Λείπουν 200.000 εργαζόμενοι στις κατασκευές

Μετά την υπερδεκαετή απαξίωση όλων των εργαζόμενων στα τεχνικά επαγγέλματα και ειδικά των μηχανικών που έγιναν "τακτοποιητές αυθαιρέτων", τη μισθολογική υποτίμηση και την φορολογική-ασφαλιστική εξόντωση τους...

Λείπουν 200.000 εργαζόμενοι στις κατασκευές

05-07-2022 - Πηγή: kathimerini.gr

«Εάν έρθει ένας μηχανικός και μου ζητήσει δουλειά αυτή τη στιγμή θα του βρω σε μία ημέρα. Αυτό δεν συνέβαινε πριν από μερικά χρόνια, αλλά σήμερα συμβαίνει κατά κόρον». Με τη φράση αυτή ο πρόεδρος του ΤΕΕ Γιώργος Στασινός περιέγραφε πρόσφατα μια από τις σημαντικές προκλήσεις που καλείται να διαχειριστεί τα επόμενα χρόνια ο κατασκευαστικός κλάδος, την έλλειψη προσωπικού σε μια περίοδο κατά την οποία έχει γιγαντωθεί ο όγκος των προς εκτέλεση έργων. Ο κ. Στασινός αναφέρθηκε στο εν λόγω ζήτημα, στο πλαίσιο συζήτησης κατά τη διάρκεια του 5ου συνεδρίου Υποδομών και Μεταφορών ITC 2022.

Σήμερα, το κατασκευαστικό ανεκτέλεστο υπόλοιπο των πέντε εταιρειών της ανώτατης τάξης, ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, Ελλάκτωρ, Μυτιληναίος, Αβαξ και Intrakat προσεγγίζει τα 10 δισ. ευρώ (μαζί με τις προς υπογραφή συμβάσεις), έχοντας υπερδιπλασιαστεί σε σχέση με το 2019. Παράλληλα, το μέγεθος αυτό αναμένεται να προσεγγίσει τα 15 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του 2023, καθώς αναμένεται να προχωρήσουν κι άλλοι διαγωνισμοί έργων ΣΔΙΤ, σιδηροδρομικά και συμβάσεις παραχώρησης. Επί της ουσίας, οι κατασκευές επιστρέφουν στο σημείο που βρίσκονταν στα μέσα της δεκαετίας του 2000, τη στιγμή που σήμερα στον κλάδο απασχολούνται 200.000 άνθρωποι λιγότεροι από τότε.

Σύμφωνα με τον Αλέξανδρο Μιχαηλίδη, εντεταλμένο σύμβουλο της ΤΕΡΝΑ, του ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, «η οικονομική κρίση και η καταρράκωση της κατασκευαστικής δραστηριότητας είχαν δύο πολύ σημαντικές επιπτώσεις: αφενός ένα διόλου ευκαταφρόνητο μέρος του ανθρώπινου δυναμικού έφυγε στο εξωτερικό και αφετέρου οι άνθρωποι που έμειναν εδώ στερήθηκαν εμπειρίας μεγάλων έργων, δηλαδή της ανεκτίμητης γνώσης που αποκτά κανείς στο πεδίο εκτελώντας απαιτητικά έργα υποδομών. Αρα έχουμε να αντιμετωπίσουμε άμεσα δύο θέματα: από τη μια το πώς θα επιστρέψει το τεχνικό προσωπικό στην Ελλάδα –και δεν αναφέρομαι μόνο στο επιστημονικό– ειδικά όταν πολύ μεγάλα έργα και με υψηλότερους πόρους εκτελούνται αυτή τη στιγμή σε σχεδόν όλες τις χώρες της Ευρώπης… Από την άλλη, πώς θα εκπαιδεύσουμε πρακτικά τους ανθρώπους που έμειναν στη χώρα, αλλά στερήθηκαν τεχνογνωσίας λόγω απουσίας μεγάλων έργων;», τονίζει ο κ. Μιχαηλίδης.

Στελέχη του ομίλου αναφέρουν στην «Κ» ότι πράγματι υπάρχει έλλειμμα εκατοντάδων χιλιάδων ειδικοτήτων, από χειριστές μηχανημάτων μέχρι μηχανικούς. Εκτιμούν δε ότι θα επικρατήσει μεγάλος ανταγωνισμός μεταξύ των εταιρειών, προκειμένου να προσελκύσουν και να κρατήσουν ανθρώπους, τη στιγμή που και το εγχείρημα της εισαγωγής στελεχών από το εξωτερικό (π.χ. η Κύπρος θα μπορούσε να είναι μια σημαντική «δεξαμενή» έμπειρων μηχανικών), είναι ιδιαίτερα δύσκολο, καθώς το επάγγελμα του μηχανικού είναι «κλειστό» και δεν είναι εφικτή η εξασφάλιση άδειας εξάσκησης επαγγέλματος στην Ελλάδα. Η ΤΕΡΝΑ προχωράει συνεχώς σε προσλήψεις καταρτισμένων τεχνιτών και μηχανικών, καθώς εντός των επόμενων μηνών θα υπογράψει νέες συμβάσεις (π.χ. καζίνο στο Ελληνικό, Εγνατία Οδός), που θα εκτινάξουν το ανεκτέλεστο υπόλοιπο έργων της σε επίπεδο άνω των 5 δισ. ευρώ.

Αντίστοιχα, σε κινήσεις προετοιμασίας για την επερχόμενη «άνοιξη» του κατασκευαστικού κλάδου προχωρούν και οι άλλες εταιρείες του κλάδου. Οπως τονίζουν αρμόδια στελέχη, «κατά τη διάρκεια του 2021 η Ακτωρ είχε πολύ μεγαλύτερη δομή, δηλαδή εργατοτεχνίτες, μηχανικούς και μηχανήματα, σε σχέση με τα έργα που εκτέλεσε. Παρ’ όλα αυτά, επιλέξαμε να διατηρήσουμε τους ανθρώπους αυτούς ως στρατηγική επιλογή, καθώς αναμέναμε την ανάληψη σημαντικού όγκου νέων έργων, κάτι που έχει συμβεί πλέον. Αυτό σημαίνει ότι σήμερα μπορούμε να εγκαταστήσουμε εργοτάξια, όπου είναι απαραίτητο, χωρίς χρονοτριβές και καθυστερήσεις, καθώς διαθέτουμε την απαιτούμενη υποδομή». Παρ’ όλα αυτά, η εταιρεία συνεχίζει τις προσλήψεις, καθώς είναι σαφές ότι οι ανάγκες θα συνεχίσουν να μεγαλώνουν.

Σε σχετική μελέτη της η Alpha Bank σημειώνει ότι κατά την περίοδο 2009-2020 ο κατασκευαστικός κλάδος στην Ελλάδα απώλεσε το 60% της προστιθέμενης αξίας του (και 84% από το 2006 έως το 2017), ενώ το ΑΕΠ της χώρας μειώθηκε σωρευτικά κατά 27% την ίδια περίοδο. Το 2019 οι απασχολούμενοι στον τομέα των έργων πολιτικού μηχανικού δεν ξεπερνούσαν τους 24.800, ενώ επιπλέον 75.000 ασχολούνταν ως εξειδικευμένοι τεχνίτες (π.χ. ηλεκτρολόγοι, υδραυλικοί, εγκαταστάτες, πλακάδες, ελαιοχρωματιστές κτλ.) και σε τομείς όπως η προετοιμασία εργοταξίων, ή οι κατεδαφίσεις.

Σύμφωνα με την Alpha Bank, ο συνολικός αριθμός των απασχολουμένων στις κατασκευές και την οικοδομή διαμορφώθηκε σε 186.000 στο τέλος του 2021, όταν το 2007 το αντίστοιχο μέγεθος προσέγγισε τις 389.000 εργαζομένους. Αντίστοιχα, το 2019, στις κατασκευές λειτουργούσαν πάνω από 61.000 επιχειρήσεις, αριθμός μειωμένος κατά 45% σε σχέση με το 2009. Οι περισσότερες εξ αυτών (65%) δραστηριοποιούνται στον τομέα των εξειδικευμένων κατασκευών, το 27% είναι οικοδομικές επιχειρήσεις και μόλις 8% δραστηριοποιείται στον κλάδο των έργων υποδομής.

118 έργα προϋπολογισμού 43 δισ. ευρώ έως το 2030

Ενδεικτικό του μεγέθους της πρόκλησης για τον κλάδο είναι το γεγονός ότι μέχρι το 2030 έχουν δρομολογηθεί 118 μεγάλα έργα, συνολικού προϋπολογισμού 43 δισ. ευρώ. Εξ αυτών βέβαια, 54 έργα ύψους 13,5 δισ. ευρώ βρίσκονται ακόμα στο αρχικό στάδιο του σχεδιασμού τους. Συνολικά, πάντως, το 58% των έργων αφορά τον τομέα της ενέργειας, το 34% είναι σιδηροδρομικά και οδικά, το 4% αφορά λιμάνια και αεροδρόμια και ένα ακόμα 4% αφορά έργα διαχείρισης απορριμμάτων.

Πρόκειται για μια αισθητή ανάκαμψη σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Την περίοδο 2014-2019 υλοποιήθηκαν μόλις 40 έργα αξίας 8,9 δισ. ευρώ, ενώ το 2019 ο όγκος των έργων που ολοκληρώθηκε δεν ξεπέρασε τα 566 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με στελέχη του κλάδου, είναι προφανές ότι ήδη υπάρχουν ελλείψεις στην αγορά, ιδίως σε εξειδικευμένο και έμπειρο προσωπικό. Αντιθέτως, υπάρχει μεγαλύτερη αισιοδοξία αναφορικά με την εύρεση ανειδίκευτου προσωπικού, καθώς εκτιμάται ότι οι άνθρωποι που έφυγαν από την Ελλάδα, κυρίως ξένοι, κατά τα προηγούμενα χρόνια της οικονομικής κρίσης, θα επιστρέψουν ξανά. «Ηδη έχει αρχίσει να διαφαίνεται η τάση αυτή της επιστροφής», επισημαίνουν από την Ακτωρ.

Αυτό πάντως που τονίζουν στελέχη του κλάδου είναι ότι το πρόβλημα δεν είναι εφικτό να επιλυθεί, παρά μόνο να αμβλυνθούν οι συνέπειές του. Εκτιμούν ότι θα υπάρξουν ζητήματα με την ομαλή υλοποίηση και ολοκλήρωση των έργων στα χρονοδιαγράμματα που έχουν τεθεί. Στο πλαίσιο αυτό, οι εταιρείες θα κληθούν να πραγματοποιήσουν μια ιδιαίτερη «άσκηση» ως προς το ποια έργα θα ξεκινήσουν άμεσα και ποια όχι, όσο αναζητούν το απαιτούμενο προσωπικό. Εν ολίγοις, θα γίνει μια δεδομένη ιεράρχηση, καθώς όπως παραδέχονται δεν μπορούν όλα τα έργα να κατασκευαστούν με την ίδια ένταση και ταχύτητα