Σχεδιασμός …. χωρίς σχέδιο ο νέος ΠΕΣΔΑ Αττικής

Σχεδιασμός …. χωρίς σχέδιο ο νέος ΠΕΣΔΑ Αττικής 

Στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης για τη 2η αναθεώρηση του περιφερειακού σχεδίου διαχείρισης στερεών αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) Αττικής, η Πρωτοβουλίασυνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων (ΠΡΩΣΥΝΑΤ) κατέθεσε κείμενο με αναλυτικά σχόλια και παρατηρήσεις. Έχοντας πλήρη συνείδηση ότι το ζήτημα της διαχείρισης των αποβλήτων, κατά συνέπεια και η αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ Αττικής, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί σαν ένα ουδέτερο, τεχνικό πρόβλημα.

Είναι κοινός τόπος, πλέον, ότι η αντιμετώπιση της διαχείρισης των αποβλήτων σαν μιας συνηθισμένης, επικερδούς οικονομικής δραστηριότητας και όχι σαν μιας δημόσιας λειτουργίας έχει δημιουργήσει το κατάλληλο έδαφος για να ευδοκιμήσουν οι νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις, που στοχεύουν στην πλήρη ιδιωτικοποίηση κάθε δημόσιας υποδομής ή υπηρεσίας. Σε αυτήν την εξέλιξη ωθεί και το τεράστιο οικονομικό αντικείμενο της συγκεκριμένης δραστηριότητας. Αρκεί να αναφέρουμε ότι, μιλώντας για την περιφέρεια Αττικής και μόνο για τα αστικά απόβλητα που διαχειρίζονται οι δήμοι, το κόστος της διαχείρισής τους εκτιμάται σε 360 εκ. ευρώ, ετησίως. Αν σε αυτά προσθέσουμε τον τζίρο της «ιδιωτικής» διαχείρισης (εργολαβίες δήμων σε ιδιώτες, ιδιωτικά συστήματα ανακύκλωσης, διαχείριση βιομηχανικών - εμπορικών αποβλήτων αστικού τύπου κλπ.), το ετήσιο, συνολικό οικονομικό αντικείμενο της διαχείρισης, μόνο, των αστικών αποβλήτων της περιφέρειας Αττικής ενδέχεται να προσεγγίζει τα 500 εκ. ευρώ.

Με αυτό το «δέλεαρ» προς τους μεγαλοεργολάβους διαμορφώθηκαν οι υφιστάμενοι σχεδιασμοί (σε εθνικό επίπεδο και σε επίπεδο περιφέρειας), επιμέρους προϊόν των οποίων ήταν οι περίφημοι διαγωνισμοί ΣΔΙΤ, στην Αττική και σε όλη την Ελλάδα. Οι πιέσεις για την εφαρμογή των σχεδιασμών εντάθηκαν στο μνημονιακό περιβάλλον των τελευταίων χρόνων. Μια προσωρινή ανάσχεση αυτών των σχεδιασμών, καθώς και η επιτυχής έκβαση της μάχης για αλλαγή προσανατολισμού του νέου ΕΣΔΑ, κινδυνεύουν να ανατραπούν εξ αιτίας της επιβολής ενός νέου, τρίτου μνημονίου. Είναι βέβαιο ότι οι πιέσεις θα επανέλθουν πιο έντονα για την επανα-δρομολόγηση των διαγωνισμών ΣΔΙΤ.

Η αντιμετώπιση αυτών των πιέσεων, σε μια περιφέρεια, όπως αυτή της Αττικής, προϋποθέτει, την ισχυρή πολιτική βούληση τόσο της περιφερειακής αρχής όσο και της κεντρικής διοίκησης, παράγοντας καθόλου δεδομένος στην παρούσα συγκυρία. Που, έτσι κι αλλιώς, θα δοκιμαστεί σκληρά και στη διαδικασία της αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, με τα πρώτα δείγματα να μην είναι καθόλου ενθαρρυντικά. Αφού: 

·       Στο αρχικό, επιγραμματικό, διακηρυκτικό μέρος του σχεδίου απόφασης (προσδιορισμός στόχων) γίνεται μια άτολμη προσπάθεια εναρμονισμού με το βελτιωτικό πνεύμα του νέου εθνικού σχεδιασμού, που είναι προϊόν της διευρυμένης, τα τελευταία χρόνια, απήχησης της αντίληψης για την αποκεντρωμένη διαχείριση των αποβλήτων, με έμφαση στην προδιαλογή των υλικών και στο δημόσιο και κοινωνικό χαρακτήρα της.

·       Παρόλα αυτά, το καθαρά σχεδιαστικό τμήμα του σχεδίου απόφασης, που είναι και η «καρδιά» του ΠΕΣΔΑ, βρίσκεται σε κραυγαλέα υστέρηση. Χαρακτηρίζεται από μια απίστευτη γενικολογία και αοριστολογία, σε τέτοιο βαθμό, ώστε να τίθεται σε αμφισβήτηση το αν αποτελεί, πράγματι, κάποιου είδους σχεδιασμό.

Ειδικά στον τομέα των αστικών στερεών αποβλήτων (ΑΣΑ) οι ελάχιστες συγκεκριμένες αναφορές στις αναγκαίες υποδομές πείθουν ότι δεν πρόκειται για μοντέλο αποκεντρωμένης διαχείρισης, αλλά για συνέχιση του υφιστάμενου συγκεντρωτικού μοντέλου, με ορισμένες βελτιώσεις που αφορούν στην επέκταση της προδιαλογής υλικών και στο μετριασμό της δυναμικότητας των κεντρικών μονάδων επεξεργασίας σύμμεικτων. Η πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται σαν θεσμός μειωμένης ευθύνης και δυνατοτήτων. Τεράστιο πρόβλημα αναμένεται να δημιουργήσει η γενικευμένη αοριστία του σχεδίου της αναθεώρησης, δυσκολεύοντας και την επίτευξη των στόχων και την έγκαιρη χρηματοδότηση των αναγκαίων έργων και δράσεων. Η Φυλή εξακολουθεί να παραμένει ο μόνος ονοματισμένος χώρος διαχείρισης και η πόρτα σε λογικές καύσης παραμένει ανοιχτή.

Δεν είναι, όμως, μόνο η δομή του προτεινόμενου συστήματος διαχείρισης. Προβληματικές αποδεικνύονται και μια σειρά άλλες επιλογές, όπως:

•      Δεν υλοποιείται η πρόβλεψη του νέου ΕΣΔΑ για την ανάπτυξη δικτύων χωριστής συλλογής χαρτιού, πλαστικού, μετάλλων, γυαλιού. Διατηρείται η λογική του μπλε κάδου και καθιερώνεται χωριστή συλλογή, μόνο για έντυπο χαρτί και γυαλί.

•      Δεν υπάρχει ενδιαφέρον για δημοτικές υποδομές υποδοχής και διαχείρισης υλικών και, ειδικότερα, για την ανάπτυξη δημοτικών συστημάτων ανακύκλωσης και κομποστοποίησης προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων, πέραν, ίσως, των πρασίνων.

•      Τα υφιστάμενα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης αντιμετωπίζονται σαν οι βασικοί φορείς της ανακύκλωσης, παρά την πρόβλεψη του ΕΣΔΑ για ριζική αναθεώρησή τους.

•      Συνεχίζεται η λογική των ΣΜΑ, που προϋποθέτει μεταφορές για τελική διαχείριση σε κεντρικές μονάδες, είτε ανακύκλωσης, είτε κομποστοποίησης, είτε επεξεργασίας σύμμεικτων. Παρόλο που, εκτός των υπαρχόντων ΚΔΑΥ, δεν προσδιορίζεται η χωροθέτησή τους.

•      Προβλέπεται επέκταση της δυναμικότητας του ΕΜΑΚ στις 400.000 τ/έτος (το 2014 δέχτηκε γύρω στις 185.000 τόνους), γεγονός που υποδηλώνει σαφή πρόθεση να συνεχιστεί η λειτουργία του στη Φυλή, για πολλά χρόνια ακόμη.

•      Προβλέπεται η κατασκευή νέων μονάδων επεξεργασίας σύμμεικτων, σε υπερτοπική κλίμακα, δυναμικότητας 500.000 - 600.000 τ/έτος. Έτσι, η συνολική δυναμικότητα των μονάδων επεξεργασίας σύμμεικτων θα είναι της τάξης των 900.000 - 1.000.000 τ/έτος.

•      Η χωροθέτηση των μονάδων επεξεργασίας αποσυνδέεται από τη χωροθέτηση των χώρων τελικής διάθεσης. Το σχέδιο απόφασης δεν προσδιορίζει τους χώρους, ούτε τις πληθυσμιακές ενότητες που πρόκειται να εξυπηρετούν.

•      Αν και δίνεται προτεραιότητα στην ανάκτηση υλικών, στις μονάδες επεξεργασίας σύμμεικτων, επανέρχεται με έμφαση το θέμα της αποτέφρωσης. 

•      Επανέρχονται οι χωροθετήσεις του ν. 3164/2003 για την «αντιμετώπιση βραχυπρόθεσμων αναγκών σε χώρους ταφής». Αυτό σημαίνει, πρακτικά, πρόθεση λειτουργίας του ΧΥΤΑ Γραμματικού και σοβαρή πιθανότητα να επανέλθει το θέμα κατασκευής ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ στο Μελετάνι (Μάνδρα - Ελευσίνα).

•      Το ίδιο ισχύει και για το ΧΥΤΑ Φυλής, που εξακολουθεί να θεωρείται η πιο σίγουρη λύση για την ταφή των ΑΣΑ της Αττικής (και όχι μόνο). Η εξαγγελία για οριστικό κλείσιμο του ΧΥΤΑ Φυλής δεν έχει ουσιαστικό αντίκτυπο, αφού δεν προσδιορίζεται κάποιο χειροπιαστό κριτήριο για την υλοποίησή του. Τέτοιο θα μπορούσε να ήταν κάποιο χρονικό όριο (π.χ. τέλος 2017) ή το τέλος κάποιας διαδικασίας (π.χ. η πλήρωση των κυττάρων της Α΄ και της Β΄ φάσης). Αντίθετα, αφήνεται να αιωρείται το ενδεχόμενο να κατασκευαστεί και να λειτουργήσει η Γ΄ φάση του ΧΥΤΑ (δηλαδή, η επέκτασή του).

•      Δεν προσδιορίζεται ο αριθμός, η περιοχή κάλυψης, η δυναμικότητα και η χωροθέτηση των νέων ΧΥΤ.

•      Δεν υπάρχει η παραμικρή νύξη για την απομάκρυνση του αποτεφρωτήρα επικίνδυνων αποβλήτων υγειονομικών μονάδων (ΕΑΥΜ) από τη Φυλή.

•      Απουσιάζει η οποιαδήποτε αξιολόγηση των τοπικών σχεδίων διαχείρισης, τουλάχιστον των δήμων που τα έχουν συντάξει.

Με αυτά τα δεδομένα, εκτιμούμε ότι το σχέδιο απόφασης για την αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ Αττικής, που έχει τεθεί σε διαβούλευση, δεν μπορεί να εισαχθεί για έγκριση στο περιφερειακό συμβούλιο Αττικής, ως έχει. Επιβάλλεται να υπάρξει μια ουσιαστική επανεξέταση βασικών επιλογών και επαναδιατύπωσή του σχεδίου, με τρόπο που θα αίρει όλες τις προβληματικές πτυχές που θα αναδείξει ο δημόσιος διάλογος. Σε αυτήν την κατεύθυνση, η ΠΡΩΣΥΝΑΤ δηλώνει τη διαθεσιμότητά της να συμβάλλει, εξαντλώντας όλες της τις δυνάμεις.

27.8.2015

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗΣ 

ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ (ΠΡΩΣΥΝΑΤ)

Ακολουθεί το αναλυτικό κείμενο σχολιασμού του σχεδίου αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ

2015_08_26_2η αναθεώρηση ΠΕΣΔΑ Αττικής_σχόλια ΠΡΩΣΥΝΑΤ.pdf