Urban Conflicts: συλλογικός τόμος “συναντήσεις και συγκρούσεις στην πόλη”

URBAN CONFLICTS

συλλογικός τόμος

Εργαστήριο “συναντήσεις και συγκρούσεις στην πόλη”

Θεσσαλονίκη 2015

κατεβάστε το βιβλίο από εδώ

Urban Conflicts

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Κρατάτε στα χέρια σας μια συλλογή από κείμενα που παρουσιάστηκαν στο εργαστήριο «Συναντήσεις και συγκρούσεις στην πόλη της κρίσης» από τον Απρίλιο του 2013 ως τον Ιούνιο του 2014 στην αίθουσα ‘Θουκυδίδης Βαλεντής’ της Αρχιτεκτονικής σχολής του ΑΠΘ.

Η ιδέα για τη σύσταση του εργαστηρίου προέκυψε από υποψήφιες και υποψήφιους διδάκτορες της σχολής και σκοπός του εργαστηρίου ήταν η δημιουργία μιας σειράς ανοιχτών συζητήσεων, παρουσιάσεων και διαλέξεων για την πόλη και το χώρο στην εποχή της τρέχουσας κοινωνικής και οικονομικής κρίσης.

Στη συγκυρία αυτή αναγνωρίσαμε την έλλειψη τέτοιων πεδίων συζήτησης εντός του πανεπιστημίου και τη συρρίκνωση των ήδη υπαρχόντων. Βρήκαμε κρίσιμη πια, όχι μόνο την προώθηση της ακαδημαϊκής γνώσης και έρευνας, αλλά και τη φυσική και πνευματική μας επιβίωση. Προσπαθήσαμε έτσι, να προσεγγίσουμε τις διδακτορικές μας διατριβές ως συλλογική δουλειά, μέσα από τη συνάντηση, τον διάλογο και την κυκλοφορία της γνώσης, με την ελπίδα να αναδυθούν και να συζητηθούν περιεχόμενα και εργασίες που συχνά αποτελούν μοναχικές δουλειές κλειδωμένες σε βιβλιοθήκες και ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Θεωρήσαμε καίρια την επικοινωνία των υποψήφιων διδακτόρων τόσο μεταξύ τους όσο και με τους προπτυχιακούς φοιτητές, ενώ παράλληλα κρίναμε απαραίτητη τη δικτύωση με ερευνητές εκτός συνόρων. Στο πλαίσιο αυτό, αναγνωρίσαμε τη διεπιστημονικότητα ως ένα απαραίτητο στοιχείο του εργαστηρίου απέναντι στον κατακερματισμό της γνώσης και την περιχαράκωση των επιστημονικών ειδικοτήτων.

Απέναντι στην ιδιωτικοποιημένη και εμπορευματοποιημένη πανεπιστημιακή γνώση αλλά και στην επιδιωκόμενη ηγεμονία των νεοφιλελεύθερων πολιτικών, αναζητήσαμε εκείνα τα ριζοσπαστικά επιστημολογικά εργαλεία παραγωγής γνώσης που ενθαρρύνουν τις κινήσεις για κοινωνική χειραφέτηση. Έτσι, μας ενδιέφερε να θέσουμε υπό συζήτηση κριτικά επιστημολογικά εργαλεία για την μελέτη των χωρικών εκφράσεων της κρίσης σε πολλαπλές κλίμακες. Συνεπώς θεωρούμε πως σήμερα είναι ιδιαίτερα κρίσιμη η ανάδειξη, κυκλοφορία και εμβάθυνση σε κριτικές προσεγγίσεις καθώς και η διασύνδεσή τους με κοινωνικούς αγώνες.

Μέσα από τις παρουσιάσεις και τις συζητήσεις του εργαστηρίου αναδύθηκαν προσεγγίσεις και επιστημολογικά εργαλεία όπως αυτά, της διαλεκτικής κριτικής θεωρίας του χώρου, της διαθεματικότητας, των πολιτισμικών και μεταποικιοκρατικών προσεγγίσεων. Ταυτόχρονα, οι συζητήσεις καταδύθηκαν σε πλήθος θεματικών με την διάσταση του χώρου να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Συζητήθηκαν έτσι, ζητήματα σχετικά με τις σύγχρονες νεοφιλελεύθερες χωρικές πολιτικές, τα κοινωνικά και πολιτισμικά κινήματα, τις γεωγραφίες της μετανάστευσης, τον ρόλο του κράτους και του έθνους και το αστικό περιβάλλον. Στοχεύοντας τόσο στην διεπιστημονικότητα όσο και στην επικοινωνία με ερευνητές και ερευνήτριες από άλλες περιοχές ή χώρες, επιδιώξαμε οι συμμετέχουσες και συμμετέχοντες του εργαστηρίου να προέρχονται κάθε φορά από διάφορα επιστημονικά πεδία όπως αυτά της αρχιτεκτονικής, της πολεοδομίας, της χωροταξίας και της περιφερειακής ανάπτυξης, της γεωγραφίας, της αρχαιολογίας, της κοινωνιολογίας, της ανθρωπολογίας, της ζωγραφικής/visual arts, των πολιτικών, νομικών και οικονομικών επιστημών και της παιδαγωγικής.

Τα μεγαλύτερο μέρος των συνολικά 57 παρουσιάσεων βρίσκεται σε αυτή τη συλλογή. Ο τόμος προσπαθώντας να οργανώσει τις παραπάνω συζητήσεις χωρίζεται σε πέντε θεματικές ενότητες: Ι. Χωρικές πολιτικές και πρακτικές εξουσίας, και ελέγχου, ΙΙ. Σώμα, φύλο και σεξουαλικότητα στον αστικό χώρο, ΙΙΙ. Η διαχείριση της τέχνης και της μνήμης, ΙV. Γεωγραφίες της μετανάστευσης και αμφισβητούμενοι τόποι, V. Κοινός Χώρος και κοινωνικά κινήματα πόλης και περιφέρειας

Το εργαστήριο ξεκίνησε από τους υποψήφιους διδάκτορες Βάσω Μακρυγιάννη, Ορέστη Πάγκαλο, Χάρη Τσαβδάρογλου και Ειρήνη Ωραιοπούλου και σήμερα συμμετέχουν οι Κώστας Αθανασίου, Ελένη Βασδέκη, Ελίνα Καπετανάκη, Μαρία Καραγιάννη, Ματίνα Καψάλη, Βάσω Μακρυγιάννη, Φωτεινή Μάμαλη, Ορέστης Πάγκαλος, Χάρης Τσαβδάρογλου. Ακόμη βοήθησαν με τη συμβολή τους η Εύη Αθανασίου, η Λία Γυιόκα, ο Δημήτρης Κωτσάκης και η Σάσα Λαδά. Θέλουμε να ευχαριστήσουμε όλες και όλους όσους συμμετείχαν και βοήθησαν στην πραγματοποίηση των συναντήσεων.

Κλείνοντας, νιώθουμε την ανάγκη να αναφερθούμε, έστω και σύντομα, στον χώρο στον οποίo τα σεμινάρια έλαβαν χώρα αλλά φυσικά και στον χώρο σε σχέση με τον οποίο επιλέξαμε και επιδιώξαμε συνειδητά ως εργαστήριο να τοποθετούμαστε εντός, εκτός και εναντίον. Στην πρόσφατη ιστορία του ο χώρος του Πανεπιστημίου αποτέλεσε εύφορο πεδίο συλλογικών χειραφετικών χειρονομιών, κοινωνικών αγώνων και ριζοσπαστικών πειραμάτων αυτοοργάνωσης της παραγωγής της γνώσης. Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες  επιταχύνεται η αναδιάρθρωση του Πανεπιστημίου μέσα από την επιβολή νεοφιλελεύθερων πολιτικών σε κάθε επίπεδο της λειτουργίας του, από τους τρόπους συλλογικοποίησης μέχρι τα προγράμματα σπουδών, από τους απλήρωτους ερευνητές και ερευνήτριες, μέχρι τις απολυμένες εργαζόμενες και εργαζόμενους, τη συρρίκνωση του διδακτικού προσωπικού και την αλλαγή των σπουδών προς κατευθύνσεις που απορρίπτουν κριτικές προσεγγίσεις και ευθυγραμμίζονται με τις επιταγές της αγοράς. Στον καιρό της κρίσης, η νεοφιλελευθεροποίηση του δημόσιου Πανεπιστημίου φαίνεται να εντείνεται ακόμα περισσότερο. Απέναντι σε αυτή τη συνθήκη βλέπουμε να αναπτύσσονται δυναμικές αντιστάσεις σε πολλές γωνιές του κόσμου, με κοινωνικούς αγώνες εντός των πανεπιστημιακών χώρων που εμπνέονται, μαθαίνουν, επικοινωνούν και συνδέονται με κινήματα εκτός αυτών.

Σε αυτό το τοπίο, εξακολουθούμε να βλέπουμε τις εργασίες μας ως ένα μέσο προώθησης και επικοινωνίας της κριτικής σκέψης και τα πανεπιστήμια ως ένα ζωντανό ανοιχτό εργαστήριο, ως τόπο και αφετηρία συνάντησης.

Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2015

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

	Πρόλογος Εργαστήριο συναντήσεις και συγκρούσεις στην πόλη
Ι	Χωρικές πολιτικές και πρακτικές εξουσίας και ελέγχου
1	Η διερεύνηση των ετεραρχικών δομών της μινωκής κοινωνίας Κώστας Αθανασίου
2	Διεκδικούμενος χώρος στο κέντρο της πόλης: το Μεταξουργείο ανάμεσα στο φόβο και το hype Γεωργία Αλεξανδρή
3	Η πόλη, η κατοικία και η ανατροπή του καπιταλισμού: βασικά στοιχεία μιας θεωρητικής-ιστορικής τοποθέτησης Θάνος Ανδρίτσος
4	Ανάκτορο και κράτος στη μινωική Κρήτη: η σημασία της κοινωνικής αναπαραγωγής Γιώργος Βαβουρανάκης
5	Ο χρόνος, η παρουσία και το βίωμα του δημόσιου χώρου ως συνέπεια των σχεδιαστικών πρακτικών στην πόλη Αντιγόνη Γέροντα
6	Χωρικές αναπαραστάσεις της σύγκρουσης: το παράδειγμα της διαιρεμένης Λευκωσίας Ειρήνη Ηλιοπούλου
7	Η ανάδυση μιας νέας χωροκοινωνικής τάξης στην Ελλάδα της κρίσης: η νομιμοποίηση της κρίσης κατοικίας και η αορατότητα των νέων περιθωριοποιημένων ομάδων Μαρία Καραγιάννη και Ματίνα Καψάλη
8	Τακτικές διακυβέρνησης διαπλεκόμενων κρίσεων στο κέντρο της Αθήνας Πέννυ (Παναγιώτα) Κουτρολίκου
9	Πόλεις άγριες, πόλεις ανθεκτικές: η αστικοποίηση ως αντικείμενο έρευνας της αντιεξέγερσης Χρήστος Φιλιππίδης
II	Σώμα, φύλο και σεξουαλικότητα στον αστικό χώρο
10	Εμφύλ(ι)ες συγκρούσεις σε κρίσιμους χώρους: η κοινοτοπία του σεξισμού στους δημόσιους χώρους της Aθήνας Βάσω Μακρυγιάννη
11	Ξεπερνώντας την κανονικότητα: Ο queer χώρος ενός βικτωριανού νεκροταφείου Φωτεινή Μάμαλη
12	Απαγορευμένες υπάρξεις στον δημόσιο χώρο: νομοθεσία, νομολογία και  φεμινιστικοί διάλογοι για την απαγόρευση της burqa στη Γαλλία Χαρά Τσαντίλη
ΙΙΙ	Η διαχείριση της τέχνης και της μνήμης
13	Ουτοπία και ρεαλισμός στη συμμετοχική τέχνη της ψηφιακής εποχής Χριστίνα Γραμματικοπούλου
14	Από τη δημόσια αρχαιολογία στο (αρχαιο)γνωσιακό προλεταριάτο Δέσποινα Καταπότη
15	Η οριακότητα υπό (δια)πραγμάτευση: επιτελώντας το psytrance βιωματικό συμβάν Λέανδρος Κυριακόπουλος
16	Πράξεις παρουσίας και υπερβάσεων: το γκράφιτι στην κρίση της Νέας Υόρκης την δεκαετία του ’70, από τα γκέτο σε όλο τον κόσμο Ορέστης Πάγκαλος
17	Μεταστροφή: η αυθεντική συλλογή Κωστάκη   Μαρία Παπανικολάου
18	Ο ρόλος των πολιτισμικών πρακτικών στη συγκρότηση των κοινωνικών κινημάτων Νίκος Σούζας
19	«Κόκκινο» μουσείο είναι αυτό που καίγεται (;)   Νάσια Χουρμουζιάδη
IV	Γεωγραφίες της μετανάστευσης και αμφισβητούμενοι τόποι
20	Ετεροτοπίες της μετανεωτερικότητας. το παράδειγμα των κέντρων υποδοχής ασυνόδευτων ανηλίκων αιτούντων άσυλο Χρύσα Γιαννοπούλου
21	Στο όνομα της κρίσης, η έννοια του σπιτιού κατά την μετακίνηση από την Ελλάδα προς την Αλβανία Ελίνα Καπετανάκη
22	Συγκρουσιακές ταυτότητες αλλοδαπών μαθητών και μαθητριών: η εθνική ταυτότητα στο ενδιάμεσο Ευμορφία (Έφη) Κηπουροπούλου
23	Συναντώντας τον «ξένο»: μετανάστευση – σύνορα – αστικός χώρος Όλγα Λαφαζάνη
24	Γεωγραφίες της εγκατάστασης των μεταναστών στον δήμο Αθηναίων. Πρόσβαση στην (ιδιόκτητη) κατοικία και σχέσεις διεθνοτικής συνύπαρξης στις γειτονιές Δημήτρης Μπαλαμπανίδης
25	Κρίση και χωρο-κοινωνικές ταυτότητες των μεταναστών. Εμπειρικές διερευνήσεις στην Αθήνα Εύα Παπατζανή
26	Αστικός χώρος, θρησκευτική ποικιλότητα και το δικαιώμα στην πόλη: ισλαμικές γεωγραφίες στην Αθήνα Πάνος Χατζηπροκοπίου
V	Ο Κοινός Χώρος και κοινωνικά κινήματα πόλης και περιφέρειας
27	Εδαφικότητα, κυριαρχία και το χωρικό συμβόλαιο των Εξαρχείων Αντώνης Βραδής
28	Η έννοια του κοινού: κοινωνικός χώρος και τρόπος επικοινωνίας Δημήτρης Κωτσάκης
29	Απο την ποιητική του Ζαπατίστικου κινήματος στην ποιητική των κινημάτων πόλης και περιφέρειας: παραδείγματα από το Μεξικό και την Ελλάδα Κρίστη (Χρυσάνθη) Πετροπούλου
30	Διαδικασίες υφαρπαγής και κοινωνικές αντιστάσεις. η περίπτωση του κινήματος της Χαλκιδικής ενάντια στην εξόρυξη χρυσού Κώστας Πετράκος
31	Οι αναδυόμενοι κοινοί χώροι ως πρόκληση στην πόλη της κρίσης    Σταύρος Σταυρίδης
32	Uncommon γνώση. Ένα εγκάρσιο λεξικό Πελίν Ταν (Pelin Tan)
33	Ο αναδυόμενος κοινός χώρος και οι διαθεματικές πολιτικές περίφραξής του στην Ελλάδα την εποχή της κρίσης Χάρης Τσαβδάρογλου
	Παράρτημα: ανοιχτές συζητήσεις 2013-2015 εργαστηρίου «συναντήσεις και συγκρούσεις στην πόλη»