Αναδημοσιεύουμε από το Red Νotebook το 4ο μέρος από σειρά άρθρων του Ντ. Χάρβεϋ με τίτλο Αστεακές ληστρικές πρακτικές .
Στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο, ο Μάρξ και ο Ένγκελς υπογραμμίζουν ότι ο εργάτης δεν μπορεί να λαμβάνει τους μισθούς του νωρίτερα από τις άλλες κοινωνικές μερίδες που βρίσκονται πιο πάνω απ’ αυτόν, τον σπιτονοικοκύρη, τον μπακάλη, τον ενεχυροδανειστή, κλπ. Οί μαρξιστές συνήθίζουν να υποβιβάζουν τέτοιες μορφές εκμετάλλευσης, και την πάλη των τάξεων που αναπόφευκτα προκύπτει γύρω απ΄ αυτές, στις σκιές των θεωριών τους όπως και στο περιθώριο των πολιτικών τους. Αλλά σ’ αυτό το σημείο ισχυρίζομαι ότι αποτελούν, τουλάχιστον για τις προηγμένες καπιταλιστικές οικονομίες, μια τεράστια έκταση συσσώρευσης από την αποστέρηση μέσω της οποίας τα χρήματα απορροφούνται στην κυκλοφορία του πλασματικού κεφαλαίου για να ενισχύσουν τις τεράστιες περιουσίες που δημιουργήθηκαν εντός του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Οι ληστρικές πρακτικές, που ήταν πανταχού παρούσες στον τομέα του δανεισμού υψηλού κινδύνου πριν το κραχ, ήταν κάτι παραπάνω από κραυγαλέες. Πριν από το ξέσπασμα της κρίσης, ο αφροαμερικάνικος πληθυσμός των Ηνωμένων Πολιτειών (πληθυσμός με χαμηλά εισοδήματα ως επί το πλείστον) εκτιμάται ότι είχε χάσει κάπου μεταξύ $71 και $93 δις σε τιμές περιουσιακών στοιχείων μέσω των ληστρικών πρακτικών υψηλού κινδύνου. Συγχρόνως, τα μπόνους στη Wall Street έφτασαν στα ύψη από καθαρά οικονομικούς χειρισμούς, κυρίως εκείνων που σχετίζονται με την τιτλοποίηση των στεγαστικών δανείων. Το συμπέρασμα είναι ότι πραγματοποιήθηκαν, μέσω διάφορων "αόρατων" καναλιών, μαζικές μεταφορές πλούτου από τους φτωχούς στους πλούσιους, πέρα αυτών που καταγράφηκαν στις αδιαφανείς πρακτικές των εταιρειών ενυπόθηκων δανείων όπως η Countrywide, μέσω χρηματοδοτικών χειρισμών στις αγορές ακινήτων.
Αυτό που έχει συμβεί από τότε είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό. Πολλές από τις κατασχέσεις (πάνω από 1 εκατομμύριο κατά τη διάρκεια του τελευταίου χρόνου) θεωρούνται τελικά παράνομες αν όχι εντελώς αθέμιτες, οδηγώντας έναν βουλευτή από την Φλόριντα να στείλει επιστολή στο Ανώτατο Δικαστήριο της πολιτείας επισημαίνοντας ότι «εάν οι καταγγελίες που ακούω είναι αληθείς, οι παράνομες κατασχέσεις που γίνονται είναι η μεγαλύτερη κατάσχεση ιδιωτικής περιουσίας που επιχειρήθηκε ποτέ από τις τράπεζες και τους κυβερνητικούς φορείς».
Οι Γενικοί Εισαγγελείς και στις πενήντα πολιτείες έχουν αρχίσει να ερευνούν το θέμα, αλλά (όπως ίσως ήταν αναμενόμενο) οι θεσμικοί παράγοντες πιέζουν να τερματιστούν οι έρευνες με όσο το δυνατόν πιο συνοπτικό τρόπο προκρίνοντας τη λύση των ελάχιστων οικονομικών διακανονισμών (αλλά όχι επιστροφές των παράνομα κατασχεθέντων ακινήτων). Βεβαίως, είναι απίθανο να πάει κανείς στη φυλακή γι’ αυτό, ακόμα κι αν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις συστηματικής πλαστογράφησης των νομικών εγγράφων.
Οι ληστρικές πρακτικές αυτού του είδους έχουν βαθειές ιστορικές ρίζες. Επιτρέψτε μου να δώσω κάποια παραδείγματα από την Βαλτιμόρη. Λίγο μετά την άφιξή μου στην πόλη το 1969, άρχισα να ασχολούμαι με μια μελέτη για την παροχή στέγασης στο κέντρο της πόλης η οποία επικεντρώθηκε στο ρόλο διάφορων θεσμικών φορέων –ιδιοκτήτες, ενοικιαστές και ιδιοκτήτες ακινήτων, μεσίτες και δανειστές, την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Στέγασης, τις αρχές της πόλης (ιδίως την Επιβολή Κώδικα Στέγασης)- στην παραγωγή ρύπων που πλήττουν το κέντρο της πόλης και ιδιαίτερα στις περιοχές που έγιναν το επίκεντρο των εξεγέρσεων στον απόηχο της δολοφονίας του Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ. Τα απομεινάρια των πρακτικών δημιουργίας κόκκινων γραμμών (περιθωριοποίησης) των περιοχών με πληθυσμούς χαμηλού εισοδήματος αφροαμερικανών στερούμενων τη δυνατότητα πίστωσης ήταν χαραγμένα στον χάρτη της πόλης. Οι εξαιρέσεις ήταν από τότε δικαιολογημένες ως εύλογη απάντηση στον υψηλό πιστωτικό κίνδυνο και όχι στον προφανή ρατσισμό του μέτρου. Σε αρκετές περιοχές της πόλης επρόκειτο να εμφανιστούν πρακτικές εξευγενισμού. Αυτό θα επέφερε υψηλά κέρδη για τις εταιρείες ακινήτων. Αλλά για να λειτουργήσει αυτό, οι αφροαμερικανοί έπρεπε με κάποιο τρόπο να αποκτήσουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση των στεγαστικών δανείων όντας τσουβαλιασμένοι ως ένας πληθυσμός υψηλού πιστωτικού κινδύνου. Αυτό θα μπορούσε να γίνει μέσω ενός τρόπου που λεγόταν «Σύμβαση Δόσεων Γης». Στην πραγματικότητα, οι αφροαμερικανοί «διευκολύνονταν» από τους ιδιοκτήτες ακινήτων οι οποίοι ενεργούσαν ως μεσάζοντες των πιστωτικών αγορών και έπαιρναν ένα στεγαστικό δάνειο στο όνομά τους. Μετά από μερικά χρόνια, όταν ένας μέρος από το αρχικό δάνειο μαζί με τους τόκους είχε καταβληθεί, αποδεικνύοντας έτσι την πιστοληπτική ικανότητα της οικογένειας, ο τίτλος ιδιοκτησίας θα έπρεπε να περάσει σε αυτόν που κατοικεί στο σπίτι με τη βοήθεια του φιλικού ιδιοκτήτη του ακινήτου και του τοπικού στεγαστικού ιδρύματος. Κάποιοι τα κατάφεραν αν και συνήθως ήταν αυτοί που έμεναν στις γειτονίες όπου η αξία των ακινήτων είχε καθοδική πορεία. Διάφοροι αδίστακτοί όμως, (και υπήρχαν πολλοί στην Βαλτιμόρη, όχι όμως και τόσο πολλοί στο Σικάγο όπου αυτό το σύστημα ήταν κοινό) ήταν ικανοί να μετατρέψουν το σύστημα αυτο σε μια ληστρική μορφή συσσώρευσης από την αποστέρηση. Ο ιδιοκτήτης του ακινήτου είχε δικαίωμα να χρεώσει τέλη για την κάλυψη των φόρων ακίνητης περιουσίας, διοικητικά και νομικά έξοδα, και τα σχετικά. Αυτά τα τέλη (μερικές φορές εξωφρενικά) θα μπορούσαν να προστίθενται στο αρχικό κεφάλαιο της υποθήκης. Μετά από χρόνια σταθερής πληρωμής, πολλές οικογένειες ανακάλυψαν ότι χρωστάνε περισσότερα για το αρχικό κεφάλαιο του σπιτιού από αυτά που χρώσταγαν στην αρχή. Αν αδυνατούσαν να πληρώσουν μια φορά τις υψηλότερες πληρωμές μετά την αύξηση των επιτοκίων, το συμβόλαιο ακυρωνόταν και γινόταν έξωση στις οικογένειες. Μια δράση για τα δικαιώματα των δανειοληπτών ξεκίνησε ενάντια στους παραβάτες ιδιοκτήτες. Αλλά απέτυχε γιατί εκείνοι που είχαν υπογράψει τη σύμβαση δόσεων γης, δεν είχαν διαβάσει τα "ψιλά γράμματα" ή δεν είχαν τον δικό τους δικηγόρο να τα διαβάσει γι’ αυτούς (τα ψιλά γράμματα είναι σε κάθε περίπτωση ακατανόητα για τους κοινούς θνητούς –έχετε διαβάσει ποτέ τα "ψιλά γράμματα" στην πιστωτική σας κάρτα;).
Οι ληστρικές πρακτικές αυτούς τους είδους ποτέ δεν διαρκούσαν πολύ. Η σύμβαση δόσεων γης αντικαταστάθηκε από πρακτικές γρήγορης επανατοποθέτησης -«flipping»- τη δεκαετία του 1980 (ένας έμπορος γης θα μπορούσε να αγοράσει ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι φθηνά, να κάνει μερικές αισθητικές επισκευές πολύ υπερτιμημένες και να κανονίσει "ευνοϊκή" χρηματοδότηση υποθήκης για τον ανυποψίαστο αγοραστή που κατοικούσε στο σπίτι, αν στο μεταξύ δεν του είχε πέσει το ταβάνι στο κεφάλι ή δεν είχε εκραγεί ο φούρνος). Και όταν άρχισε να σχηματίζεται η πιστωτική αγορά υψηλού κινδύνου τη δεκαετία του 1990, πόλεις όπως η Βαλτιμόρη, το Κλίβελαντ, το Ντιτρόιτ, το Μπάφαλο και άλλες, έγιναν τα μεγαλύτερα κέντρα συσσώρευσης από την αποστέρηση ($70 δισεκατομμύρια ή περισσότερο σε εθνικό επίπεδο). Η Βαλτιμόρη τελικά ξεκίνησε μια αστική αγωγή για τα δικαιώματα μετά το κραχ του 2008 έναντι του Wells Fargo, πατώντας πάνω στις διακρίσεις των πρακτικών δανεισμού υψηλού κινδύνου (αντίστροφη γρήγορη επανατοποθέτηση στην οποία οι άνθρωποι κατευθύνονται προς τη λήψη δανείων υψηλού κινδύνου αντί των συμβατικών), στις οποίες οι αφροαμερικανοί και ανύπαντρες γυναίκες μετατράπηκαν σε αντικείμενο συστηματικής εκμετάλλευσης. Είναι σχεδόν βέβαιο πως η δίκη δεν θα έχει θετικό αποτέλεσμα (αν και στην τρίτη επανάληψη επιτράπηκε να προχωρήσει στα δικαστήρια), δεδομένου ότι θα είναι σχεδόν αδύνατο να αποδεχθεί πρόθεση βασισμένη στις φυλετικές διακρίσεις, σε αντίθεση με τον πιστωτικό κίνδυνο. Ως συνήθως, τα ακατανόητα ψιλά γράμματα λαμβάνουν υπόψη τους πολλές παραμέτρους (καταναλωτές, το νου σας!). Το Κλίβελαντ ακολούθησε μια διαφορετική διαδρομή: μήνυσαν τις εταιρείες χρηματοδότησης για τη δημιουργία δημόσιας όχλησης, επειδή το τοπίο αμαυρώθηκε με κατασχεμένα σπίτια που απαιτούσαν την ενεργοποίηση των αρχών της πόλης για να τα σφραγίσουν!
Μετάφραση: Αιμιλία Κουκούμα
Πηγή: Νew Left Project
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου