Δόθηκε στη δημόσια "διαβούλευση" το Προσχέδιο Νόμου «για την αναμόρφωση του συστήματος ανάθεσης και εκτέλεσης συμβάσεων Μελετών και Έργων». Το Προσχέδιο και την αιτιολογική έκθεση μπορείτε να τα κατεβάσετε από τα παρακάτω links:
http://naftemporiki.gr.s3.amazonaws.com/docs/2011/02/09/aitiologiki.pdf
http://naftemporiki.gr.s3.amazonaws.com/docs/2011/02/09/sxedio_nomou.pdf
Αναδημοσιεύουμε επίσης άρθρα από το χτεσινό τύπο για το θέμα. Θα ακολουθήσει πληρέστερος σχολιασμός αργότερα
Ρυθμίσεις προς όφελος του κεφαλαίου στον κλάδο των κατασκευών
Στη λογική της συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης στον κλάδο των κατασκευών της χώρας, κινείται το νομοσχέδιο για την αναμόρφωση του συστήματος εκπόνησης μελετών και εκτέλεσης δημοσίων έργων, καθώς και της σύστασης της λεγόμενης Αρχής Ελέγχου Μελετών και Έργων που παρουσίασε χτες στο Υπουργικό Συμβούλιο σε δεύτερη ανάγνωση ο υπουργός Υποδομών Δ. Ρέππας και το οποίο τίθεται σε δημόσια διαβούλευση.
Την ίδια στιγμή, ο υπουργός, ενώ σπεύδει να ικανοποιήσει την παραγγελία των μεγαλοεργολάβων για την ποινικοποίηση της άρνησης πληρωμής των διοδίων, από την άλλη ξεκαθάρισε ότι δε θα πρέπει να περιμένει πολλά ο ελληνικός λαός από τις διαπραγματεύσεις με τους ιδιωτικούς ομίλους για τη δραστική μείωση των χαρατσιών, καθώς, όπως ανάφερε, «δεν έχουμε περιθώριο να αλλάξουμε ουσιώδεις όρους των συμβάσεων παραχώρησης».
Κι όλα αυτά παρότι παραδέχτηκε ότι από το συνολικό κόστος των έργων που φτάνει τα 8,7 δισ. ευρώ, οι ιδιωτικοί όμιλοι συμμετέχουν με δικά τους κεφάλαια μόλις με 800 εκατ. ευρώ, δηλαδή με λιγότερο και από το 10%! Δεν παρέλειψε βέβαια να επιτεθεί κατά όσων αγωνίζονται για την κατάργηση των διοδίων, ενώ πρόσθεσε ότι επιδίωξη της κυβέρνησης στις διαπραγματεύσεις με τους ομίλους είναι η μικρότερη κλιμάκωση της τιμής των διοδίων, ιδίως στα υπό κατασκευήν τμήματα, η χορήγηση εκπτωτικών καρτών για όσους κάνουν τοπικές διαδρομές και, αργότερα, η αναλογική χρέωση μέσω ηλεκτρονικής χρέωσης. Όλα, όμως, αυτά χωρίς να διαταραχτεί η ...ισορροπία των συμβάσεων.
Όσον αφορά τις μελέτες: Για την ανάθεσή τους καταργείται το ανώτερο ποσοστό έκπτωσης του 20%, με συνέπεια οι μεγάλες εταιρείες του χώρου να σαρώσουν την αγορά, προσφέροντας μεγάλες εκπτώσεις, με αμφίβολη βέβαια ποιότητα μελετών. Οι μεγάλες εταιρείες επίσης θα μπορούν να «χτυπούν» κάθε είδους μελετών, αφού στο δυναμικό τους θα έχουν όλες τις κατηγορίες πτυχίων, ενώ αντίθετα οι αυτοαπασχολούμενοι μελετητές θα μπορούν να εγγράφονται μόνο σε τέσσερις κατηγορίες μελετών. Την ίδια στιγμή διατηρείται ανοιχτό το παράθυρο της αδιαφάνειας με τις μικρές μελέτες 15.000 έως 30.000 ευρώ, οι οποίες θα εξακολουθούν να ανατίθενται απευθείας με ...κλήρωση στους μελετητές!
Οσον αφορά την ανάθεση των έργων τίθεται η έννοια της «ωριμότητας» που θα προϋποθέτει την ύπαρξη περιβαλλοντικών και άλλων μελετών, η εκτέλεση των πρόδρομων εργασιών ως αυτοτελές έργο... Για τα έργα με προϋπολογισμούς άνω των 5 εκατ. ευρώ εισάγονται δύο νέα συστήματα που περιλαμβάνουν συνδυασμούς κριτηρίων για την ανάθεσή τους. Επίσης παρέχεται το δικαίωμα στις τεχνικές εταιρείες να εκχωρούν με την εγγύηση του Δημοσίου το εργολαβικό αντάλλαγμα, προκειμένου να δανειοδοτούνται. Για τα μικρότερα έργα με προϋπολογισμούς μέχρι 100.000 ευρώ προβλέπει συστήματα απευθείας ανάθεσης πριμοδοτώντας ουσιαστικά την αδιαφάνεια. Παράλληλα με διάταξη του νομοσχεδίου χαρίζει πρόστιμο 12,5 εκατ. ευρώ τουλάχιστον στην εταιρεία «Νέα Οδός» για πολεοδομικές παραβάσεις στην κατασκευή σταθμών διοδίων στη Βορειοανατολική Αττική.
Καθιερώνεται η «Αρχή Ελέγχου Μελετών και Έργων», που θα ελέγχει όλα τα στάδια ανάθεσης και εκτέλεσης μελετών και έργων για λογαριασμό του Δημοσίου, ενώ θα έχει και τον έλεγχο τεχνικής και οικονομικής επάρκειας των εταιρειών μέσω του ελέγχου των μητρώων τους. http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=6095338&publDate=10/2/2011
Θεσμοθετείται Αρχή Ελέγχου Μελετών και Έργων
Στον εκσυγχρονισμό του συστήματος ανάθεσης μελετών και δημοσίων έργων, στη διασφάλιση της ποιότητας και της έγκαιρης παράδοσης των έργων αποσκοπεί το σχέδιο νόμου «για την αναμόρφωση του συστήματος ανάθεσης και εκτέλεσης συμβάσεων Μελετών και Έργων» που παρουσιάστηκε χθες στο υπουργικό συμβούλιο και από σήμερα αναρτάται στο Διαδίκτυο για τη δημόσια διαβούλευση.
