Χωρίς βλάβες εξήλθε η ΔΕΗ από το κρας τεστ του καύσωνα που έπληξε τη χώρα το τετραήμερο 29-30 Ιουνίου και 1-2 Ιουλίου 2017.
Το γεγονός ωστόσο ότι ο σημαντικότερος πάροχος ενέργειας ανταποκρίθηκε, χωρίς να εμφανιστούν ατυχήματα, στην αυξημένη ζήτηση ενδέχεται να μην οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στην προσφορά. Πολύ πιθανά δηλαδή οι διακοπές να αποφεύχθηκαν όχι επειδή η ΔΕΗ μπόρεσε να ικανοποιήσει την αυξημένη λόγω air condition ζήτηση, αλλά επειδή η ζήτηση παρέμεινε σχετικά χαμηλή, προσαρμοσμένη στα επί χρόνια άδεια πορτοφόλια των περισσότερων οικογενειών.
Μια επαρκή ένδειξη για την αδυναμία πολλών σπιτιών να ανταποκριθούν στο κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας παρέχουν οι ανεξόφλητοι λογαριασμοί, που σύμφωνα με δημοσιεύματα αγγίζουν το μισό εκατομμύριο! Συγκεκριμένα, 250.000 περίπου (σχεδόν οι μισοί) εκτιμώνται οι πελάτες με υπόλοιπο από 500 ως 1.000 ευρώ, σε 150.000 οι πελάτες με απλήρωτους λογαριασμούς από 1.000 ως 3.000 ευρώ και 65.000 καταναλωτές έχουν απλήρωτους λογαριασμούς άνω των 3.000 ευρώ. Και μόνο η δομή των ανεξόφλητων λογαριασμών, με τη συντριπτική πλειοψηφία να αφορά μικρά υπόλοιπα ενώ όσο αυτά μεγαλώνουν ο αριθμός των απλήρωτων μικραίνει δημιουργώντας μια πυραμίδα, δείχνει ότι το πρόβλημα των ανεξόφλητων λογαριασμών είναι άμεση συνέπεια της φτώχειας. Η άτυπη και σιωπηρή στάση πληρωμών στους πάροχους ηλεκτρικής ενέργειας είναι η άλλη όψη της ανεργίας και της πείνας που δοκιμάζει εκατοντάδες χιλιάδες λαϊκά νοικοκυριά.
Το πρόβλημα της ενεργειακής φτώχειας δεν αποτελεί ακόμη μία ελληνική ιδιαιτερότητα, καθώς όλο και συχνότερα συζητιέται σε όλη την Ευρώπη. Κατά κοινή ομολογία η ενεργειακή φτώχεια είναι συνάρτηση τριών παραγόντων: των χαμηλών εισοδημάτων, του υψηλού ενεργειακού κόστους και της ανεπαρκούς θερμικής αποδοτικότητας των κατοικιών. Σε ποσοτικούς όρους με βάση τη διεθνή βιβλιογραφία ένα νοικοκυριό εντάσσεται στην κατηγορία της ενεργειακής φτώχειας αν πρέπει να δαπανήσει ένα ποσοστό άνω του 10% του εισοδήματός του για να εξασφαλίσει επαρκείς συνθήκες θέρμανσης. Σε εκείνη δε την περίπτωση που πρέπει να ξοδέψει άνω του 20% του εισοδήματός του, τότε γίνεται λόγος για ακραία ενεργειακή φτώχεια!
Προσπερνώντας την αναγκαία ενίοτε σχολαστικότητα των ορισμών είναι εμφανές ότι η ενεργειακή φτώχεια εμφανίζεται ταυτόχρονα με την μετατροπή της ενέργειας σε εμπόρευμα, όταν παύει δηλαδή να αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα η διαβίωση σε ένα σπίτι με επαρκείς συνθήκες θέρμανσης το χειμώνα και δροσιάς το καλοκαίρι. Από τη στιγμή που η ενέργεια γίνεται ένα ακόμη πεδίο κερδοφορίας, κι αυτό τυπικά συμβαίνει με την ιδιωτικοποίηση των ενεργειακών εταιρειών, παύει να αποτελεί κοινωνικό και δημόσιο αγαθό κι αρχίζουν να εμφανίζονται οι αποκλεισμοί που έχουν φυσικά ταξικό πρόσημο, καθώς αφορούν τους πιο φτωχούς. Καθόλου τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι μεταξύ των ενοικιαστών, όσων δηλαδή δε διαθέτουν ιδιόκτητο σπίτι, τα ποσοστά ενεργειακής φτώχειας είναι διπλάσια του μέσου, σύμφωνα με έρευνα που περιλαμβάνεται στην έκδοση Energy Poverty Handbook κι η οποία εκδόθηκε από την ομάδα των Οικολόγων του ευρωκοινοβουλίου, το 2016 (εδώ). Το βασικό της συμπέρασμα κι αυτό με το οποίο ξεκινάει η εισαγωγή της μελέτης είναι ένα: ότι η ενεργειακή φτώχεια αυξάνεται! Το συμπέρασμα αυτό δεν είναι τόσο αυτονόητο, καθώς μέχρι την εμφάνιση της κρίσης η ενεργειακή φτώχεια γενικά μειωνόταν. Στη συνέχεια όμως αυξήθηκε φτάνοντας το 2012 στο υψηλότερο σημείο της, πριν αρχίσει και πάλι να μειώνεται με πολύ αργούς ρυθμούς ωστόσο.
Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, σύμφωνα με επίσημες εκτιμήσεις της Επιθεώρησης Εισοδήματος και Συνθηκών Ζωής (EU Survey of Income and Living Conditions), υπολογίζεται ότι το 10% του πληθυσμού αδυνατεί να διατηρήσει το σπίτι που μένει επαρκώς ζεστό, το 16% ζει σε σπίτια με υγρασία, διαβρώσεις και διαρροές, ενώ το 9% δεν έχει ξοφλήσει το λογαριασμό του. Σε επίπεδο αριθμών και με βάση στοιχεία της Eurostat 52 εκ. κάτοικοι της ΕΕ αδυνατούν να διατηρήσουν ζεστά τα σπίτια τους, 161 εκ. έρχονται αντιμέτωπα με δυσανάλογα υψηλές δαπάνες, 87 εκ. διαβιούν σε κακής ποιότητας κατοικίες και 41 εκ. καθυστερούν να πληρώσουν τους λογαριασμούς. Σε άλλες δε μελέτες εκτιμάται ότι από 50 ως 125 εκ. άτομα βρίσκονται σε κίνδυνο ενεργειακής φτώχειας.
Η ενεργειακή φτώχεια διπλάσια της εισοδηματικής!
Ξεχωριστή σημασία έχει μια θεμελιώδης παραδοχή μεταξύ των ερευνητών που ασχολούνται με την ενεργειακή φτώχεια: Ότι δεν συμπίπτει με την εισοδηματική φτώχεια. Επομένως, η διερεύνησή των όρων εμφάνισής της δεν είναι μια περιττή πολυτέλεια, που επικαλύπτεται από τη διερεύνηση και τη χαρτογράφηση της στενά ορισμένης, εισοδηματικής φτώχειας. Έρευνα στη Σκοτία έδειξε ότι οι ενεργειακά φτωχοί (περίπου 940.000) είναι υπερ-διπλάσιοι από τους εισοδηματικά φτωχούς (οι οποίο ανέρχονται σε 443.000).
Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο μία από τις αιτίες της εξάπλωσης της ενεργειακής φτώχειας είναι η άνοδος των τιμών του ηλεκτρικού. Σύμφωνα με το γερμανικό ομοσπονδιακό γραφείο Στατιστικής από το 2000 έχουν σχεδόν διπλασιαστεί, αποδεικνύοντας ότι το περιβάλλον φιλελευθεροποίησης δεν έφερε τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, δηλαδή πτώση των τιμών ελέω του ανταγωνισμού, σύμφωνα τουλάχιστον με όσα υπόσχονταν οι υπερασπιστές της φιλελευθεροποίησης. Μια ανάλογη τάση παρατηρείται και στην Ελλάδα. Με βάση στοιχεία της Eurostat από το 2013 ως το 2015 οι τιμές του ηλεκτρικού για τα νοικοκυριά αυξήθηκαν, ενώ στη βιομηχανία μειώθηκαν!
Η στενή σχέση μεταξύ νεοφιλελευθερισμού και ενεργειακής φτώχειας φαίνεται κι από τα πρωτεία που διατηρούν στα παγωμένα σπίτια το χειμώνα οι χώρες της νότιας και ανατολικής Ευρώπης. Τα κράτη με τα περισσότερα κρύα σπίτια είναι σε Βουλγαρία, Ελλάδα, Λετονία, Λιθουανία και Πορτογαλία, στις χώρες δηλαδή που πέρασαν τα μνημόνια και οι θεραπείες σοκ του ΔΝΤ. Σε αυτό το πλαίσιο ερευνητές υπογραμμίζουν την ανάδυση μιας νέας διαχωριστικής γραμμής που διασπά τα κράτη μέλη της ΕΕ, από τη μια σε ένα σύνολο κρατών που βρίσκονται στη βόρεια και τη δυτική Ευρώπη κι αποτελούν τον πυρήνα κι από την άλλη σε μια δεύτερη ταχύτητα κρατών στο νότο και ανατολικά που αποτελεί την περιφέρεια της ΕΕ, η οποία το χειμώνα παγώνει και το καλοκαίρι ψήνεται, λόγω ενεργειακής φτώχειας. Συνηχήσεις με ανάλογους διαχωρισμούς στο πλαίσιο της ευρωζώνης, μόνο τυχαίες δεν είναι, προφανώς…
Η ενεργειακή φτώχεια προβάλλει όλο και πιο απειλητικά εξ αιτίας της συχνότατης εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινομένων όπως εμφανίζονται είτε με καύσωνες το καλοκαίρι ή με παγετούς το χειμώνα, λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Τούτου δοθέντος η αντιμετώπισή της δεν μπορεί να εναποτίθεται στις δυνάμεις της αγοράς ή σε όσους καταφέρνουν ακόμη να πληρώνουν τους λογαριασμούς τους, όπως γίνεται σήμερα με τα κόστη του κοινωνικού οικιακού τιμολογίου κι επιδοτούμενα τιμολόγια όπως αυτά που αφορούν τους πολύτεκνους να βαραίνουν τους λογαριασμούς όλων των καταναλωτών…
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Επίκαιρα στις 7 Ιουλίου 2017
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου