από Αλίκη Κοσυφολόγου από εδώ
Η υπόθεση του Barcelona en Comú αντλεί τις καταβολές του από μια περίοδο πριν το 2011 και είναι στενά δεμένη με τους αγώνες ενάντια στην λιτότητα και ειδικότερα με τα κινήματα της υπεράσπισης του δικαιώματος της στέγης που κατέγραψαν μια έντονη δραστηριότητα στην Ισπανία, ως μια απάντηση στη γενίκευση της εφαρμογής του μέτρου των εξώσεων.
Όπως είναι ευρύτερα γνωστό ήδη από τις αρχές της πρώτης δεκαετίας του 2000, η στέγη στην Ισπανία δέχτηκε πολύ ισχυρά πλήγματα. Η πολιτική των εξώσεων υπήρξε μία από τις πιο κοινωνικά οδυνηρές υλικές εκφράσεις της έντασης της λιτότητας στη νότια Ευρώπη. Η εφαρμογή του μέτρου των εξώσεων συσπείρωσε ένα πλατύ μέτωπο αντίστασης με ισχυρή κοινωνική γείωση, οι πρακτικές του οποίου φαίνεται πως είχαν μεγάλης εμβέλειας επιδραστικότητα, ανοίγοντας νέους δρόμους και εισάγοντας δυναμικά στοιχεία στο ρεπερτόριο της πολιτικής δράσης.
Αφενός το κίνημα Okupa - η λέξη προέρχεται από την ισπανική λέξη Ocupación (κατάληψη) -, το οποίο με μία σειρά δράσεων έθεσε με άμεσο υλικό τρόπο το ζήτημα της επανοικειοποίησης του δημόσιου χώρου αλλά και της διεκδίκησης της αξιοποίησης για κοινωνικούς σκοπούς του αχρησιμοποιήτου οικιστικού αποθέματος της πόλης, και αφετέρου η Πλατφόρμα για αυτούς που πλήττονται από τις υποθήκες(Plataforma de Afectados por la Hipoteca), μια συλλογική πρωτοβουλία γειωμένη στην πόλη, με στόχο την υπεράσπιση του δικαιώματος στη δίκαιη και αξιοπρεπή κατοικία για όλους και ενάντια στο κύμα των εξώσεων που έπληξε την Ισπανία μετά την περίοδο της μεγάλης στεγαστικής κρίσης 2008-2009, οικοδόμησαν μια πολύ σημαντική εμπειρία αγώνων για τα κοινωνικά δικαιώματα με αναφορά στον ιστό μιας σύγχρονης πόλης. Οι επιτυχίες του κινήματος (εμποδίστηκαν περί τις 1135 εξώσεις από το διάστημα 2010 έως 2014) λειτούργησαν ως ανάσα αξιοπρέπειας, συμβάλλοντας σε μια κατεύθυνση πολιτικής αναβάθμισης του ρόλου του κινήματος της Στέγης. Για την ιστορία, σημειώνεται ότι η Colau, υπήρξε ενεργό μέλος του Οkupa κι ένα εκ των ιδρυτικών μελών της Πλατφόρμας - μάλιστα ήταν και εκπρόσωπος τύπου της πλατφόρμας μέχρι και το 2014.
Η πλατφόρμα Guanyem Barcelona, από την οποία προήλθε το αυτοδιοικητικό σχήμα Barcelona en Comú, δημιουργήθηκε λίγο καιρό αργότερα, ως μια συλλογική πρωτοβουλία που συσπείρωνε ένα ευρύ φάσμα αγωνιστών και αγωνιστριών προερχόμενων από τα κινήματα στέγης μέχρι την Αριστερά και τον αυτόνομο χώρο. Η νίκη του Barcelona en Comú στις περασμένες εκλογές θα μπορούσε, μεταξύ πολλών άλλων, να θεωρηθεί μια έμπρακτη αντιστοίχηση μιας όψης των κοινωνικών διεκδικήσεων στο πολιτικό επίπεδο.
Μιλώντας ειδικότερα για την μεθοδολογία της συγκρότησης της πλατφόρμας, η Manuela Zechner στο άρθρο της Η πόλη ως ορίζοντας ριζοσπαστικής δημοκρατίας* προσέφερε μια αρκετά κατατοπιστική προσέγγιση της μεθοδολογίας συγκρότησης της πλατφόρμας. Σήμερα, σχεδόν πέντε μήνες μετά τις εκλογές, εξακολουθεί να παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον τόσο η παρακολούθηση της πορείας του Barcelona en Comú στην ηγεσία του δήμου της Βαρκελώνης, όσο και οι εξελίξεις αναφορικά με τη δομή και την λειτουργία της συμμετοχικής πλατφόρμας Guanyem.
Ο Alvaro Pοrro, πολιτικός ακτιβιστής, ερευνητής σε θέματα κοινωνικής οικονομίας στο Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογίας σε Θέματα Κατανάλωσης (Centre de Recerca i Informació en Consum (CRIC) κι ένας εκ των ιδρυτικών μελών της πρωτοβουλίας Guanyem Barcelona (καταλανικά σημαίνει «κερδίζουμε την Βαρκελώνη») ανέφερε μεταξύ άλλων ότι τα δύο στοιχεία που χαρακτήρισαν την διαδρομή της οικοδόμησης της πρωτοβουλίας οδηγώντας στην εκλογική νίκη ήταν αφενός η οριζόντια συμμετοχική δομή που διατηρείται μέχρι σήμερα και το πλαίσιο θεμελιωδών αρχών (Principis i compromisos parainiciar un cami: αρχές και δεσμεύσεις για να ξεκινήσουμε/αρχίσουμε ένα δρόμο) που εισήγαγε έτσι μια νέα πολιτική κουλτούρα, και αφετέρου η στενή σύνδεση της πρωτοβουλίας με τα κινήματα εναντίον της λιτότητας και τους αγώνες για την υπεράσπιση του δικαιώματος της στέγης. Η εμπειρία αυτή αποτέλεσε την κύρια πηγή κινητοποίησης ατόμων και επιμέρους συλλογικοτήτων σε μια συλλογική προσπάθεια στήριξης της πλατφόρμας Guanyem. Ειδικότερα σε σχέση με το τελευταίο, όπως ανέφερε και ο Alvaro, αυτές οι δύο διαστάσεις, δηλαδή της πολιτικής κουλτούρας και συλλογικής λειτουργίας αλλά και του ριζοσπαστικού κοινωνικού προσανατολισμού στη διαμόρφωση της πολιτικής ατζέντας, επικαθoρίζουν τον τρόπο που ασκεί πολιτική το Barcelona en Comú στην ηγεσία του δήμου της Βαρκελώνης.
Μάλιστα, και ο μέχρι ώρας προσανατολισμός του «κυβερνητικού» πλέον σχήματος απηχεί αυτή την εμπειρία. Εξάλλου, όπως φαίνεται ως πρώτες προτεραιότητες της μέχρι ώρας ασκούμενης πολιτικής έχουν αναγνωριστεί: αφενός ο «στεγαστικός» εξορθολογισμός με αιχμή το τουριστικό ιστορικό κέντρο (περιλαμβάνει καταγραφή και σχεδιασμό για την κοινωνικού προσανατολισμού αξιοποίηση του στεγαστικού αποθέματος της πόλης), και αφετέρου η πολιτική σύγκρουση με τα οικονομικά συμφέροντα που το προηγούμενο διάστημα συνέβαλαν σε μια συνθήκη ανορθολογικής υπερ-οικοδομητικής δραστηριότητας στις παρυφές της πόλης αλλά και με το παντοδύναμο real estate, που άπλωσε τα πλοκάμια του σε ολόκληρο το ιστορικό κέντρο. Μεταξύ άλλων, ως προτεραιότητα αναγνωρίζεται επίσης και η αντιμετώπιση του εκτεταμένου δικτύου παραοικονομίας της εστίασης, το οποίο έχει δημιουργηθεί με την αφορμή του διαρκώς ενισχυόμενου τουριστικού προφίλ της Βαρκελώνης.
