“Mall” στο Γαλάτσι

Αναδημοσιεύουμε άρθρο από τον Παραλληλογράφο για τη μετατροπή σε Mall, του Παλαί στο Γαλάτσι.

Σε κάθε χρεωκοπημένη χώρα, όπως η Ελλάδα, είναι μοιραίο ο ήδη συμπυκνωμένος πολιτικός χρόνος να συμπιέζεται ασφυκτικά. Οι πολιτικές εξελίξεις, ειδικά στον οικονομικό τομέα, είναι ραγδαίες και ο κόσμος παρακολουθεί παγωμένος και ανίκανος να αντιληφθεί ούτε το μέγεθός τους, ούτε τα επακόλουθά τους. Πιο συγκεκριμένα, στην προσπάθεια για ταχεία εξεύρεση κεφαλαίων, η πάγια τακτική περνά μέσα από την πώληση και την αξιοποίηση δημόσιας περιουσίας, γης και υποδομών. Περιοριστικοί νόμοι τροποποιούνται ή και καταργούνται από τη μία μέρα στην άλλη. Ιδιωτικές εταιρίες και ορδές συμβούλων αναλαμβάνουν να διαχειριστούν το παζάρι των μεταβιβάσεων, με συχνά αδιαφανείς διαδικασίες και πολύ δύσκολα κατανοητές από τους πολίτες, ειδικά σε συνθήκες ακραίας επιτάχυνσης του λεγόμενου πολιτικού χρόνου.  Τουριστικά θέρετρα, παραλίες, ακατοίκητα νησιά, Ελληνικό, Βοτανικός… Μία σειρά φιλέτων δημόσιας γης μπαίνουν στη λωρίδα ταχείας κυκλοφορίας στο δρόμο προς την ιδιωτική “αξιοποίηση”. Ένας αριθμός παγωμένων διαδικασιών ιδιωτικοποίησης, είτε λόγω νομικών κωλυμάτων, είτε λόγω αντίδρασης των τοπικών κοινωνιών -συνήθως και των δύο ταυτόχρονα- βγαίνουν από την κατάψυξη και μεταφέρονται κατευθείαν στο… φούρνο των μεταβιβάσεων. Μία τέτοια περίπτωση και το Ολυμπιακό Γυμναστήριο Γαλατσίου (Παλαί), του οποίου η μεταβίβαση στην κοινοπραξία Park Avenue προκειμένου να μετατραπεί σε ένα ακόμη τεράστιο “Mall” εντός του πολύπαθου αθηναϊκού αστικού ιστού, έχει κολλήσει εδώ και μερικά χρόνια σε ανυπέρβλητα -εως πρόσφατα- νομικά εμπόδια. Η “υπόθεση Παλαί” ξεκλείδωσε προ ολίγων μηνών, με ένα συνδυασμό κινήσεων του αντιπροέδρου της κυβέρνησης και του υπουργείου μεταφορών, παίρνοντας και πάλι την άγουσα για την μετατροπή ενός ακόμη ολυμπιακού έργου σε “Mall”.

Ομάδα των “Παραλληλογράφων” παρακολουθεί και ερευνά το θέμα (μέσα στα πλαίσια των δυνατοτήτων τους πάντα) και ανοίγει το φάκελο «”Mall” στο Γαλάτσι» όπου και θα συγκεντρώνεται όλο το υλικό της έρευνάς τους, μαζί με τις εξελίξεις των επόμενων μηνών.

Ας δούμε όμως συνοπτικά την προϊστορία της υπόθεσης. Μίας υπόθεσης που και βάθος έχει και δεν είναι διόλου ξεκομμένη από την τύχη των Τουρκοβουνίων, του τελευταίου μεγάλου πνεύμονα στην Αθήνα, τον οποίον εποφθαλμιούν εδώ και δεκαετίες πολλά ιδιωτικά συμφέροντα.

Στο δρόμο προς την Ολυμπιάδα του 2004

Ο χώρος πέριξ του Ολυμπιακού Γυμναστηρίου (Παλαί) αποτελεί το βορειοδυτικότερο άκρο των Τουρκοβουνίων που χωρίζεται τεχνητά από αυτά με τη λεωφόρο Βεϊκου. Στα ανατολικά βρίσκεται το Μητροπολιτικό Πάρκο Γαλατσίου, στα σύνορα του Γαλατσίου με την Φιλοθέη. Το σύνολο της περιοχής αυτής μαζί με τα υπόλοιπα Τουρκοβούνια, εκτείνεται σε τέσσερις δήμους: Αθήνα, Νέα Ιωνία, Φιλοθέη-Ψυχικό, Γαλάτσι, με το μεγαλύτερο τμήμα να ανήκει διοικητικά στο Γαλάτσι. Ένα μεγάλο κομμάτι της καρδιάς του λεκανοπεδίου, που καταλαμβάνεται μεν από δασώδεις εκτάσεις, ωστόσο οι χρήσεις ποικίλουν. Ενώ ταυτόχρονα το ιδιοκτησιακό καθεστώς συνθέτει ένα μεταβαλόμενο παζλ λόγω της χρόνιας  διεκδίκησης μεταξύ ιδιωτών, δημοσίου και τοπικής αυτοδιοίκησης.

Η ευρύτερη περιοχή του Παλαί αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα των Τουρκοβουνίων, των οποίων η τύχη επηρεάζεται -έστω και έμμεσα- από το μέλλον του Ολυμπιακού Γυμναστηρίου.

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η αντιμετώπιση του Παλαί δεν μπορεί να γίνει ξεκομμένα από τα Τουρκοβούνια και την μελλοντική τους τύχη. Στην αναδρομή μας όμως, θα επικεντρωθούμε στο ολυμπιακό ακίνητο μαζί με τις εκτάσεις και τις εγκαταστάσεις πέριξ αυτού. Έτσι, την πρώτη νομική πράξη που ορίζει την περιοχή ως δασική-αναδασωτέα αποτελεί το Βασιλικό Διάταγμα του 1915 [1] που συμπληρώνεται από υπουργική απόφαση του 1934 [2]. Μεσολαβεί μισός αιώνας, έως το 1987, οπότε με υπουργική απόφαση [3] ορίζεται η δημόσια χρήση της. Με την επιλογή της χώρας μας για την εκτέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, η έκταση επανέρχεται στο προσκήνιο, καθώς η κυβέρνηση Σημίτη χωροθετεί εκεί το Ολυμπιακό Γυμναστήριο [4], το οποίο προορίζεται για τη φιλοξενία των αγωνισμάτων της γυμναστικής και της επιτραπέζιας αντισφαίρισης (πινγκ-πονγκ).

Στο δρόμο προς την “αξιοποίηση”

Η πορεία προς την αλλαγή χρήσης και την ιδιωτική αξιοποίηση ξεκινά ήδη με την επιλογή της συγκεκριμένης θέσης για το χτίσιμο ολυμπιακών εγκαταστάσεων. Το 2000, οι κάτοικοι της περιοχής στρέφονται εναντίον της χωροθέτησης, ωστόσο το ΣτΕ, με οριακή πλειοψηφία 14 προς 13, απορρίπτει την προσφυγή [5]. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι η ευρύτερη περιοχή Ομορφόκκλησιας-Τουρκοβουνίων, περιλαμβανομένης εκείνης όπου βρίσκεται το Παλαί, παραμένει αμετάκλητα δασική-αναδασωτέα, τόσο με νόμο του 1994 [6] όσο και με απόφαση του ΣτΕ [7]. Παράλληλα, το Ρυθμιστικό Σχέδιο του 1985 δεν επιτρέπει εμπορικές δραστηριότητες [8].

Ο δρόμος για το χτίσιμο του Ολυμπιακού Αθλητικού Κέντρου Γαλατσίου (ΟΑΚΓ) είναι πλέον ανοιχτός. Παράλληλα ανοίγουν οι πόρτες για την αλλαγή χρήσης της εγκατάστασης, μετά την ολοκλήρωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004.
Παρά τις προολυμπιακές διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ προς τους κατοίκους της περιοχής ότι το Γυμναστήριο θα διατηρησει την αποκλειστικά αθλητική του χρήση και μετά το πέρας των Ολυμπιακών Αγώνων, το 2005 αλλάζουν άρδην τα δεδομένα. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, με νέο νόμο, καθορίζει τους όρους αλλαγής χρήσης των εγκαταστάσεων της “Ολυμπιακά Ακίνητα Α.Ε.” με τη γενική επισήμανση της “περιστασιακής βραχυχρόνιας εμπορικής χρήσης” [9]. Πιο συγκεκριμένα, για το Ολυμπιακό Κέντρο Γαλατσίου προβλέπει την εγκατάσταση εμπορικών καταστημάτων και χώρων εστίασης και ψυχαγωγίας εντός του κτιρίου.

Μέσα στην επόμενη χρονιά ολοκληρώνονται οι διαδικασίες εκχώρησης του Παλαί και -μέσω διαγωνισμού- η κοινοπραξία Park Avenue (Ακροπόλ Χαραγκιώνης και Sonnae Sierra) μισθώνει την εγκατάσταση για διάρκεια σαρανταέξι ετών. Τα νέα αυτά δεδομένα ενεργοποιούν και πάλι τους πολίτες των δήμων Γαλατσίου και Νέας Ιωνίας. Έξι μήνες μετά τη σύναψη της σύμβασης μίσθωσης, το Φεβρουάριο του 2007, ο δήμος Γαλατσίου προσφεύγει στο ΣτΕ εναντίον του Ελληνικού Δημοσίου, στη βάση ότι το τελευταίο παρέλειψε να χορηγήσει έγγραφα που σχετίζονται με την μεταολυμπιακή χρήση και λειτουργία του ΟΑΚΓ.

Το σχέδιο της μετατροπής του Παλαί, από την κοινοπραξία Park Avenue

Για τα επόμενα τρία χρόνια γύρω από το Παλαί εξελίσσεται ένας πόλεμος χαρακωμάτων μεταξύ της τοπικής αυτοδιοίκησης, της αναδόχου εταιρείας και του ελληνικού δημοσίου, καθηλώνοντας ουσιαστικά τις διαδικασίες μετατροπής και εμπορικής χρήσης του γυμναστηρίου. Η Park Avenue προχωρά στην κατασκευή (αυθαίρετου) διώροφου λυόμενου κτιρίου εκτός της εγκατάστασης, το οποίο και αναγκάζεται να απομακρύνει και στη συνέχεια λαμβάνει άδεια οικοδομής από το ΥΠΕΧΩΔΕ [10], που όμως και αυτή ανακαλείται μετά από αντίδραση του δήμου και φορέων του Γαλατσίου και της Γ’ Δ/νσης Αρχαιοτήτων (σημ.: ανάμεσα στα άλλα, υφίσταται ζήτημα και με το διατηρητέο ναό του Αγ. Γεωργίου, γνωστού και ως Ομοφοκκλησιά, που είναι χτισμένος τον 12ο αιώνα και βρίσκεται μερικές δεκάδες μέτρα από τα όρια της εγκατάστασης). Μέσα στο 2008,  η κοινοπραξία υποβάλλει Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), που και αυτή με τη σειρά της προσκρούει στο Νομαρχιακό Συμβούλιο της Αθήνας όπου και απορρίπτεται ομοφώνως [11]. Την αντίθεσή της με τα πορίσματα της ΜΠΕ εκφράζει και η 1η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων [12] και μόνο το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) την κάνει αποδεκτή [13], παρά τις αντιρρήσεις των εμπλεκόμενων φορέων του ΥΠΠΟ. Η γνωμοδότηση του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας που εκδίδεται τον Απρίλιο του 2008 αποτελεί καταπέλτη για την ΜΠΕ. Μάλιστα, ο πρώην πρόεδρος του Ε’ Τμ. του ΣτΕ, Μ. Δεκλερής, ο οποίος υπογράφει τη γνωμοδότηση, δε διστάζει να χαρακτηρίσει το σύνολου του νόμου 3342/2005 για την αλλαγή χρήσης των ολυμπιακών ακινήτων ως αντισυνταγματικό, ενώ χαρακτηρίζει το Ολυμπιακό Γυμναστήριο ως “καθαιρετέον”, ανεξαρτήτως της χρήσης του. Φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης και τοπικές οργανώσεις τονίζουν ότι όχι μόνο η ΜΠΕ περιέχει αρκετές αυθαιρεσίες, αλλά και ότι, λόγω του μεγέθους του έργου, θα έπρεπε να έχει υποβληθεί Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, όπως ορίζει και ο νόμος. Μπροστά σε αυτό το σκηνικό, τα αρμόδια υπουργεία αποφεύγουν να αποφανθούν τελικώς για την ΜΠΕ, τόσο επί διακυβέρνησης ΝΔ, όσο όμως και μετά την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση.

Έως και τον Μάρτιο του 2010 το έργο έχει ουσιαστικά παγώσει εντελώς με τον Θεόδωρο Χαραγκιώνη να υποβάλλει τελικά ένσταση στο Δημόσιο. Μόνο κάποιες σποραδικές ανακοινώσεις στον Τύπο καθώς και ερωτήσεις στη Βουλή, υπενθυμίζουν τα εμφανή νομικά προβλήματα της όλης διαδικασίας μετατροπής του Παλαί σε εμπορικό κέντρο.

Το ξεπάγωμα του “Mall”

Τον  Μάρτιο του 2010 ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, Θεόδωρος Πάγκαλος, ανακοινώνει στην ανάδοχο εταιρεία, ότι πρόκειται να αρθεί η εμπλοκή της υλοποίησης της σύμβασης παραχώρησης. Είναι ενδεικτικό, ότι η απόφαση της κυβέρνησης να ξεπαγώσει την υπόθεση του Παλαί, γίνεται γνωστή μέσω της ευχαριστήριας επιστολής που απέστειλε ο Θ. Χαραγκιώνης στον Θ. Πάγκαλο. Είχε προηγηθεί, την 28/2/10, η έκδοση μίας περίεργης υπουργικής απόφασης [14], σύμφωνα με την οποία το τμήμα της λεωφ. Βεϊκου έξω από τις ολυμπιακές εγκαταστάσεις μετατρέπεται από δημοτική οδό σε άξονα εθνικού επιπέδου, κάτι που, λέγεται, ότι έχει να κάνει και με την άρση των περιβαλλοντικών περιορισμών που υφίστανται για το έργο.

Εν όψει της ενεργοποίησης του “Fast Track”, οι εξελίξεις τις επόμενες εβδομάδες αναμένεται να επιταχυνθούν, καθώς αίρονται και πολλά από τα νομικά κωλύματα του παρελθόντος, σε συνδυασμό με τη δεδηλωμένη μετραστροφή του ΠΑΣΟΚ υπέρ της ολοκλήρωσης της μετατροπής του Παλαί σε “Mall”. Οι τοπικές οργανώσεις πολιτών ανασυντάσσουν τις δυνάμεις τους, έχοντας ήδη οργανώσει εκδηλώσεις διαμαρτυρίας. Ενώ παράλληλα έχουν απευθυνθεί στο ΕΜΠ για την εκπόνηση μελέτης αξιοποίησης του Παλαί. Υπενθυμίζουμε ότι εκκρεμεί και η προσφυγή στο ΣτΕ κατά του Ελληνικού Δημοσίου για τον αρχικό φάκελο του έργου, μήνυση του δήμου Γαλατσίου εναντίον του ΠΕΧΩΔΕ για την έκδοση της οικοδομικής άδειας, αλλά και μήνυση του Θ. Χαραγκιώνη εναντίον του δήμου.

Σημειώσεις

[1] Β.Δ. 13-18.3.1915
[2] 108424/34 (ΦΕΚ 133 Β’)
[3] Ν.3954/756/87
[4] Ν.2730/99
[5]Αποφ. Ε’ τμ ΣτΕ 1968/2000
[6] ΦΕΚ Δ’ 1110/25.10.94
[7] ΣτΕ 1433/1998
[8] Ν.1515/85
[9] Ν.3345/05
[10] 7/14.1.08 Δνση Οικοδ. & Κτιριοδομικών Κανονισμών ΥΠΕΧΩΔΕ
[11] Απ. 86/30.4.09
[12] Α.Π. 9632/2.1.09
[13] Απ. 13/5/09
[14] ΦΕΚ 562/2010

ΣΥΝΤΟΜΑ…

• Όμιλος Χαραγκιώνη, η αυτοκρατορία των “Mall”
• Οι προτάσεις των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης
• Πολιτικό παρασκήνιο γύρω από την αξιοποίηση του Παλαί
  
• Ομορφοκκλησιά. Ένας ναός “αντιστέκεται” για 800 χρόνια