Φανταζόμαστε τις πόλεις αλλιώς, σχεδιάζουμε τις πόλεις μαζί!

Ο χωρικός σχεδιασμός ως πεδίο προστασίας, ανασυγκρότησης, δημοκρατίας και δικαιοσύνης-3

της Τόνιας Κατερίνη από τα Ενθέματα

Τα τελευταία πέντε χρόνια,  ο αριθμός των κλειστών και εγκαταλελειμμένων ακινήτων έχει αυξηθεί σημαντικά, δίπλα στο πλήθος των αδιάθετων νεόδμητων κατασκευών σε αστικές και περιαστικές περιοχές που κληροδότησε η οικοδομική φούσκα της προηγούμενης περιόδου. Ταυτόχρονα, πλήθος κοινωνικά αιτούμενα μένουν «άστεγα» από έλλειψη ενδιαφέροντος και προτεραιότητας στη διάθεση πόρων. Και αντί να συζητάμε για μια πραγματική στρατηγική επαναξιοποίησης, η νεοφιλελεύθερη αφήγηση συζητά για τις προϋποθέσεις νέων πεδίων κερδοφορίας.

της Αλεξίας Γιακουμπίνη, από το filickr

Η απερχόμενη κυβέρνηση, αφενός ψήφισε ένα νόμο για την ιδιωτική πολεοδόμηση σε αδόμητες ή/και προστατευόμενες εκτάσεις δημιουργώντας προϋποθέσεις περαιτέρω αστικοποίησης στην εξωαστική γη, αφετέρου προετοίμασε ένα σχέδιο νόμου για τα αστικά ακίνητα με στόχο αυτή τη φορά τα «κενά και εγκαταλελειμμένα κτήρια». Στο νομοσχέδιο αυτό, κριτήρια αξιοποίησης είναι η παράδοση της διαχείρισης σε όποιον διαθέτει επενδυτικά κεφάλαια, η επιλογή κερδοφόρων χρήσεων και η σχεδόν με κατασταλτικούς όρους επιλογή των περιοχών και των προς «αξιοποίηση» ακινήτων. Ερήμην, φυσικά, συνολικότερου σχεδιασμού και καταγραφής των αναγκών.

Η «συνεκτική» πόλη ως πρόταγμα στο οποίο καταφεύγει για επιστημονική νομιμοποίηση ακόμα κι ο νεοφιλελεύθερος σχεδιασμός δεν είναι βέβαια η συνεκτική πόλη που διαλύθηκε τις τέσσερις προηγούμενες δεκαετίες όταν η οικονομική μεγέθυνση του τομέα της κατασκευής οδηγούσε στην άναρχη εξάπλωση των πόλεων. Είναι η συνεκτική πόλη της ταξικής ομοιογένειας, είναι η συνεκτική πόλη της αύξησης της εκμετάλλευσης της γης ως κίνητρο για την προσέλκυση επενδυτών.

Στο δικό μας σχέδιο τα κίνητρα «κερδοφορίας» έχουν να κάνουν αυστηρά με τη δημιουργία πλεονάσματος κοινωνικών πόρων. Η επανάχρηση κενών και εγκαταλελειμμένων κτηρίων νοείται μόνο μέσα σε ένα πλαίσιο συνολικού αστικού σχεδιασμού με στόχο την εξυπηρέτηση κοινωνικών αναγκών αλλά και την ποιοτική αναβάθμιση του αστικού χώρου.

Σήμερα βρισκόμαστε αντιμέτωποι/ες με τεράστιες ελλείψεις που σχετίζονται με χώρους εκπαίδευσης, υγείας, φροντίδας πληττόμενων κοινωνικών ομάδων, και βέβαια με ένα διαρκώς αυξανόμενο πρόβλημα στέγης, που μετρά ήδη χιλιάδες άστεγους και πολλοί περισσότερους στην άδηλη αστεγία που αφορά επισφαλή και ακατάλληλη κατοικία.

Δήμοι, κοινωνικοί φορείς, συλλογικότητες γειτονιάς θεσμισμένες και αυτοοργανωμένες καλούνται σε μια ουσιαστική και διαρκή διαδικασία καταγραφής προβλημάτων, αξιολόγησης και τοποθέτησης προτεραιοτήτων, καταγραφής πόρων (οικονομικών, πολιτισμικών, κτηρίων και άλλων υποδομών, ανθρώπινου δυναμικού κλπ).

Τα κενά κτήρια ιδιοκτησίας δημοσίου, ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ καθώς και αγνώστων ιδιοκτητών (σχολάζουσες κληρονομιές κλπ) μπορούν κατά προτεραιότητα να αξιοποιηθούν, ενώ μπορεί να ξεκινήσει μια σοβαρή συζήτηση για τα ιδιόκτητα ακίνητα που έχουν εγκαταλειφθεί, αλλά και αυτά που παραμένουν κενά, για την ένταξή τους σε ένα συνολικό σχεδιασμό με κοινωνικά κριτήρια επιλογής, κίνητρα, και δημόσιες παρεμβάσεις αποκατάστασης με ρήτρα χρήσης.

Η προσέγγιση κάθε τέτοιας παρέμβασης είναι για μας στον αντίποδα λογικών «εκκαθαρίσεων», ομογενοποίησης, τιμωρητικών και αυθαίρετων επιλογών. Και εγγύηση αποτελεί η διασφάλιση των διαδικασιών διαλόγου. Διαδικασιών διαλόγου που με τη συμμετοχή κοινωνικών, επαγγελματικών και επιστημονικών φορέων θα αξιοποιήσουν, επικαιροποιήσουν ή και τροποποιήσουν τα υφιστάμενα πολεοδομικά εργαλεία (Σχέδια Ολοκληρωμένων Αστικών Παρεμβάσεων, Ενεργό οικοδομικό τετράγωνο κλπ) και θα συμβάλουν σε ένα νέο απλούστερο και αντιγραφειοκρατικό πλαίσιο Οικοδομικής Νομοθεσίας.

Οι κάτοικοι των αστικών κέντρων όλων των φύλων, ηλικιών, εθνικών προελεύσεων, εργαζόμενοι και άνεργοι, βιώνουν την ραγδαία υποβάθμιση της ζωής των πόλεων από την έλλειψη υπηρεσιών, υποδομών, ποιότητας περιβάλλοντος. Μια υποβάθμιση με ταξικό πρόσημο. Η κοινωνική και παραγωγική ανασυγκρότηση περνάει και μέσα από τις πολιτικές για τον χώρο. Αν τους δώσουμε το λόγο θα έχουν πολλά να μας πουν. 

Η Τόνια Κατερίνη είναι αρχιτέκτονας, μέλος του Αλληλεγγύη για όλους