Mπορεί να αποκαλυφθεί, να αναδυθεί στην επιφάνεια (daylighting) και να επανακάμψει ως φυσικός σχηματισμός το ρέμα του Ποδονίφτη;

ΦΑΚΕΛΟΣ ΠΟΔΟΝΙΦΤΗΣ (τελευταίο μέρος)

Ο Ποταμός Saw Mill στην πόλη Yonkers της Νέας Υορκης

του Κώστα Παπακώστα

Όλα όσα αναφέρθηκαν στα προηγούμενα φύλλα της εφημερίδας μας αναφορικά με το θέμα του Ποδονίφτη, θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποκρυσταλλώνονται στο ακόλουθο ερώτημα. Στα διοικητικά όρια του Δήμου μας μπορεί να αποκαλυφθεί, να αναδυθεί στην επιφάνεια (daylighting) και να επανακάμψει ως φυσικός σχηματισμός το ρέμα του Ποδονίφτη; 

Θα απαντήσουμε στο ερώτημα αμέσως, με τρόπο σαφή και ευδιάκριτο. ΝΑΙ ΜΠΟΡΕΙ. Βεβαίως με κάποιους όρους και κάποιες προυποθέσεις.

Ο ίδιος ποταμός μετά την αποκάλυψή του

Α) Θεμελιώδης παράμετρος για την προσέγγιση αυτού του στόχου είναι η κοινωνική του ωρίμανση μέσα στη πόλη. Η ‘τροχιοδεικτική’, εν πολλοίς στα σπάργανα ακόμη συζήτηση για την πολλαπλή χρησιμότητα της επανεμφάνισης του χαμένου ρέματος, πρέπει να μετασχηματιστεί σε πεδίο και αντικείμενο δημόσιας διαβούλευσης των ενεργών πολιτών και κοινωνικής συζήτησης των ζωντανών δυνάμεων της πόλης μας. Κανένας τέτοιος στόχος και καμιά τέτοιου είδους παρέμβαση δεν μπορεί να διεγερθεί στα επίπεδα του εφικτού, αν δεν γίνει κοινωνικά αποδεκτή και δεν μετουσιωθεί σε ζωτικό κοινωνικό αίτημα. 

Με απούσα την κοινωνία της πόλης μας, οι όποιες διεργασίες και ζυμώσεις θα είναι βαρύτατα υποβαθμισμένες και θα εκφυλιστούν στη ζώνη των περιθωριακών αντιλήψεων ελαχίστων. Προκύπτει αβίαστα, πόσο απαραίτητη και αναντικατάστατη κρίνεται η εμπλοκή στα παραπάνω των κινημάτων της πόλης μας αλλά και της ευρύτερης περιοχής και πόσο σημαντική είναι η υιοθέτηση, η προβολή και η καθημερινή πάλη αυτών των απόψεων από τα ριζοσπαστικά δημοτικά σχήματα, τις συλλογικότητες νέων και τις κινήσεις πολιτών, τα σωματεία και τους πολιτιστικούς φορείς της πόλης μας. Ένα αυτόνομο και ανταγωνιστικό κίνημα για την αποκάλυψη και επαναφορά του Ποδονίφτη που θα συμφύεται με τις ριζοσπαστικές πραγματικότητες της πόλης μας, θα είναι ο πυροκροτητής των εξελίξεων. Αυτό θα ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη, αυτό απαιτητικά θα πιέσει και θα εξαναγκάσει τη Δημοτική Αρχή και την Περιφέρεια στην υιοθέτηση της παραπάνω προοπτικής, αυτό θα εγγυάται τη διαχρονική ενεργοποίηση και την εμπνευσμένη στρατηγική για την υλοποίησης του οράματός μας.

Β) Όπως τονίστηκε στη προηγούμενη παράγραφο, η φιλόδοξη προσπάθεια αποκάλυψης , επαναφοράς και αποκατάστασης του ρέματος του Ποδονίφτη στη πόλη μας, εμπεριέχει στο πυρήνα της μια αναγκαία και απαραίτητη συνθήκη. Να υποχρεωθεί η Δημοτική αρχή από την πίεση των κινημάτων και του κοινωνικού παράγοντα σε θεαματική μεταστροφή και να μεταβάλλει ριζικά τον τρόπο προσέγγισης του θέματος ώστε να εντάξει στον σχεδιασμό της την παραπάνω προοπτική. Να υποχρεωθεί δηλαδή στη διαμόρφωση μιας νέας πολιτικής-αυτοδιοικητικής θέσης που να λαμβάνει υπ’ όψη της τις ευαισθησίες της κοινωνίας για τη μείζονα περιβαλλοντική διάσταση του ρέματος, τα πορίσματα και την τεκμηρίωση της επιστημονικής κοινότητας και τα παραδείγματα που μας έρχονται σωρηδόν από διάφορες χώρες από όλο τον πλανήτη και αφορούν επανακάμψεις του φυσικού σχηματισμού των ρεμάτων και ποταμών μέσα στον αστικό ιστό. Κατά συνέπεια απαιτείται να εξαναγκαστεί ο Δήμος και η εκάστοτε Δημοτική αρχή σε μεταβολή της στάση τους και να υποχρεωθούν να μετατοπιστούν από τις καθιερωμένες διαχρονικά αντιλήψεις τους προς άλλες κατευθύνσεις, δηλαδή προς τις αρχές της αειφορίας και της βιωσιμότητας, προς όφελος της κοινωνίας και του περιβάλλοντος.

Γ) Το σενάριο της υιοθέτησης από το Δήμο της Νέας Ιωνίας της αναγκαιότητας για αποκάλυψη, επαναφορά και αποκατάσταση του ρέματος του Ποδονίφτη στα διοικητικά όρια της πόλης, θα πρέπει να ακολουθηθεί και από τους παρακάτω βηματισμούς.

Την ανάθεση, μέσω προγραμματικής συμφωνίας με κάποιο Πανεπιστημιακό ίδρυμα που σχετίζεται με το συγκεκριμένο αντικείμενο (το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο για παράδειγμα), εκπόνησης μελέτης πλέγματος ιδεών για τα τεχνικά-μορφολογικά χαρακτηριστικά και τις προδιαγραφές του προς υλοποίηση έργου, λαμβάνοντας υπόψη τις διαθέσεις και επιθυμίες των πολιτών και των κινημάτων που θα έχουν αναπτυχθεί για το θέμα του ρέματος. 

Την άσκηση συστηματικής πίεσης προς τη Περιφέρεια Αττικής, απαιτώντας από αυτή, ως αρμόδιου θεσμού, την αποδοχή αυτής της προοπτικής, τη προκήρυξη άρτιου αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για την αποκάλυψη και επανάκαμψη του ρέματος του Ποδονίφτη στη πόλη μας και συνακόλουθα σε δεύτερο χρόνο τη δημοπράτηση του έργου. 

Δ) Από ορισμένους τίθενται λίγο διαφορετικά ερωτήματα, να όπως το ακόλουθο. Είναι δυνατόν με την αποκάλυψη του ρέματος του Ποδονίφτη στη Νέα Ιωνία να αναδημιουργηθούν οι συνθήκες φυσικής ύπαρξής του, ως είχε στη προτεραία κατάσταση; 

Στο ερώτημα αυτό η απάντηση έχει ως εξής: 

Η από-οχετοποίηση του Ποδονίφτη στη πόλη μας είναι ένα σύνθετο έργο. Συνίσταται στην επαναφορά της φυσικότητας του ρέματος, στην επανάκαμψη της πρότερης ‘ύπαρξή’ του, ακολουθώντας το ίχνος της ιστορικής του χάραξης. Μπορεί σε κάποιο ή κάποια τμήματά του να χρειαστεί να εκτραπεί κατά τι από τη φυσική του χάραξη ή να μην καταστεί δυνατόν να επανασυσταθεί η παρόχθια ζώνη του, αλλά είναι εφικτή σε πολύ μεγάλο βαθμό η ανάκτηση των λειτουργιών του και η επιστροφή του σε μορφή προγενέστερης κατάστασης. Η πάλε ποτέ φυσική του μορφή (κοίτη, παρόχθια περιοχή) έχει οριστικά καταστραφεί με την μετατροπή του ρέματος σε υπόγειο αγωγό υδάτων (και όχι μόνο) και λεωφόρο ταχείας κυκλοφορίας. Αλλά με στοχευμένες και πολυδιάστατες επεμβάσεις, με όπλο την αρχιτεκτονική τοπίου και την μηχανική του περιβάλλοντος, θα επανακάμψουν δομικές, λειτουργικές, αισθητικές και περιβαλλοντικές λειτουργίες του ρέματος και θα οικοδομηθούν εικόνες ομοιότητας με αυτές που είχε πριν δεχθεί τις πολύ έντονες αστικές πιέσεις. Δεν θα προσεγγίσουμε με απόλυτο τρόπο τις παραμέτρους του πρότερου βίου του ρέματος αλλά θα αναπτυχθεί ένα δυναμικό οικοσύστημα προς όφελος της πόλης και των πολιτών.

Ε) Πολλοί, με καλοπροαίρετο τρόπο μας ρωτούν. Έχει νόημα η αποκάλυψη του ρέματος στη Νέα Ιωνία και η επανάκαμψή του ως φυσικού σχηματισμού όταν μεγάλα τμήματά του και ανάντη προς το μέρος της Φιλοθέης και κατάντη προς τη Νέα Φιλαδέλφεια - Νέα Χαλκηδόνα έχουν τσιμεντοποιηθεί, καλυφθεί και μετατραπεί σε υπόγειο οχετό; 

Η απάντηση με απερίφραστο τρόπο είναι ΝΑΙ. Έχει νόημα. Διότι, έστω και η τμηματική επανάκαμψη του ρέματος στη πόλη μας, θα συνιστά μια εισβολή μέσα στον αστικό ιστό της και μια παράθεση οπτικών ερεθισμάτων, εικόνων, μυρουδιών και ήχων μοναδικής ομορφιάς, διαρκώς μεταβαλλόμενων και εξελισσόμενων. Η κοινωνία θα αγκαλιάσει τον αποκαλυπτόμενο Ποδονίφτη γιατί είναι πρωτίστως αισθητηριακή η προσέγγιση του ρέματος από τον πολίτη. Ο χώρος του, γρήγορα θα νοηθεί ως τόπος χωρικής και χρονικής παύσης των αστικών ρυθμών και θα συμβάλλει στην ενδυνάμωση και των αισθήσεων και της ψυχοσύνθεσης των χρηστών του. Ναι, έχει νόημα λοιπόν. Και μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ειδικά το τμήμα του ρέματος από το ύψος της Φιλοθέης έως το Αδριάνειο Υδραγωγείο στη περιοχή του νοσοκομείου, παρουσιάζει σχετική μελετητική και κατασκευαστική ευκολία. Και αυτό διότι και ο χώρος της πάλε ποτέ κοίτης και της παρόχθιας ζώνης του είναι επί της ουσίας αδόμητος και οι αποστάσεις των δομημένων περιοχών από την χάραξή του σχετικά μεγάλες και τα γεωμετρικά στοιχεία της επίμαχης περιοχής επιτρέπουν τη μετατόπιση του οδικού άξονα υπερτοπικής σημασίας( με κάποια βεβαίως σχετική μείωση της διατομής του). Αν φυσικά, εναντιωθούμε ενεργητικά έναντι εκείνων που θεωρούν ότι στη πόλη της Νέας Ιωνίας είναι θέσφατο και δόγμα αδιατάρακτο η προτεραιότητα του αυτοκινήτου έναντι των ριζικών αναγκών των πολιτών. 

ΣΤ) Επίσης κάποιοι άλλοι, μας θέτουν το εξής ερώτημα. Τι νόημα έχει η αποκάλυψη του ρέματος του Ποδονίφτη στη Νέα Ιωνία όταν το ανάντη τμήμα του στη Φιλοθέη είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος του καλυμμένο και έρχεται στο Δήμο μας ως κλειστός αγωγός. Παράλληλα εκφράζουν επιφυλάξεις πέραν όλων των άλλων και ως προς την αισθητική του όλου εγχειρήματος. 

Νομίζουμε ότι η καλύτερη απάντηση σε αυτούς είναι η παράθεση των πιο πάνω εικόνων που αφορούν την αποκάλυψη του Ποταμού Saw Mill, στη πόλη Yonkers, στη πολιτεία της Νέας Υόρκης. Οι εικόνες μιλούν από μόνες τους.

Κλείνουμε αυτή τη μεγάλη αναφορά μας για το θέμα του Ποδονίφτη τονίζοντας το εξής. Ο Ν. 1650/86, στην πρώτη παράγραφο του άρθρου 2, ορίζει το περιβάλλον ως …‘’το σύνολο των φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων και στοιχείων που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση και επηρεάζουν την οικολογική ισορροπία, την ποιότητα ζωής, την υγεία των κατοίκων, την ιστορική και πολιτιστική παράδοση και τις αισθητικές αξίες’’. Για τη δική μας συλλογικότητα, η αποκάλυψη του ρέματος του Ποδονίφτη και η επανάκαμψή του ως φυσικού σχηματισμού, θεωρούμε ότι βρίσκεται στο πυρήνα ορισμού του περιβάλλοντος που περιγράφεται στο συγκεκριμένο Νόμο. Ναι, είμαστε μια μικρή συλλογικότητα, αλλά παλεύουμε με όλες μας τις δυνάμεις για να ανατρέψουμε τις πάγιες, χρόνιες και αντιδραστικές αντιλήψεις της κρατικής εξουσίας, αλλά και των δημοτικών και περιφερειακών αρχών, που εκλαμβάνουν το ρέμα του Ποδονίφτη ως αστική ενόχληση. Αλλά θα έρθει η στιγμή που θα καταστήσουμε σαφές προς τον κάθε Γκότση και την κάθε Δούρου, ότι το ρέμα του Ποδονίφτη είναι ανεκτίμητος πόρος και μάλιστα ταξικός.

 Κώστας Παπακώστας