Πρόθυμοι υπήρχαν πάντα να θέτουν διλήμματα «Γερμανία ή χάος» …

Τα ντοκουμέντα της Ιστορίας: Του Αλέκου Α. Ανδρικάκη andrikakis@patris.gr

Πρόθυμοι υπήρχαν πάντα να θέσουν διλήμματα «Γερμανία ή χάος» …

Ο κατοχικός «υπουργός Κρήτης» Πασσαδάκης και τα φιλοναζιστικά

κηρύγματά του, ακόμη και μετά το Ολοκαύτωμα της Βιάννου!

Ήταν ίσως ο πιο ένθερμος γερμανόφιλος «επίσημος» Κρητικός στη διάρκεια της κατοχής… Το όνομά του συνδέθηκε με όλη την περίοδο της παρουσίας των κατακτητών στο νησί, καθώς κατείχε, αρχικά, τη θέση του «νομάρχη» Ηρακλείου, διορισμένος από τον Τσολάκογλου, και στη συνέχεια του «υπουργού -γενικού διοικητή» του νησιού, ως μέλος των κατοχικών «κυβερνήσεων» Λογοθετόπουλου και Ράλλη.

Ο σπουδαγμένος στη Γερμανία δικηγόρος, και άλλοτε βουλευτής, είχε συχνά και το ρόλο του «υπουργού» προπαγάνδας, παρακολουθώντας προφανώς στενά τις δραστηριότητες του Γκαίμπελς. Ως «άρχων» της Κρήτης, από το 1941 μέχρι το 1944, απηύθυνε διαρκώς πύρινα κηρύγματά υπέρ του Χίτλερ και του ναζισμού, δικαιολογώντας, στο όνομα των μεγάλων ινδαλμάτων του, ακόμη και τις μαζικές σφαγές σε βάρος των Κρητικών, όπως στην περίπτωση του Ολοκαυτώματος της Βιάννου… Συχνά, απευθυνόταν και στο πανελλήνιο, με ομιλίες του μέσω του ελεγχόμενου από τις κατοχικές αρχές ραδιοσταθμού Αθηνών. Μετά την απαγωγή του Κράιπε, τον Απρίλιο του 1944, δεν δίστασε να απειλήσει τον κρητικό λαό με αφανισμό! Χαρακτήριζε τον Χίτλερ «μεγάλο και εμπνευσμένο ηγέτη», και δεν ξεχνούσε να του στέλνει τηλεγραφήματα αφοσίωσης κάθε χρόνο στα γενέθλιά του (20 Απριλίου). Βασικός στόχος της πολιτικής του, όπως έγραφε στα ενθουσιώδη για τα SS άρθρα του, η Γερμανία να κερδίσει τον πόλεμο και η Ελλάδα να επωφεληθεί από τη γερμανική υποδούλωση, για την οποία έγραφε ότι έγινε κατά… «θεία εντολή»!!

Προκειμένου να επιβληθεί και να περάσει την φιλοναζιστική πολιτική του στις συνειδήσεις των τρομαγμένων Κρητών, δεν δίσταζε να θέτει διλήμματα, που θυμίζουν σε πολλά τα όσα ακούμε σήμερα… Με τη διαφορά ότι αντί «μνημόνια ή καταστροφή», εκείνος διακήρυττε: «Γερμανία ή καταστροφή», «κατοχή ή μπολσεβικισμός»!

Στη δίκη των δοσιλόγων πρωθυπουργών και υπουργών, που έγινε από τις 21 Φεβρουαρίου 1945 και ολοκληρώθηκε με την ετυμηγορία στις 31 Μαΐου του ίδιου χρόνου, καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά. Καταδικάστηκε πάντως απλώς για τρία από τα κείμενά του και δύο μόνο από τις ομιλίες του, χωρίς να έχει καταδίκη για τη συνολική δράση του. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, ήταν υπόλογος, για το διάγγελμά του, με την ανάληψη των καθηκόντων του ως «υπουργού- γενικού διοικητή Κρήτης», που δημοσιεύτηκε στο «Ελεύθερον Βήμα» στις 10 Φεβρουαρίου του 1943 (νωρίτερα, από τον Αύγουστο του 1941 υπηρετούσε ως «νομάρχης» Ηρακλείου, διαδεχόμενος τον Τσατσαρωνάκη που κι αυτός είχε διοριστεί από τους Γερμανούς), για άρθρα του, στις 23 Νοεμβρίου 1943 στο «Ελεύθερον Βήμα» και στον «Παρατηρητή» Χανίων, που αναδημοσιεύτηκε από το «Ελεύθερον Βήμα», στις 13 Μαΐου 1944, καθώς και δυo ομιλίες του, στις 25 Μαρτίου 1944, που αναδημοσίευσε η «Καθημερινή» τέσσερις ημέρες αργότερα, στις 29 Μαρτίου, και μια δεύτερη ομιλία του, στο θέατρο Ηρώδου του Αττικού, που αναδημοσίευσε επίσης το «Ελεύθερον Βήμα», στις 18 Ιουνίου 1944. Σε όλα αναφερόταν με θαυμασμό στο «έργο» των ναζί και καλούσε τον ελληνικό λαό να σταθεί δίπλα στις δυνάμεις του Χίτλερ, προκειμένου να κερδίσουν τον πόλεμο και να κατατροπώσουν τον μπολσεβικισμό, τον εβραϊσμό και τις δυνάμεις της Αγγλίας. ..

Μάλιστα, αργότερα, τον Φεβρουάριο του 1949, δικάστηκε και πάλι από το ειδικό δικαστήριο δοσιλόγων υπουργών, με την κατηγορία ότι υπέδειξε στους Γερμανούς 300 πατριώτες, οι οποίοι συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία, όπου οι περισσότεροι πέθαναν. Όμως γι αυτή την κατηγορία αθωώθηκε…

Σύμφωνα με πληροφορία που δημοσίευσε στις 16 Ιουνίου 2007 στην «Πατρίδα» ο εκπαιδευτικός και ιστορικός ερευνητής Γιώργος Καλογεράκης, ο Πασσαδάκης καταγόταν από το χωριό Βορίτσι Πεδιάδας. Το πραγματικό του επώνυμο ήταν Παχιαδάκης, αλλά το είχε αλλάξει, μόνος εκείνος απ’ όλη την οικογένειά του, απ΄ την οποία απομονώθηκε εξαιτίας της φιλογερμανικής δράσης του. Αρρώστησε και πέθανε στη φυλακή. Η αλλαγή του επιθέτου του επιβεβαιώνεται και από τη δική μας έρευνα. Μάλιστα εντοπίσαμε τις διαφημιστικές καταχωρίσεις του για τις εκλογές του 1926, όταν ήταν υποψήφιος με το Λαϊκό Κόμμα, στις οποίες έφερε το επώνυμο Παχιαδάκης.

Ενώ ήταν φυλακισμένος εξέδωσε, μέσω υποστηρικτών του, τον Ιανουάριο του 1948, ένα βιβλιαράκι με τον τίτλο «Σύντομος απολογία ενώπιον του Κρητικού Λαού του κ. Ιωάννου Πασσαδάκη (Πρώην Βουλευτού και Υπουργού Γεν. Διοικητού Κρήτης) δια τα πεπραγμένα του εν Κρήτη επί κατοχής». Το κείμενο είναι γραμμένο σε τρίτο πρόσωπο, όμως, όπως εξηγείται στον επίλογο, ο ίδιος ζήτησε να γραφεί και να εκδοθεί, εκ μέρους του.

Σήμερα, στο πλαίσιο της στήλης «Τα ντοκουμέντα της Ιστορίας», αναδημοσιεύουμε μερικά βασικά κείμενά του, που δείχνουν την αντίληψη που είχε να υπηρετήσει τους Γερμανούς, αναλαμβάνοντας τα καθήκοντα «υπουργού γενικού διοικητή Κρήτης». Ανάμεσα σ’ αυτά είναι η προκήρυξη της ανάληψης των καθηκόντων του ως «υπουργού γενικού διοικητή Κρήτης», ένα δηλαδή από τα ντοκουμέντα που οδήγησαν στην ισόβια καταδίκη τους από το δικαστήριο των δοσιλόγων πρωθυπουργών και υπουργών, στις 31 Μαρτίου 1945. Επίσης αναδημοσιεύουμε την προκήρυξή του μετά τα φοβερά γεγονότα του Ολοκαυτώματος της Βιάννου, τον Σεπτέμβριο του 1943, αλλά και αποσπάσματα από άλλες φιλογερμανικές παρεμβάσεις του. Το «εθνικόν» ταυτιζόταν με τα συμφέροντα του Χίτλερ και των ναζί, στη λογική του, και γι αυτό καλούσε τους Κρήτες, και συχνά όλους τους Έλληνες, να υποκύψουν… Αναδημοσιεύουμε επίσης ένα τμήμα από την «απολογία του ενώπιον του κρητικού λαού», τον Ιανουάριο του 1948, όπου προσπαθούσε να δικαιολογήσει τη φιλογερμανική στάση του…

Την προκήρυξη της ανάληψης των καθηκόντων του Πασσαδάκη ως «υπουργού γενικού διοικητή Κρήτης» την εντοπίζουμε νωρίτερα απ’ την ημερομηνία που αναφέρει το κατηγορητήριο δίκης των δοσιλόγων πρωθυπουργών και υπουργών του 1945. Από την έρευνά μας στα αρχεία της κατοχικής εφημερίδας «Κρητικός Κήρυξ» προκύπτει ότι διορίστηκε «υπουργός γενικός διοικητής» Κρήτης στις 24 Ιανουαρίου 1943. Στις 26 του ίδιου μήνα η γερμανόφιλη εφημερίδα δημοσίευσε ως κεντρικό της θέμα την προκήρυξη του Πασσαδάκη.

Ο «υπουργός» Κρήτης Ιωάννης Πασσαδάκης με τον εκπρόσωπο των αρχών κατοχής, την Πρωτοχρονιά του 1944, στα Χανιά. (Φωτογραφία από τον «Κρητικό Κήρυκα»)
Ο κατοχικός «Κρητικός Κήρυξ»

Ο «Κρητικός Κήρυξ» κυκλοφορούσε στο Ηράκλειο από τα μέσα του 1941, σχεδόν με την κατάληψη του νησιού από τους Γερμανούς, μέχρι και τις 7 Οκτωβρίου 1944, παραμονή της αποχώρησης των γερμανικών στρατευμάτων. Φυσικά η θεματολογία του εντύπου ήταν στον απόλυτο έλεγχο των κατοχικών δυνάμεων, αν και μάλλον δεν χρειαζόταν μεγάλη προσπάθεια για να συμβεί αυτό... Ο ιδιοκτήτης και διευθυντής Πέτρος Βαβόγλης ήταν φυσικά φίλος των κατακτητών. Αυτή την επιλογή του την πλήρωσε με την ίδια τη ζωή του. Εκτελέστηκε στο χωριό Σάρχος, από μέλη της αντίστασης, την Κυριακή 18 Ιουνίου 1944. Η εφημερίδα του έγραψε τότε ότι «έπεσεν επί των επάλξεων ενός εθνικού αγώνος»! Τη διεύθυνση για το υπόλοιπο κατοχικό διάστημα ανέλαβε ο μέχρι τότε αρχισυντάκτης Θρασύβουλος Σταυράκης, γιος του Νικολάου Σταυράκη, γενικού γραμματέα της Γενικής Διοικήσεως Κρήτης στα τέλη της τουρκοκρατίας και συγγραφέα του έργου «Στατιστική του πληθυσμού της Κρήτης μετά διαφόρων γεωγραφικών, ιστορικών, αρχαιολογικών, εκκλησιαστικών κλτ. ειδήσεων περί της νήσου».

Απελευθέρωση Κρητών κρατουμένων, ανάμεσα στους οποίους ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Δεξιά διακρίνεται ο Ιωάννης Πασσαδάκης, που τους υποδέχτηκε στην έξοδο. Ο φασιστικός χαιρετισμός εκφράζει την ευγνωμοσύνη όλων τους προς τον κατακτητή… Η φωτογραφία είχε δημοσιευτεί στην «Καθημερινή». Ευχαριστούμε τον κ. Κώστα Παπαδάκη που μας την υπέδειξε

Η «ειδησεογραφία» του εντύπου σχετιζόταν με ό,τι μπορεί να αφορούσε στους κατακτητές: τα διαγγέλματα και τις δραστηριότητες του Χίτλερ και των επιτελών του, τις μάχες και τις νίκες του γερμανικού στρατού, προπαγανδιστικά άρθρα και φωτογραφίες, προκηρύξεις των αρχών κατοχής κ.α. Πολύ συχνά αναδημοσίευε άρθρα του Γκαίμπελς, ενώ ο Πασσαδάκης και οι δραστηριότητές του ήταν – ως είναι φυσικό- από τα αγαπημένα θέματα. Δηλώσεις, ομιλίες, συνεντεύξεις, άρθρα, συναντήσεις του προβάλλονταν καθημερινά από τον «Κρητικό Κήρυκα». Μάλιστα, μετά από κάθε άρθρο ή παρέμβασή του, ακολουθούσε πάντοτε σχόλιο στο οποίο γινόταν η επισήμανση της «εμπνευσμένης» αναφοράς ή δράσης του «κυρίου Υπουργού Γενικού Διοικητού»! Φυσικά, στην καθημερινή θεματολογία συμπεριλαμβάνονταν προπαγανδιστικές ακόμη και μη στρατιωτικές «ειδήσεις» για τους συμμάχους (Άγγλους ή Σοβιετικούς), όπως το πόσο άσχημα περνούσαν οι εργάτες τους, πόσο χαμηλού επιπέδου ήταν το βιοτικό ή πολιτισμικό τους επίπεδο κλπ. Φυσικά η δράση του αντιστασιακού κινήματος ήταν στην πρώτη γραμμή του «ενδιαφέροντος», αλλά για να μεταφερθούν «ειδήσεις» του τύπου… «οι αντάρτες του ΕΑΜ βγάζουν τα μάτια των αντιπάλων τους με το κουτάλι» ή «τους τρυπούν το λαιμό και τους πίνουν το αίμα» (!), ενώ τα κηρύγματα μίσους, με βάση τις φυλετικές διακρίσεις, ήταν επίσης κυρίαρχο στοιχείο. Απ’ τους κεντρικούς στόχους (τόσο της εφημερίδας όσο και του Πασσαδάκη) ήταν οι Εβραίοι και οι κομμουνιστές…

Οι σελίδες του «Κρητικού Κήρυκα» αποτελούν φυσικά σήμερα πολύτιμο αρχειακό υλικό της περιόδου. Απ’ το αρχείο αυτό, που υπάρχει στη Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, θα αναδημοσιεύσουμε την προκήρυξη της ανάληψης των καθηκόντων του Πασσαδάκη και μερικά αποσπάσματα από χαρακτηριστικά κείμενα ή ομιλίες του.

Προσοχή! Αυτό το άρθρο έχει συνέχειες ...

Παρακαλώ χρησιμοποιείστε τα παρακάτω links για να τις διαβάσετε.

Τα ντοκουμέντα της Ιστορίας: Πρόθυμοι υπήρχαν πάντα να θέτουν διλήμματα «Γερμανία ή χάος» …

"Τα γενναία γερμανικά Στρατεύματα δεν είναι κατακτητικά, ως εκ πλάνης τα θεωρούν τινές..."

Επί τη 25η Μαρτίου : Η Γερμανία σώζει την ιστορικήν μας φυλήν

Συγκεντρώσεις υπέρ των Γερμανών με απειλές αφανισμού του κρητικού λαού!

«Τα γεγονότα της Βιάννου είναι εν πικρόν δίδαγμα και παράδειγμα…»

Από την «σύντομον απολογίαν» του προς τους Κρήτες μετά την καταδίκη του ως δοσιλόγου