Κοινωνικοί Αγώνες στην Ηλιούπολη

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΣΤΗΝ ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ

Εκδήλωση –Συζήτηση / Πέμπτη 18 Ιανουαρίου 2018 

στο χώρο της δημοτικής παράταξης «Ηλίου-πόλις»-Ηρακλείτου 1 και Ηρώς Κωνσταντοπούλου

Στην πρώτη εκδήλωση-συζήτηση της καινούριας χρονιάς που διοργανώνουμε στον πολυχώρο της δημοτικής κίνησης Ηλίου-Πόλις (Πέμπτη 18 Ιανουαρίου στις 20.00) θα είναι μαζί μας ο συμπολίτης, γνωστός για τους αγώνες που έχει δώσει εδώ και δεκαετίες στην Ηλιούπολη, Πάνος Τότσικας.

Αφορμή για αυτή την εκδήλωση είναι το ομότιτλο της, βιβλίο του, «ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΣΤΗΝ ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ» που αν και η έκδοσή του είναι παλαιότερη, αποτελεί απαραίτητο οδηγό για όποιον ενδιαφέρεται για τα κοινά, την ιστορία των αγώνων και διεκδικήσεων στην Ηλιούπολη.

Από εδώ και πέρα θα προσπαθήσουμε πριν από κάθε εκδήλωση που κάνουμε, να δημοσιοποιούμε κάποιες ερωτήσεις-απαντήσεις, με τους ομιλητές των εκδηλώσεων, ώστε να γίνεται πιο κατανοητή η θεματική με την οποία θα ασχοληθούμε.

Την εκδήλωση εκ μέρους των Συνεργών συντονίζει ο Έκτορας Νταουλτζής.

Ακολουθεί η συζήτηση:

-Πάνο, στο βιβλίο σου «Κοινωνικοί Αγώνες στην Ηλιούπολη», αφιερώνεις ένα σημαντικό μέρος του στους θεσμικούς και εξωθεσμικούς αγώνες που έχουν γίνει για την υπεράσπιση της δημόσιας περιουσίας. Πως προέκυψε αυτό το ζήτημα και που βρισκόμαστε σήμερα;

-Ίσως γνωρίζετε ότι στην περιοχή του Αγίου Νικολάου, στην Ηλιούπολη, υπήρχε επί Τουρκοκρατίας το τσιφλίκι «Καρά» συνολικής έκτασης 300-500 στρεμμάτων, το οποίο, ύστερα από διαδοχικές μεταβιβάσεις κατέληξε το 1922 στον κτηνοτρόφο Αλέξιο Νάστο. Αυτός, τα επόμενα χρόνια, εμφανίζεται ως ιδιοκτήτης 12.000 περίπου στρεμμάτων (συμπεριλαμβανομένου μεγάλου τμήματος του δάσους του Υμηττού), τα οποία μεταπουλά σταδιακά την Εταιρία «Δρανδάκης-Πάγκαλος και Σία Ο.Ε». Το 1925, με την έγκριση του πρώτου Ρυμοτομικού Σχεδίου της Ηλιούπολης προωθείται η οικοπεδοποίηση της περιοχής σε μια έκταση πολύ ευρύtερη του τσιφλικιου «Καρά», δηλαδή προωθείται η εκτεταμένη καταπάτηση της δημόσιας γης.

Από τότε, ξεκινούν οι αγώνες των πρώτων κατοίκων της Ηλιούπολης, αρχικά ενάντια στην Εταιρία «Δρανδάκης –Πάγκαλος», διεκδικώντας την δημιουργία των απαραίτητων έργων οδοποιίας, ύδρευσης, ηλεκτροδότησης κλπ, για τα οποία είχαν πληρώσει με την αγορά του οικοπέδου. Με την δημιουργια ξεχωριστής Κοινότητας Ηλιούπολης το 1928, κλιμακώνονται οι συγκρούσεις ενάντια στους τοπικούς εκπροσώπους τόσο των συμφερόντων της Εταιρίας «Δρανδάκης-Πάγκαλος» όσο και των κληρονόμων Νάστου για ζητήματα που αφορούν τις υποδομές και τις επεκτάσεις του σχεδίου πόλεως.

Η καταπάτηση της δημόσιας γης και ο σφετερισμός ενός μεγάλου μέρους της δημόσιας περιουσίας από τους κληρονομους Νάστου συνεχίστηκε μέχρι την δεκαετία του ’80, οπότε, ύστερα από την αποκάλυψη της απόφασης 4910/1977 του Εφετείου Αθηνών από τον Θανάση Λώλα, επήλθε μετωπική σύγκρουση επί δημαρχίας Δ.Κιντή. Ο Νάστοι αναγκάστηκαν να αναδιπλωθούν και να περιορίσουν τις διεκδικήσεις τους, ενώ οι δικαστικές διαμάχες συνεχίζονται μέχρι τις μέρες μας.

-Αναφέρεσαι συχνά στους κοινωνικούς αγώνες για την οικολογική προστασία του Υμηττού. Πρόσφατα ακούστηκε για έναν υπογειοποιημένο αυτοκινητόδρομο στον Υμηττό. Ποια είναι η γνώμη σου;

-Στα αρχές της δεκαετίας του ’50 επιχειρήθηκε από τους κληρονόμους Νάστου η οικιστική επέκταση 1250 στρεμμάτων στο δάσος του Υμηττού (που υπήρχε τότε) στο τέρμα της Λεωφ. Σοφ. Βενιζέλου. Οι Ηλιουπολίτες ξεσηκώθηκαν, με επικεφαλής τον τότε πρόεδρο της Κοινότητας Αναστασιάδη, τον Πάνο Κωνσταντινίδη κ.α, ζήτησαν την επέμβαση του Υπουργείου Γεωργίας και καταφεραν να ακυρώσουν τα σχέδια των Νάστων. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, υπάρχει στην περιοχή αυτή ένας μικρός θύλακας καταπατητών που διεκδικούν την ένταξη του δημόσιου δασικού χώρου στο Σχέδιο Πόλεως.

Μια δεύτερη απόπειρα οικοπεδοποίησης του δάσους του Υμηττού (που υπήρχε ακόμη, πριν τις αλλεπάλληλες πυρκαγιες των επόμενων δεκαετιών), έγινε στα μέσα της δεκαετίας του ’60. Η τότε κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου, παραχώρησε στον Συνεταιρισμό των Αστυνομικών μια δασική λωρίδα από το Νεκροταφείο Ηλιούπολης μέχρι τον Προφήτη Ηλία. Οι Ηλιουπολίτες ξεσηκώθηκαν ξανά με επικεφαλής τον τότε δήμαρχο Παύλο Πεντάρη, τον Θανάση Λώλα κ.α, διέσωσαν το δάσος και συμβιβάστηκαν με την μετατόπιση του Συνεταιρισμού των Αστυνομικών σε μη δασωμένο χώρο, δηλαδή στο σημείο που σήμερα βρίσκονται τα «Αστυνομικά».

Από την δεκαετία του ’90, στο ζήτημα της οικολογικής προστασίας του Υμηττού, παρεμβαίνει ένα εξωθεσμικό σχήμα, η «Πρωτοβουλία Πολιτών για την προστασία του Υμηττού», η οποία αρχικά ασχολείται με την εθελοντική δασο-προστασία, οργανώνει αναδασώσεις κ.α. Παράλληλα , αντιτίθεται στην διάνοιξη μιας νέας επιφανειακής λεωφόρου στον δασικό χώρο του Υμηττού και διατυπώνει την εναλλακτική πρόταση για την δημιουργία ενός υπογειοποιημένου αυτοκινητόδρομου κάτω από την Ηλιούπολη. Η πρόταση αυτή γίνεται τελικά αποδεκτή και η λεγόμενη «σήραγγα Ηλιούπολης» νομοθετείται στο ισχύον Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας. Ο σημερινός δήμαρχος Ηλιούπολης, εγκαταλείποντας τις προηγούμενες απόψεις του, εμφανίζεται να συμφωνεί με την «σήραγγα», αφήνοντας ωστόσο αδιευκρίνιστα κάποια βασικά σημεία.

-Περιγράφεις την Ηλιούπολη στο βιβλίο σου κατά την διάρκεια της γερμανικής κατοχής ως μια κοινότητα αλληλεγγύης και έντονων κοινωνικών αγώνων. Υπάρχουν τέτοια χαρακτηριστικά και στη σύγχρονη εποχή;

Σύμφωνα με μαρτυρία του Θανάση Λώλα, από την δεκαετία του ’30 υπήρχε η «Εργατική Βοήθεια» η οποία δρούσε νόμιμα σχεδόν και βοηθούσε τις οικογένειες των φυλακισμένων, των εξορίστων κλπ. Κατά την γερμανική κατοχή, ιδιαίτερα τον φοβερό χειμώνα του ‘41 όπου η πείνα θέριζε, σύμφωνα με την Γαβριέλα Χαμογεωργάκη και την Ζωή Πετροπούλου, δημιουργήθηκαν πρωτοβουλίες αλληλεγγύης (συσσίτια κ.α) από διάφορους κοινωνικούς φορείς, την εκκλησία κλπ που αντιμετώπισαν σε σημαντικό βαθμό τα προβλήματα επιβίωσης του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού. Ωστόσο, δεν έλειψαν και οι κερδοσκόποι μαυραγορίτες…

Σημαντικό ρόλο ανέλαβαν στη συνέχεια, οι τοπικές οργανώσεις του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ.

Σήμερα η κατάσταση βεβαίως είναι εντελώς διαφορετική, δεν υπάρχει έλλειψη και μαυρη αγορά τροφίμων κλπ, αλλά αδυναμία επαρκούς διατροφής και στέγασης ενός μέρους του πληθυσμού. Πρωτοβουλίες αλληλεγγύης εξακολουθούν να λαμβάνονται τόσο από θεσμικούς όσο και από εξωθεσμικούς φορείς γι αυτό το μέρος του πληθυσμού. Όμως, όπως και κατά την γερμανική κατοχή, κάποιοι εξακολουθούν να πλουτίζουν εκμεταλλευόμενοι την δυστυχία των άλλων …

-Στην τελευταία δεκαετία ζούμε την αναβίωση ακραίων νεοναζιστικών εκφάνσεων στην πολιτική ζωή του τόπου μας. Τι έχει γίνει στην Ηλιούπολη σε σχέση με αυτό;

-Η φτώχεια, η ανεργία, η ανασφάλεια, ο φόβος για το μέλλον, διακατέχει σήμερα ένα μέρος και του ελληνικού πληθυσμού. Όταν χάνεται η ελπίδα, ανοίγει ο δρόμος για συντηρητικές επιλογές. Σε όλη την Ευρώπη ενισχύονται τα νεοναζιστικά μορφώματα.

Στην Ηλιούπολη η απήχηση ακραίων ναζιστικών ιδεών και πρακτικών φαίνεται να είναι περιορισμένη. Η επίθεση στο «Συνεργείο» προήλθε από «εξωγενείς» παράγοντες. Αυτό δεν πρέπει να σημαίνει εφησυχασμό. Αντιθέτως, πρέπει να μας συσπειρώσει περισσότερο…

Συνεργοί με την Ηλιούπολη