαλλαγούν σήμερα, Κυριακή και από το βάρος της οικονομικής πολιτικής, παραδίδοντας εν λευκώ σε μια Ανεξάρτητη Αρχή τις σημαντικότερες αρμοδιότητες του υπουργείου Οικονομικών

του Μάνου Φραγκιουδάκη

Το συγκεκριμένο μοντέλο της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων που επιλέγουν να ψηφίσουν οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ και των ΑΝΕΛ δεν δοκιμάζεται για πρώτη φορά. Για την ακρίβεια, όπως αναφέρει η ΠΟΕ-ΔΟΥ, έρευνα του «Center on Budget and Policy Priorities», έχει δείξει πως παρόμοιο πείραμα έχει γίνει σε 20 χώρες, κατά κύριο λόγο στην υποσαχάρια Αφρική και την Λατινική Αμερική. Από τις 20 περιπτώσεις στις οποίες έχει δοκιμαστεί το μοντέλο, θετικά αποτελέσματα απαντήθηκαν μόλις στις 5 από αυτές. 

Αρμοδιότητες πέρα από κάθε έλεγχο

Για να γίνει σαφές, σύμφωνα με το πολυνομοσχέδιο η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων θα έχει αρμοδιότητα να προσδιορίζει, να βεβαιώνει και να εισπράττει τα φορολογικά, τελωνειακά και υπόλοιπα δημόσια έσοδα. Παράλληλα είναι υπεύθυνη για «τη λήψη και την εφαρμογή των αναγκαίων μέτρων για την αποτελεσματική και αποδοτική λειτουργία των φορολογικών, τελωνειακών και λοιπών υπηρεσιών της», μεταξύ αυτών η καταπολέμηση του λαθρεμπορίου, της φοροδιαφυγής, της παραοικονομίας κ.ά. Της παραχωρείται η δυνατότητα να εκδίδει κανονιστικές αποφάσεις και εγκυκλίους για την εφαρμογή της φορολογικής και τελωνειακής πολιτικής αλλά και ο σχεδιασμός των δράσεων όλων των υπηρεσιών.

Εν ολίγοις, η νέα Αρχή θα ενσωματώσει το ΣΔΟΕ (που ήδη έχει καταργηθεί, αφήνοντας πίσω του χιλιάδες ανέλεγκτες υποθέσεις) τις ΔΟΥ, τμήμα του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, και την Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων (η σύσταση της οποίας με το Ν. 4093 του 2012 ήταν ο «προπομπός» της Ανεξάρτητης Αρχής). Η «αναβάθμισή» της συνίστασται στο ότι θα έχει λειτουργική ανεξαρτησία, διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια (θα έχει δικό της προϋπολογισμό) και δεν υπόκειται σε έλεγχο από κυβερνητικά όργανα, κρατικούς φορείς ή άλλες διοικητικές αρχές, ούτε καν σε έλεγχο από το υπουργείο Οικονομικών. 

Σύμφωνα με τα άρθρα του πολυνομοσχεδίου, στις αρμοδιότητες της Αρχής εμπίπτουν διορισμοί, συνάψεις συμβάσεων, εισήγηση νομοθετικών διατάξεων, ενώ είναι αξιοσημείωτο πως υπάρχει διάταξη που αναφέρει ότι ο υπουργός Οικονομικών αν το κρίνει σκόπιμο μπορεί με απόφασή του να μεταβιβάζει στην Αρχή και άλλες αρμοδιότητες που ασκούνται από το υπουργείο Οικονομικών.

Η μεταβίβαση των παραπάνω αρμοδιοτήτων από το υπουργείο Οικονομικών σε ανεξάρτητη αρχή είναι οριστική, καθώς το νομοσχέδιο ξεκαθαρίζει ότι: «Οι αρμοδιότητες που περιέρχονται στην Αρχή δεν μπορούν να αναμεταβιβασθούν στον Υπουργό Οικονομικών με μεταγενέστερη κανονιστική διοικητική πράξη».

Η Αρχή που θα λαμβάνει αποφάσεις για την πολιτική της εκάστοτε κυβέρνησης απολαμβάνει «λειτουργικής ανεξαρτησίας, διοικητικής και οικονομικής αυτοτέλειας και δεν υπόκειται σε έλεγχο ή εποπτεία από κυβερνητικά όργανα, κρατικούς φορείς ή άλλες διοικητικές αρχές». Ακόμη, δεν υπόκειται σε ιεραρχικό έλεγχο ή εποπτεία από τον υπουργό Οικονομικών, ο οποίος διατηρεί την δυνατότητα να υποβάλλει στρατηγικές προτάσεις προς την Αρχή αλλά «δεν δύναται για συγκεκριμένες περιπτώσεις να υποβάλει αίτημα παροχής πληροφοριών ή να παράσχει δεσμευτικές οδηγίες». 

Σε περίπτωση δε που ο υπουργός Οικονομικών διαφωνήσει με την Διοικητή της Αρχής για ζητήματα φορολογικής πολιτικής, το ζήτημα θα επιλυθεί από το Συμβούλιο Διοίκησης της Αρχής. Τέλος, αν η Αρχή αποφασίσει να εκδώσει αποφάσεις και εγκυκλίους που αφορούν εφαρμογή των νόμων φορολογικής και τελωνειακής πολιτικής, πρέπει να τις γνωστοποιήσει στον Υπουργό Οικονομικών, ο οποίος θα της παράσχει «απόψεις» όπως τονίζει το νομοσχέδιο «οι οποίες σε καμία περίπτωση δεν είναι δεσμευτικές για την Αρχή». 

Σε ποιους παραδίδονται τα κλειδιά;

Αφού έγινε ξεκάθαρο το γεγονός ότι πλέον το υπουργείο Οικονομικών δεν θα ασκεί πολιτική σχετικά με τα παραπάνω ζητήματα, είναι σημαντικό να φανεί σε ποιους επιλέγουν οι 153 βουλευτές της κυβερνητικής πλειοψηφίας να παραχωρήσουν τις αρμοδιότητες αυτές. 

Η Αρχή θα έχει πενταμελές Συμβούλιο Διοίκησης που θα αποτελείται από τον Πρόεδρο και ακόμη 4 μέλη,με πενταετή θητεία και δυνατότητα ανανέωσης για μια φορά. Εκτός αυτού, στις συνεδριάσεις θα συμμετέχει ο Διοικητής της Αρχής αλλά και για την πρώτη πενταετία ένας Εμπειρογνώμονας «με εμπειρία σε ζητήματα φορολογικής διοίκησης στο εξωτερικό». Η θητεία του μάλιστα μπορεί να ανανεωθεί για μια φορά με απόφαση του υπουργού Οικονομικών. 

Ας δούμε και ποιοι θα επιλέξουν τα μέλη του Συμβουλίου Διοίκησης. Τα ύποψήφια μέλη θα επιλεγούν από την «Επιτροπή Επιλογής» η οποία θα αποτελείται από τον Πρόεδρο ΑΣΕΠ, τον Συντονιστή του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή τον Γενικό Γραμματέα Δημοσιονομικής Πολιτικής του Υπουργείου Οικονομικών τον Πρόεδρο του Δημοσιονομικού Συμβουλίου έναν Ακαδημαϊκό, που υποδεικνύεται από τον Υπουργό Οικονομικών και τέλος από δύο εκπροσώπους που θα υποδείξει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η Κομισιόν συνεπώς, βάζει δύο ανθρώπους μέσα στην Επιτροπή Επιλογής του Συμβουλίου Διοίκησης που θα καταρτίσει τον τελικό κατάλογο και θα τον δώσει στον υπουργό Οικονομικών για να επιλέξει. 

Τέλος σχετικά με τις επιλογές του Εμπειρογνώμονα που θα συμμετέχει στις συνεδριάσεις του Συμβουλίου Διοίκησης και του Διοικητή ακολουθείται η ίδια τακτική. Ο Εμπειρογνώμονας «ορίζεται με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών, βάσει καταλόγου τριών υποψηφίων τον οποίο καταρτίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή». Η Κομισιόν δηλαδή θα ετοιμάσει μια λίστα με επιλογές και ο υπουργός Οικονομικών δεσμεύεται να επιλέξει απ’ αυτήν. Τέλος, για τον Διοικητή της Αρχή, θα γίνει ανοικτός διαγωνισμός, θα επιλέξει 4 υποψηφίους η Επιτροπή Επιλογής, στη συνέχεια το Συμβούλιο Διοίκησης θα κρατήσει τους 2 επικρατέστερους και από αυτούς θα επιλέξει τον έναν ο υπουργός Οικονομικών. 

Ο Ε. Τσακαλώτος στη Βουλή έδωσε έμφαση στο ότι η τελική επιλογή του Διοικητή παραμένει στον υπουργό Οικονομικών, όμως η προϊστορία της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων (που είχε παρόμοια ρύθμιση για την επιλογή του επικεφαλής της) άλλα δείχνει: τόσο με το παράδειγμα της Α. Σαββαίδου, που ακόμη κι όταν της ασκήθηκε ποινική δίωξη για παράβαση καθήκοντος , δεν μετακινούνταν από τη θέση της γιατί απολάμβανε της στήριξης των «θεσμών», όσο και με την επιλογή του Γ. Πιτσιλή ως νέου Γενικού Γραμματέα Εσόδων, που «επιλέχθηκε» αναγκαστικά από τον Ε. Τσακαλώτο -με την υπόδειξη των «θεσμών» και πάλι. Τώρα πλέον αυτή η Ανεξάρτητη Αρχή θα έχει ουσιαστικά στον έλεγχό της τη δημοσιονομική πολιτική της χώρας.

Για να γίνει ξεκάθαρο, ο Διοικητής αυτής της Αρχής θα είναι η δημοσιονομική έκδοση του Γιάννη Στουρνάρα. Όπως ο κεντρικός τραπεζίτης, δίνοντας λόγο απευθείας στην ΕΚΤ και όχι στην ελληνική κυβέρνηση, παρεμβαίνει πολιτικά στο σχεδιασμό της οικονομικής πολιτικής της χώρας, πέρα και έξω από κάθε έννοια λαϊκής κυριαρχίας (όπως ο ίδιος δήλωσε στην πολύκροτη συνέντευξή του για τις κινήσεις του πριν το δημοψήφισμα), με τον ίδιο τρόπο ο Διοικητής της νέας Αρχής θα ασκεί ουσιαστικά τη δημοσιονομική πολιτική, καθιστώντας διακοσμητικό το υπουργείο Οικονομικών.

Τι γίνεται με τους υπαλλήλους;

Οι υπάλληλοι που θα μεταφερθούν στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, θα υπάγονται σε διατάξεις διαφορετικές από τον Δημοσιοϋπαλληλικό Κώδικα, όπως τροποποιήθηκε προσφατα με το νόμο Βερναρδάκη. Συγκεκριμένα, θα αξιολογούνται χωρίς τη γνωμοδότηση του Υπουργού Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, θα υπάγονται σε ειδικό μισθολόγιο, και θα δικαιούνται μπόνους που θα καθορίζει ο Διοικητής της Αρχής, ο οποίος παράλληλα θα επιλέγει Προϊσταμένους και θα μπορεί να τους παύει, θα αποφασίζει με ποια κριτήρια θα γίνονται οι προσλήψεις, θα καθορίζει τον τρόπο βαθμολόγησης και τέλος όσους κρίνει ανεπαρκείς θα τους απομακρύνει, χωρίς να ξεκαθαρίζεται ποιο θα είναι το μέλλον τους. Θα μετακινηθούν αλλού; Θα απολυθούν; 

Οι πιθανές απολύσεις φυσικά θα χρεωθούν στον Διοικητή, καθώς απαλλάσσονται και από αυτό το βάρος τα υπουργεία. Σε μια από τις διατάξεις μάλιστα, αναφέρεται ότι ο Διοικητής μπορεί κατά το δοκούν να καταργήσει ή να συμπτύξει οργανικές μονάδες. 

Διαρκείς μνημονιακές παρεμβάσεις 

Οι μνημονιακοί εξορθολογισμοί που καταργούν κάθε ενοχλητική παρέμβαση ψηφοφόρων και εργαζομένων μεταφέροντας τις αρμοδιότητες σε ανεξάρτητες, ανεξέλεγκτες αρχές έχουν ιστορικό. Δεν είναι κάτι καινούριο. Χαρακτηριστικότερο είναι ότι ο απαξιωμένος και «κακός» δημόσιος τομέας, είχε φτάσει χιλιάδες υποθέσεις σε προχωρημένο στάδιο ελέγχου τον Δεκέμβριο του 2015. Τότε όμως, με μια υπογραφή, όλες οι αρμοδιότητες του ΣΔΟΕ που άπτονται φορολογικών και τελωνειακών υποθέσεων, μεταφέρθηκαν στην Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων. Οι 39.500 υποθέσεις -το 85% των οποίων αφορούσαν εγκλήματα της μεγάλης φοροδιαφυγής και του λαθρεμπορίου- μετατράπηκαν σε μια νύχτα σε πληροφοριακά δελτία και ξεκίνησαν να ελέγχονται από την αρχή, προς μεγάλη ανακούφιση αυτών που είχαν λόγους να φοβηθούν τους ελέγχους.

Συνοψίζοντας, η δημιουργία της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων σε συνδυασμό με την ενεργοποίηση του Δημοσιονομικού Συμβουλίου και τον αυτόματο «κόφτη» δημοσιονομικών δαπανών, δημιουργούν ένα τρίγωνο στο οποίο πλέον παραδίδεται τόσο η εκτελεστική, όσο και η νομοθετική εξουσία στα δημοσιονομικά θέματα. Αν τον επόμενο Απρίλιο, η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων δεν έχει συγκεντρώσει αρκετά έσοδα, και το δημοσιονομικό συμβούλιο εισηγηθεί περικοπές στον προϋπολογισμό, αυτά θα καταλήξουν στον αυτόματο «κόφτη». Και οι βουλευτές θα μπορούν να ισχυρίζονται ότι δεν έκαναν καμία περικοπή(θα μπορούν ακόμα και να τις καταγγέλλουν), ενώ η αλήθεια είναι πως οι ίδιοι παραδίδουν τα κλειδιά, ήδη από σήμερα.