Συνεργατική κατοικία του Mietshäuser Syndikat - Γερμανία- Η καμπάνια της Πανευρωπαϊκής Πλατφόρμας για το Δικαίωμα στη Στέγη και την Πόλη: «Κάτω τα χέρια από τα σπίτια μας»
Με σύνθημα «Κάτω τα Χέρια από τα Σπίτια μας» εγκαινιάστηκε στις αρχές Οκτωβρίου η καμπάνια της Πανευρωπαϊκής Πλατφόρμας Δράσης για το Δικαίωμα στη Στέγη και την Πόλη, προγραμματίζοντας ενημερωτικές δράσεις σε δεκάδες πόλεις.
Το νήμα, που ενώνει ακτιβιστές, ενοικιαστές και κατοίκους, από τη Βουδαπέστη και το Βερολίνο ώς την Αθήνα και το Βελιγράδι, είναι η πεποίθηση ότι η στέγη αποτελεί πάνω από όλα ανθρώπινο δικαίωμα, όχι αντικείμενο κερδοσκοπίας και εκμετάλλευσης.
Στην Ελλάδα, όπου το άλλοτε εφικτό όνειρο της ιδιοκατοίκησης τείνει να μετατραπεί σε εφιάλτη για χιλιάδες υπερχρεωμένα νοικοκυριά, κι ενώ οι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί βρίσκονται προ των πυλών, τα κινήματα για το δικαίωμα στη στέγη βρίσκονται σε αναβρασμό.
«Με τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς θα ανοίξει ο ασκός του Αιόλου και η κυβέρνηση, που επιδιώκει να κάνει μορατόριουμ με τράπεζες, δεν θα έχει κανένα εργαλείο για να το ελέγξει» δηλώνει στην «Εφ.Συν.» η Τόνια Κατερίνη, πρόεδρος του ΣΑΔΑΣ και μέλος της Πρωτοβουλίας «Πλειστηριασμοί Στοπ», υπογραμμίζοντας την ανάγκη οριζόντιας προστασίας της πρώτης κατοικίας, όπως συνέβαινε με σχετικό νόμο το 2010-2013.
Η κρίση στα ζητήματα στέγης άρχισε να γίνεται αισθητή το 2010, αφού όπως μας λέει είχαν προηγηθεί «δύο δεκαετίες υπέρμετρου δανεισμού, που οδήγησαν τις τιμές των ακινήτων σε αύξηση, η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί φούσκα, με τα κέρδη των κατασκευαστικών εταιρειών να φτάνουν από 30% στο 200%».
Για το φαινόμενο της υπερχρέωσης, σημειώνει ότι, με βάση έρευνα της Τραπέζης της Ελλάδος, σήμερα στην Ελλάδα υπάρχουν 1 εκατομμύριο νοικοκυριά με οφειλές σε τράπεζες ή στο Δημόσιο, ενώ για την αστεγία εξηγεί ότι, σύμφωνα με μελέτη του ΙΝΕ ΓΣΕΕ, περίπου 20.000 άτομα βρίσκονται στον δρόμο.
«Επιπλέον, μεγάλης κλίμακας είναι η άδηλη αστεγία, με τις εκτιμήσεις να υπολογίζουν πάνω από 900.000 ανθρώπους σε επισφάλεια στέγης, οι οποίοι είτε απειλούνται με έξωση λόγω οφειλών σε ενοίκια είτε ζουν σε συνθήκες μη ικανοποιητικής στέγης, σύμφωνα με τα διεθνή κριτήρια. Μένουν ή σε σπίτια που είναι ακατάλληλα, έχουν προβλήματα ενέργειας, χωρίς ρεύμα και θέρμανση, που είναι μικρά, αλλά σε αυτά κατοικούν πολλοί άνθρωποι, ή σε προσωρινή στέγη, φιλοξενούνται δηλαδή σε ιδρύματα και ξενώνες».
Ερχεται στεγαστικό πρόβλημα
housingnotprofit.org
Γι’ αυτούς τους λόγους η πρόεδρος του ΣΑΔΑΣ προειδοποιεί για μία «ante portas υφαρπαγή της περιουσίας, με χαρακτηριστικά όμως υπέρ του κεφαλαίου. Παρά το υψηλό επίπεδο ιδιοκατοίκησης, η Ελλάδα θα βρεθεί μπροστά σε στεγαστικό πρόβλημα, εάν μέσα στα επόμενα χρόνια δεν γίνουν συγκεκριμένες κινήσεις».
Αλλωστε, το τσουνάμι των «κόκκινων» δανείων παραμένει, αφού στον τροποποιημένο νόμο Κατσέλη μπορούν να προσφύγουν άτομα «από ένα εισόδημα και κάτω, με το όριο να είναι άκαμπτο. Σε πολλές περιπτώσεις, ακόμα και όσοι οφειλέτες έχουν υπαχθεί με μία δόση στο όριο των δυνατοτήτων τους, μετά δεν μπορούν να ανταποκριθούν».
Αναφορικά με την απουσία στρατηγικής κοινωνικής κατοικίας, μετά και την κατάργηση του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας το 2012, η ίδια αναφέρει ότι πλέον «μόνη πολιτική στα ζητήματα στέγης αποτελεί ένα μικρό επίδομα ενοικίου από 70 έως 150 ευρώ, λεφτά που πέφτουν σε μία μαύρη τρύπα, εάν ο ενοικιαστής δεν έχει να συμπληρώσει το ποσό, από προγράμματα που πάνε χαμένα».
Προτείνει ότι θα μπορούσε να διατεθούν «τα χρήματα για να επισκευάσουμε κάποια από τα χιλιάδες άδεια σπίτια και να τα διαθέσουμε σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη κατά προτεραιότητα».
Το μεγάλο απόθεμα άδειων κτιρίων ή διαμερισμάτων σε πολυκατοικίες σε υποβαθμισμένες ή λιγότερο υποβαθμισμένες περιοχές συνιστά τον δεύτερο σημαντικό τομέα, ο οποίος μπορεί να αποτελέσει πεδίο παρέμβασης για την κοινωνική κατοικία.
«Μας δίνουν ορίζοντες για να συζητήσουμε είτε για εντελώς καινούργια συνεταιριστικά εγχειρήματα είτε νέους τρόπους οργάνωσης μέσα σε ήδη υπάρχουσες συλλογικότητες, ώστε να περάσουμε σε δράσεις που αφορούν στοχευμένα τη στέγαση ή βελτίωση των στεγαστικών συνθηκών» λέει η κ. Κατερίνη.
Πώς θα κερδηθεί το στοίχημα της σύνδεσης του προσωπικού προβλήματος με μια συλλογική διεκδίκηση;
«Υπάρχει έλλειψη κουλτούρας, ώστε να μπορεί κανείς να μεταβεί από την κατάσταση κατοικίας-εμπόρευμα σε μία κοινού κοινωνικού αγαθού. Ωστόσο πολύς κόσμος έχει καταλάβει ότι το μοντέλο ευημερίας των προηγούμενων χρόνων δεν μπορεί να επανέλθει. Κι αυτό αποτελεί τη βάση να οικοδομηθεί μια καινούργια νοοτροπία, αρκεί αυτή να μπορεί να υπερασπίζεται πραγματικά, συλλογικά, δημοκρατικά οράματα κι όχι να είναι με κάποιο τρόπο εξάρτημα μόνο μιας στρατηγικής που δίνει διεξόδους σε δύσκολα προβλήματα».
Μια τέτοια διαφορετική νοοτροπία ανιχνεύουν πρωτοβουλίες που γεννήθηκαν μέσα στην Αθήνα της κρίσης, όπως η «Co-Hab Athens», που προτείνουν εναλλακτικές μορφές κατοίκησης και αλληλέγγυας συνύπαρξης στις γειτονιές, προτάσσοντας μορφές συλλογικής διαβίωσης.
Ζούμε μαζί: το παράδειγμα της «Co-Hab Athens»
Το Kraftwerk1-Heizenholz στη Ζυρίχη |
Η ομάδα «Co-Hab Athens» ξεκίνησε πριν από έναν χρόνο, με αρχική μαγιά μια ομάδα ανήσυχων αρχιτεκτόνων.
Σκοπός τους η μελέτη και εφαρμογή πρακτικών δομών συλλογικής κατοίκησης, κυρίως μέσα από συνεργατικά εγχειρήματα. Eμπνέονται από πολλά σύγχρονα παραδείγματα: από το δίκτυο Net-hood της Ζυρίχης μέχρι το επιτυχημένο Miethäuser Syndikat στη Γερμανία, έναν κραταιό συνεταιρισμό-ομπρέλα, που σε περίπου 30 χρόνια έχει δημιουργήσει 127 συνεταιριστικά κτιριακά συγκροτήματα.
Η πρόταση της «Co-Hab Athens» εξειδικεύτηκε πρόσφατα σε θεματική ημερίδα στο επιστημονικό συνέδριο του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων «Αττική σε Κρίση».
Τρεις αρχιτέκτονες, η Κωνσταντίνα Θεοδώρου, η Δήμητρα Σιατίτσα και ο Στέλιος Μινωτάκης, και ένας κοινωνικός ανθρωπολόγος, ο Αλέξανδρος Παπαγεωργίου, μίλησαν στο «Για Κ.ΑΛ.Ο.» της «Εφ.Συν.», για την πορεία και τα επόμενα βήματα της «Co-Hab»:
«Απευθυνόμαστε στον μέσο Αθηναίο. Kάποιον που δεν έχει χρήματα για μεγάλες επενδύσεις ούτε για ενοίκια, μπορεί να είναι και χρεωμένος. Το πρόβλημα στο εξωτερικό είναι η έλλειψη στέγης, εδώ όμως οι ανάγκες είναι διαφορετικές. Εμείς εδώ μπορεί να έχουμε ένα σπίτι, μισό, ή 1/4, αλλά το χάνουμε» μας λέει η Κωνσταντίνα, εξηγώντας πως διαφορετικές πρωτοβουλίες συναντήθηκαν αρχικά στην περσινή Αρχιτεκτονική Μπιενάλε της Βενετίας, όπου συνέκριναν εμπειρίες από όλη την Ευρώπη.
«Κατ’ αρχάς δεν είναι εργατική κατοικία. Πρόκειται για κάτι στην Ελλάδα που ακόμα δεν υπάρχει», μας εξηγεί ο Στέλιος.
«Επειδή μιλάμε πλέον για την οικονομία του διαμοιρασμού, σίγουρα κάποια στιγμή θα έρθει κι εδώ αυτό το μοντέλο. Οπως έχεις ένα αυτοκίνητο που δεν μπορείς να το συντηρήσεις και μπορείς να έχεις την ιδιοκτησία του με άλλους 3-4, αυτό συμβαίνει στο εξωτερικό. Το ακίνητο έχει διαφορετική λογική, αλλά βλέπουμε ότι δεν μπορούν να συντηρηθούν πια ακίνητα από μεμονωμένους ιδιοκτήτες. Αυτό φαίνεται στις περισσότερες πολυκατοικίες. Πολλές αρχίζουν και καταρρέουν. Ισως είναι μια λύση να βρεθεί ένα μοντέλο συλλογικά. Μπορούμε να χρησιμοποιούμε λιγότερα τετραγωνικά για ατομική κατοίκηση και περισσότερα για κοινόχρηστη».
Η Δήμητρα διευκρινίζει ότι τα νέα πειράματα συλλογικής κατοίκησης δεν πρέπει να συγχέονται με τους οικοδομικούς συνεταιρισμούς που αναπτύχθηκαν σε προηγούμενες δεκαετίες, αφορούσαν κυρίως την απόκτηση παραθεριστικής κατοικίας και ενίοτε ταυτίστηκαν με καταπατητές δασών.
Η ομάδα εστιάζει κυρίως στα σύγχρονα ευρωπαϊκά παραδείγματα: «Για παράδειγμα στη Βαρκελώνη ο Δήμος δημοπρατεί οικόπεδα σε συνεταιρισμούς, και όχι εργολάβους, για κοινωνική στέγαση. Στις Βρυξέλλες υπάρχει ειδικό θεσμικό πλαίσιο και επιχορηγήσεις για τα μέλη στεγαστικών συνεταιρισμών. Εδώ κάνουμε μια καταγραφή του κτιριακού αποθέματος, ειδικά στο κέντρο της πόλης».
Τα μέλη της «Co-HAB» παραδέχονται ότι είναι δύσκολο να μιλήσεις για συλλογική κατοίκηση, όταν είναι βαθιά ριζωμένο το ένστικτο της ατομικής ιδιοκτησίας.
Αντιπροτείνουν ενδιάμεσα στάδια, π.χ. ενεργειακούς συνεταιρισμούς γειτονιάς, για να λύσουν επείγοντα προβλήματα όπως η θέρμανση.
«Αν αγοράσεις συλλογικά μέσω ενός συνεταιρισμού π.χ. πέντε χώρους σε ένα οικοδομικό τετράγωνο, μπορεί ένα ποσοστό να διατεθεί για κατοικία, άλλο για επαγγελματικές χρήσεις, που θα ενισχύουν συνεταιριστικές λειτουργίες, π.χ. συνεργατικά καφέ, παιδικούς σταθμούς ή χώρους για φύλαξη ηλικιωμένων» λέει η Κωνσταντίνα, αναλύοντας τους διαφορετικούς βαθμούς εμπλοκής σε ένα συνεργατικό εγχείρημα γειτονιάς.
Ποιοι άνθρωποι προσεγγίζουν την «Co-HAB Athens»;
Η κατεξοχήν ομάδα ενδιαφέροντος προέρχεται από το 30% των Ελλήνων που δεν έχουν ιδιόκτητη κατοικία ή από ιδιοκτήτες σπιτιών που απειλούνται από ενυπόθηκα δάνεια ή νιώθουν καυτή την ανάσα των πλειστηριασμών:
«Σε μια διερευνητική συζήτηση στην Πρωτοβουλία Κατοίκων Εξαρχείων, θυμάμαι χαρακτηριστικά μια κυρία να λέει “αυτό που με συγκλονίζει είναι οι πλειστηριασμοί, αυτούς πρέπει να σταματήσουμε”. Δεν είναι όμως ο μοναδικός προβληματισμός. Δεν υπάρχει έτοιμο μοντέλο. Είναι μια ανοιχτή συμμετοχική διαδικασία, όπου όλοι εκπαιδευόμαστε με την έννοια του συμπράττω, συζώ, συν-αποφασίζω».
Σε αυτή τη διαδικασία, που σκοπεύει να προσομοιώσει πιλοτικά ένα μοντέλο συλλογικής κατοίκησης ξεκινώντας από τη γειτονιά των Εξαρχείων, δεν έχει χώρο η νοοτροπία της ελεύθερης αγοράς, του κέρδους και της συσσώρευσης:
«Το δόγμα “αφήστε την αγορά να αποφασίσει” είναι συνταγή για καταστροφή» μας λέει ο Στέλιος, παραπέμποντας στις νωπές κοινωνικές τραγωδίες που προκάλεσε το σπάσιμο της φούσκας των ακινήτων, από τις ΗΠΑ ώς την Ισπανία, και στις ανακατατάξεις του real estate στην Αθήνα, την υποβάθμιση από τη μία και το αμφιλεγόμενο «θαύμα» του airbnb από την άλλη. Καιρός να δούμε άλλες λύσεις.
◽ Το συμμετοχικό εργαστήριο για Δομές Συλλογικής Κατοίκησης ξεκινά στις 6 Νοεμβρίου, στον χώρο της Πρωτοβουλίας Κατοίκων Εξαρχείων, Kαλλιδρομίου 50.
Πληροροφορίες θα αναρτηθούν στο cohabathens.com, exarchia.pblogs
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου