«Pride»: οι πλουραλιστικοί αγώνες είναι επαναστατικοί [Ταινιοκριτική]

Φιλίπ Μαρλιέρ

«Pride»: οι πλουραλιστικοί αγώνες είναι επαναστατικοί

Οι «Λεσβίες και Ομοφυλόφιλοι Υποστηρίζουν τους Ανθρακωρύχους» [Lesbians and Gays Support the Miners (LGSM)] είναι μια ένωση, που δημιουργήθηκε μεταξύ των Ουαλών απεργών ανθρακωρύχων και μια ομάδα LGBT ακτιβιστών του Λονδίνου, για έναν απίθανο αγώνα. Το «Pride», μια βρετανική ταινία που σκηνοθετήθηκε από τον Matthew Warchus (2014) και το σενάριο της γράφτηκε από τον Stephen Beresford, διηγείται μια αληθινή ιστορία, αλλά ωστόσο άγνωστη στο ευρύ κοινό.¹

Βρισκόμαστε στην άνοιξη του 1984, η απεργία των ανθρακωρύχων αρχίζει. Στο Λονδίνο, ο Mark Ashton, ένας ομοφυλόφιλος ακτιβιστής, βρίσκεται σπίτι του μπροστά στην τηλεόραση. Στην οθόνη, ο Arthur Scargill, ο αρχηγός της Εθνικής Ένωσης Ανθρακωρύχων, αναφωνεί: «Οι ανθρακωρύχοι μπορούν να θυμούνται με υπερηφάνεια ότι είχαν το προνόμιο να συμμετέχουν στο μεγαλύτερο αγώνα της Γης!» Στη σκηνή που ακολουθεί, βλέπουμε τη Μάργκαρετ Θάτσερ που δηλώνει σε πολεμικό ύφος ότι θέλει να υποτάξει τους ανθρακωρύχους, αυτούς που ονόμασε αργότερα «εσωτερικό εχθρό».

Ο Mark συναντά τους φίλους του που συμμετέχουν στην παρέλαση του Gay Pride. Θέλει να τους πείσει να συγκεντρώσουν δωρεές για να βοηθήσουν τους απεργούς ανθρακωρύχους. Αυτή η ιδέα είναι παράλογη για τους περισσότερους από τους ομοφυλόφιλους και τις λεσβίες: γιατί να παλέψουν για τους ανθρακωρύχους; Ένας άνδρας από το βόρειο τμήμα της Αγγλίας εκφράζει την κατηγορηματική αντίθεσή του στο σχέδιο: προερχόμενος από την εργατική τάξη, θυμάται από τα νιάτα του μια ομοφοβική κοινότητα ανθρακωρύχων, βαθιά αδιάλλακτη ως προς τους ομοφυλόφιλους.

«Η νίκη των ανθρακωρύχων θα ήταν μια νίκη για όλους μας»

Ο Mark Ashton, που κατάγεται από τη Βόρεια Ιρλανδία, είναι ο πιο πολιτικοποιημένος από αυτούς. Είναι μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Μεγάλης Βρετανίας. Ο Ashton επιμένει: «Κάθε κοινότητα θα πρέπει να εκφράζει την αλληλεγγύη της σε μία άλλη. Δεν είναι λογικό να πει κανείς: “Είμαι γκέι και περιορίζομαι μόνο στην υπεράσπιση της ομοφυλοφιλικής κοινότητας και δεν ενδιαφέρομαι για τίποτα άλλο”». Συνεχίζει: «Τη βιαιότητα των μπάτσων της Θάτσερ ενάντια στους ανθρακωρύχους, την έχουμε γνωρίσει κι εμείς επίσης» και καταλήγει: «Η νίκη των μεταλλωρύχων θα είναι μια νίκη για όλους μας».

Μια μικρή ομάδα δεσμεύεται να συγκεντρώσει χρήματα για τους ανθρακωρύχους. Όταν συγκεντρώθηκε ένα σημαντικό ποσό, ένα άλλο θέμα έπρεπε να αποφασιστεί: σε ποιον θα βάλουν τον πακτωλό; Η επιλογή ήταν μια μικρή πόλη ορυχείων στην Κοιλάδα του Dulais, που βρίσκεται στο νότιο τμήμα της Ουαλίας. Η δωρεά θα γινόταν υπό το όνομα «Λεσβίες και Ομοφυλόφιλοι Υποστηρίζουν τους Ανθρακωρύχους». Τον Δεκέμβριο του 1984 11.000£ συλλέχθηκαν, γεγονός που κάνει το LGSM τη βασική χρηματοδοτική υποστήριξη των απεργών ανθρακωρύχων στο σύνολο της χώρας.

Οι LGBT ακτιβιστές ξεκινούν με ένα μικρό λεωφορείο που φτάνει το βράδυ σε ένα χωριό ορυχείων στη Νότια Ουαλία. Η υποδοχή στην αίθουσα της κοινότητας των ανθρακωρύχων είναι εχθρική. Μόνο οι γυναίκες, που οργανώνουν την οικονομική διαχείριση για να ταΐσουν τους ανθρακωρύχους χωρίς αμοιβή για μήνες, τους υποδέχονται αξιοπρεπώς. Δε στερούνται αυτό-ειρωνείας και σαρκαστικού χιούμορ («Είναι αλήθεια ότι οι λεσβίες δεν τρώνε κρέας;» ρωτά μία από αυτές με στεναχωρημένο ύφος). Μεταξύ αυτής της ομάδας των αποφασισμένων γυναικών βρίσκεται η Siân James. Παντρεύτηκε στα 16 με έναν ανθρακωρύχο, και στην ηλικία των 20, είχε ήδη δύο παιδιά. Ο κόσμος της ανατρέπεται κατά τη διάρκεια αυτού τους έτους της απεργίας. Οι ευθύνες της στην απεργιακή επιτροπή και η σκληρότητα της σύγκρουσης την πολιτικοποιούν. Στη συνέχεια παίρνει το απολυτήριο της και μπαίνει στο πανεπιστήμιο. Το 2005, εξελέγη βουλευτής για την εκλογική περιφέρεια της Swansea με το Εργατικό Κόμμα. Η πολιτική και κοινωνική της θεωρία είναι αναμφισβήτητα αριστερή και λαϊκή.

Πλουραλιστικοί αγώνες

Ένα μικρό κοινωνικό θαύμα θα συμβεί: άτομα με κοινωνικά και πολιτισμικά υπόβαθρα που μέχρι τώρα ήταν εντελώς ξένα μεταξύ τους θα μάθουν να γνωρίζονται, να σέβονται ο ένας τον άλλον, ακόμη και να αλληλοεκτιμούνται. Ο Mark και ο Dai, ένας συνδικαλιστικός εκπρόσωπος, συναδελφώνονται. Σφίγγοντας τα χέρια, ξέρουν ότι «δίνουν ζωή» στο έμβλημα που κοσμεί τις σημαίες του συνδικάτου των ανθρακωρύχων: η χειραψία, σύμβολο μιας ένωσης που προκαλεί τη δύναμη, αλλά αυτή εδώ η δύναμη είναι πλουραλιστική. Οι πολιτιστικές, κοινωνικές και γεωγραφικές διαφορές μεταξύ ανθρακωρύχων και LGBT ακτιβιστών δεν εξαλείφονται με ένα μαγικό ραβδί. Παραμένουν, όμως αυτή η διαφορετικότητα προκαλεί μια θετική δυναμική και στις δύο ομάδες. Αυτή η πολυφωνία είναι κάτι περισσότερο από μια απλή αντίδραση ανοχής: θέτει τα θεμέλια για την αμοιβαία κατανόηση, πέρα από τις διαφορές. Δεν υπάρχει αναγκαστική αφομοίωση: αντίθετα αυτός ο πλουραλισμός στον αγώνα συνεπάγεται τη διατήρηση της ταυτότητας του καθενός και βασίζεται στο διάλογο και την ανταλλαγή. Αυτή η προσέγγιση είναι εν δυνάμει επαναστατική γιατί σπάει τους πολιτικούς και συνδικαλιστικούς φραγμούς της αριστεράς.

Η ανθρωπότητα είναι μια πρακτική έννοια: Μοιράζονται στιγμές αδελφοσύνης με ένα ποτό και οι γυναίκες τραγουδούν το υπέροχο «Bread and Roses». Ο Jonathan, ένας από τους πρώτους Βρετανούς που βρέθηκε θετικός με τον ιό του AIDS, χορεύει ξέφρενα στην αίθουσα της κοινότητας. Οι γυναίκες, ξεκαρδισμένες και χαρούμενες, τον περιβάλλουν και σύντομα συμμετέχουν και κάποιοι από τους άνδρες. «Δεν το πιστεύω», λέει η Siân, «οι Ουαλοί ανθρακωρύχοι δε χορεύουν ποτέ. Δε ξέρουν πώς να κουνήσουν τα πόδια τους!»

Μη φοβάσαι πια να είσαι ο εαυτός σου

Στις 10 Δεκέμβρη του 1984, στο πιο κρίσιμο σημείο της απεργίας, το LGSM οργανώνει μια συναυλία στο Electric Ballroom στο Camden (βόρεια του Λονδίνου). Στις αφίσες και στα μπλουζάκια, υπάρχει μια επιγραφή που προκαλεί «Pits and Perverts» (Σήραγγες και διεστραμμένοι), η οποία δεν είναι παρά το κείμενο πρωτοσέλιδου τίτλου της εφημερίδας The Sun. Το Θατσερικό και ομοφοβικό ταμπλόιντ ήθελε να γελοιοποιήσει τη συμμαχία μεταξύ του LGBT κινήματος και των ανθρακωρύχων. Οι ενδιαφερόμενοι υιοθετούν την προσβολή και την στρέφουν με καυστική ειρωνεία εναντίον του επιτιθέμενου. Αυτό είναι το Pride (υπερηφάνεια). Να μη φοβάσαι πια να είσαι ο εαυτός σου και να διεκδικείς με θετικό τρόπο μια υπόθεση και τις μειονοτικές ιδέες στην κοινωνία.

Ο Jimmy Somerville, τραγουδιστής του γκρουπ Bronski Beat, τραγουδάει και στηρίζει τους ανθρακωρύχους: «Οι ανθρακωρύχοι θα νικήσουν και ο σοσιαλισμός επίσης!» δηλώνει. Η δεκαετία του '80 ήταν έντονα πολιτικοποιημένη στη Μεγάλη Βρετανία, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων. Η ροκ σκηνή δεν έμενε πίσω, οργανώνοντας πολλές συναυλίες κατά του ρατσισμού, της ακροδεξιάς και της Μάργκαρετ Θάτσερ. Το «Power in a Union» (Η δύναμη σε ένα συνδικάτο) του Billy Bragg (1986) είναι το κατ' εξοχήν πολιτικό τραγούδι. Αλλά το «Smalltown Boy» των Bronski Beat (1984), το οποίο αφηγείται την ιστορία ενός νεαρού ομοφυλόφιλου που απορρίφθηκε από την οικογένειά του και είναι θύμα ομοφοβικών πράξεων, είναι εξίσου σημαντικό.

Την άνοιξη του 1985, οι ανθρακωρύχοι ξαναπήραν το δρόμο για τις σήραγγες. Δεν ξέχασαν την κατάθεση αλληλεγγύης της LGBT κοινότητας. Τα λεωφορεία αναχωρούν από την Ουαλία και φθάνουν στο Λονδίνο. Οι ανθρακωρύχοι θα λάβουν μέρος, στην κεφαλή της πορείας, στην παρέλαση του Gay Pride. Αυτός ο υβριδικός και πλουραλιστικός αγώνας ολοκληρώθηκε. Δύο χρόνια αργότερα, τα συνδικάτα αναγνωρίζουν τα δικαιώματα της LGBT κοινότητας στο πρόγραμμα του Εργατικού Κόμματος.

Το «Pride», παρόμοιας έμπνευσης με το «Brassed Off» (1996), το «Billy Elliot» (2000) και το «Made in Dagenham» (2010), είναι βρετανικές κοινωνικές κωμωδίες που απεικονίζουν την εργατική τάξη. Η εργατική τάξη δε δοξάζεται αλλά κι ούτε περιφρονείται. Παρουσιάζεται όπως είναι, με τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες της. Οι πλουραλιστικοί αγώνες κινητοποιούν: στον κινηματογράφο του Λονδίνου, οι θεατές γύρω μου γελούν και κλαίνε. Στο τέλος της προβολής, χειροκροτούμε για πολύ ώρα και ανταλλάσουμε μερικά χαμόγελα.

Pride - Official Launch Trailer (2014)

Πηγή: Κοίτα τον ουρανό, 14 Νοεμβρίου 2014. Μετάφραση: Κωνσταντίνα Μαγγίνα (Philippe Marlière, «“Pride”: les luttes pluralistes sont révolutionnaires», Mediapart, 16 Οκτωβρίου 2014).

1. Η ομάδα Lesbians and Gays Support the Miners γύρισε μια ταινία με τίτλο «All out! Dancing in Dulais» (1986). Αυτό το ντοκουμέντο αρχείων, το οποίο αφηγείται τον αγώνα του LGSM για την υποστήριξη των ανθρακορύχων, είναι πολύ συγκινητικό. Δίνουν συνέντευξη ομοφυλόφιλοι και λεσβίες, καθώς και Ουαλοί ανθρακωρύχοι. Ο Mark Ashton εμφανίζεται δύο φορές (από το 5'10 και το 12'10). Πέθανε από AIDS το 1987 σε ηλικία 27 ετών.

«All out! Dancing in Dulais», youtube