Ευρωπαϊκή «διάσωση» της αξιολόγησης

Γιάννης Κιμπουρόπουλος από εδώ

Η αποκαλυπτική «ανάγνωση» της εκκολαπτόμενης συμφωνίας από τους δανειστές, τα πολιτικά της κίνητρα και η επιχείρηση δελεασμού του σιωπηρού ΔΝΤ

 Αν θέλει να έχει κανείς σαφή εικόνα για το περιεχόμενο της συμφωνίας που επιτεύχθηκε στο EuroWorkingGroup για την αξιολόγηση, που προϊδεάζει για τελική -τουλάχιστον «ευρωπαϊκή»- απόφαση στο Eurogroup της 24/5, καλό θα είναι να διαβάσει προσεκτικά τις αναλυτικές δηλώσεις του ανώνυμου «κορυφαίου Ευρωπαίου αξιωματούχου» που αναπαρήγαγαν τα περισσότερα ΜΜΕ. Προφανώς ο ανώνυμος αξιωματούχος είναι κάποιος μεταξύ των Τόμας Βίζερ, επικεφαλής του EWG και Γερούν Ντάισελμπλουμ, προέδρου του Eurogroup, αλλά αυτό έχει ελάχιστη σημασία.

Σημασία έχει το πώς «διαβάζουν» οι Ευρωπαίοι δανειστές αυτή τη συμφωνία.

Με εξαίρεση την εκκρεμότητα της μορφής του «αυτόματου δημοσιονομικού μηχανισμού» και το θέμα του χρέους, από το οποίο το ΔΝΤ εξαρτά τον τύπο εταιρικής σχέσης με το 3o Μνημόνιο, ο Eυρωπαίος αξιωματούχος αποκάλυψε ότι για μια δόση… σε δόσεις, που ενδέχεται να φτάσει τα 10,7 δισ., οι δανειστές ζητούν ως «εγγύηση» τους εργαζόμενους, τους συνταξιούχους, τους φορολογούμενους και όλη η δημόσια περιουσία.

 Ο γλαφυρός αξιωματούχος

Σταχυολογούμε μερικές από τις αποκαλυπτικές επισημάνσεις του:

• Για το κλείσιμο της αξιολόγησης ορίζονται 17 συμφωνημένα προαπαιτούμενα, συν τον «δημοσιονομικό κόφτη». Τα δύο, Aσφαλιστικό και φορολογία εισοδήματος, είναι ήδη ψηφισμένα. Εκκρεμεί να νομοθετηθούν αυξήσεις έμμεσων φόρων 1,8 δισ., δημιουργία «ανεξάρτητης» αρχής συλλογής εσόδων, απελευθέρωση πώλησης δανείων (όχι μόνο κόκκινων), απελευθέρωση αγορών, με έμφαση στην ενέργεια (ήτοι, συρρίκνωση της ΔΕΗ), νέο Ταμείο ιδιωτικοποιήσεων κ.ά.
• Το νέο Ταμείο ιδιωτικοποιήσεων θα είναι «ανεξάρτητο», με πενταμελές Δ.Σ. και δύο μέλη Ευρωπαίους, με έδρα την Ελλάδα. Θα μεταφερθεί σ’ αυτό, σε τρεις δόσεις, όλη η ιδιωτική και δημόσια περιουσία του Δημοσίου προς πώληση, leasing ή άλλης μορφής ιδιωτικοποίηση. «Τα πολλά λεφτά είναι στα 100.000 ακίνητα του Ελληνικού Δημοσίου», είπε κυνικά ο Ευρωπαίος αξιωματούχος. Προσβλέπει σε έσοδα 6 δισ. μέχρι το 2022, με προτεραιότητα τις συμφωνημένες 19 μεγάλες ιδιωτικοποιήσεις, και σε πώληση όλων των μετοχών του Δημοσίου στις τράπεζες εντός της προσεχούς πενταετίας.
• Ο μηχανισμός αυτόματων περικοπών θα ενεργοποιείται με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (και τελικά της Eurostat) και θα προβλέπει περικοπές σε όλα τα πεδία, ήτοι και μισθούς-συντάξεις, με εξαίρεση κάποια ευαίσθητα πεδία όπως η Υγεία.
• Το δημοσιονομικό όφελος από το Ασφαλιστικό μπορεί να φτάσει 1,2% του ΑΕΠ (δηλαδή, όχι μόνο 1% που προβλέπει το μνημόνιο). «Όλοι πληρώνουν για το Ασφαλιστικό. Για τους νυν εργαζόμενους είναι σκληρό. Οι ήδη συνταξιούχοι θα πληρώσουν, αλλά σταδιακά και σε βάθος χρόνου. Ήταν επιλογή της ελληνικής κυβέρνησης και σεβόμαστε την απόφασή της να μοιράσει μεγαλύτερο βάρος στους εργαζόμενους, για να ευνοηθούν οι τωρινοί συνταξιούχοι», ήταν η ερμηνεία του Ευρωπαίου αξιωματούχου στην κυβερνητική διακήρυξη περί «κοινωνικά δίκαιου Ασφαλιστικού».
• Στις δηλώσεις του ίδιου υπάρχει και ένας υπαινιγμός άδηλων μέτρων, που θα τα διαπιστώσουμε αφού δούμε το κείμενο της συμφωνίας: «Υπάρχουν τρεις σελίδες δημοσιονομικά μέτρα και τέσσερις σελίδες με μέτρα που αφορούν τη βελτίωση της είσπραξης εσόδων. Κάθε χρόνο η χώρα πιάνει έκτακτα έσοδα της τάξης του 0,5% του ΑΕΠ».
• Για το ύψος και τον τρόπο καταβολής της δόσης δανείου της πρώτης αξιολόγησης προϊδεάζει για τμηματική καταβολή περίπου 10 δισ. μέχρι τον Οκτώβριο, «ανάλογα με το πότε θα κλείσει η δεύτερη αξιολόγηση». Οι καταβολές θα αφορούν τα χρέη του Δημοσίου προς τους δανειστές (Ευρωπαίους και ΔΝΤ) και προς του ιδιώτες προμηθευτές του Δημοσίου (περίπου 6,7 δισ. ευρώ). Άρα, δεν μένει ούτε ευρώ για την ενίσχυση του Προϋπολογισμού.
• Αν η πρώτη αξιολόγηση του 3ου Μνημονίου σας φάνηκε μακρά και αγωνιώδης, κρατηθείτε. Η δεύτερη θα είναι χειρότερη: «Θα αναλωθεί σε μεγάλο βαθμό στον έλεγχο όσων νομοθετήθηκαν. Η δουλειά που θα γίνει στη δεύτερη αξιολόγηση θα είναι δέκα φορές μεγαλύτερη από τις αξιολογήσεις προγραμμάτων άλλων χωρών και θα ελεγχθεί η υλοποίηση 43 δράσεων». Θυμίζουμε ότι τα κορυφαία κεφάλαια της δεύτερης αξιολόγησης αφορούν πάλι το υπουργείο Εργασίας: είναι το τρίπτυχο συλλογικές συμβάσεις-συνδικαλιστικός νόμος-ομαδικές απολύσεις και η «αναδόμηση» του συστήματος πρόνοιας με περικοπές 900 εκατ. ευρώ. Και η ευρωπαϊκή τρόικα αναμένεται να προσέλθει στη διαπραγμάτευση εμπνευσμένη από τη «βέλτιστη πρακτική» του εργασιακού εκτρώματος Κομρί, που έχει ξεσηκώσει τους Γάλλους εργαζόμενους.

Το παζλ της αβεβαιότητας…

Αναφερθήκαμε διεξοδικά στα σχόλια του λαλίστατου Ευρωπαίου αξιωματούχου γιατί περιγράφουν έναν οδικό χάρτη ασφυκτικής επιτήρησης που ουδόλως δικαιολογεί την κυβερνητική θριαμβολογία περί «αλλαγής σελίδας». Είναι αλήθεια ότι οι Ευρωπαίοι δανειστές κατέληξαν σε έναν συμβιβασμό «διάσωσης» της αξιολόγησης, κυρίως με πολιτικά κριτήρια. Υπάρχει ένα «σερί» πολιτικών δοκιμασιών, που περιλαμβάνει το βρετανικό δημοψήφισμα, τον δεύτερο γύρο των αυστριακών προεδρικών εκλογών (22/5) με τον ακροδεξιό υποψήφιο φαβορί, οι επαναληπτικές εκλογές του Ιουνίου στην Ισπανία και, φυσικά, τα μεγάλα πολιτικά γεγονότα του 2017, οι γερμανικές, αμερικανικές και γαλλικές εκλογές, καθώς και η μετέωρη ευρωτουρκική συμφωνία για το Προσφυγικό, που δεν επιτρέπουν μεγάλα ρίσκα.

… Και η ρητορική του χρέους

Αυτό το σύνθετο παζλ πολιτικής αβεβαιότητας είναι που επέβαλε στους Ευρωπαίους δανειστές να φέρουν στο προσκήνιο τη ρητορική αναδιάρθρωσης του χρέους ως συστατικό της πρώτης αξιολόγησης. Επί της ουσίας, μιλάμε ακριβώς γι’ αυτό, για ρητορική αναδιάρθρωσης. Όπως αποκαλυπτικά δηλώνει ο Ντάισελμπλουμ , «συζητάμε τώρα για το τι θα κάνουμε το 2018». Τα σενάρια του ESM για τις τεχνικές αναδιάρθρωσης που έχουν διαρρεύσει στο διεθνή Τύπο αποκαλύπτουν μια περίπλοκη τεχνική προσπάθεια να «βαφτιστεί» το χρέος βιώσιμο μέχρι το 2060, όπως απαιτεί το ΔΝΤ, η οποία ενταφιάζει -με τη συναίνεση και της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ- κάθε ιδέα για αληθινό κούρεμα, περιορίζεται στα δάνεια του EFSF (131 δισ.) και περιλαμβάνει μια επιμήκυνση λήξεων κατά 5 έτη κι ένα πλαφόν 2% στη διακύμανση των επιτοκίων, με ό,τι υπερβαίνει αυτό να κεφαλαιοποιείται και να μετατίθεται σε χρονιές λιγότερο «βαριές» ως προς το κόστος εξυπηρέτησης χρέους.

Κατά το πιο αισιόδοξο σενάριο στο Eurogroup της 24/5 θα υπάρξει απόφαση που θα μεταθέτει τη βασική παρέμβαση στο χρέος για το 2019, με συμφωνία ή ανοχή του ΔΝΤ, στα πρότυπα της αντίστοιχης απόφασης του Νοεμβρίου 2012. Κατά το πιο ρεαλιστικό σενάριο, το ΔΝΤ θα εισφέρει μόνο τη σιωπή του στο «ευρωπαϊκό» κλείσιμο της αξιολόγησης, αναμένοντας κι αυτό τα αποτελέσματα του βρετανικού δημοψηφίσματος και τα άλλα κομμάτια του πολιτικού παζλ. Αυτή η σιωπή σημαίνει ότι το ΔΝΤ κρατά για τον εαυτό του το προνόμιο μιας τελικής απόφασης που δεν θα περιλαμβάνει συμμετοχή του στο 3ο Μνημόνιο ως δανειστή. Γι’ αυτό, άλλωστε, ο ESM στα εναλλακτικά σενάρια αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους έχει περιλάβει και το ενδεχόμενο προεξόφλησής του από τους Ευρωπαίους, με ό,τι απομένει από το δάνειο των 86 δισ. ευρώ.

 ΕΚΤ, μέσω Στουρνάρα, υπέρ ΔΝΤ;

 Πάντως, η ευρωπαϊκή τρόικα κάνει ό,τι μπορεί για να δελεάσει τη συμμετοχή του ΔΝΤ. Σ’ αυτήν την προσπάθεια πρέπει να περιλάβει κανείς: Πρώτον, την προβολή του νέου Ταμείου Ιδιωτικοποιήσεων και της πώλησης των κόκκινων δανείων (δηλαδή, της δημόσιας και της ιδιωτικής περιουσίας) ως βασικών εργαλείων εγγυοδοσίας των δανειστών. Δεύτερον, τη συρρίκνωση του χρηματοδοτικού κενού στο νέο δάνειο των 86 δισ. σε περίπου 7-8 δισ., ποσό πολύ μικρότερο από τα 16 δισ. που ήδη γλίτωσε το ΔΝΤ από το δεύτερο δάνειο. Και τρίτον, την απροσδόκητη συνηγορία του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, προφανώς όχι ερήμην της ΕΚΤ, υπέρ της θέσης του ΔΝΤ για μικρότερο πρωτογενές πλεόνασμα από το 2018 και μετά. Ο Γ. Στουρνάρας έριξε τον πήχη των βιώσιμων πλεονασμάτων στο 2% του ΑΕΠ, κοντά στο 1,5% που ζητεί το ΔΝΤ, που σε συνδυασμό με επεκτάσεις στις λήξεις των παλαιών δανείων «μπορεί να οδηγήσει το χρέος κάτω του 100% του ΑΕΠ το 2030».

Όπως γίνεται αντιληπτό, όλες οι «φυλές» των δανειστών, από τους «μετριοπαθείς» που βλέπουν με αισιοδοξία το 2030 μέχρι τους «εξτρεμιστές» που βλέπουν φως το 2060, μιλούν με όρους πολλών δεκαετιών κατά τις οποίες η χώρα θα αντιμετωπίζεται ως προτεκτοράτο χρέους. Απ’ αυτή την άποψη είναι απολύτως ακριβές ότι οι ωδίνες της πρώτης αξιολόγησης έφεραν ένα μνημόνιο διαρκείας.