Ιδιαίτερα σε σχέση με το τελευταίο, είναι σαφές ότι η νέα διοίκηση του Δήμου της Βαρκελώνης έχει σήμερα να αντιμετωπίσει τις κοινωνικές συνέπειες της στρατηγικής της «τουριστικοποίησης» της Βαρκελώνης, η οποία ακολουθήθηκε από τα μέσα της δεκαετίας του '90 και με σημείο αναφοράς και τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων στην Βαρκελώνη το 1992. Η εν λόγω στρατηγική περιγράφεται και ως όψη μιας διαδικασίας gentrification της πόλης. Το παράδειγμα του ραγδαίου μετασχηματισμού της περιοχής της Βarceloneta από παραθαλάσσια περιοχή με επίκεντρο την μικρο-αλιεία σε μια αμιγώς τουριστική ζώνη είναι από τα πλέον αντιπροσωπευτικά παραδείγματα (Το ντοκιμαντέρ Buy BuyBarcelona παραγωγής 2014 παρουσιάζει τις συνέπειες της ανάπτυξης ενός «επιθετικού» μαζικού τουρισμού στον χαρακτήρα της πόλης καθώς και τις κοινωνικές συνέπειες αυτής). Προφανώς πέρα από τις επιμέρους προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει το αυτοδιοικητικό σχήμα, η καθημερινή άσκηση πολιτικής στην πόλη έχει να αναμετρηθεί με τις δημοσιονομικές περικοπές που υπαγορεύει η ακολουθούμενη κεντρικά πολιτική της λιτότητας. Για παράδειγμα, μέσα στο πλαίσιο αυτό η υπεράσπιση της συνέχισης της λειτουργίας των ανοιχτά προσβάσιμων πρωτοβάθμιων δομών υγείας και κοινωνικής φροντίδας αποτελεί ένα ανοιχτό στοίχημα. Ταυτόχρονα, το αυτοδιοικητικό σχήμα τοποθετείται μέσα στις ρευστές και έντονα αντιφατικές πολιτικές συνθήκες που χαρακτηρίζουν την τρέχουσα περίοδο, τόσο στην Καταλονία (οι εκλογές της 27ης Σεπτέμβρη έθεσαν εκ νέου το αίτημα της αυτονομίας με ένα όμως διφορούμενο τρόπο) όσο και στην Ισπανία και προφανώς εν όψει των βουλευτικών εκλογών.
Από την άλλη πλευρά, μεταξύ πολλών άλλων, το Βarcelona en Comú, ως ένα μόρφωμα βγαλμένο από τους κοινωνικούς αγώνες της περιόδου που προηγήθηκαν, βρίσκεται στη θέση να πρέπει να ανταποκριθεί στην πρόκληση της πραγματοποίησης ενός ιστορικού συμβολικού ρόλου: αφενός να διατηρήσει και να εμβαθύνει τη συμμετοχική δομή και λειτουργία του, αφετέρου να συμβάλλει καθοριστικά στην καθιέρωση μιας πολιτικής κουλτούρας συμμετοχής στην αυτοδιοίκηση καθώς και κοινωνικά γειωμένων και πλατιών αυτοδιαχειριστικών πρωτοβουλιών οι οποίες θα δρουν παράλληλα με τις πιο θεσμικές εκφράσεις της άσκησης πολιτικής συμβάλλοντας σε μια κατεύθυνση εκδημοκρατισμού και ριζοσπαστικοποίησης της αυτοδιοικητικής λειτουργίας στο σύνολο της.
Η έμφαση που αποδίδεται στην προβολή και προώθηση της έννοιας και των εφαρμογών της κοινωνικής οικονομίας επιβεβαιώνει αυτό τον προσανατολισμό. Μάλιστα, η σημασία της κοινωνικής οικονομίας σε μια διαδικασία μετασχηματισμού των συνθηκών ζωής στην πόλη αναφέρεται και στο φυσιογνωμικό σημείωμα των αρχών λειτουργίας της πλατφόρμας. Για παράδειγμα μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι «η μετάβαση σε μία νέου τύπου οικονομία απαιτεί νέες μορφές εργασίας, παραγωγής, κατανάλωσης, διανομής και ζωής στην κοινότητα (Σχέδιο αρχών, Ενότητα 2: Κερδίζουμε για μια κοινωνικά δίκαιη και εναρμονισμένη με το περιβάλλον οικονομία).
Ακριβώς αυτή η δυναμική διάσταση της λειτουργίας της πλατφόρμας και κατά συνέπεια του αυτοδιοικητικού σχήματος παράγει ένα ξεχωριστό νέο ενδιαφέρον. Μάλιστα, η εμπειρία της περιόδου που προηγήθηκε των εκλογών μπορεί να λειτουργήσει ως ένας οδοδείκτης για την συνέχιση της πορείας. Όπως επιμένει να υπογραμμίζει η Ada Colau στις δημόσιες εμφανίσεις για την διαμόρφωση του προεκλογικού προγράμματος συνεισέφεραν περίπου 5000 άνθρωποι, είτε με την παρουσία τους στις συνελεύσεις, είτε μέσω της αλληλεπίδρασης τους σε συζητήσεις που οργανώνονταν μέσω ηλεκτρονικών πλατφόρμων κοκ. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι όλες οι προεκλογικές εκδηλώσεις είχαν συνελευσιακό και συμμετοχικό χαρακτήρα παρά την εμβληματική παρουσία της Colau σε αυτές (εδώ ένα χαρακτηριστικό βίντεο που καταγράφει μία από τις πιο μαζικές συνελεύσεις στην Βαρκελώνη, όπου η Colau περιγράφει ποιες/οι είναι: https://www.youtube.com/watch?v=BpoIvIII-eU)
Αυτό το νέο μοντέλο πολιτικής συμμετοχής που εισήγαγε η Guanyem αφενός διαμορφώνει τις προϋποθέσεις για μια εκ νέου οικοδόμηση της έννοιας της κοινότητας και αφετέρου διευρύνει τις δυνατότητες συμμετοχής με απώτερο στόχο την εξάλειψη πολλαπλών αποκλεισμών, φύλου, φυλής, σεξουαλικού προσανατολισμού, σωματικής κατάστασης, ηλικίας και άλλων. Θέματα όπως η «πολιτική που ασκείται από τους πολίτες για τους πολίτες», η ιδέα των «κοινών» και της ενασχόλησης των πολλών χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς, ακόμη και αυτή της άμεσης δημοκρατίας, επανέρχονται στη δημόσια συζήτηση αμφισβητώντας τους κυρίαρχους τρόπους άσκησης πολιτικής. Προφανώς, το κίνημα των αγανακτισμένων αλλά και (ακόμη περισσότερο για την Ισπανία) το κίνημα για την υπεράσπιση της στέγης, οι πρωτοβουλίες και οι ακτιβίστικες δράσεις για την αποτροπή των εξώσεων αποτελούν ισχυρές εμπειρίες που επιπλέον δίνουν μηνύματα αναφορικά με τα περιθώρια επιτυχίας και αποτελεσματικότητας αυτών των νέων παραδειγμάτων πολιτικής πρακτικής. Μέσα από το πρίσμα αυτό, οι διαδικασίες, οι οποίες έχουν ξεκινήσει ήδη από τον περασμένο Σεπτέμβριο, για την διαμόρφωση μιας πιο συγκροτημένης και μόνιμης δομής λειτουργίας της πλατφόρμας αποβλέπουν στην ενίσχυση αυτού του συμμετοχικού και οριζόντιου χαρακτήρα της. Μεταξύ όλων των άλλων, όπως είχε αναφέρει και ο Alvaro Porro, η διαμόρφωση μιας πιο σταθερής δομής της πλατφόρμας καθώς και η θέσπιση συγκεκριμένων διαδικασιών που διέπουν τη λειτουργία θα συνεισφέρει στην καλύτερη σύνθεση απόψεων και διαφορετικών προσανατολισμών που απορρέουν από την ετερογένεια των κομματιών που συμμετέχουν και απαρτίζουν το σχήμα.
(Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι σύμφωνα με απόφαση της γενικής συνέλευσης του σχήματος τοBarcelona en Comú θα λάβει μέρος στις γενικές εκλογές της 20ης Δεκέμβρη, στο πλαίσιο μιας συλλογικής προσπάθειας προώθησης των αρχών και των στόχων στους οποίους δεσμεύονται οι αριστερές δυνάμεις που ζητούν πολιτική αλλαγή στην Ισπανία. Όπως αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στην ανακοίνωση της απόφασης, η προεκλογική καμπάνια θα οργανωθεί λαμβάνοντας υπόψη την έννοια της αυτονομίας όπως ανέκυψε και μέσα από το τελευταίο τοπικό δημοψήφισμα. Η δήλωση αυτή θα μπορούσε να εκληφθεί και ως μία άμεση μομφή προς το Podemos, το οποίο στήριξε και έλαβε και κεντρικές πρωτοβουλίες για την οργάνωση της προεκλογικής δουλειάς του Catalunya Sí Que es Pot αποκλειστικά με κριτήρια κεντρικής πολιτικής.)
* Βarcelona en Comú στα καταλανικά σημαίνει: Η Βαρκελώνη στο κοινό (ακριβέστερα «από κοινού»).
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στα ελληνικά στα Ενθέματα της Αυγής στις 30 Μαΐου του 2015
Πηγές
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου