Μαστορεύοντας αφηγήσεις του μέλλοντός μας

Αναδημισιεύουμε άρθρο tου Ηλία Ιωακείμογλου από το RedNoteBook.

Τι θα γίνει εάν σχηματίσουμε κυβέρνηση της Αριστεράς και πάμε σε μετωπική σύγκρουση με τις δυνάμεις του ευρωπαϊκού αστισμού; Θα αναγκαστούμε να εγκαταλείψουμε το ευρώ; Και αν το εγκαταλείψουμε τι θα συμβεί; Είναι δυνατό να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα;

Στην οικονομία και στην ιστορία, όπως και στη φύση, η πορεία των πραγμάτων περνάει μέσα από μια μεγάλη σειρά "διακλαδώσεων": το σύστημα, που συνήθως βρίσκεται εκτός ισορροπίας, μπορεί να ακολουθήσει τον έναν ή τον άλλο δρόμο, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του ή τυχαία γεγονότα που μπορούν να υπάρχουν ή να μην υπάρχουν (Επίκουρος, ο δόλιος ο Marx, Prigogine, Althusser). Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ένας οικονομολόγος δεν πρέπει να διηγείται τρομακτικές ιστορίες αποκάλυψης για πιτσιρίκια ούτε ρομαντικές ιστορίες με ζαχαρωμένο τέλος. Η εργασία του είναι να προσδιορίσει και να περιγράψει τη μεγάλη βεντάλια ενδεχομένων που βρίσκονται ανάμεσα στη φρίκη της καταστροφής και την ευδαιμονία της αφθονίας. Ποιο ενδεχόμενο θα πραγματοποιηθεί εξαρτάται από την πολιτική, και αυτή με τη σειρά της από την έκβαση των κοινωνικών αγώνων που είναι σε μεγάλο βαθμό εξωγενείς ως προς την οικονομία, διαθέτουν δηλαδή την σχετική αυτονομία της πολιτικής.

Μπορούμε, δηλαδή, να περιγράψουμε το μέλλον υπό την μορφή μιας σειράς ενδεχομένων εκ των οποίων μόνο ένα θα πραγματοποιηθεί αλλά δεν γνωρίζουμε ποιό είναι αυτό. Η οικονομία είναι ένα σύνολο ανοιχτών δυνατοτήτων --όχι οποιονδήποτε δυνατοτήτων, αλλά εκείνων που ορίζονται από αυτό που ο Karl Marx ονόμαζε οικονομικούς νόμους, δηλαδή εκείνες τις οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις που παραμένουν αναλοίωτες, ανεξάρτητα από τόπο και χρόνο. Με βάση αυτές τις αναλοίωτες σχέσεις, αυτές τις σταθερές σχέσεις, δεν μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον με τον απόλυτο ντετερμινισμό της κομμουνιστικής μας παράδοσης, αλλά με την αβεβαιότητα της πραγματικής ζωής: μπορούμε να προσδιορίσουμε και να περιγράψουμε τις πιθανές διαδρομές της ιστορίας και τις διακλαδώσεις τους γνωρίζοντας ότι για τα υπόλοιπα αποφασίζει ο κοινωνικός ανταγωνισμός και η ανώτερη μορφή του, δηλαδή ο πολιτικός αγώνας. Η μαρξιστική θεωρητική μας παράδοση, όχι η σταλινική της παραμόρφωση, αυτό έχει να μας πει.

Επειδή, όμως, αυτή η αδυναμία μας να διηγηθούμε το μέλλον είναι εξαιρετικά καταπιεστική, συνηθίζουμε να πιθανολογούμε βασισμένοι στην επιστημονική αναλυση, στη διαίσθηση, και σε μια πονηρή μέθοδο που ονομάζεται ceteris paribus, δηλαδή “θεωρώντας όλους τους άλλους παράγοντες σταθερούς”. Διαλέγουμε, λοιπόν, έτσι, ένα σενάριο που μας φαίνεται ότι έχει μεγάλη πιθανότητα πραγματοποίησης, με βάση τις γνώσεις μας για την οικονομία και την ιστορία, τη διαίσθησή μας και θεωρώντας πολλούς από τους παράγοντες που ισχύουν, τώρα, ως σταθερούς, δηλαδή αμετάβλητους --αλλιώς θα ήταν αδύνατο να κατασκευάσουμε την παραμικρή διήγηση για το μέλλον -στέρηση που δεν θα μπορούσαμε να αντέξουμε.

Επειδή, λοιπόν, έτσι μαστορεύουμε τις αφηγήσεις του μέλλοντός μας, καλό είναι να μην τις αγαπάμε με πάθος, ούτε να τις κάνουμε σημαία αντιπαράθεσης με τις αφηγήσεις των άλλων, ούτε να τις θεωρούμε αποτρόπαιο λάθος όταν διαψεύδονται.

Το κυριότερο, όμως, είναι να μην τις πιστεύουμε τόσο πολύ ώστε να κάνουμε πολιτική με αυτές ή μόνο με αυτές.

Επείγει, τώρα, για τον Σύριζα να προσδιορίσει και να περιγράψει όλες τις πιθανές διαδρομές της ιστορίας στην περίπτωση που θα σχηματιστεί αριστερή κυβέρνηση και θα πάμε σε μετωπική σύγκρουση με τις αστικές τάξεις της Ευρώπης. Επείγει να ενσωματώσει στις προτάσεις του τις απαντήσεις για όλα τα τοπία της σύγκρουσης που ενδέχεται να προκύψουν. Γιατί αυτή η Αριστερά δεν έχει το δικαίωμα να ηττηθεί. Επείγει και για την Ανταρσύα και τον α/α χώρο να αντιληφθούν ότι η δική τους αφήγηση για το μέλλον δεν είναι μοναδική, αλλά μόνο μια εκδοχή του αβέβαιου μέλλοντός μας.

Πηγή: σελίδα του Ηλία Ιωακείμογλου