Να δεις τι σου 'χω για μετά...

ΤΟ ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΟ ''ΟΧΙ'', Η ΕΜΒΑΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΤΟΥ GREXIT

Του ΓΙΑΝΝΗ ΚΙΜΠΟΥΡΟΠΟΥΛΟΥ* από εδώ

Όποιος ισχυριστεί ότι ήταν ψυλλιασμένος για το εύρος νίκης του «όχι» ή λέει ψέματα ή βρίσκεται πραγματικά πολύ «μέσα» στην ελληνική κοινωνία και στα υπόγεια ρεύματά της. Γιατί η κρίσιμη διαπίστωση για το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος είναι ότι η μεγάλη πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας βρίσκεται σε ετοιμότητα για ριζοσπαστικά άλματα.

Στον αντίποδα ωστόσο της αντίδρασης της ελληνικής κοινωνίας κινούνται οι αντιδράσεις των δανειστών. Με εξαίρεση τις μετριοπαθείς δηλώσεις Ολάντ και Ρέντσι και την -άγνωστης έκβασης την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές- έκτακτη Σύνοδο Κορυφής, οι περισσότεροι εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και θεσμών επέλεξαν επιθετική ρητορική, ερμηνεύοντας το αποτέλεσμα του ελληνικού δημοψηφίσματος ως πρόκριμα εξόδου από την Ευρωζώνη. Και η ΕΚΤ, όχι μόνο άφησε αμετάβλητο τον ELA για τις κλειστές ελληνικές τράπεζες, αλλά αποφάσισε να αυξήσει και το κούρεμα των ενεχύρων που δέχεται.

Φαίνεται ότι έχει διαμορφωθεί μια ευρεία συμμαχία εντός της Ευρωζώνης που έχει προαποφασίσει την εξώθηση της Ελλάδας στην έξοδο, παρά το πανθομολογούμενο υψηλό κόστος της. Και το ερώτημα είναι γιατί.

Πέρα από τις ειδικές πολιτικές συνθήκες σε κάθε χώρα, μια πιο συνεκτική για το σύνολο της Ευρωζώνης ερμηνεία σχετίζεται με τη διαδικασία εμβάθυνσης που τυπικά έχει ξεκινήσει από 1η Ιουλίου. Είναι μια διαδικασία τριών σταδίων που θα ολοκληρωθεί το αργότερο μέχρι το 2025, βάσει της Έκθεσης των Πέντε Προέδρων η οποία εγκρίθηκε στην τελευταία ευρωπαϊκή Σύνοδο Κορυφής, 25 και 26 Ιουνίου. Δηλαδή, ταυτόχρονα με το ναυάγιο της διαπραγμάτευσης για την ελληνική κρίση και με το τελεσίγραφο που οδήγησε στο δημοψήφισμα...

ΟΔΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ 

Η έκθεσή τους αποτελεί τον οδικό χάρτη νομικών ενεργειών με τις οποίες θα ενσωματωθούν στις Συνθήκες της Ε.Ε. -με υπερσυνταγματική ισχύ- όλα τα νεοφιλελεύθερα εργαλεία λιτότητας και δραστικού περιορισμού της εθνικής κυριαρχίας που επινοήθηκαν εμβαλωματικά στη διάρκεια της κρίσης (Δημοσιονομικό Σύμφωνο, Σύμφωνο για το ευρώ+, τραπεζική ένωση). Αυτά μέχρι σήμερα αποτελούν διακρατικές συμφωνίες μεταξύ των χωρών του ευρώ (και ορισμένων ακόμη «προθύμων») με ισχνή θεσμική ισχύ. Η φιλοδοξία των «ανακαινιστών» του ευρώ είναι να μπουν στη Συνθήκη της Ε.Ε. μέχρι τις 30/6/2017.

Ας πάρουμε μια ιδέα για το χαρακτήρα αυτής της εμβάθυνσης της Ευρωζώνης, όπως αποτυπώνεται στις κρυπτογραφικές διατυπώσεις της Έκθεσης των 5 Προέδρων.

• Ως άμεσο βήμα ενίσχυσης της διακυβέρνησης ορίζεται η δημιουργία ενός συστήματος Αρχών Ανταγωνιστικότητας στην Ευρωζώνη. Στόχος του είναι η εναρμόνιση των πρακτικών στον καθορισμό των αμοιβών. Οι κοινωνικοί εταίροι, λένε οι ανακαινιστές του ευρώ, θα συνεχίσουν να διαπραγματεύονται για τις αμοιβές με βάση τις εθνικές νομοθεσίες, αλλά θα πρέπει να ζητούν τη γνωμοδότηση των Αρχών Ανταγωνιστικότητας. Απ' αυτή την «αθώα» μεταρρύθμιση συνάγονται δυο πράγματα: Πρώτον, ότι ο έλεγχος των μισθών καθίσταται σχεδόν αποκλειστικό κριτήριο της «ανταγωνιστικότητας» και, δεύτερον, ότι η Ευρωζώνη επιβάλλει έναν έμμεσο τρόπο κατάργησης της εθνικής αρμοδιότητας στον καθορισμό της εργασιακής πολιτικής.

• Στο όνομα της απασχόλησης και της κοινωνικής προστασίας προωθείται η ενοποίηση των αγορών εργασίας προς κατώτερα στάνταρντ. Η γενική λογική είναι η προσαρμογή του εργατικού δυναμικού στις ρευστές ανάγκες της καπιταλιστικής παραγωγής, κι όχι το αντίστροφο, με επιβολή όλων των γνωστών νεοφιλελεύθερων εργαλείων της κινητικότητας και της flexicurity. Εισάγονται επίσης το νεοφιλελεύθερης σύλληψης «κατώφλι κοινωνικής προστασίας» (ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα) και η «ευθυγράμμιση της ηλικίας συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής».

• Ο δημοσιονομικός έλεγχος κάθε χώρας ακολουθεί τη μνημονιακή τελετουργία. H κατάρτιση κάθε κρατικού προϋπολογισμού υποτάσσεται πλήρως στη διαδικασία του λεγόμενου «Ευρωπαϊκού Εξαμήνου». Πρώτα καταρτίζονται ευρωπαϊκές εκθέσεις και μεταρρυθμιστικές υποδείξεις και ύστερα (μέχρι τον Ιούλιο κάθε έτους) καταρτίζεται το «εθνικό πλαίσιο μεταρρυθμίσεων» και ο προϋπολογισμός. Tα εθνικά Κοινοβούλια περιορίζονται σε διεκπεραιωτικό ρόλο.

• Η εκχώρηση της δημοσιονομικής κυριαρχίας στους θεσμούς της Ευρωζώνης ενισχύεται με τη δημιουργία «ανεξάρτητου» Δημοσιονομικού Συμβουλίου, το οποίο θα επιτηρεί την τήρηση των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας με τις επικαιροποιήσεις του. Δηλαδή τις συμφωνίες six pack και two pack. Αυτή η δέσμη ακραίων νεοφιλελεύθερων - μονεταριστικών κανόνων, που προς το παρόν βασίζονται σε διακρατικές συμφωνίες αυτοδέσμευσης, αναβαθμίζονται σε υποχρεωτικούς και απαραβίαστους κανόνες της Συνθήκης της ΕΕ την αυστηρή τήρηση των οποίων αναλαμβάνουν οι υπερκρατικοί θεσμοί της Ευρωζώνης. Σ' αυτό το πλαίσιο προωθείται η θεσμική ισχυροποίηση του Eurogroup και του προέδρου του.

• Στην τραπεζική ένωση που έχει ήδη δρομολογηθεί, η φιλοσοφία της «εθνικοποίησης» των ζημιών και της «ευρωπαϊκοποίησης» των κερδών που πρυτάνευσε στη δημιουργία του Ενιαίου Ταμείου Διάσωσης τραπεζών (SRF) και στην υιοθέτηση του bail in, απογειώνεται. Κατ' αρχάς, επειδή το Ταμείο Διάσωσης δεν έχει σάλιο, προτείνεται να καλυφθεί μεταβατικά με πιστωτική γραμμή από τον ESM, ο οποίος ως γνωστόν δεν δίνει ευρώ χωρίς μνημόνιο. Έπειτα, η κάλυψη της υπεσχημένης εγγύησης καταθέσεων σε επίπεδο Ευρωζώνης αφήνεται στα αντίστοιχα εθνικά -και σχεδόν άδεια- Ταμεία Εγγύησης Καταθέσεων. Προτείνεται η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Συστήματος Εγγύησης Καταθέσεων (EDIS), αλλά με τη μορφή της αντασφάλισης των εθνικών συστημάτων. O EDIS θα χρηματοδοτηθεί ιδιωτικά, με αμοιβές που θα καταβάλλουν στους αντασφαλιστές οι τράπεζες της τραπεζικής ένωσης.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΟΛΑΣΤΗΡΙΟ

Συνολικά, η πολιτική και οικονομική ολοκλήρωση της Ευρωζώνης που επιχειρείται έχει τρία χαρακτηριστικά:

Πρώτον, υποκαθιστά την ξεχασμένη πια «οικονομική σύγκλιση» με τη «διαρθρωτική σύγκλιση», η οποία περιλαμβάνει μια πλήρη «μεταρρυθμιστική» εργαλειοθήκη με επίκεντρο την ευρω-κεντρικά ελεγχόμενη διαδικασία απορύθμισης της εργασίας ως βασικού συντελεστή της «ανταγωνιστικότητας».

Δεύτερον, επιβάλλει την «απαλλοτρίωση» του δημοσιονομικού ελέγχου κάθε χώρας-μέλους.

Τρίτον, χρησιμοποιεί την Ελλάδα ως εργαλείο θεσμικής εξυγίανσης της Ευρωζώνης. Η «αμετάκλητη» ΟΝΕ δεν προέβλεψε διαδικασία αποπομπής ή εθελούσιας εξόδου. Αυτή η καθοριστική αναπηρία της επιχειρήθηκε να θεραπευτεί εμβαλωματικά, στη διάρκεια της κρίσης, με συμφωνίες χωρίς νομικό κύρος Συνθήκης. Το τιμωρητικό Grexit αποτελεί μια προκαταβολική και «παιδαγωγική» εφαρμογή του νέου, νομικά δεσμευτικού πλαισίου που προωθείται. Ένα «εξυγιαντικό» εφαλτήριο για τη μετατροπή της Ευρωζώνης σε κολαστήριο οικονομικού, κοινωνικού και πολιτικού ολοκληρωτισμού.

Υπό την επιφύλαξη των εξελίξεων που συχνά ξεπερνούν την (περιορισμένη) φαντασία μας, το ερώτημα είναι αν η «υπεράσπιση της θέσης της Ελλάδας στο ευρώ», που προβάλλεται ως αυθεντική ερμηνεία του συντριπτικού «όχι», περιλαμβάνει και την ΟΝΕ του εγγύς μέλλοντός μας που περιγράψαμε. Ή μήπως υπάρχει η ανομολόγητη φιλοδοξία υπονόμευσης αυτού του ζοφερού σχεδίου;