Τέσσερις μηχανικοί σχολιάζουν τις εξαγγελίες για τα αυθαίρετα
ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΛΕΣΙΔΗΣ
Τον υπουργό Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος της πρώτης κυβέρνησης του 1981, Αντώνη Τρίτση, μνημόνευσε στην εξαγγελία της δέσμης των 20 άμεσων παρεμβάσεων της κυβέρνησης ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας. Βάσει των εξαγγελιών, το υπουργείο Περιβάλλοντος, σε συνεργασία με το Τεχνικό Επιμελητήριο, θα δημιουργήσει νέα ηλεκτρονική πλατφόρμα για την παρακολούθηση της αυθαίρετης δόμησης και των σχετικών καταγγελιών.
Ζητήσαμε τη γνώμη έμπειρων μηχανικών του ΤΕΕ και καθηγητών Πανεπιστημίου σχετικά με το κατά πόσον τα μέτρα είναι στη σωστή κατεύθυνση και αν μπορούν να υλοποιηθούν έστω και 35 χρόνια μετά τις πρωτοποριακές, αλλά δυστυχώς σε μεγάλο βαθμό ανεφάρμοστες διατάξεις του νόμου Τρίτση (1337/83).
Μετά 35 χρόνια, μόνο το 15% των ακτογραμμών έχει καθοριστεί
Του ΑΝΤΩΝΗ ΜΑΟΥΝΗ, Μέλους Δ.Σ. (τέως πρόεδρος) του Τμήματος Αττικής του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων
Με την εξαγγελία των 20 μέτρων από τον πρωθυπουργό η συζήτηση μετά τις πυρκαγιές για την κατάρρευση της πολιτικής προστασίας μετατοπίζεται στα θέματα των αυθαιρέτων και του χωρικού σχεδιασμού. Επισημαίνω κατ’ αρχάς το ανέφικτο των πρωθυπουργικών δεσμεύσεων.
Ενδεικτικά: Η Ελλάδα κατατάσσεται παγκοσμίως ανάμεσα στις 10 πρώτες χώρες σε μήκος ακτογραμμών. Οταν ψηφίστηκε ο νόμος Τρίτση, η χάραξη των ακτογραμμών με όρους διοικητικών πράξεων ήταν πρακτικά ανύπαρκτη. Εξ ου και ναυάγησε από το πρώτο κιόλας βήμα η τότε αναγγελθείσα μετά τυμπανοκρουσιών «επιχείρηση απελευθέρωσης των ακτών»: Πώς να κατεδαφιστούν οι περιφράξεις σε μια ζώνη πλάτους 500 μέτρων της οποίας η μία πλευρά (η ακτογραμμή) δεν είχε νόμιμα οριστεί;
Μετά 35 χρόνια, μόνο το 15% των ακτογραμμών έχει καθοριστεί. Οι πρωθυπουργικές εξαγγελίες για ολοκλήρωση του καθορισμού τους (μέτρο 16), για την οριοθέτηση των δεκάδων χιλιάδων ρεμάτων όλης της χώρας (μέτρο 17) μέσα στο 2019, μόνο ως έλλειψη επαφής με την πραγματικότητα μπορεί να εκληφθεί.
Το χρονοβόρο ζητούμενο του καθορισμού ακτογραμμών, ρεμάτων κ.λπ. καθιστά εκ των προτέρων αδύνατη την υλοποίηση και μιας σειράς ακόμα από τα πρωθυπουργικά μέτρα (μέτρο 1 για κατεδάφιση αυθαιρέτων μέσα στη ζώνη του αιγιαλού, σε ρέματα κ.λπ., μέτρο 6 ομοίως, για κατεδάφιση περιφράξεων). Διότι χωρίς τον ορισμό ακτογραμμών, χωρίς οριοθέτηση ρεμάτων, δασών κ.λπ., είναι ανέφικτη και η κατεδάφιση των παράνομων κατασκευών που τα καταλαμβάνουν: Ούτε η χαρτογράφησή τους είναι εφικτή (5ο μέτρο).
Είναι προφανής η κυβερνητική πρόθεση για έωλο εντυπωσιασμό με στόχο τη μετάθεση της συζήτησης: από τον εντοπισμό των πολιτικών και ενδεχομένως ποινικών ευθυνών για την τραγωδία στο Μάτι, στα θέματα του χωρικού σχεδιασμού και των αυθαιρέτων.
Η πρόκληση καταστροφών από βίαια φυσικά συμβάντα ασφαλώς συναρτάται ΚΑΙ με το σοβαρότατο θέμα του χωρικού σχεδιασμού. Η επίκλησή του όμως εν θερμώ δεν ισοδυναμεί με σοβαρή αντιμετώπισή του. Πρώτη προϋπόθεση γι’ αυτό είναι η αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου της τελευταίας δεκαετίας, του ν. 4269/2014 περί «Χωροταξικής και Πολεοδομικής Μεταρρύθμισης» της κυβέρνησης Σαμαρά, οι κατευθύνσεις του οποίου διατηρήθηκαν από τη σημερινή κυβέρνηση με τον ν. 4447/2016 «Χωρικός Σχεδιασμός-Βιώσιμη Ανάπτυξη».
Πρόκειται για νομοθετικό πλαίσιο που οδηγεί στην κατάλυση του δημόσιου κοινωνικού χωρικού σχεδιασμού, όπως διαμορφώθηκε έπειτα από δεκαετίες κοινωνικού διαλόγου (στον οποίο ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο) με τους νόμους Τρίτση, για να αρχίσει να ξηλώνεται από την επομένη της ψήφισής τους –και με τρόπο βίαιο την τελευταία δεκαετία– με στόχο την υποκατάστασή του από τα ανεξέλεγκτα «ειδικά χωρικά σχέδια» των επενδυτών.
Ειδικά για τα αυθαίρετα, η ευθύνη βαραίνει όλες τις κυβερνήσεις που επί 40 χρόνια το εκμεταλλεύτηκαν –και ουσιαστικά το ενθάρρυναν– ως ευκαιρία εύκολων τεράστιων εσόδων για το Δημόσιο από τις νομιμοποιήσεις και ως ασφαλή μέθοδο πολλαπλής ομηρίας του εκλογικού σώματος από την εκάστοτε κυβέρνηση: της σημερινής συμπεριλαμβανομένης, με πιο νωπό νομοθέτημα τον περσινό ν. 4495 περί «ρύθμισης» αυθαιρέτων.
Εκτός από το ανέφικτο λοιπόν των μέτρων του πρωθυπουργού, η μέχρι στιγμής πολιτική της σημερινής κυβέρνησης δεν επιτρέπει αισιοδοξία για αλλαγή ούτε στο επίπεδο της πολιτικής της βούλησης: ούτε για τον χωρικό σχεδιασμό ούτε για τα αυθαίρετα.
Δεν χρειαζόταν να θρηνήσουμε θύματα για να γίνουν όλα αυτά
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΤΑΣΙΝΟΥ, Προέδρου Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας
Το ΤΕΕ στηρίζει κάθε κυβέρνηση, ανεξαρτήτως κόμματος, που εφαρμόζει πολιτικές για την καταπολέμηση της αυθαίρετης δόμησης. Οι προχθεσινές εξαγγελίες του πρωθυπουργού είναι σημαντικές, αλλά όλοι μας παραδεχόμαστε ότι ήρθαν αργά. Δεν χρειαζό ταν να θρηνήσουμε θύματα για να γίνουν όλα αυτά. Εστω και έτσι όμως, πρέπει να εφαρμοστούν, να μη μείνουν εξαγγελίες. Αλλά και να φροντίσουμε όλοι, επιστημονικοί φορείς και πολιτικό σύστημα, να προχωρήσουν και όλα τα υπόλοιπα.
Τα θετικά βήματα που πρέπει να εφαρμοστούν άμεσα:
■ Κατεδαφίσεις αυθαιρέτων στις συνταγματικά προστατευόμενες περιοχές, όπου απαγορεύεται η δόμηση.
■ Ανάθεση επιπλέον ελεγκτικού έργου σε ιδιώτες μηχανικούς ελεγκτές δόμησης –νόμιμης και αυθαίρετης– με διεύρυνση του σχετικού Μητρώου.
■ Στελέχωση των δομών του Δημοσίου για το δομημένο περιβάλλον.
■ Αύξηση της χρήσης των πόρων του Πράσινου Ταμείου.
Τι ακόμη χρειάζεται; Συνοπτικά αναφέρω:
● Να εφαρμοστεί το όριο των 2 ετών για τη δήλωση αυθαιρέτων που προβλέπεται στον νόμο 4495. Ηδη, ύστερα από 7 χρόνια ρυθμίσεων, η πρόθεση της πολιτείας για καταγραφή των αυθαιρέτων έχει ξεχειλώσει.
● Συνυπολογίζοντας αυτές τις δηλώσεις αυθαιρέτων, να προχωρήσει άμεσα ο σχεδιασμός, με την εκπόνηση των 327 Τοπικών Χωρικών Σχεδίων, ώστε να ολοκληρωθούν σε 2-3 χρόνια και να ξεκινήσουν τα απαραίτητα έργα υποδομής και κοινόχρηστων χώρων.
● Αμεση εφαρμογή της Ηλεκτρονικής Ταυτότητας Κτιρίου, για τις νομίμως υφιστάμενες οικοδομές, ώστε να αποκτήσει η πολιτεία, μαζί με τα ηλεκτρονικά συστήματα για τα αυθαίρετα και τις νέες οικοδομικές άδειες, για πρώτη φορά πραγματική εικόνα του δομημένου χώρου στην Ελλάδα.
● Θεσμοθέτηση ενιαίου ψηφιακού χάρτη με όλες τις θεσμικές γραμμές, δασικά, natura, ρέματα, αρχαιολογικούς χώρους, χρήσεις γης, όρους δόμησης κ.λπ., με ενοποίηση των διάσπαρτων έργων και βάσεων δεδομένων του Δημοσίου. Ετσι θα γνωρίζει κάθε ελεγκτής και το Δημόσιο τι πραγματικά είναι αυθαίρετο και τι είναι νόμιμο – και ο πολίτης θα ξέρει τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται. Παντού.
● Απεμπλοκή από τις μνημονιακές υποχρεώσεις, με βάση την πρόταση του ΤΕΕ για εμπροσθοβαρή χρήση εγγυοδοτικού μηχανισμού και προεξόφλησης, όλων των πόρων του Πράσινου Ταμείου, για τη χρηματοδότηση κατεδαφίσεων, πολεοδομικού σχεδιασμού, κοινόχρηστων χώρων κ.λπ.
Και κάτι τελευταίο, αλλά το πιο ουσιαστικό για να μη θρηνήσουμε ξανά ανθρώπινες ζωές: ανασχεδιασμός της πολιτικής προστασίας. Οχι μόνο σε διαδικασίες ή επιτελικό επίπεδο. Αλλά και στο πεδίο, με ελέγχους που πρέπει να γίνονται περιοδικά και να παρακολουθούνται σταθερά με ηλεκτρονικά εργαλεία: προληπτικός έλεγχος στα δημόσια κτίρια και στους χώρους συνάθροισης κοινού, στην κατάσταση των κοινόχρηστων χώρων, στο πραγματικό είδος και στις αντοχές των, παλαιών κυρίως, κτιρίων κάθε είδους.
Είμαστε αποφασισμένοι να αλλάξουμε;
Του ΤΑΣΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ, Καθηγητή της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Ε.Μ. Πολυτεχνείου
Μια πρωτοφανής τραγωδία ανθρώπων που θυσιάστηκαν στον βωμό της νεοελληνικής πραγματικότητας, κινητοποίησε για πρώτη φορά τον σκουριασμένο κρατικό μηχανισμό. Επιτάχυνε τις διαδικασίες προκειμένου η κυβέρνηση να πάρει μέτρα που οφείλαμε να είχαμε πάρει εδώ και δεκαετίες.
Τα μέτρα που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός έρχονται αντιμέτωπα με μια αυτονόητη ανάγκη. Να μάθουμε επιτέλους να εφαρμόζουμε τους νόμους! Εμπεριέχουν επίσης και έναν συμβολισμό: ότι είναι καιρός πια να προτάξουμε το συλλογικό συμφέρον έναντι του ατομικού. Αλήθεια, πόσα ακόμη θύματα πρέπει να θρηνήσουμε για να καταλάβουμε επιτέλους ότι η αυθαιρεσία, η διαπλοκή, το συμφέρον των ολίγων δημιουργούν εκρηκτικά και αξεπέραστα προβλήματα που βυθίζουν ολοένα και περισσότερο ολόκληρη την κοινωνία σε επικίνδυνο αδιέξοδο;
Ισως αυτοί οι νεκροί συμπολίτες μας να είναι οι σύγχρονοι ήρωες που με τη θυσία τους θα επιβάλουν να ολοκληρωθεί το Εθνικό Κτηματολόγιο, να εκπονηθούν οι περιβόητοι δασικοί χάρτες, να οριοθετηθεί ο αιγιαλός, να προστατευθούν τα λιγοστά ανοιχτά ρέματα και να απελευθερωθούν άλλα που έχουμε μπαζώσει. Να αποφασίσουμε με σύνεση πού μπορούμε να χτίζουμε και πού κάτι τέτοιο είναι καταστροφικό.
Ισως να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε πως είναι προς το συμφέρον όλων μας να προστατεύσουμε τα πανέμορφα αρχέγονα τοπία των βράχων, όπου μας έτυχε να ζούμε, και να αντιστεκόμαστε σε όσους τα υπονομεύουν.
Εάν αποδώσουν τα μέτρα ή αν εφαρμοστούν εν τέλει στην πράξη, είναι κάτι που θα φανεί στο μέλλον. Ας ελπίσουμε πως τούτη τη φορά δεν θα είναι κάποιες ακόμη βαρύγδουπες εξαγγελίες που θα ξεχαστούν με τον καιρό. Και για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να αλλάξουμε νοοτροπία όλοι μας. Να αλλάξουμε κάτι ακόμη πιο δύσκολο: τρόπο ζωής. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε πως το χτισμένο περιβάλλον δεν είναι τίποτε άλλο από τη χτισμένη έκφραση του τρόπου που ζούμε και συμπεριφερόμαστε.
Είμαστε αποφασισμένοι να αλλάξουμε; Και θα αντέξει τούτη η κυβέρνηση να ματώσει κι ενδεχομένως να θυσιαστεί στον βωμό του γενικού συμφέροντος; Οι πολίτες της χώρας θα αλλάξουν συμπεριφορές από τη στιγμή που η πολιτεία θα τους αντιμετωπίζει με αξιοπρέπεια.
Από το αποτέλεσμα των επόμενων μηνών μέχρι και τις εκλογές θα φανεί αν κάτι θα αλλάξει σε σχέση με το παρελθόν, όπου όλες ανεξαιρέτως οι κυβερνήσεις υποχωρούσαν στο καταστροφικό για τον τόπο μας αλισβερίσι της νομιμοποίησης ή τακτοποίησης της αυθαίρετης ζωής μας.
Ο νέος πολεοδομικός σχεδιασμός οφείλει να μη μείνει σε επιφανειακές λύσεις επικοινωνιακού χαρακτήρα
Tου ΝΙΚΟΥ ΑΝΔΡΕΔΑΚΗ, Β’ αντιπροέδρου ΤΕΕ
Δύο εβδομάδες μετά τις τραγικές πυρκαγιές της 23ης Ιουλίου και έπειτα από πολλές αναλύσεις και αντιπαραθέσεις, έχει γίνει κατανοητή σε όλους πλέον η συνεισφορά και της αυθαίρετης δόμησης, μεταξύ των άλλων αιτιών, στην τραγωδία που εξελίχθηκε. Ουσιαστικά για πρώτη φορά γίνεται συνείδηση ότι η αυθαίρετη δόμηση χωρίς καμία άδεια και σχέδιο δεν αποτελεί απλά μια συμπεριφορά που παρακάμπτει περιορισμούς, αλλά μια πρακτική που μπορεί να οδηγήσει σε δεκάδες θύματα. Εν τέλει, με τρόπο δραματικό, αποδεικνύεται η αξία του σχεδιασμού και της ορθής αδειοδότησης/μελέτης.
Το να αποσιωπήσουμε ή να μειώσουμε την ευθύνη του κρατικού μηχανισμού για τα φαινόμενα αυτά θα ήταν τουλάχιστον παράδοξο. Γιατί η αλήθεια είναι ότι τα αυθαίρετα δεν ξεπήδησαν από τη μια μέρα στην άλλη. Αντιθέτως επρόκειτο για μια συστηματική ανοικοδόμηση. Τα στοιχεία του ΤΕΕ για τις συγκεκριμένες περιοχές είναι αποκαλυπτικά: το 17% των αυθαιρέτων είναι προ του 1975, το 32% μέχρι το 1982, το 28% από το 1983 έως το 2003 και το 23% από το 2004 έως το 2011.
Και φυσικά μια τέτοια εικόνα δεν θα μπορούσε να υπάρξει αν οι υπεύθυνοι, από την κεντρική κυβέρνηση μέχρι την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τοπικούς παράγοντες, δεν έκαναν τουλάχιστον τα στραβά μάτια. Και για τον λόγο ακριβώς αυτό οι πρώτες παρεμβάσεις οφείλουν να γίνουν ακριβώς εκεί. Και οφείλουν να γίνουν με τέτοιο, αποφασιστικό, τρόπο που δεν θα αφήνουν περιθώρια επανάληψης των ίδιων πρακτικών.
Ο νέος πολεοδομικός σχεδιασμός οφείλει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα στη ρίζα του και να μη μείνει σε στρεβλές και επιφανειακές λύσεις επικοινωνιακού χαρακτήρα. Τα μέτρα που ανακοινώθηκαν αποτελούν απαραίτητες παρεμβάσεις που δεν εφαρμόστηκαν για δεκαετίες στη χώρα, κυρίως λόγω έλλειψης πολιτικής βούλησης, και κινούνται στην κατεύθυνση του προβληματισμού και των προτάσεων των ειδικών επιστημόνων και των αντίστοιχων φορέων, πράγμα αναμφισβήτητα ελπιδοφόρο.
Ετσι, επιχειρούνται η συστηματοποίηση της καταγραφής και των εργαλείων παρέμβασης κατά των αυθαιρεσιών, η ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών και η δημιουργία νέων, η σαφής οριοθέτηση ρεμάτων και η χάραξη αιγιαλού, η ολοκλήρωση των δασικών χαρτών κ.λπ. Ολα αυτά δηλαδή που αποτελούν απαραίτητες συνθήκες για τη μετάβαση σε ένα πιο ορθολογικό πλαίσιο σχετικά με τη δόμηση και την παρακολούθηση των αυθαιρεσιών.
Η αλήθεια είναι ότι αν τα παραπάνω υλοποιηθούν στην πράξη θα εξαλείψουν σε σημαντικότατο βαθμό τις αυθαιρεσίες. Ωστόσο αυτό θα κριθεί στην εφαρμογή, σε βάθος χρόνου και πιθανώς σχετικά μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Και επειδή το μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας μπορεί να σημαίνει ολιγωρία, μη εφαρμογή, διάφορα γνωστά και μη κόλπα, πρακτικές γενικώς που μας έφτασαν ώς εδώ, θα πρέπει όλοι, από τους φορείς μέχρι τους πολίτες, να είμαστε έτοιμοι να συγκρουστούμε με τα φαινόμενα αυτά, να τα αποκαλύψουμε και να θυμόμαστε πάντα ποια είναι τα αποτελέσματά τους.
Η ανακοίνωση των παρεμβάσεων από τον ίδιο τον πρωθυπουργό μάς δίνει την ελπίδα ότι οι δυσλειτουργίες του κρατικού μηχανισμού που έχουν κατά καιρούς παρατηρηθεί θα μειωθούν σημαντικά, ακριβώς εξαιτίας της βαρύτητας που δίνεται, από την κορυφή πλέον της κυβέρνησης και από την ανάδειξη του ζητήματος, αναπόφευκτα, σε προτεραιότητα της ελληνικής κοινωνίας.
Έντυπη έκδοση
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου