το «απολιτίκ» Rethink

Την Παρασκευή 5 Ιουνίου 2015 η Ολομέλεια του Ανωτάτου Ακυρωτικού δικαστηρίου ακύρωσε ως παράνομη την από 12.2.2014 απόφαση του υπουργού Περιβάλλοντος με την οποία εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι για «την ανάπλαση της οδού Πανεπιστημίου και την επέκταση του τραμ σε συναφείς κυκλοφοριακές ρυθμίσεις στο πλαίσιο της ανασυγκρότησης του κέντρο της Αθήνας με άξονα την οδό Πανεπιστημίου».

Τον Φεβρουάριο του 2013, σε μια εκδήλωση – συζήτηση στο υπό κατάληψη θέατρο Εμπρός με θέμα «Το κέντρο της Αθήνας τώρα», σε ένα πάνελ αποτελούμενο από αρχιτέκτονες και άλλους επιστήμονες και διανοούμενους, ο εκπρόσωπος των Γιατρών του Κόσμου έκλεψε την παράσταση λέγοντας πως η Αθήνα είναι μια πόλη σε ανθρωπιστική κρίση και πως αυτό που χρειάζεται περισσότερο από οτιδήποτε άλλο είναι δυο χιλιάδες χημικές τουαλέτες για τους άστεγους και τους μετανάστες του κέντρου.

Η ανθρωπιστική κρίση και οι επιπτώσεις της στην πόλη μπορούν είτε να αντιμετωπιστούν είτε να κρυφτούν «κάτω από το χαλί» ώστε να καταστούν κατά το δυνατόν αόρατες από τους επισκέπτες της. Η επιλογή αυτή είναι μια καθαρά πολιτική επιλογή. Οι πολεοδομικές, αρχιτεκτονικές, συγκοινωνιακές μελέτες καθορίζονται σε ένα βαθμό από τέτοιες πολιτικές επιλογές.

Στην περίπτωση της μελέτης για την πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου, γνωστού ως Rethink Athens, η νικήτρια αρχιτεκτονική μελέτη του Ολλανδικού γραφείου OKRA (που ολοκληρώθηκε με την σύμπραξη του Γραφείου 75 Αρχιτέκτονες ΑΕ) είναι μια αξιόλογη μελέτη, η οποία όμως θα μπορούσε προσαρμοζόμενη να «φορεθεί» στις περισσότερες πόλεις του κόσμου και επιπλέον είναι μια μελέτη που, όπως οι περισσότερες του είδους, επικεντρώνει στην περιβαλλοντική και την επιχειρησιακή διάσταση του σχεδιασμού και υποβαθμίζει έως εξαφάνισης την κοινωνική του διάσταση. Είναι δηλαδή μια μελέτη «απολιτίκ» και το απολιτίκ στις μέρες μας σηματοδοτεί μια βαθιά πολιτική θέση που γειτνιάζει με τον πιο ακραίο φιλελευθερισμό, μια θέση που θέλει τον πολίτη ιδιώτη και το κράτος να υποκαθίσταται από ιδιωτικούς φορείς.

Να θυμηθούμε εδώ ότι το ίδρυμα Ωνάση δεν είναι χορηγός και χρηματοδότης του έργου, αλλά είναι ο φορέας που οργάνωσε τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό (με τεύχη που συνέταξε το ΥΠΕΚΑ) και στην συνέχεια χρηματοδότησε τις μελέτες, τις οποίες παρακολούθησε στενά. Αντίθετα με τους χορηγούς και τους ευεργέτες άλλων εποχών που χρηματοδότησαν έργα που έγιναν με κρατική επιμέλεια, το Ίδρυμα Ωνάση έπαιξε εδώ το ρόλο του ΥΠΕΚΑ (και εν μέρει και του ΥΠΠΟ), έγινε εργοδότης και συντονιστής των μελετητών, για ένα έργο του οποίου η χρηματοδότηση επρόκειτο να βαρύνει έμμεσα, για μια ακόμη φορά, τον χειμαζόμενο ελληνικό λαό.

Κι αν αυτό συνέβη σε ένα κράτος διαλυμένο, ένα κράτος που μέσα από την υποχρηματοδότηση και την υποστελέχωση των δομών του, ακόμα και των υπουργείων του, δεν μπορούσε παρά να υπολειτουργεί και κατά συνέπεια να υποκαθίσταται από όποιον θέλει και μπορεί να «κάνει τη δουλειά» το πολιτικό ερώτημα δεν είναι αν είναι καλύτερα να γίνει το έργο από τον ιδιώτη ή καθόλου αλλά αν θέλουμε και διεκδικούμε ένα κράτος εύρωστο, στην υπηρεσία των πολιτών και του δημόσιου συμφέροντος, ένα κράτος που θα υπόκειται σε δημόσιο έλεγχο μέσα από διαβουλεύσεις ουσιαστικές και όχι προσχηματικές, μέσα από συνεργασία των φορέων με συλλογικότητες πολιτών, ένα κράτος που να χρησιμοποιεί δοκιμασμένα εργαλεία συμμετοχικού σχεδιασμού στα δημόσια έργα.

Έως τότε ας αναρωτηθούμε: γιατί τα ιδιωτικά ιδρύματα και φορείς παρεμβαίνουν τόσο έντονα στα δημόσια πράγματα και δη στον αστικό χώρο; Ποια συμφέροντα εξυπηρετούν; Που αποσκοπούν; Ποιος και πως θα ελέγξει τις επιχειρησιακές, οικονομικές κτηματομεσιτικές και αναπτυξιακές παραμέτρους και επιπτώσεις του σχεδιασμού τους; Όχι πάντως ένα κράτος – αποικία, έρμαιο του διεθνούς και εγχώριου κεφαλαίου, σαν αυτό που δημιούργησαν και προσπαθούν να διατηρήσουν στην Ελλάδα οι μνημονιακές δυνάμεις.

μόνο ένα ανεξάρτητο κράτος με μια βάση ενεργών και συμμετεχόντων πολιτών μπορεί να διασφαλίσει πως ο σχεδιασμός της πόλης έχει ως κέντρο τους κατοίκους της, την βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους, την ισόρροπη ανάπτυξη μεταξύ κέντρου και γειτονιών, την βιώσιμη κυκλοφορία, την αύξηση της απασχόλησης και την ανάπτυξη για όλους.

ΓΕΩΡΓΙΑ ΒΑΛΩΜΕΝΟΥ

Αρχιτέκτονας μηχανικός, Εκπαιδευτικός,
μέλος της Δημοτικής Παράταξης ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΟΛΗ

Πηγή Οικοτριβές