5 διδάγματα από την ιστορία της Proton

Αναδημοσιεύουμε από τη χθεσινή ΚΕ.

ΤΟ ΠΟΛΥΚΡΟΤΟ ΣΚΑΝΔΑΛΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕ ΕΥΛΟΓΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, 7 Οκτωβρίου 2011, η μετοχή της Proton Bank άξιζε στο Χρηματιστήριο Αθηνών 0,18 ευρώ (κλείσιμο).

Την ίδια ημέρα, η συνολική αξία της τράπεζας ήταν 11,283 εκατ. ευρώ. Με άλλα λόγια, οι μέτοχοι είχαν 11,28 εκατ. ευρώ.

Το πρωί της επόμενης εργάσιμης ημέρας (Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2011), η μετοχή της τράπεζας τέθηκε εκτός διαπραγμάτευσης στο χρηματιστήριο. Οι επενδυτές χάσαν τα λεφτά τους. Μαζί τους και ο μεγαλομέτοχος Λαυρέντης Λαυρεντιάδης. Ουδείς μπορούσε να αγοράσει ή να πουλήσει μετοχές. Παράλληλα, ενεργοποιήθηκε ο νόμος 4021/2011, ο οποίος προβλέπει:

*Τη μεταφορά υγιών περιουσιακών στοιχείων μιας τράπεζας -στη συγκεκριμένη περίπτωση της Proton Bank- σε άλλη νεοϊδρυθείσα τράπεζα, την Νέα Proton Bank (μεταβατικό πιστωτικό ίδρυμα).

*Τη χρηματοδότησή της νέας τράπεζας σε επίπεδο μετοχικού κεφαλαίου από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (250 εκατ. ευρώ) και σε επίπεδο παθητικού από το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων & Επενδύσεων-ΤΕΚΕ (862 εκατ. ευρώ).

*Την εκκαθάριση της παλιάς τράπεζας.

*Την πώληση του μεταβατικού πιστωτικού ιδρύματος εντός διετίας (εάν παρέλθει το χρονικό περιθώριο χωρίς να έχει καταστεί δυνατή η πώληση, τότε λύεται και εκκαθαρίζεται μεταφέροντας τις καταθέσεις σε άλλο πιστωτικό ίδρυμα).

Δεδομένου ότι η παλιά τράπεζα κράτησε δάνεια υψηλού κινδύνου 722 εκατ. ευρώ (με την έννοια ότι είναι σε καθυστέρηση ή δεν καλύπτονται από εγγυήσεις), τότε συνάγεται το συμπέρασμα ότι το προϊόν της εκκαθάρισης θα είναι μικρότερο από την ονομαστική αξία των δανείων (σύμφωνα με την έκθεση των ελεγκτικών αρχών, η εκκαθάριση μπορεί να αποφέρει 350 εκατ. ευρώ). Με άλλα λόγια το όποιο έσοδο προκύψει, σύμφωνα με το νόμο, θα πάει στο ΤΕΚΕ (Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων & Επενδύσεων) το οποίο χρηματοδότησε τη νέα τράπεζα.

Οι μέτοχοι

Αρα, οι μέτοχοι της παλιάς Proton Bank δεν θα έχουν λαμβάνειν από την εκκαθάριση με αποτέλεσμα να χάσουν τα λεφτά τους (δηλαδή τα 11,283 εκατ. ευρώ, που θεωρητικά είχαν πριν η μετοχή τεθεί εκτός διαπραγμάτευσης και εφαρμοστεί ο νέος νόμος).

Η ενεργοποίηση της συγκεκριμένης νομοθεσίας και κυρίως το σκέλος της διάσπασης της τράπεζας, που οδηγεί και στην έξοδό της από το χρηματιστήριο χωρίς να αποζημιωθούν οι μέτοχοι, αιφνιδίασε την αγορά, αφού οι επενδυτές φοβήθηκαν ότι θα μπορούσε να συμβεί το ίδιο και στις άλλες τράπεζες (η έξοδος της τράπεζας από το Χρηματιστήριο Αθηνών με τη νέα νομοθεσία είναι δεδομένη, αλλά πρωτόγνωρη. Η μετοχή της Proton Bank τέθηκε σε αναστολή και ουσιαστικά προς διαγραφή, αφού η παλιά τράπεζα εισήλθε σε καθεστώς εκκαθάρισης).

Ολα αυτά τα πρωτόγνωρα γεγονότα προκάλεσαν εύλογα δεκάδες απορίες τόσο για την ίδια υπόθεση της Proton, για το πώς οδηγήθηκε στη διάσπαση όσο και για το μέλλον των άλλων τραπεζών, σχετικά με το εάν θα συμβούν ανάλογα φαινόμενα και σε άλλες τράπεζες. Οι απαντήσεις έχουν ως εξής:

1 Η περίπτωση της Proton Bank είναι ιδιαίτερη. Η τράπεζα δεν είχε συμμορφωθεί εδώ και μήνες στις υποδείξεις της Τράπεζας της Ελλάδος σχετικά με την ενίσχυση του κεφαλαίου της. Επιπλέον, η τράπεζα ήταν επιβαρημένη από τις αθρόες δανειοδοτήσεις σε εταιρείες που σχετίζονταν με τον βασικό της μέτοχο και πρώην μέλος της διοίκησης τον επιχειρηματία Λ. Λαυρεντιάδη και από την έρευνα της υπεξαίρεσης των 51 εκατ. ευρώ που διεξάγει η Αρχή για το Ξέπλυμα του Βρόμικου Χρήματος, με πρωταγωνιστή τον ίδιο επιχειρηματία. Είχε επίσης και χρόνια προβλήματα-επισφάλειες από δάνεια που είχαν χορηγηθεί παλιότερα σε μετόχους της Omega Bank (η Proton Bank είχε παλαιότερα συγχωνευθεί με την Omega Bank, συμφερόντων μεταξύ άλλων των επιχειρηματιών Χασδάι Καπόν, Ηλία Τσοτάκου κ.λπ.).

2 Η Τράπεζα της Ελλάδος αναγκάστηκε να ορίσει επίτροπο, ο οποίος ανέθεσε σε ελεγκτική εταιρεία (Ernst & Young) να συντάξει έκθεση σχετικά με την οικονομική κατάσταση της τράπεζας. Τα ευρήματα της έκθεσης ήταν επιβαρυντικά. Αποτέλεσμα ήταν η Τράπεζα της Ελλάδος να αποφασίσει τη διάσπασή της λαμβάνοντας υπόψη α) τη διασφάλιση των καταθέσεων, β) τη σταθερότητα του συστήματος και γ) την μη επέκταση του προβλήματος στον κλάδο ή τον διαιώνισή του σε άλλη τράπεζα.

3 Ενα ερώτημα που διατυπώνεται είναι εάν θα μπορούσε να αποφευχθεί η διάσπαση της τράπεζας σε περίπτωση που γινόταν η συγχώνευση με άλλη τράπεζα -π.χ. με την Τράπεζα Αττικής, η διοίκηση της οποίας είχε εκφράσει και σχετικό ενδιαφέρον.

Η απάντηση είναι ναι, αλλά σε αυτή την περίπτωση οι «αμαρτίες» της Proton Bank θα μεταφέρονταν στην Τράπεζα Αττικής και ίσως να διαιωνίζονταν.

4 Ενα άλλο ερώτημα είναι εάν θα μπορούσε να αποφευχθεί η διάσπαση της τράπεζας εφόσον οι ίδιοι ή άλλοι μέτοχοι έβαζαν νέα κεφάλαια. Οι παλιοί μέτοχοι της Proton Bank δεν είχαν ανταποκριθεί μέχρι τώρα σε συνεχή αιτήματα κεφαλαιακής ενίσχυσης. Προσπαθούσαν να κερδίσουν χρόνο, μεταφέροντας το πρόβλημα. Κάποιοι νέοι μέτοχοι εμφανίστηκαν στην Τράπεζα της Ελλάδος και εξέφρασαν το ενδιαφέρον να βάλουν οι ίδιοι χρήματα, αλλά το συνολικό ύψος των κεφαλαίων ήταν μικρότερο της «τρύπας» της Proton Bank.

Ετσι, προκρίθηκε η διάσπασή της και η ένταξη της νέας τράπεζας στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, το οποίο εισέφερε το σύνολο του αρχικού μετοχικού κεφαλαίου (250 εκατ. ευρώ).

5 Οι άλλες τράπεζες αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα; Οχι ως προς το σκέλος της διάσπασης και της εξόδου από το χρηματιστήριο. Ομως μπορεί να αντιμετωπίσουν το ίδιο πρόβλημα ως προς την επάρκεια κεφαλαίων και να οδηγηθούν στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.

Αν υπάρξει αδυναμία

Εάν οι τράπεζες δεν βρουν τα κεφάλαια από την ελεύθερη αγορά και το επενδυτικό κοινό (αυξήσεις κεφαλαίου από τους παλιούς ή νέους μετόχους, πώληση περιουσιακών στοιχείων) για να αντισταθμίσουν τις απώλειες στα ίδια κεφάλαια από ζημιές α) προερχόμενες από το μεγαλύτερο κούρεμα των ελληνικών ομολόγων (αρχικά έλαβαν προβλέψεις για 21%, τώρα στο τραπέζι συζητείται αναθεώρηση της συμφωνίας) και β) προερχόμενες από επισφαλείς χρηματοδοτήσεις λόγω της ύφεσης και της αδυναμίας των δανειοληπτών να ανταποκριθούν, τότε αναγκαστικά θα οδηγηθούν στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, το οποίο θα καταστεί και ο μεγαλύτερος μέτοχος.

Σε αυτή την περίπτωση, το ποσοστό συμμετοχής των παλιών μετόχων στο μετοχικό κεφάλαιο της τράπεζας θα συρρικνωθεί, διότι τα νέα κεφάλαια δεν θα προέλθουν από τους ίδιους αλλά από το Ταμείο. Ομως οι τράπεζες δεν θα βγουν από το χρηματιστήριο.

Η δήλωση του υπουργού Οικονομικών ότι «δεν θα κρατικοποιηθούν άλλες τράπεζες» δεν είναι απολύτως ορθή, χρήζει διευκρινίσεων και εμπεριέχει το στοιχείο της προφητείας.

Εάν για παράδειγμα υπάρξη μία νέα συμφωνία για κούρεμα του χρέους 36% αντί της παλιάς για 21%, τότε οι ελληνικές τράπεζες θα ανατρέξουν στην αγορά για να βρουν ποσά περί των 20 δισ. ευρώ, σύμφωνα με εκτιμήσεις αναλυτών (CSFB), για να καλύψουν τις ανάγκες τους σε κεφάλαια βάσει των απαιτήσεων που θέτουν οι ευρωπαϊκές αρχές. Αυτό το ποσό δύσκολα θα μαζευτεί από την αγορά, ειδικά όταν η χρηματιστηριακή αξία του συνόλου των ελληνικών τραπεζών δεν ξεπερνάει τα 4 δισ. ευρώ. Αρα εάν οι τράπεζες δεν βρουν αυτά τα λεφτά ή μέρος τους, θα αναγκαστούν να απευθυνθούν στο Ταμείο για να καλύψουν τη διαφορά.

Μία άλλα διευκρίνιση πρέπει να γίνει όσον αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς του Ταμείου. Το αρχικό κεφάλαιο του Ταμείου ορίστηκε στα 10 δισ. ευρώ (συμφωνήθηκε η διεύρυνση στα 30 δισ. ευρώ με τη συμφωνία της 21ης Ιουλίου, η οποία όμως είναι ανενεργή) και προέρχεται από κεφάλαια που αντλούνται ή θα αντληθούν στο πλαίσιο του μηχανισμού στήριξης της Ελλάδας από την Ευρωπαϊκή Ενωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ν. 3845/2010) και καλύπτεται σταδιακά από το ελληνικό Δημόσιο.