842631224174136 
Από εδώ 
Η κατάσταση σήμερα είναι λίγο-πολύ γνωστή σε όλους: ανεξέλεγκτη διάθεση αστικών και βιομηχανικών αποβλήτων, πρόστιμα από την ΕΕ, μεγάλες περιοχές της χώρας χωρίς κανένα απολύτως τρόπο να διαχειριστούν νόμιμα τα σκουπίδια τους, υγειονομική και περιβαλλοντική βόμβα στη Φυλή που όφειλε να έχει κλείσει προ πολλού, επικίνδυνη λειτουργία των περισσότερων χώρων «υγειονομικής» ταφής στους οποίους οδηγούνται πάνω από το 83% των απορριμμάτων σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία. Η ανακύκλωση για την οποία οι πολίτες πληρώνουν και ξαναπληρώνουν, παραμένει σε απαράδεκτα χαμηλά ποσοστά (στην Αττική, η ανακύκλωση τον προηγούμενο χρόνο κυμάνθηκε στο 2,5%!).
Αυτό που ίσως γνωρίζουν λιγότεροι είναι η «σωτήρια» λύση που εμφανίστηκε την προηγούμενη περίοδο με τον μανδύα της υψηλής και εισαγόμενης τεχνολογίας που θα εξαφανίσει το πρόβλημα. μια λύση που υποστήριξαν αυτοπροσώπως και προσωπικότητες όπως η Άγκελα Μέρκελ και ο Χορστ Ράιχενμπαχ. Ποια ήταν αυτή η λύση; Η δημιουργία τεράστιων εργοστασίων διαχωρισμού σύμμεικτων αποβλήτων. Απλό και εύκολο. Σκουπίδια είχαμε και έχουμε. Πού θα βρίσκαμε τα λεφτά; Κανένα πρόβλημα επίσης. Η λύση ήταν έτοιμη και για αυτό. μέσα από κοινοτικές χρηματοδοτήσεις, δάνεια και συμπράξεις με τους μεγαλοεργολάβους που αναλαμβάνουν όχι μόνο να κατασκευάσουν αλλά και να λειτουργούν αυτά τα εργοστάσια σκουπιδιών φυσικά με την ανάλογη επιβάρυνση στα δημοτικά τέλη που όλοι πληρώνουμε. Η υποδοχή αυτής της λύσης ήταν τόσο ενθουσιώδης που σχεδόν σε όλη την Ελλάδα προγραμματίστηκαν, εξαγγέλθηκαν και ξεκίνησαν διαδικασίες και για τα εργοστάσια και για τις συμπράξεις.
Μόνο που όταν κάποιοι άρχισαν να διαβάζουν τις περιγραφές αυτής της «λύσης» διαπίστωσαν ότι στην πραγματικότητα επρόκειτο για ένα ακόμα κοινωνικό και περιβαλλοντικό σκάνδαλο. Για αρχή, τα σκουπίδια που ανακατεύονται, συμπιέζονται και μεταφέρονται δεν μπορούν να διαχωριστούν, παρά σε ελάχιστο βαθμό. Τι θα παράγουν λοιπόν τα εργοστάσια σκουπιδιών; Περίπου το 40% από τα σκουπίδια που πηγαίνουν σε τέτοια εργοστάσια πρέπει να επιστρέψει για υγειονομική ταφή στους χώρους που δεν έχουμε. Το υπόλοιπο, στο μεγαλύτερο του μέρος θα είναι καύσιμη ύλη σύμφωνα με τις μελέτες που παρουσιάστηκαν. Όμως εργοστάσια καύσης επίσης δεν έχουμε και κανείς δεν ομολογούσε ότι έχει σκοπό να δημιουργήσει. Η καύση όπως και να τη βαφτίσει κανείς και με όποια τεχνολογία και αν την περιγράψει, παραμένει μια πρακτική επικίνδυνη και ασύμφορη περιβαλλοντικά και οικονομικά. Τέλος επειδή τα κέρδη αυτών που θα αναλάμβαναν να κατασκευάσουν αυτές τις μονάδες έπρεπε να είναι εγγυημένα, οι συμβάσεις που ετοιμάστηκαν προβλέπουν διάρκεια δεκαετιών και προϋποθέτουν εγγυημένες ποσότητες για πάνω από το 90% του συνόλου των απορριμμάτων. Και επειδή τα απορρίμματα στην Ελλάδα της κρίσης μειώνονται κάθε χρόνο, πριν περάσει πολύς καιρός θα πρέπει να κάνουμε και εισαγωγή σκουπιδιών για να καλύψουμε τις δεσμεύσεις που θα είχαμε αναλάβει ή να πληρώνουμε ρήτρες για αθέτηση συμφωνηθέντων στους μεγαλοεργολάβους.
Υπάρχει άλλη απάντηση;
Ευτυχώς η διαχείριση των απορριμμάτων είναι ένα θέμα για το οποίο υπάρχει διατυπωμένο σαφές εναλλακτικό σχέδιο απέναντι στο αδιέξοδο που είχε σχεδιαστεί από τους συνήθεις σωτήρες. Αφορά τη διαλογή ενός ολοένα και μεγαλύτερου μέρους των υλικών στην πηγή, μέσα από ένα καλά σχεδιασμένο σύστημα από την Πολιτεία που θα υλοποιηθεί με την ευθύνη κυρίως της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Αφορά αποκεντρωμένες μονάδες υποδοχής και διαχωρισμού, σε μικρότερη κλίμακα και απλούστερη τεχνολογία, ώστε τα σκουπίδια να μην ταξιδεύουν σε μεγάλες αποστάσεις, αλλά να διαχειρίζονται κοντά στον τόπο παραγωγής τους. με τον τρόπο αυτό θα μπορούμε να ελέγχουμε τις αποφάσεις, να συνειδητοποιούμε ότι τα σκουπίδια είναι δικά μας, δεν θα πάνε στην αυλή κάποιου άλλου και ότι το όφελος ή η επιβάρυνση από τον τρόπο που τα διαχειριζόμαστε μας αφορά.
Πού βρισκόμαστε σήμερα;

Με την εξαίρεση της Αττικής, στην οποία η νέα περιφερειακή αρχή ανέστειλε τις προγραμματισμένες μονάδες, στην υπόλοιπη χώρα τα σχέδια της προηγούμενης περιόδου είναι σε εξέλιξη. Ταυτόχρονα στην τελική ευθεία είναι το Εθνικό Σχέδιο για τη Διαχείριση των αποβλήτων, σε πλήρη εναρμόνιση με τους σχεδιασμούς της προηγούμενης περιόδου. Το σχέδιο αυτό θα αποτελέσει στη συνέχεια το πλαίσιο για τα Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης που οφείλουν να ολοκληρωθούν για να αρχίσει να ρέει το κοινοτικό χρήμα.
Είναι δύσκολο να ξεκινήσει η υλοποίηση του εναλλακτικού σχεδίου;
Το αντίθετο. Χρειάζεται όμως πολιτική βούληση και μερικά απλά και συντονισμένα βήματα από τα τρία Υπουργεία που εμπλέκονται: το Περιβάλλοντος που διατυπώνει την πολιτική, το Εσωτερικών που εποπτεύει την Αυτοδιοίκηση και το Οικονομικών που διαχειρίζεται τους εθνικούς και κοινοτικούς πόρους.
Αρχικά πρέπει να αποκατασταθούν οι χώροι ανεξέλεγκτης διάθεσης (ΧΑΔΑ) με τρόπο περιβαλλοντικά ασφαλή και έτσι ώστε τα μέτρα έκτακτης διαχείρισης που λαμβάνονται σήμερα, να είναι συμβατά με αυτό που σχεδιάζουμε για τη συνέχεια.
Στη συνέχεια πρέπει να ακυρωθούν άμεσα όλοι οι διαγωνισμοί ΣΔΙΤ και η πρόβλεψη της κατασκευής εγκαταστάσεων που υπηρετούν το συγκεντρωτικό σχεδιασμό (π.χ. ΣμΑ Ευκαρπίας), που βρίσκονται σε εξέλιξη ή σε φάση προετοιμασίας. Ένα επιχείρημα γι’ αυτό είναι ότι οι εγγυημένες ποσότητες δεν υπάρχουν και αν υπήρχαν θα ακύρωναν οποιαδήποτε σκέψη για ανακύκλωση συνεπώς έρχονται σε αντίθεση με την κοινοτική και την εθνική νομοθεσία.
Κεντρικό και κρίσιμο ζήτημα είναι η γενναία αναθεώρηση των στόχων του Εθνικού Σχεδίου (ΕΣΔΑ) ώστε να μεγιστοποιείται η πρόληψη και η διαλογή στην πηγή. Προκειμένου να προχωρήσει η ανακύκλωση απαιτείται αναθεώρηση του αδιαφανούς καθεστώτος των αποτυχημένων εναλλακτικών συστημάτων διαχείρισης (μπλε κάδοι, ηλεκτρικές συσκευές κ.λπ. για τα οποία έχουν δαπανηθεί εκατομμύρια. Το τέλος ανακύκλωσης αποτελεί στην ουσία ένα έμμεσο φόρο, που πρέπει να εισπράττεται από δημόσιο φορέα και να κατανέμεται με ορθολογικά και διαφανή κριτήρια. Και φυσικά, πρέπει να διευκολυνθούν οι δήμοι να αναπτύξουν δικά τους συστήματα ανακύκλωσης.
Το κύριο βάρος της διαχείρισης των απορριμμάτων πρέπει να συνεχίσει να το έχει, η τοπική αυτοδιοίκηση. Για το σκοπό αυτό πρέπει να θεσμοθετηθεί η υποχρέωση να εφαρμόζουν τοπικά σχέδια αποκεντρωμένης διαχείρισης με σαφή στόχευση και περιεχόμενο: Οι ελάχιστες προδιαγραφές, οι ελάχιστοι στόχοι (ποσοτικοί και ποιοτικοί) και το χρονοδιάγραμμα, να ανακοινώνονται από την Πολιτεία με τη μορφή οδηγού που θα ενημερώνεται. Όμως η κοινοποίηση του αρχικού οδηγού πρέπει να γίνει το συντομότερο δυνατό. Αρκεί αυτό για να μπορέσουν οι Δήμοι να υλοποιήσουν ένα εναλλακτικό σχέδιο; Προφανώς όχι. Είναι αναγκαίο να υπάρξουν ορισμένες ρυθμίσεις που θα τους επιτρέψουν να το κάνουν. Για παράδειγμα, να μπορούν να διαθέτουν τα «προϊόντα» της ανακύκλωσης έναντι τιμήματος για να καλύπτουν τα έξοδα. Να μπορούν να χωροθετούν και να αδειοδοτούν εύκολα υποδομές ήπιας διαχείρισης μέσα στον πολεοδομικό ιστό. Να μπορούν να προσλάβουν προσωπικό στις υπηρεσίες καθαριότητας που εγκαταλείφτηκαν να καρκινοβατούν και δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες ενός σχεδίου που δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας (ας σημειωθεί ότι η λειτουργία των υπηρεσιών καθαριότητας είναι ανταποδοτική και δεν επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό).
Τέλος για τους πιο απρόθυμους, υπάρχει το ισχυρό κίνητρο της χρηματοδότησης. Η θητεία της νέας κυβέρνησης συμπίπτει με την αρχή του νέου ΕΣΠΑ. Υπάρχει η δυνατότητα να τεθεί ως προϋπόθεση για οποιαδήποτε σχετική χρηματοδότηση η υποχρέωση να κατατεθεί τοπικό σχέδιο διαχείρισης. Το ΕΣΠΑ και τα περιφερειακά του προγράμματα, δεν είναι η μόνη πηγή χρηματοδότησης για τα τοπικά σχέδια. Υπάρχει ακόμη το Πρόγραμμα Δημοσίων επενδύσεων, το πράσινο ταμείο, το τέλος ανακύκλωσης, που αναφέρθηκε πιο πάνω και φυσικά τα δημοτικά τέλη. Το μέγιστο κόστος για τη συνολική χρηματοδότηση ενός τοπικού σχεδίου, πρέπει να υπολογίζεται με βάση κριτήρια όπως ο αριθμός των κατοίκων, η τυχόν ύπαρξη μεγάλων παραγωγών (νοσοκομεία, στρατόπεδα κ.λπ.), η πυκνοκατοίκηση και η διασπορά των οικισμών. Τα έσοδα από την πώληση των ανακτώμενων υλικών και η εξοικονόμηση του τέλους ταφής θα ενισχύσουν περισσότερο όσους καταγράψουν καλύτερες επιδόσεις.
Τίποτε από τα παραπάνω δεν είναι δύσκολο ή περίπλοκο. Αν υπάρχει η πολιτική βούληση να εξυπηρετηθεί ένα τέτοιο σχέδιο, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα θα υπάρξουν ορατά και μετρήσιμα αποτελέσματα. Δεν πρέπει να χάνεται άλλος χρόνος. Σε διαφορετική περίπτωση, αργά ή γρήγορα τα ίδια αδιέξοδα θα οδηγήσουν σε ίδιες ή παρόμοιες λύσεις με αυτές που μέχρι σήμερα καταγγέλλαμε. Και οι ίδιοι σωτήρες θα αναλάβουν πάλι να μας σώσουν με το αζημίωτο.
ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΠΑΝΟΥΔΗ