«Μαντρόσκυλα του καπιταλισμού οι περισσότεροι διανοούμενοι»

Την ανάγκη επανεπινόησης της έννοιας του κομμουνισμού προτείνει ο Γάλλος φιλόσοφος, ο οποίος καυτηριάζει τις σύγχρονες δυτικές δημοκρατίες, στις οποίες κυριαρχεί η χρηματοπιστωτική ελίτ με μεθόδους που ποικίλλουν από την προπαγάνδα έως την ωμή καταστολή. Θέτει ως αναγκαίο όρο ενοποίησης των αγώνων στον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό την εκπόνηση ενός στρατηγικού σχεδίου και τονίζει ότι η άγνοια απαγορεύει την ελευθερία της δράσης.

«Την πραγματικότητα του Μεγάλου Αδελφού τη βιώνουμε σήμερα»

Συνέντευξη στον Τάσο Τσακίρογλου από την ΕφΣυν

• Προτείνετε την «επανεπινόηση» και την «ανάσταση» του κομμουνισμού. Πόσο είναι εφικτό σήμερα αυτό μετά τη δυσφήμηση που υπέστη η έννοια από καθεστώτα όπως αυτά του Στάλιν ή του Πολ Ποτ και με ποια μέσα μπορεί να γίνει;

Κατ’ αρχάς σε ό,τι αφορά την πιθανότητα, πρέπει, προτού δούμε εάν κάτι τέτοιο είναι δυνατό, να δούμε αν είναι αναγκαίο. Αυτό πιστεύω. Θεωρώ ότι είναι σαφές πως απέναντι στον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό που κυριαρχεί σήμερα, μας χρειάζεται μια νέα υπόθεση, παγκόσμια και πλήρης. Ο κομμουνισμός έχει τρία βασικά χαρακτηριστικά: Πρώτον, οικονομία που δεν βασίζεται στο κέρδος και την ιδιωτική ιδιοκτησία. Δεύτερον, κοινωνική ζωή που δεν βασίζεται στον διαχωρισμό της εργασίας σε πνευματική και χειρωνακτική. Και τρίτον, περιορισμός του καταπιεστικού και αστυνομοκρατικού χαρακτήρα του κράτους. Σήμερα, όμως, η δημοκρατία λειτουργεί προς όφελος της χρηματοπιστωτικής ολιγαρχίας. Το θέμα για μένα είναι να κάνουμε έναν απολογισμό όσων έχουν συμβεί. Να επανεπινοήσουμε την έννοια του κομμουνισμού.

• Εκτός από τους πολιτικούς-τεχνοκράτες-διαχειριστές, τις τελευταίες δεκαετίες το πρότυπο αυτό έχει βρει το ανάλογό του και στους διανοούμενους-πανεπιστημιακούς, οι οποίοι με ποικίλους τρόπους αναπαράγουν, εξωραΐζουν και δικαιολογούν τις πολιτικές των πρώτων. Τι ρόλο μπορεί να παίξει η Φιλοσοφία;

Σχετικά με το πρώτο σημείο, όντως οι διανοούμενοι είναι στην πλειονότητά τους σήμερα αυτό που αποκαλούμε μαντρόσκυλα του καπιταλισμού. Είναι καρπός της σύγχρονης κυριαρχίας του καπιταλισμού στην παγκοσμιοποιημένη του μορφή. Πρέπει πάντα να θυμόμαστε πως, όταν κάτι κυριαρχεί, κυριαρχεί. Αυτό συνήθως το ξεχνάμε. Φυσικά αυτή η κυριαρχία είναι και πνευματική. Απέναντι σ’ αυτήν την κατάσταση ο ρόλος του φιλόσοφου είναι να συμβάλει στη δημιουργία ενός αντίπαλου ρεύματος στο πεδίο της διανόησης. Να βοηθήσει όλους όσοι σήμερα πάνε κόντρα σ’ αυτήν την κατάσταση και πιστεύω ότι μπορεί να εκπληρώσει αυτό το καθήκον μόνο αν ο ίδιος βγει από το σπήλαιο, όπως έλεγε ο Πλάτωνας. Και αν έχει τη στοιχειώδη ανεξαρτησία πνεύματος. Εν ολίγοις, να ακολουθήσει την παράδοση που θέλει μια φιλοσοφία της ανεξαρτησίας και τη ρήξης. Θέλω να πω ότι τα προβλήματα της πολιτικής αφορούν μόνο αυτήν. Η φιλοσοφία είναι μεν ένα στήριγμα, προσφέρει πνευματικά εργαλεία, αλλά δεν είναι αυτή που αλλάζει τον κόσμο.

• Αυτό που χαρακτηρίζει σήμερα τους αγώνες κατά του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού είναι η αποσπασματικότητα. Μπορεί να υπάρξει κάποια ενότητα στη δράση, ώστε να γίνουν αποτελεσματικοί;

Για να υπάρξει εκ νέου ενότητα στη δράση πρέπει να υπάρχει και στη σκέψη. Ετσι λειτουργεί αυτό. Είμαι πεπεισμένος ότι όσο δεν υπάρχει μίνιμουμ συμφωνία στην αναγκαιότητα επιστροφής και στην αποκατάσταση μιας παγκόσμιας εναλλακτικής ιδεολογίας, δεν θα υπάρξει αξιόλογη πρόοδος. Θα υπάρξουν πολύ ενδιαφέρουσες προσπάθειες διότι ακόμη και οι αποσπασματικοί αγώνες είναι ένα εφόδιο. Δεν είναι απαραίτητα κάτι αρνητικό. Πρέπει επίσης να εξετάσουμε τις εμπειρίες αυτές, να τις προσεγγίσουμε και να αποκομίσουμε τις νέες ιδέες που τυχόν εμπεριέχουν. Αλλά όσον αφορά συγκεκριμένα την ενότητα όλων αυτών, την ενότητα ενός παγκοσμιοποιημένου αγώνα, της δικής μας διεθνούς οπτικής ως προς την πολιτική, θεωρώ ότι πρέπει να έχουμε κοινή προοπτική. Δεν έχει σημασία αν θα το ονομάσουμε κομμουνισμό, σημασία έχει να διαθέτουμε έναν στρατηγικό προσανατολισμό όσον αφορά τη διανόηση, ώστε να μπορούμε να συνδυάσουμε και να συνθέσουμε τις διάφορες μάχες και τις διάφορες εξεγέρσεις. Πιστεύω ότι το ζήτημα της ενότητας σήμερα είναι πρωτίστως ιδεολογικό, πνευματικό και θεωρητικό και φυσικά στη συνέχεια πρακτικό.

• Ο ολοκληρωτισμός επιχειρεί σήμερα να επανακάμψει όχι μόνο με την αναβίωση νεοναζιστικών μορφωμάτων, αλλά και με μορφές όπως η καθολική παρακολούθηση και ο έλεγχος της ιδιωτικότητας, αλλά και η μαζική προπαγάνδα. Πώς μπορούμε να αμυνθούμε αποτελεσματικά;

Κατ’ αρχάς, με το να αποστασιοποιηθούμε. Δεν είμαστε υποχρεωμένοι να ακούμε αυτή την προπαγάνδα. Δεν χρειάζεται να είμαστε κολλημένοι στην τηλεόραση. Μπορούμε να τα απαξιώσουμε όλα αυτά. Επίσης, πρέπει να επινοήσουμε έναν νέο τρόπο ζωής και εδώ έγκειται η δυσκολία. Να μην υφιστάμεθα όλες αυτές τις εικόνες, τα μέσα επικοινωνίας και να είμαστε πολύ περισσότερο επιφυλακτικοί απέναντι στην τεχνολογία. Για παράδειγμα, όταν έχουμε ένα κινητό τηλέφωνο, πρέπει να ξέρουμε ότι κάθε στιγμή η αστυνομία μπορεί να μας εντοπίσει ή να ακούσει τι λέμε ακόμη και αν το κινητό είναι κλειστό και να αποθηκεύσει τις συνομιλίες μας. Θεωρώ ότι πρέπει να έχουμε ένα αντανακλαστικό ανεξαρτησίας από την γενικευμένη επικοινωνία πολύ πιο οξύ απ’ όσο τώρα. Πρέπει να κατασκευάσουμε τα δικά μας εργαλεία και για την επικοινωνία και για τη γνώση. Είναι ένα πεδίο ανοιχτό σε πειραματισμούς. Ολοι κολυμπάμε σε έναν ωκεανό παρακολούθησης… Είναι πολύ δύσκολη η ρήξη, γιατί η παρακολούθηση έχει εισβάλει στην καθημερινή ζωή. Δεν αφορά μόνο την προστασία των πολιτικών Συνόδων. Πρόκειται για συνεχή και απόλυτη παρακολούθηση. Γιατί την πραγματικότητα του Μεγάλου Αδελφού τη βιώνουμε σήμερα.

• Ενας τρόπος να απενοχοποιηθεί ο ναζισμός είναι η κατάταξή του στη σφαίρα της ψυχοπαθολογίας ή του ανορθολογικού. Ξεχνάμε όμως ότι τα στρατόπεδα συγκέντρωσης ήταν το απόγειο του τεχνοκρατικού-γραφειοκρατικού ορθολογισμού.

Δεν σκέφτηκα ποτέ ότι ο ναζισμός ήταν προϊόν ανορθολογισμού. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι ο ναζισμός είχε πολιτικό υπόβαθρο. Πολλοί το αρνούνται. Εγώ όμως θεωρώ ότι άσκησε εγκληματική πολιτική. Οι ναζί είχαν στόχους που θεωρούνται εγκληματικοί (καθαρότητα της φυλής, εξόντωση των Εβραίων κ.λπ.). Μπορεί όλοι αυτοί οι στόχοι να μας φαίνονται απαράδεκτοι, αλλά οι μέθοδοι επίτευξής τους ήταν σαφώς ορθολογικές. Τα θέματα που είχαν να λύσουν ήταν η μεταφορά των θυμάτων και ο τρόπος εξόντωσής τους και όλα αυτά οργανώθηκαν από πολύ σοβαρούς ανθρώπους. Δεν ήταν τρελοί. Ηταν σαφώς ορθολογιστές. Απλώς είχαν μια πεποίθηση που στα μάτια μας είναι εγκληματική.

• Στα καθ’ ημάς, πρέπει η Χρυσή Αυγή να τεθεί εκτός νόμου;

Θεωρώ ότι η Χρυσή Αυγή είναι μια εγκληματική ομάδα που, ει δυνατόν, πρέπει να εξαφανιστεί. Αν δεν γίνει μέσω του νόμου, θα γίνει μέσα από τους πολιτικούς αγώνες. Μπορεί και τα δυο.

• Τα τελευταία χρόνια ασχολείστε με τον Πλάτωνα και προτείνετε μια νέα ανάγνωσή του. Τι σημαίνει η σκέψη του για τις σημερινές δημοκρατίες;

Το βασικό στοιχείο που εισάγει ο Πλάτωνας είναι η ύπαρξη ενός δεσμού μεταξύ της αλήθειας και της ελευθερίας. Η αλήθεια αυτή δεν πρέπει να αφορά μόνο τη γνώμη και το λάθος. Η αυθεντική και αποσαφηνισμένη αλήθεια έχει σχέση με την ελευθερία. Αν κάποιος αγνοεί παντελώς τον κόσμο ως έχει, δεν θα έχει την ελευθερία να αντιδράσει. Με εντυπωσιάζει το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ξέρουν σε τι κόσμο ζουν, δεν γνωρίζουν τους νόμους του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, δεν έχουν ιδέα τι σημαίνει ηγεμονία του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, ούτε πώς λειτουργεί ο μισθός. Αυτή η άγνοια, αυτή η μη αλήθεια στην οποία ζουν, απαγορεύει την ελευθερία της δράσης. Πολλοί θεωρούν ότι δημοκρατία είναι η ελευθερία της γνώμης. Δεν είναι αυτό. Γιατί η γνώμη είναι πάντα χειραγωγήσιμη, ενώ η αλήθεια όχι. Η προπαγάνδα αφορά τη γνώμη. Στην ουσία, η ελευθερία της γνώμης είναι η ελευθερία να μην καταλαβαίνουμε τι συμβαίνει. Αυτή η ελευθερία στην πραγματικότητα είναι σκλαβιά. Αυτό νομίζω ότι είναι η πιο σημαντική ιδέα του Πλάτωνα.

………………………………………

Ποιος είναι

Γεννημένος στις 17 Ιανουαρίου 1937 στο Μαρόκο, είναι ομότιμος καθηγητής στην École Normale Supérieure και ιδρυτής του Centre International d’Etude de la Philosophie Française Contemporaine (Διεθνές Κέντρο Ερευνών Σύγχρονης Γαλλικής Φιλοσοφίας). Τον έχουν αποκαλέσει «γκουρού της γαλλικής Αριστεράς», ενώ ο ίδιος φέρει με υπερηφάνεια τον τίτλο του μαρξιστή. Παράλληλα, ασχολείται ενεργά με το θέατρο, γράφοντας δοκίμια αλλά και θεατρικά έργα.