Ευεργέτες, κληροδοτήματα και η τρύπα του χρέους

Της Θεανώς Φωτίου από την Εποχή

Την τε­λευ­ταία εβδο­μά­δα στη Βου­λή ψη­φί­στη­κε νο­μο­σχέ­διο του υπουρ­γεί­ου Οι­κο­νο­μι­κών για να ρυθ­μί­σει τις κοι­νω­φε­λείς πε­ριου­σί­ες και τις σχο­λά­ζου­σες κλη­ρο­νο­μιές. Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα πρό­κει­ται για τη διευ­κό­λυν­ση της εκ­ποί­η­σής τους, εφό­σον αυ­τή πα­ρου­σιά­ζει επεν­δυ­τι­κό εν­δια­φέ­ρον.  Πώς, δη­λα­δή, κλη­ρο­δο­τή­μα­τα που με­τρούν πί­σω τους μα­κριά ζωή θα αι­μο­δο­τή­σουν την τρύ­πα του χρέ­ους.
Κλα­σι­κό πα­ρά­δειγ­μα, τα κλη­ρο­δο­τή­μα­τα των πα­νε­πι­στη­μί­ων. Αυ­τά χρη­μα­το­δο­τούν τις υπο­τρο­φί­ες  των άπο­ρων σπου­δα­στών. Εί­ναι, λοι­πόν, πο­λύ εύ­κο­λο να κα­τα­λά­βει κα­νείς τι ση­μαί­νει για ένα Πα­νε­πι­στη­μια­κό Ίδρυ­μα η απώ­λεια αυ­τών των χρη­μά­των. Ει­δι­κά σε συν­θή­κες κρί­σης, όταν οι­κο­γέ­νειες δυ­σκο­λεύ­ο­νται πια να ενι­σχύ­σουν οι­κο­νο­μι­κά τις σπου­δές των παι­διών τους.
Τα ΑΕΙ αντι­με­τώ­πι­ζαν ανέ­κα­θεν  μια τε­ρά­στια γρα­φειο­κρα­τία ως προς την έγκρι­ση των ενερ­γειών τους από τις αρ­μό­διες αρ­χές. Εύ­γλωτ­το πα­ρά­δειγ­μα αυ­τό που συ­νέ­βη με τα έσο­δα του ΕΜΠ από τα κλη­ρο­δο­τή­μα­τα: Το ΕΜΠ έχει τριά­ντα κλη­ρο­δο­τή­μα­τα απο­κτη­θέ­ντα σε μία με­γά­λη πο­ρεία 180 χρό­νων. Επέν­δυ­σε πολ­λά από τα έσο­δα των κλη­ρο­δο­τη­μά­των του στην «Εθνι­κή Τρά­πε­ζα», στην «Τρά­πε­ζα της Ελ­λά­δος» και σε τί­τλους του ελ­λη­νι­κού Δη­μο­σί­ου, όλα με δια­φά­νεια. Λό­γω κρί­σης, από το 2007 μέ­χρι το 2013 η αξία τους υπο­δε­κα­πλα­σιά­στη­κε. Πρό­σφα­τα, με την ανα­κε­φα­λαιο­ποί­η­ση της «Εθνι­κής Τρά­πε­ζας», οι ήδη απα­ξιω­μέ­νες με­το­χές του ΕΜΠ υπο­δε­κα­πλα­σιά­στη­καν εκ νέ­ου, διό­τι οι αρ­μό­διες αρ­χές δεν πρό­λα­βαν να εγκρί­νουν τη σχε­τι­κή από­φα­ση της Συ­γκλή­του.
Τέ­τοια πα­ρα­δείγ­μα­τα μπο­ρεί να ανα­φέ­ρει κα­νείς πολ­λά και όλα κα­τα­λή­γουν σε ένα συ­μπέ­ρα­σμα: απώ­λεια χρη­μά­των σε επο­χές μέ­γι­στης οι­κο­νο­μι­κής δυ­σπρα­γί­ας, χρη­μά­των που γί­νο­νται κοι­νω­νι­κό και επι­στη­μο­νι­κό έρ­γο.  
Τα κλη­ρο­δο­τή­μα­τα ως ανώ­νυ­μες εται­ρί­ες
Ο νό­μος αυ­τός  δεν λύ­νει αυ­τό το πρό­βλη­μα,  αντι­θέ­τως, με μια νο­μι­κή πι­ρου­έ­τα από αυ­τές που συ­νη­θί­ζει το υπουρ­γείο Οι­κο­νο­μι­κών για την προ­ώ­θη­ση των τροϊ­κα­νών απαι­τή­σε­ων, ταυ­τί­ζο­νται τα εθνι­κά κλη­ρο­δο­τή­μα­τα και οι σχο­λά­ζου­σες κλη­ρο­νο­μιές του δη­μο­σί­ου, δύο δια­φο­ρε­τι­κές κα­τη­γο­ρί­ες κοι­νω­φε­λούς δη­μό­σιας πε­ριου­σί­ας, ώστε, αφού ξε­πε­ρα­στεί ο σκό­πε­λος της προ­στα­σί­ας που δί­νει στα κλη­ρο­δο­τή­μα­τα το άρ­θρο 109 του Συ­ντάγ­μα­τος, να πα­ρα­δο­θούν στο ΤΑΙ­ΠΕΔ για τη γνω­στού τύ­που «αξιο­ποί­η­σή» τους. Ο έλεγ­χος, προ­λη­πτι­κός και γρα­φειο­κρα­τι­κός, πα­ρα­δί­δε­ται σε ιδιω­τι­κές εται­ρεί­ες. Το σύ­στη­μα επο­πτεί­ας που προ­βλέ­πει το νο­μο­σχέ­διο εί­ναι ακό­μα πιο δύ­σκαμ­πτο από το ήδη ισχύ­ον και επι­βρα­δύ­νει έτι πε­ραι­τέ­ρω τις δρα­στη­ριό­τη­τες των Ιδρυ­μά­των, δη­μιουρ­γώ­ντας προ­σκόμ­μα­τα στο έρ­γο τους. Αντί­θε­τα, οι έλεγ­χοι –πά­ντα από το Δη­μό­σιο– θα μπο­ρού­σαν να γί­νουν εκ των υστέ­ρων, ενώ οι δια­χει­ρι­στι­κές πρά­ξεις των Ιδρυ­μά­των να ισχύ­ουν από το χρό­νο έκ­δο­σής τους.
Επι­πλέ­ον, τα κλη­ρο­δο­τή­μα­τα των ΑΕΙ αντι­με­τω­πί­ζο­νται ως ανώ­νυ­μες εται­ρεί­ες. Κα­λού­νται, δη­λα­δή, να κα­τα­βά­λουν Φό­ρο Ακί­νη­της Πε­ριου­σί­ας 3‰. Εί­ναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό ότι το ΕΚ­ΠΑ  πλή­ρω­σε  το 2013 Φό­ρο Ακί­νη­της Πε­ριου­σί­ας  440.000 ευ­ρώ. Δη­λα­δή,  η Εφο­ρία, που δεν μπο­ρεί να πε­ριο­ρί­σει την φο­ρο­δια­φυ­γή των υψη­λών ει­σο­δη­μά­των με απο­τέ­λε­σμα την απώ­λεια τε­ρά­στιων εσό­δων, τε­λι­κά ει­σπράτ­τει από τα χρή­μα­τα που θα δί­νο­νταν για τους φτω­χούς φοι­τη­τές!

Πρέ­πει να δο­θεί στα Ιδρύ­μα­τα κά­θε δυ­να­τό­τη­τα να αξιο­ποι­ή­σουν ανα­πτυ­ξια­κά και κοι­νω­νι­κά τα ακί­νη­τά τους, δη­λα­δή να μπο­ρούν να τα χρη­σι­μο­ποι­ή­σουν για δι­κές τους ανά­γκες, π.χ.  για φοι­τη­τι­κές εστί­ες. Τα κλη­ρο­δο­τή­μα­τα των ΑΕΙ μπο­ρούν σή­με­ρα να γί­νουν χώ­ροι που θα στε­γά­σουν κοι­νω­νι­κές δρά­σεις για να στη­ρί­ξουν μια κοι­νω­νία που κα­ταρ­ρέ­ει, στα πε­δία της στέ­γης, της παι­δεί­ας, της υγεί­ας, του πο­λι­τι­σμού. Αυ­τό θα νοη­μα­το­δο­τή­σει το ρό­λο των πα­νε­πι­στη­μί­ων σε συν­θή­κες κρί­σης.
Αν αφή­σου­με, όπως λέ­ει η κυ­βέρ­νη­ση, την ενοι­κί­α­ση των κλη­ρο­δο­τη­μά­των ως μο­να­δι­κό τρό­πο εκ­με­τάλ­λευ­σής τους σε συν­θή­κες μνη­μο­νί­ων, ύφε­σης και λι­τό­τη­τας, τα με­τα­τρέ­που­με με μα­θη­μα­τι­κή ακρί­βεια σε σχο­λά­ζου­σες πε­ριου­σί­ες και τα στέλ­νου­με στο ΤΑΙ­ΠΕΔ για τα πε­ραι­τέ­ρω. Αυ­τό επι­χει­ρεί το νο­μο­σχέ­διο, τη λο­γι­κή των συ­γκοι­νω­νού­ντων δο­χεί­ων: τα κλη­ρο­δο­τή­μα­τα των Ιδρυ­μά­των να γί­νουν σχο­λά­ζου­σα πε­ριου­σία. Τα πε­ρισ­σό­τε­ρα εί­ναι κτί­ρια ιστο­ρι­κά, ιδιαί­τε­ρης αρ­χι­τε­κτο­νι­κής αξί­ας, αλη­θι­νά κο­σμή­μα­τα μέ­σα στις πό­λεις, και αρ­κε­τοί επεν­δυ­τές  έχουν δεί­ξει ήδη το εν­δια­φέ­ρον τους γι’ αυ­τά. Αλ­λά μάλ­λον αυ­τός εί­ναι ακρι­βώς ο σκο­πός της εκ­συγ­χρο­νι­στι­κής και σω­τή­ριας κυ­βέρ­νη­σης: το ξε­πού­λη­μα ση­μα­ντι­κών ιστο­ρι­κών κτη­ρί­ων των ελ­λη­νι­κών πό­λε­ων σε ξέ­νους επεν­δυ­τές ένα­ντι πι­να­κί­ου φα­κής για να πά­νε στην τρύ­πα του χρέ­ους.
Έτσι βλέ­που­με να συ­γκρού­ο­νται και πά­λι δυο λο­γι­κές: η μια εί­ναι της κυ­βέρ­νη­σης, που βλέ­πει ως λύ­ση την εκ­ποί­η­ση. Υπάρ­χει όμως και η λο­γι­κή, που εκ­φρά­ζουν οι προ­θέ­σεις και οι  προ­τά­σεις του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ: στη θέ­ση του ξε­που­λή­μα­τος, η κοι­νω­νι­κή αξιο­ποί­η­ση. Δη­λα­δή η επα­νά­χρη­ση των κλη­ρο­δο­τη­μά­των από δή­μους, πα­νε­πι­στή­μια, νο­σο­κο­μεία, σχο­λεία, αυ­το­δια­χει­ρι­στι­κά εγ­χει­ρή­μα­τα για τις ανά­γκες του κοι­νω­νι­κού συ­νό­λου.
Αυ­τή δεν ήταν άλ­λω­στε η βού­λη­ση των αν­θρώ­πων που τα άφη­σαν κλη­ρο­νο­μιά στο Δη­μό­σιο; Εί­ναι απο­ρί­ας άξιο, η κυ­βέρ­νη­ση στη συ­ζή­τη­ση του νο­μο­σχε­δί­ου στη Βου­λή να… ρί­χνει τό­σο κλά­μα για τους ευ­ερ­γέ­τες και να εκ­φρά­ζει την αιώ­νια ευ­γνω­μο­σύ­νη της στην προ­σφο­ρά τους όταν εί­ναι αυ­τή ακρι­βώς η κυ­βέρ­νη­ση που κα­τα­πα­τά, προ­δί­δει και ευ­τε­λί­ζει την σα­φώς εκ­πε­φρα­σμέ­νη βού­λη­σή τους.