«Φιλοδοξούμε να διαμορφώσουμε ένα σύστημα που θα αντέξει στον χρόνο και θα αντιμετωπίσει τις παθογένειες» στην ανάθεση και υλοποίηση έργων και μελετών, δήλωσε χθες ο υπουργός Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων, Δημήτρης Ρέππας, παρουσιάζοντας τις νέες διατάξεις.
Αποφασιστικό ρόλο στην πορεία υλοποίησης έργων και μελετών αναλαμβάνει ένα νέο όργανο, η Αρχή Ελέγχου Μελετών και Έργων, η οποία θα παρεμβαίνει τόσο κατά τη φάση της διαβούλευσης με τους ενδιαφερόμενους πριν από την έκδοση των τευχών δημοπράτησης (πρόκειται για μία νέα διαδικασία που εισάγεται) όσο και κατά την ανάθεση, εκτέλεση και παράδοση του έργου ή της μελέτης. Η Αρχή θα είναι νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, με 7μελές Διοικητικό Συμβούλιο, το οποίο θα επιλέγεται από το υπουργικό συμβούλιο ύστερα από εισήγηση του υπουργού Υποδομών και με σύμφωνη γνώμη της Ενιαίας Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων.
Εισάγονται βασικές καινοτομίες, όπως η συμμετοχή του μελετητή στην ομάδα κατασκευής ενός έργου, εχέγγυα της κατασκευασιμότητας μίας μελέτης με την πρόσληψη από τη μελετητική εταιρεία ειδικού ελεγκτή, ενώ καταργούνται οι απευθείας αναθέσεις μελετών και υπηρεσιών χαμηλού προϋπολογισμού (15.000 - 30.000 ευρώ) και εισάγεται η κλήρωση μεταξύ όλων των συμμετεχόντων.
Στον τομέα των δημοσίων έργων, δημιουργείται αυτόνομο πρόδρομο στάδιο ενός έργου το οποίο θα δημοπρατείται ξεχωριστά και κατά το οποίο θα διασφαλίζονται οι δράσεις και διαδικασίες (περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις, απαλλοτριώσεις) που εγγυώνται την ομαλή εξέλιξη του κυρίως έργου.
Για έργα προϋπολογισμού άνω των 5 εκατομμυρίων ευρώ, ο ανάδοχος θα αναδεικνύεται με βάση τόσο την έκπτωση στην οικονομική προσφορά όσο και την έκπτωση στον χρόνο υλοποίησης, ενώ θα λαμβάνονται υπόψη η χρονική ισχύς των εγγυήσεων ποιότητας του έργου.
Ακόμα: Έργα με μεγάλο ποσοστό έκπτωσης (άνω του 12%) επί του προϋπολογισμού της υπηρεσίας θα παρακολουθούνται από την Αρχή Ελέγχου. Μέρος της σύμβασης θα αποτελεί το «σύμφωνο ακεραιότητας», με το οποίο ο ανάδοχος διαβεβαιώνει την αναθέτουσα αρχή ότι δεν μετήλθε παρανόμων μέσων για την ανάληψη του έργου.
Διόδια - Παράβαση του ΚΟΚ η μη πληρωμή
Τροχαία παράβαση θα θεωρείται η μη πληρωμή των διοδίων των αυτοκινητοδρόμων και οι παραβάτες θα τιμωρούνται με βάση τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας. Τα παραπάνω προβλέπει η διάταξη που αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή μέχρι αύριο, σύμφωνα με τις πληροφορίες από το υπουργείο Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων. Ο υπουργός Υποδομών άσκησε χθες αυστηρή κριτική σε όσους αρνούνται να πληρώσουν για τις υπηρεσίες που τους παρέχονται, με αποτέλεσμα το κόστος να αναλαμβάνουν το Δημόσιο και οι άλλοι πολίτες. Αν και ρωτήθηκε με επιμονή για το περιεχόμενο των διαπραγματεύσεων με τις εταιρείες κατασκευής των αυτοκινητοδρόμων, δεν άνοιξε τα χαρτιά του, αλλά τόνισε πως θα εξαντληθούν όλες οι δυνατότητες με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον.
http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=11424&subid=2&pubid=53984954
Αλλαγές στο σύστημα ανάθεσης δημοσίων έργων
Στη δημοσιότητα δόθηκε το νομοσχέδιο του υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων «Μεταρρύθμιση Συστήματος Ανάθεσης και Εκτέλεσης συμβάσεων Μελετών και Δημοσίων Έργων Ίδρυση Αρχής Ελέγχου Μελετών και Έργων και λοιπές διατάξεις», το οποίο συζητήθηκε στο πλαίσιο του σημερινού υπουργικού συμβουλίου.
Στόχος του υπουργείου είναι ο εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας ανάθεσης και εκτέλεσης των συμβάσεων, για τη διασφάλιση της παραγωγής ποιοτικών μελετών που θα οδηγούν σε ποιοτικά δημόσια έργα, χωρίς τις αστοχίες που εμφανίζονται σήμερα.
Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του ν/σ, ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται με την καθιέρωση της παρακολούθησης των μελετών κατά την εκπόνησή τους από ελεγκτή - πάροχο υπηρεσιών, που θα εγγυάται την καλή ποιότητά και εφαρμοσιμότητά τους.
Μεταξύ άλλων, θεσπίζονται διατάξεις που εγγυώνται τη διαφάνεια και αντικειμενικότητα των διαγωνισμών, ενώ προβλέπεται ο εκσυγχρονισμός των μητρώων, με την τροποποίηση των κατηγοριών μελετών και τη διάσπαση κάποιων εξ αυτών.
Παράλληλα ιδρύεται «Αρχή Ελέγχου Μελετών και Έργων», με έδρα την Αθήνα και δύο Περιφερειακές Υπηρεσίες, μία στη Θεσσαλονίκη και μία στην Πάτρα. Οι περιφερειακές υπηρεσίες ιδρύονται προκειμένου αφενός να διευκολύνονται οι συναλλασσόμενοι με την ΑΕΜΕ ιδιώτες και αφετέρου για να είναι πιο άμεση, ταχεία και αποτελεσματική η εκάστοτε επέμβαση αυτής στην περιφέρεια.
Ολόκληρα τα κείμενα της Αιτιολογικής Έκθεσης και του Σχεδίου Νόμου βρίσκονται στις παρακάτω ιστοσελίδες :
http://www.naftemporiki.gr/news/cstory.asp?id=1932440
Σε διαβούλευση το σχέδιο νόμου για την ανάθεση δημοσίων έργων
Αλλάζει ο τρόπος δημοπράτησης - Σύσταση Αρχής για την επιτήρηση των διαδικασιών
Χωρίς ουσιαστικές αλλαγές, σε σχέση με όσα έχουν μέχρι σήμερα ανακοινωθεί, πρόκειται να δοθεί σήμερα σε διαβούλευση το σχέδιο νόμου για τα δημόσια έργα. Το σχέδιο τροποποιεί το ισχύον πλαίσιο για την ανάθεση δημοσίων έργων και μελετών, ενώ προβλέπει την ίδρυση Αρχής, η οποία θα επιτηρεί όλα τα στάδια της διαδικασίας. Όπως ανέφερε χθες ο υπουργός Υποδομών, κ. Δημήτρη Ρέππας, στόχος του νέου πλαισίου είναι να αντιμετωπιστούν πληγές του παρελθόντος, όπως οι μεγάλες χρονικές και οικονομικές αποκλίσεις στα έργα. Βασικό σημείο του σχεδίου νόμου είναι η ίδρυση της Αρχής Ελέγχου Μελετών και Έργων. Η Αρχή θα έχει την αρμοδιότητα να ελέγχει την ωριμότητα ενός έργου, την πρόοδο των έργων (με δυνατότητα επιβολής κυρώσεων), αλλά και τον έλεγχο των επιχειρήσεων εκτέλεσης δημοσίων έργων και μελετών.
Ανάμεσα στα νέα στοιχεία του νομοσχεδίου για τα δημόσια έργα:
– Κάθε δημόσιο έργο χωρίζεται σε δύο στάδια, εκείνο της προετοιμασίας και το κυρίως κατασκευαστικό έργο. Η εκτέλεση των πρόδρομων εργασιών θα δημοπρατείται ξεχωριστά, ως αυτόνομο έργο, προκειμένου το κυρίως κατασκευαστικό έργο να είναι απολύτως ακριβές ως προς τα χρονοδιαγράμματά του.
– Για την επιλογή του αναδόχου, παράλληλα με το σύστημα επιλογής βάσει της χαμηλότερης τιμής, προστίθεται (για έργα άνω των 4,8 εκατ. ευρώ) μια νέα διαδικασία, η οποία θα συνεκτιμά τις εκπτώσεις στο κόστος, την ταχύτητα εκτέλεσης και το διάστημα στο οποίο ο κατασκευαστής θα εγγυάται την ποιότητα του έργου μετά την παράδοσή του. Κύριος παράγοντας παραμένει η οικονομική προσφορά.
– Δίνεται δυνατότητα δημόσιας διαβούλευσης πριν οριστικοποιηθούν τα τεύχη του έργου. Η διαδικασία θα παρακολουθείται από την Αρχή.
– Για την αποφυγή υψηλών εκπτώσεων, οι προσφορές με έκπτωση άνω του 20% θα πρέπει να παρέχουν ειδικές επιπρόσθετες εγγυήσεις.
– Προβλέπεται κονδύλι 0,4% στα μεγάλα έργα και 2% στα μικρά για τη διενέργεια ποιοτικών ελέγχων στο έργο από πιστοποιημένους φορείς.
– Τα όποια επιπρόσθετα αιτήματα του αναδόχου θα πρέπει να υποβάλλονται σε διάστημα 2 μηνών από την εμφάνιση του προβλήματος.
– Οι υπηρεσίες θα μπορούν να διορθώνουν τους πίνακες πληρωμών σε οποιοδήποτε στάδιο μέχρι την ολοκλήρωση του έργου, ακόμα κι αν αυτοί έχουν εγκριθεί.
Ανάμεσα στα νέα στοιχεία του νομοσχεδίου για τις μελέτες:
– Θεσπίζονται τέσσερις βασικές κατηγορίες μελετών (κτιριακά, λιμενικά, συγκοινωνιακά και υδραυλικά έργα), ενώ αναδιαρθρώνονται οι επιμέρους κατηγορίες (που ισχύουν από το 1976) με προσθήκη νέων και διάσπαση παλαιών (λ.χ. ηλεκτρομηχανολογικές, συγκοινωνιακές-κυκλοφοριακές).
– Η πληρότητα ενός φακέλου υποψηφίου δεν θα ελέγχεται μόνο τυπικά.
– Οι αναθέσεις διαγωνισμών θα γίνονται από 5μελείς (αντί για 3 μελείς σήμερα) επιτροπές, στις οποίες τα τρία μέλη θα ορίζονται με κλήρωση.
– Ο μελετητής ενός έργου θα συμμετέχει υποχρεωτικά στην ομάδα του κατασκευαστή που θα το αναλάβει.
– Η ποιότητα μιας μελέτης κατά την παραλαβή της θα ελέγχεται και από την Αρχή Ελέγχου.
– Η απευθείας ανάθεση συμβάσεων με μικρό οικονομικό αντικείμενο (15.000-30.000 ευρώ) δεν θα γίνεται με επιλογή του αναδόχου από τον φορέα που κάνει τον διαγωνισμό, αλλά με κλήρωση ανάμεσα στους συμμετέχοντες.
– Οι μελέτες κόστους άνω των 300.000 ευρώ θα ανατίθενται με ένα σύστημα που βασίζεται κατά 70% στην τεχνική αξιολόγηση του έργου και κατά 30% στην οικονομική προσφορά.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economyepix_1_10/02/2011_431952
Τρία κριτήρια για τις αναθέσεις δημοσίων έργων
Στόχος είναι να διασφαλιστεί η τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων, των προϋπολογισμών και των προτύπων ποιότητας
Σημαντικές αλλαγές στον τρόπο ανάθεσης και παραγωγής των δημοσίων έργων επιχειρεί να φέρει η κυβέρνηση με το νομοσχέδιο του υπουργείου Υποδομών που παρουσίασε χθες στο Υπουργικό Συμβούλιο, μετά και την ολοκλήρωση του πρώτου κύκλου δημόσιας διαβούλευσης, ο Δημήτρης Ρέππας. Τώρα ξεκινά ο δεύτερος κύκλος της ανοιχτής διαβούλευσης στο διαδίκτυο και το νομοσχέδιο αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή το Μάρτιο. Η βασικότερη αλλαγή που επιφέρει η νέα νομοθετική πρωτοβουλία είναι ότι πλέον αλλάζει ο τρόπος ανάθεσης της κατασκευής των έργων για την οποία θα λαμβάνονται υπόψη τρία κριτήρια για την επιλογή της καλύτερης προσφοράς ανάληψης δημοσίων έργων.
Έλεγχοι κατά στάδια
Επίσης, συγκροτείται ανεξάρτητη αρχή που θα επιβλέπει τα έργα και τις μελέτες και καθορίζονται έλεγχοι σε όλα τα στάδια παραγωγής των έργων. Σημαντική αλλαγή είναι ότι πλέον οι ανάδοχοι θα υποχρεούνται να υπογράψουν σύμφωνο ακεραιότητας. Ο στόχος του νέου νόμου είναι, σύμφωνα με τον υπουργό Υποδομών, να διασφαλιστεί απόλυτη διαφάνεια και αυστηρή τήρηση χρονοδιαγραμμάτων, προϋπολογισμών και ποιότητας στην υλοποίηση έργων. Μεταξύ άλλων, το νομοσχέδιο προβλέπει τα εξής:
Παύει να αποτελεί μοναδικό κριτήριο επιλογής αναδόχου η χαμηλότερη τιμή και καθιερώνεται η «πλέον συμφέρουσα, από οικονομική άποψη, προσφορά». Οι ανάδοχοι θα επιλέγονται με βάση το συνδυασμό της χαμηλότερης τιμής, της οικονομικής έκπτωσης επί του προϋπολογισμού, της χρονικής έκπτωσης επί του αρχικά προβλεπόμενου χρόνου περαίωσης και της αυξημένης εγγύησης καλής εκτέλεσης έργου.
Θεσμοθετείται Ανεξάρτητη Αρχή, στα πλαίσια του ΑΣΕΠ, η οποία θα παρακολουθεί τα έργα και τις μελέτες σε κάθε στάδιό τους.
Οι πρόδρομες εργασίες για την ωριμότητα ενός έργου χαρακτηρίζονται ως «αυτοτελές έργο», πλήρως διαχωρισμένο από το τεχνικό αντικείμενο του υπόλοιπου έργου και αποτελούν αντικείμενο ξεχωριστού διαγωνισμού.
Για να περιοριστούν οι μεγάλες εκπτώσεις καθιερώνονται όρια. Στις περιπτώσεις που η έκπτωση ξεπερνάει το όριο που θα καθοριστεί, πέραν της «πρόσθετης τραπεζικής εγγύησης» που προβλέπεται ήδη, η εργολαβία τίθεται υπό την εποπτεία της Ανεξάρτητης Αρχής που επιβλέπει τα έργα.
Προβλέπονται ακόμη, πέραν των εγγυήσεων, η προσκόμιση ειδικών εγγυήσεων που επιστρέφονται μόνο μετά τη βεβαιωμένη περαίωση του έργου.
Οι ανάδοχοι θα πρέπει να υπογράψουν σύμφωνο ακεραιότητας με το οποίο θα βεβαιώνουν ότι έλαβαν μέρος στις διαγωνιστικές διαδικασίες τηρώντας πλήρως την νομοθεσία.
Για μελέτες μικρών έργων οι αναθέσεις θα γίνονται με κλήρωση.
Εισάγεται για πρώτη φορά ως τρόπος διαγωνισμού ο «ανταγωνιστικός διάλογος», δηλαδή η διαβούλευση της αναθέτουσας αρχής με τους ενδιαφερόμενους. Η διαδικασία αυτή προβλέπεται και από την κοινοτική νομοθεσία.
Δίνεται το δικαίωμα στους αναδόχους να δανειστούν παρέχοντας ως εγγύηση τα μελλοντικά έσοδα που θα έχουν από το δημόσιο μετά από κάθε τμηματική περαίωση έργου ή και άλλων μελλοντικών εσόδων από το δημόσιο όπως επιστροφή ΦΠΑ, καταβολή χρεών, επιστροφή φόρου κ.λπ.
Η παραλαβή των έργων, για λόγους μεγαλύτερης διαφάνειας, θα γίνεται πλέον από ειδική επιτροπή κι όχι από τον επιβλέποντα μηχανικό, όπως γίνεται σήμερα.
Καθιερώνονται τριμηνιαίες εκθέσεις της αρμόδιας διεύθυνσης για την πρόοδο κάθε έργου στην οποία θα αναφέρονται μεταξύ άλλων και οι «απρόβλεπτες περιστάσεις» που συνεπάγονται την εκτέλεση συμπληρωματικών εργασιών. Προσδιορίζεται χρονική περίοδος δύο μηνών από την εμφάνιση της γενεσιουργού αιτίας εντός της οποίας ο ανάδοχος θα υποβάλλει αίτημα για συμπληρωματικές εργασίες.
Εξασφαλίζεται ότι σε περίπτωση ζημιάς ενός έργου ή μόνιμων εργοταξιακών εγκαταστάσεων του αναδόχου από γεγονός ανωτέρας βίας, η αποκατάσταση των βλαβών βαρύνει την ασφαλιστική εταιρεία, από τη στιγμή που το έργο είναι ασφαλισμένο.
Προβλέπονται πρόσθετοι ποιοτικοί έλεγχοι του έργου και για αυτό το λόγο προβλέπεται συγκεκριμένο κονδύλι έως 0,5% του προϋπολογισμού.
Προβλέπονται αυστηρές ποινές για αναδόχους και δημόσιους λειτουργούς σε περιπτώσεις διαπίστωσης κακής εκτέλεσης.
http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=12336&subid=2&pubid=96779160
http://naftemporiki.gr.s3.amazonaws.com/docs/2011/02/09/aitiologiki.pdf
http://naftemporiki.gr.s3.amazonaws.com/docs/2011/02/09/sxedio_nomou.pdf
Αναδημοσιεύουμε επίσης άρθρα από το χτεσινό τύπο για το θέμα. Θα ακολουθήσει πληρέστερος σχολιασμός αργότερα
Ρυθμίσεις προς όφελος του κεφαλαίου στον κλάδο των κατασκευών
Στη λογική της συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης στον κλάδο των κατασκευών της χώρας, κινείται το νομοσχέδιο για την αναμόρφωση του συστήματος εκπόνησης μελετών και εκτέλεσης δημοσίων έργων, καθώς και της σύστασης της λεγόμενης Αρχής Ελέγχου Μελετών και Έργων που παρουσίασε χτες στο Υπουργικό Συμβούλιο σε δεύτερη ανάγνωση ο υπουργός Υποδομών Δ. Ρέππας και το οποίο τίθεται σε δημόσια διαβούλευση.
Την ίδια στιγμή, ο υπουργός, ενώ σπεύδει να ικανοποιήσει την παραγγελία των μεγαλοεργολάβων για την ποινικοποίηση της άρνησης πληρωμής των διοδίων, από την άλλη ξεκαθάρισε ότι δε θα πρέπει να περιμένει πολλά ο ελληνικός λαός από τις διαπραγματεύσεις με τους ιδιωτικούς ομίλους για τη δραστική μείωση των χαρατσιών, καθώς, όπως ανάφερε, «δεν έχουμε περιθώριο να αλλάξουμε ουσιώδεις όρους των συμβάσεων παραχώρησης».
Κι όλα αυτά παρότι παραδέχτηκε ότι από το συνολικό κόστος των έργων που φτάνει τα 8,7 δισ. ευρώ, οι ιδιωτικοί όμιλοι συμμετέχουν με δικά τους κεφάλαια μόλις με 800 εκατ. ευρώ, δηλαδή με λιγότερο και από το 10%! Δεν παρέλειψε βέβαια να επιτεθεί κατά όσων αγωνίζονται για την κατάργηση των διοδίων, ενώ πρόσθεσε ότι επιδίωξη της κυβέρνησης στις διαπραγματεύσεις με τους ομίλους είναι η μικρότερη κλιμάκωση της τιμής των διοδίων, ιδίως στα υπό κατασκευήν τμήματα, η χορήγηση εκπτωτικών καρτών για όσους κάνουν τοπικές διαδρομές και, αργότερα, η αναλογική χρέωση μέσω ηλεκτρονικής χρέωσης. Όλα, όμως, αυτά χωρίς να διαταραχτεί η ...ισορροπία των συμβάσεων.
Όσον αφορά τις μελέτες: Για την ανάθεσή τους καταργείται το ανώτερο ποσοστό έκπτωσης του 20%, με συνέπεια οι μεγάλες εταιρείες του χώρου να σαρώσουν την αγορά, προσφέροντας μεγάλες εκπτώσεις, με αμφίβολη βέβαια ποιότητα μελετών. Οι μεγάλες εταιρείες επίσης θα μπορούν να «χτυπούν» κάθε είδους μελετών, αφού στο δυναμικό τους θα έχουν όλες τις κατηγορίες πτυχίων, ενώ αντίθετα οι αυτοαπασχολούμενοι μελετητές θα μπορούν να εγγράφονται μόνο σε τέσσερις κατηγορίες μελετών. Την ίδια στιγμή διατηρείται ανοιχτό το παράθυρο της αδιαφάνειας με τις μικρές μελέτες 15.000 έως 30.000 ευρώ, οι οποίες θα εξακολουθούν να ανατίθενται απευθείας με ...κλήρωση στους μελετητές!
Οσον αφορά την ανάθεση των έργων τίθεται η έννοια της «ωριμότητας» που θα προϋποθέτει την ύπαρξη περιβαλλοντικών και άλλων μελετών, η εκτέλεση των πρόδρομων εργασιών ως αυτοτελές έργο... Για τα έργα με προϋπολογισμούς άνω των 5 εκατ. ευρώ εισάγονται δύο νέα συστήματα που περιλαμβάνουν συνδυασμούς κριτηρίων για την ανάθεσή τους. Επίσης παρέχεται το δικαίωμα στις τεχνικές εταιρείες να εκχωρούν με την εγγύηση του Δημοσίου το εργολαβικό αντάλλαγμα, προκειμένου να δανειοδοτούνται. Για τα μικρότερα έργα με προϋπολογισμούς μέχρι 100.000 ευρώ προβλέπει συστήματα απευθείας ανάθεσης πριμοδοτώντας ουσιαστικά την αδιαφάνεια. Παράλληλα με διάταξη του νομοσχεδίου χαρίζει πρόστιμο 12,5 εκατ. ευρώ τουλάχιστον στην εταιρεία «Νέα Οδός» για πολεοδομικές παραβάσεις στην κατασκευή σταθμών διοδίων στη Βορειοανατολική Αττική.
Καθιερώνεται η «Αρχή Ελέγχου Μελετών και Έργων», που θα ελέγχει όλα τα στάδια ανάθεσης και εκτέλεσης μελετών και έργων για λογαριασμό του Δημοσίου, ενώ θα έχει και τον έλεγχο τεχνικής και οικονομικής επάρκειας των εταιρειών μέσω του ελέγχου των μητρώων τους. http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=6095338&publDate=10/2/2011
Θεσμοθετείται Αρχή Ελέγχου Μελετών και Έργων
Στον εκσυγχρονισμό του συστήματος ανάθεσης μελετών και δημοσίων έργων, στη διασφάλιση της ποιότητας και της έγκαιρης παράδοσης των έργων αποσκοπεί το σχέδιο νόμου «για την αναμόρφωση του συστήματος ανάθεσης και εκτέλεσης συμβάσεων Μελετών και Έργων» που παρουσιάστηκε χθες στο υπουργικό συμβούλιο και από σήμερα αναρτάται στο Διαδίκτυο για τη δημόσια διαβούλευση.
«Φιλοδοξούμε να διαμορφώσουμε ένα σύστημα που θα αντέξει στον χρόνο και θα αντιμετωπίσει τις παθογένειες» στην ανάθεση και υλοποίηση έργων και μελετών, δήλωσε χθες ο υπουργός Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων, Δημήτρης Ρέππας, παρουσιάζοντας τις νέες διατάξεις.
Αποφασιστικό ρόλο στην πορεία υλοποίησης έργων και μελετών αναλαμβάνει ένα νέο όργανο, η Αρχή Ελέγχου Μελετών και Έργων, η οποία θα παρεμβαίνει τόσο κατά τη φάση της διαβούλευσης με τους ενδιαφερόμενους πριν από την έκδοση των τευχών δημοπράτησης (πρόκειται για μία νέα διαδικασία που εισάγεται) όσο και κατά την ανάθεση, εκτέλεση και παράδοση του έργου ή της μελέτης. Η Αρχή θα είναι νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, με 7μελές Διοικητικό Συμβούλιο, το οποίο θα επιλέγεται από το υπουργικό συμβούλιο ύστερα από εισήγηση του υπουργού Υποδομών και με σύμφωνη γνώμη της Ενιαίας Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων.
Εισάγονται βασικές καινοτομίες, όπως η συμμετοχή του μελετητή στην ομάδα κατασκευής ενός έργου, εχέγγυα της κατασκευασιμότητας μίας μελέτης με την πρόσληψη από τη μελετητική εταιρεία ειδικού ελεγκτή, ενώ καταργούνται οι απευθείας αναθέσεις μελετών και υπηρεσιών χαμηλού προϋπολογισμού (15.000 - 30.000 ευρώ) και εισάγεται η κλήρωση μεταξύ όλων των συμμετεχόντων.
Στον τομέα των δημοσίων έργων, δημιουργείται αυτόνομο πρόδρομο στάδιο ενός έργου το οποίο θα δημοπρατείται ξεχωριστά και κατά το οποίο θα διασφαλίζονται οι δράσεις και διαδικασίες (περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις, απαλλοτριώσεις) που εγγυώνται την ομαλή εξέλιξη του κυρίως έργου.
Για έργα προϋπολογισμού άνω των 5 εκατομμυρίων ευρώ, ο ανάδοχος θα αναδεικνύεται με βάση τόσο την έκπτωση στην οικονομική προσφορά όσο και την έκπτωση στον χρόνο υλοποίησης, ενώ θα λαμβάνονται υπόψη η χρονική ισχύς των εγγυήσεων ποιότητας του έργου.
Ακόμα: Έργα με μεγάλο ποσοστό έκπτωσης (άνω του 12%) επί του προϋπολογισμού της υπηρεσίας θα παρακολουθούνται από την Αρχή Ελέγχου. Μέρος της σύμβασης θα αποτελεί το «σύμφωνο ακεραιότητας», με το οποίο ο ανάδοχος διαβεβαιώνει την αναθέτουσα αρχή ότι δεν μετήλθε παρανόμων μέσων για την ανάληψη του έργου.
Διόδια - Παράβαση του ΚΟΚ η μη πληρωμή
Τροχαία παράβαση θα θεωρείται η μη πληρωμή των διοδίων των αυτοκινητοδρόμων και οι παραβάτες θα τιμωρούνται με βάση τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας. Τα παραπάνω προβλέπει η διάταξη που αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή μέχρι αύριο, σύμφωνα με τις πληροφορίες από το υπουργείο Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων. Ο υπουργός Υποδομών άσκησε χθες αυστηρή κριτική σε όσους αρνούνται να πληρώσουν για τις υπηρεσίες που τους παρέχονται, με αποτέλεσμα το κόστος να αναλαμβάνουν το Δημόσιο και οι άλλοι πολίτες. Αν και ρωτήθηκε με επιμονή για το περιεχόμενο των διαπραγματεύσεων με τις εταιρείες κατασκευής των αυτοκινητοδρόμων, δεν άνοιξε τα χαρτιά του, αλλά τόνισε πως θα εξαντληθούν όλες οι δυνατότητες με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον.
http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=11424&subid=2&pubid=53984954
Αλλαγές στο σύστημα ανάθεσης δημοσίων έργων
Στη δημοσιότητα δόθηκε το νομοσχέδιο του υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων «Μεταρρύθμιση Συστήματος Ανάθεσης και Εκτέλεσης συμβάσεων Μελετών και Δημοσίων Έργων Ίδρυση Αρχής Ελέγχου Μελετών και Έργων και λοιπές διατάξεις», το οποίο συζητήθηκε στο πλαίσιο του σημερινού υπουργικού συμβουλίου.
Στόχος του υπουργείου είναι ο εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας ανάθεσης και εκτέλεσης των συμβάσεων, για τη διασφάλιση της παραγωγής ποιοτικών μελετών που θα οδηγούν σε ποιοτικά δημόσια έργα, χωρίς τις αστοχίες που εμφανίζονται σήμερα.
Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του ν/σ, ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται με την καθιέρωση της παρακολούθησης των μελετών κατά την εκπόνησή τους από ελεγκτή - πάροχο υπηρεσιών, που θα εγγυάται την καλή ποιότητά και εφαρμοσιμότητά τους.
Μεταξύ άλλων, θεσπίζονται διατάξεις που εγγυώνται τη διαφάνεια και αντικειμενικότητα των διαγωνισμών, ενώ προβλέπεται ο εκσυγχρονισμός των μητρώων, με την τροποποίηση των κατηγοριών μελετών και τη διάσπαση κάποιων εξ αυτών.
Παράλληλα ιδρύεται «Αρχή Ελέγχου Μελετών και Έργων», με έδρα την Αθήνα και δύο Περιφερειακές Υπηρεσίες, μία στη Θεσσαλονίκη και μία στην Πάτρα. Οι περιφερειακές υπηρεσίες ιδρύονται προκειμένου αφενός να διευκολύνονται οι συναλλασσόμενοι με την ΑΕΜΕ ιδιώτες και αφετέρου για να είναι πιο άμεση, ταχεία και αποτελεσματική η εκάστοτε επέμβαση αυτής στην περιφέρεια.
Ολόκληρα τα κείμενα της Αιτιολογικής Έκθεσης και του Σχεδίου Νόμου βρίσκονται στις παρακάτω ιστοσελίδες :
http://www.naftemporiki.gr/news/cstory.asp?id=1932440
Σε διαβούλευση το σχέδιο νόμου για την ανάθεση δημοσίων έργων
Αλλάζει ο τρόπος δημοπράτησης - Σύσταση Αρχής για την επιτήρηση των διαδικασιών
Χωρίς ουσιαστικές αλλαγές, σε σχέση με όσα έχουν μέχρι σήμερα ανακοινωθεί, πρόκειται να δοθεί σήμερα σε διαβούλευση το σχέδιο νόμου για τα δημόσια έργα. Το σχέδιο τροποποιεί το ισχύον πλαίσιο για την ανάθεση δημοσίων έργων και μελετών, ενώ προβλέπει την ίδρυση Αρχής, η οποία θα επιτηρεί όλα τα στάδια της διαδικασίας. Όπως ανέφερε χθες ο υπουργός Υποδομών, κ. Δημήτρη Ρέππας, στόχος του νέου πλαισίου είναι να αντιμετωπιστούν πληγές του παρελθόντος, όπως οι μεγάλες χρονικές και οικονομικές αποκλίσεις στα έργα. Βασικό σημείο του σχεδίου νόμου είναι η ίδρυση της Αρχής Ελέγχου Μελετών και Έργων. Η Αρχή θα έχει την αρμοδιότητα να ελέγχει την ωριμότητα ενός έργου, την πρόοδο των έργων (με δυνατότητα επιβολής κυρώσεων), αλλά και τον έλεγχο των επιχειρήσεων εκτέλεσης δημοσίων έργων και μελετών.
Ανάμεσα στα νέα στοιχεία του νομοσχεδίου για τα δημόσια έργα:
– Κάθε δημόσιο έργο χωρίζεται σε δύο στάδια, εκείνο της προετοιμασίας και το κυρίως κατασκευαστικό έργο. Η εκτέλεση των πρόδρομων εργασιών θα δημοπρατείται ξεχωριστά, ως αυτόνομο έργο, προκειμένου το κυρίως κατασκευαστικό έργο να είναι απολύτως ακριβές ως προς τα χρονοδιαγράμματά του.
– Για την επιλογή του αναδόχου, παράλληλα με το σύστημα επιλογής βάσει της χαμηλότερης τιμής, προστίθεται (για έργα άνω των 4,8 εκατ. ευρώ) μια νέα διαδικασία, η οποία θα συνεκτιμά τις εκπτώσεις στο κόστος, την ταχύτητα εκτέλεσης και το διάστημα στο οποίο ο κατασκευαστής θα εγγυάται την ποιότητα του έργου μετά την παράδοσή του. Κύριος παράγοντας παραμένει η οικονομική προσφορά.
– Δίνεται δυνατότητα δημόσιας διαβούλευσης πριν οριστικοποιηθούν τα τεύχη του έργου. Η διαδικασία θα παρακολουθείται από την Αρχή.
– Για την αποφυγή υψηλών εκπτώσεων, οι προσφορές με έκπτωση άνω του 20% θα πρέπει να παρέχουν ειδικές επιπρόσθετες εγγυήσεις.
– Προβλέπεται κονδύλι 0,4% στα μεγάλα έργα και 2% στα μικρά για τη διενέργεια ποιοτικών ελέγχων στο έργο από πιστοποιημένους φορείς.
– Τα όποια επιπρόσθετα αιτήματα του αναδόχου θα πρέπει να υποβάλλονται σε διάστημα 2 μηνών από την εμφάνιση του προβλήματος.
– Οι υπηρεσίες θα μπορούν να διορθώνουν τους πίνακες πληρωμών σε οποιοδήποτε στάδιο μέχρι την ολοκλήρωση του έργου, ακόμα κι αν αυτοί έχουν εγκριθεί.
Ανάμεσα στα νέα στοιχεία του νομοσχεδίου για τις μελέτες:
– Θεσπίζονται τέσσερις βασικές κατηγορίες μελετών (κτιριακά, λιμενικά, συγκοινωνιακά και υδραυλικά έργα), ενώ αναδιαρθρώνονται οι επιμέρους κατηγορίες (που ισχύουν από το 1976) με προσθήκη νέων και διάσπαση παλαιών (λ.χ. ηλεκτρομηχανολογικές, συγκοινωνιακές-κυκλοφοριακές).
– Η πληρότητα ενός φακέλου υποψηφίου δεν θα ελέγχεται μόνο τυπικά.
– Οι αναθέσεις διαγωνισμών θα γίνονται από 5μελείς (αντί για 3 μελείς σήμερα) επιτροπές, στις οποίες τα τρία μέλη θα ορίζονται με κλήρωση.
– Ο μελετητής ενός έργου θα συμμετέχει υποχρεωτικά στην ομάδα του κατασκευαστή που θα το αναλάβει.
– Η ποιότητα μιας μελέτης κατά την παραλαβή της θα ελέγχεται και από την Αρχή Ελέγχου.
– Η απευθείας ανάθεση συμβάσεων με μικρό οικονομικό αντικείμενο (15.000-30.000 ευρώ) δεν θα γίνεται με επιλογή του αναδόχου από τον φορέα που κάνει τον διαγωνισμό, αλλά με κλήρωση ανάμεσα στους συμμετέχοντες.
– Οι μελέτες κόστους άνω των 300.000 ευρώ θα ανατίθενται με ένα σύστημα που βασίζεται κατά 70% στην τεχνική αξιολόγηση του έργου και κατά 30% στην οικονομική προσφορά.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economyepix_1_10/02/2011_431952
Τρία κριτήρια για τις αναθέσεις δημοσίων έργων
Στόχος είναι να διασφαλιστεί η τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων, των προϋπολογισμών και των προτύπων ποιότητας
Σημαντικές αλλαγές στον τρόπο ανάθεσης και παραγωγής των δημοσίων έργων επιχειρεί να φέρει η κυβέρνηση με το νομοσχέδιο του υπουργείου Υποδομών που παρουσίασε χθες στο Υπουργικό Συμβούλιο, μετά και την ολοκλήρωση του πρώτου κύκλου δημόσιας διαβούλευσης, ο Δημήτρης Ρέππας. Τώρα ξεκινά ο δεύτερος κύκλος της ανοιχτής διαβούλευσης στο διαδίκτυο και το νομοσχέδιο αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή το Μάρτιο. Η βασικότερη αλλαγή που επιφέρει η νέα νομοθετική πρωτοβουλία είναι ότι πλέον αλλάζει ο τρόπος ανάθεσης της κατασκευής των έργων για την οποία θα λαμβάνονται υπόψη τρία κριτήρια για την επιλογή της καλύτερης προσφοράς ανάληψης δημοσίων έργων.
Έλεγχοι κατά στάδια
Επίσης, συγκροτείται ανεξάρτητη αρχή που θα επιβλέπει τα έργα και τις μελέτες και καθορίζονται έλεγχοι σε όλα τα στάδια παραγωγής των έργων. Σημαντική αλλαγή είναι ότι πλέον οι ανάδοχοι θα υποχρεούνται να υπογράψουν σύμφωνο ακεραιότητας. Ο στόχος του νέου νόμου είναι, σύμφωνα με τον υπουργό Υποδομών, να διασφαλιστεί απόλυτη διαφάνεια και αυστηρή τήρηση χρονοδιαγραμμάτων, προϋπολογισμών και ποιότητας στην υλοποίηση έργων. Μεταξύ άλλων, το νομοσχέδιο προβλέπει τα εξής:
Παύει να αποτελεί μοναδικό κριτήριο επιλογής αναδόχου η χαμηλότερη τιμή και καθιερώνεται η «πλέον συμφέρουσα, από οικονομική άποψη, προσφορά». Οι ανάδοχοι θα επιλέγονται με βάση το συνδυασμό της χαμηλότερης τιμής, της οικονομικής έκπτωσης επί του προϋπολογισμού, της χρονικής έκπτωσης επί του αρχικά προβλεπόμενου χρόνου περαίωσης και της αυξημένης εγγύησης καλής εκτέλεσης έργου.
Θεσμοθετείται Ανεξάρτητη Αρχή, στα πλαίσια του ΑΣΕΠ, η οποία θα παρακολουθεί τα έργα και τις μελέτες σε κάθε στάδιό τους.
Οι πρόδρομες εργασίες για την ωριμότητα ενός έργου χαρακτηρίζονται ως «αυτοτελές έργο», πλήρως διαχωρισμένο από το τεχνικό αντικείμενο του υπόλοιπου έργου και αποτελούν αντικείμενο ξεχωριστού διαγωνισμού.
Για να περιοριστούν οι μεγάλες εκπτώσεις καθιερώνονται όρια. Στις περιπτώσεις που η έκπτωση ξεπερνάει το όριο που θα καθοριστεί, πέραν της «πρόσθετης τραπεζικής εγγύησης» που προβλέπεται ήδη, η εργολαβία τίθεται υπό την εποπτεία της Ανεξάρτητης Αρχής που επιβλέπει τα έργα.
Προβλέπονται ακόμη, πέραν των εγγυήσεων, η προσκόμιση ειδικών εγγυήσεων που επιστρέφονται μόνο μετά τη βεβαιωμένη περαίωση του έργου.
Οι ανάδοχοι θα πρέπει να υπογράψουν σύμφωνο ακεραιότητας με το οποίο θα βεβαιώνουν ότι έλαβαν μέρος στις διαγωνιστικές διαδικασίες τηρώντας πλήρως την νομοθεσία.
Για μελέτες μικρών έργων οι αναθέσεις θα γίνονται με κλήρωση.
Εισάγεται για πρώτη φορά ως τρόπος διαγωνισμού ο «ανταγωνιστικός διάλογος», δηλαδή η διαβούλευση της αναθέτουσας αρχής με τους ενδιαφερόμενους. Η διαδικασία αυτή προβλέπεται και από την κοινοτική νομοθεσία.
Δίνεται το δικαίωμα στους αναδόχους να δανειστούν παρέχοντας ως εγγύηση τα μελλοντικά έσοδα που θα έχουν από το δημόσιο μετά από κάθε τμηματική περαίωση έργου ή και άλλων μελλοντικών εσόδων από το δημόσιο όπως επιστροφή ΦΠΑ, καταβολή χρεών, επιστροφή φόρου κ.λπ.
Η παραλαβή των έργων, για λόγους μεγαλύτερης διαφάνειας, θα γίνεται πλέον από ειδική επιτροπή κι όχι από τον επιβλέποντα μηχανικό, όπως γίνεται σήμερα.
Καθιερώνονται τριμηνιαίες εκθέσεις της αρμόδιας διεύθυνσης για την πρόοδο κάθε έργου στην οποία θα αναφέρονται μεταξύ άλλων και οι «απρόβλεπτες περιστάσεις» που συνεπάγονται την εκτέλεση συμπληρωματικών εργασιών. Προσδιορίζεται χρονική περίοδος δύο μηνών από την εμφάνιση της γενεσιουργού αιτίας εντός της οποίας ο ανάδοχος θα υποβάλλει αίτημα για συμπληρωματικές εργασίες.
Εξασφαλίζεται ότι σε περίπτωση ζημιάς ενός έργου ή μόνιμων εργοταξιακών εγκαταστάσεων του αναδόχου από γεγονός ανωτέρας βίας, η αποκατάσταση των βλαβών βαρύνει την ασφαλιστική εταιρεία, από τη στιγμή που το έργο είναι ασφαλισμένο.
Προβλέπονται πρόσθετοι ποιοτικοί έλεγχοι του έργου και για αυτό το λόγο προβλέπεται συγκεκριμένο κονδύλι έως 0,5% του προϋπολογισμού.
Προβλέπονται αυστηρές ποινές για αναδόχους και δημόσιους λειτουργούς σε περιπτώσεις διαπίστωσης κακής εκτέλεσης.
http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=12336&subid=2&pubid=96779160
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου