Όχι στους ΧΥΤΑ! Όχι στην καύση! Ασφαλής διαχείριση των απορριμμάτων εδώ και τώρα!

Αναδημοσιεύουμε από το site του Ξεκινήματος

Ο μακρόχρονος και ηρωικός αγώνας των κατοίκων της Κερατέας ήρθε να προστεθεί στον αγώνα των κατοίκων...

...του Γραμματικού – όπου ένας ΧΥΤΑ εγκαθίσταται στην καρδιά του (καμένου πλέον) δάσους,

...της Φυλής – την «πίσω αυλή της Αθήνας» όπου για δεκαετίες καταλήγουν όλα τα σκουπίδια της πρωτεύουσας,

...της Λευκίμμης στην Κέρκυρα – όπου στον αγώνα ενάντια στην δημιουργία ΧΥΤΑ χάθηκε και μια ανθρώπινη ζωή,

...των Ταγαράδων και της Μαυροράχης στη Θεσσαλονίκη, του Αλιβερίου, της Θήβας και πολλών άλλων περιοχών.

Κυβέρνηση και ΜΜΕ συστηματικά και διαχρονικά απαξιώνουν αυτούς τους αγώνες, συκοφαντώντας του κατοίκους ότι το μόνο που θέλουν είναι «να πετάξουν τα σκουπίδια στην αυλή του γείτονα». Αποκρύπτουν τις συνέπειες των ΧΥΤΑ στο περιβάλλον και την υγεία των κατοίκων των περιοχών αυτών, όπως αποκρύπτουν και τις δραματικές συνέπειες της καύσης των απορριμμάτων, το νέο «μεγάλο παιχνίδι» που προωθείται για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα των μεγαλοεργολάβων των σκουπιδιών.

Εναλλακτική λύση για τη διαχείριση των απορριμμάτων υπάρχει. Λύση πραγματικά φιλική προς το περιβάλλον, χωρίς επιπτώσεις στην υγεία μας, που δημιουργεί θέσεις εργασίας και παράγει προϊόντα χρήσιμα για το σύνολο της κοινωνίας (βλ. συνέχεια). Το μόνο της μειονέκτημα είναι ότι δεν παράγει υπερκέρδη για μια χούφτα μεγαλοεπιχειρηματιών και γι’ αυτό το λόγο δεν μπορεί να αποτελέσει επιλογή των κυβερνήσεων του κεφαλαίου... Εκτός κι αν την επιβάλλουμε μέσα από τους αγώνες μας. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με την σειρά...

Ποιο είναι το πρόβλημα με τους ΧΥΤΑ;

Οι ΧΥΤΑ είναι βαθιοί «λάκκοι» στους οποίους τοποθετούνται τα σκουπίδια και στη συνέχεια σκεπάζονται με χώμα. Από τη συμπίεση των σκουπιδιών (τόνοι επί τόνων καθημερινά) προκύπτουν εξαιρετικά τοξικά στραγγίσματα (υγρά απόβλητα). Για να μην διαρρεύσουν τα στραγγίσματα, στον πάτο των ΧΥΤΑ τοποθετούνται ειδικές μεμβράνες (π.χ. από PVC), οι οποίες υποτίθεται πως στεγανοποιούν το «λάκκο». Ωστόσο οι μεμβράνες αυτές δεν επιτυγχάνουν για πολύ καιρό την πλήρη στεγανοποίηση: με το πρώτο ρίχτερ αλλά και με την πάροδο του χρόνου χάνουν τη στεγανότητά τους και έτσι τα τοξικά στραγγίσματα εισχωρούν και ρυπαίνουν ανεπανόρθωτα το έδαφος, το υπέδαφος και τον υδροφόρο ορίζοντα σε τεράστιες εκτάσεις.

Χαρακτηριστικό παράδειγματης τεράστια ρύπανσης που προκαλούν οι ΧΥΤΑ αποτελεί ο παλιός ΧΥΤΑ των Άνω Λιοσίων στη Δυτική Αττική:

«το... μαύρο υγρό των αποστραγγισμάτων των σκουπιδιών ... εξαπλώνεται με εντυπωσιακό τρόπο. Από την Ελευσίνα και τον Ασπρόπυργο ως τις παρυφές της Φυλής και των Αχαρνών όλες οι μετρήσεις σε βάθος 20, 50, 70 και 100 μέτρων ανίχνευσαν κάδμιο, αρσενικό, κυάνιο, μόλυβδο και ψευδάργυρο... Σε όλη αυτή την έκταση δεν μπορεί να γίνει καμία γεώτρηση, ενώ δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί η επιφάνεια για καλλιέργειες... Εντοπίσαμε τοξικά και βαρέα μέταλλα λίγα μέτρα κάτω από τον πυθμένα, στη θαλάσσια περιοχή του Ασπροπύργου. Αν αυτά ανέβουν προς τα πάνω... και εκβάλουν στον πυθμένα, τότε ο κόλπος ουσιαστικά θα νεκρωθεί... Η κατάσταση είναι τόσο επιβαρημένη, που ακόμα και τώρα που δεν εναποτίθενται σκουπίδια στον «παλαιό» ΧΥΤΑ των Άνω Λιοσίων, η μόλυνση στο υπέδαφος θα υπάρχει για άλλα 50 ή 60 χρόνια.»
Ε. Λέκκας, καθηγητής Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

 

Την ίδια στιγμή, από τους ΧΥΤΑ απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα ρύποι οι οποίοι είναι πολύ βλαβεροί για την υγεία των ανθρώπων, όπως για παράδειγμα, οι πτητικές οργανικές ενώσεις (VOCs) που προκαλούν από αλλεργίες, πονοκεφάλους, ενοχλήσεις στα μάτια και στο αναπνευστικό σύστημα, μέχρι ασθένειες των νεφρών, του ήπατος και του κεντρικού νευρικού συστήματος καθώς και διάφορες μορφές καρκίνου. Από τους ΧΥΤΑ εκλύονται επίσης και σημαντικές ποσότητες μεθανίου, ένα από τα αέρια που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και την υπερθέρμανση του πλανήτη.

Στην παραπάνω περιγραφή μερικών βασικών επιπτώσεων των ΧΥΤΑ – οι οποίες υπάρχουν ακόμα κι’ όταν τηρούνται όλες οι «προδιαγραφές» - αξίζει να προσθέσουμε κάποιες ακόμα, όπως τα συχνά ατυχήματα (κατολισθήσεις σκουπιδιών, πυρκαγιές κατά τη διάρκεια των οποίων εκλύονται στην ατμόσφαιρα μεγάλες ποσότητες διοξινών κ.α.) καθώς και τις ανυπόφορες οσμές με τις οποίες καταδικάζονται να ζήσουν οι κάτοικοι των γύρω περιοχών.

Κι’ όμως, παρόλα αυτά, η κυβέρνηση (με τη συναίνεση και τη συνενοχή πολλών ΟΤΑ) διατηρεί και εξαπλώνει τους ΧΥΤΑ ανά την Ελλάδα.

• Στην Αττική, ο ΧΥΤΑ της Φυλής επεκτείνεται, ενώ δημιουργούνται και δυο νέοι στην Κερατέα και το Γραμματικό*.

• Στην Θεσσαλονίκη, ο κορεσμένος ΧΥΤΑ των Ταγαράδων αντικαταστάθηκε από το ΧΥΤΑ της Μαυροράχης.

• Νέοι ΧΥΤΑ σχεδιάζονται επίσης στη Φθιώτιδα, τη Ζάκυνθο, τη Νάξοκαι σε πολλές ακόμα περιοχές.

Για να θαφτούν τα σκουπίδια στο ΧΥΤΑ της Φυλής οι ΟΤΑ της Αττικής πληρώνουν κατά μέσο όρο 40€ ανά τόνο - για την ακρίβεια, αυτοί που πληρώνουν είναι οι πολίτες μέσω των δημοτικών τελών. Από αυτά, τα 15€ αφορούν τη λειτουργία του ΧΥΤΑ, ενώ τα 25€ καταλήγουν στους ΟΤΑ που επιβαρύνονται από τον ΧΥΤΑ, ως αντισταθμιστικά τέλη – χρήματα που δεν επενδύθηκαν ποτέ σε πολιτικές υπέρ των κατοίκων των επιβαρημένων περιοχών. Αυτά τα ιλιγγιώδη ποσά (400 εκ. ευρώ δόθηκαν ως αντισταθμιστικά τέλη σε Φυλή και Άνω Λιόσια την τελευταία δεκαετία) θα μπορούσαν να έχουν επενδυθεί για τη δημιουργία εγκαταστάσεων ολοκληρωμένης διαχείρισης και ανακύκλωσης των απορριμμάτων. Όμως οι κυβερνήσεις των τελευταίων χρόνων επέλεξαν να στηρίξουν το χρυσοφόρο κύκλωμα των σκουπιδιών (κυβερνητικά και αυτοδιοικητικά στελέχη και εργολάβοι) που πλούτιζε και συνεχίζει να πλουτίζει σε βάρος του περιβάλλοντος, της υγείας και της τσέπης μας.

Στη συντριπτική πλειοψηφία των χωρών της Ε.Ε. οι ΧΥΤΑ εγκαταλείπονται ως μέθοδος διαχείρισης των απορριμμάτων, λόγω των μεγάλων επιπτώσεων που έχουν στο περιβάλλον και την υγεία των ανθρώπων.Σχετική Οδηγία έχει μάλιστα ψηφιστεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ήδη από το 1999 (1999/31/EΕ).

"Βιολογική ξήρανση" και "θερμική επεξεργασία" ή κοινώς καύση των απορριμμάτων: Κίνδυνος-θάνατος!

"Βιολογική ξήρανση" και "θερμική επεξεργασία" των απορριμμάτων... αυτές τις εύηχες και "επιστημονικές" εκφράσεις χρησιμοποιεί η κυβέρνηση για να περιγράψει την καύση των σκουπιδιών, την οποία προωθεί ως νέα, εναλλακτική και "high tech" λύση. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια μέθοδο, η οποία κρύβει εξαιρετικά μεγάλους κινδύνους για το περιβάλλον και την υγεία μας, αλλά τεράστια κέρδη για τους εργολάβους που δραστηριοποιούνται στο χώρο των απορριμμάτων.

Τι είναι η βιολογική ξήρανση των απορριμμάτων:

Σε μεγάλες εγκαταστάσεις μηχανικής επεξεργασίας, αφαιρούνται από τα σκουπίδια στοιχειωδώς τα μέταλλα και το γυαλί. Στη συνέχεια η μάζα των σκουπιδιών αφυδατώνεται και ομογενοποιείται. Το «προϊόν» αυτό, το οποίο ονομάζεται SRF ή RDF (ανάλογα με την μέθοδο αφυδάτωσης που ακολουθείται) είναι έτοιμο για να οδηγηθεί σε μονάδες «θερμικής επεξεργασίας», δηλαδή σε μονάδες καύσης.

Οι καταστροφικές συνέπειες της καύσης των σκουπιδιών:

Η καύση των σκουπιδιών καθώς καιτου SRF/RDF απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα μεγάλες ποσότητες εξαιρετικά επικίνδυνων ρύπων όπως: διοξίνες, φουράνια, αιώρουμενα σωματίδια που περιέχουν βαρέα μέταλλα(1) κ.α., τα οποία προκαλούν πολλές μορφές καρκίνου καθώς και μια σειρά ασθένειες του νευρικού, αναπνευστικού, καρδιαγγειακού συστήματος κ.α.(2)

Την ίδια στιγμή, από την καύση του SRF/RDF παράγονται τεράστιες ποσότητες τοξικής τέφρας (τέφρα με μεγάλη περιεκτικότητα σε βαρέα μέταλλα κ.α.) της οποίας η ασφαλής διαχείριση είναι πρακτικά αδύνατη. Αν η τοξική τέφρα θαφτεί σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΧΥΤΕΑ), όπως είθισται, θα δηλητηριάσει το έδαφος, το υπέδαφος και τον υδροφόρο ορίζοντα σε απόσταση πολλών χιλιομέτρων. Αναπόφευκτα, οι κάτοικοι των γύρω περιοχών θα πίνουν νερό και θα τρώνε αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα κυριολεκτικά δηλητηριασμένα!

Περιβαλλοντικό «Ολοκαύτωμα»

- Στην Αττική η κυβέρνηση σχεδιάζει 4 κεντρικές εγκαταστάσεις μηχανικής επεξεργασίας απορριμμάτων, στις οποίες θα χρησιμοποιείται και η τεχνολογία της βιολογικής ξήρανσης. Το μόνο που απομένει είναι η χωροθέτηση του εργοστασίου ή εργοστασίων καύσης.

- Στο Βόλο, το εργοστάσιο καύσης απορριμμάτων της εταιρίας Engal (συμφερόντων Γ. Αλεξάκη) έχει ήδη αδειοδοτηθεί από την Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ). Η ίδια εταιρία έχει καταθέσει αιτήσεις για αντίστοιχα εργοστάσια στον Έβρο και στον Αστακό Αιτολοακαρνανίας.

Και βρισκόμαστε μόνο στην αρχή αυτής της ιστορίας!

Είναι πολλά τα λεφτά...

Η βιολογική ξήρανση και η καύση των απορριμμάτων υπόσχεται τεράστια κέρδη για τους μεγαλοεργολάβους που θα πάρουν τις δουλειές.

• Εφόσον θα διαχειρίζονται τα απορρίμματα θα εισπράττουν και τα δημοτικά τέλη που αναλογούν στη διαχείρισή τους! Μάλιστα τα δημοτικά τέλη αναμένεται να εκτοξευτούν καθώς οι «νέες τεχνολογίες» κοστίζουν...

• Τα εργοστάσια καύσης απορριμμάτων θα παράγουν ηλεκτρική ενέργεια, η οποία θα πωλείται είτε στη ΔΕΗ, είτε απευθείας στους καταναλωτές όταν η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας απελευθερωθεί πλήρως (κι έτσι τα κέρδη αυξάνονται παραπέρα).

• Ονομάζοντας την καύση των απορριμμάτων (του SRF/RDF) καύση «βιομάζας» (όπως κάνει η Engal του κ. Αλεξάκη στο Βόλο) θα δικαιούνται και επιδότηση. Η καύση βιομάζας (3) για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, συγκαταλέγεται στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και επιδοτείται με 87€ ανά μεγαβατόρα! Το SRF/RDF δεν έχει καμία σχέση με τη βιομάζα! Ωστόσο αυτό αποτελεί μια «λεπτομέρεια» που η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και τα στελέχη της στις διάφορες υπηρεσίες αφήνουν στην άκρη για να εξυπηρετήσουν τους μεγαλοεργολάβους των σκουπιδιών.

Σκουπίδια εισαγωγής

Στην Ελλάδα παράγονται κάθε χρόνο περίπου 5,5 εκ. τόνοι σκουπίδια. Οι «γαμπροί» της καύσης όμως είναι πολλοί και η ελληνική «παραγωγή» δεν φτάνει. Ο «πρωτοπόρος» κ. Αλεξάκης βρήκε τη λύση και σε αυτό το πρόβλημα. Για να εξασφαλίσει τα καύσιμα των 3 εργοστασίων που έχει στα σκαριά, θα εισάγει σκουπίδια από την Ιταλία, τα οποία αναμένεται να ανέρθουν στους 7 εκ. τόνους το χρόνο – και θα παράγουν ανάλογες ποσότητες τοξικής τέφρας, διοξινών κοκ! Μάλιστα η ιταλική κυβέρνηση θα τον επιδοτεί με 80€ ανά τόνο σκουπιδιών που θα ξεφορτώνεται!

Στην Κερατέα ο κόσμος ματώνει για να μην περάσει ένας ΧΥΤΑ και η Engal θα εισάγει σκουπίδια από το εξωτερικό!

Εναλλακτική πρόταση για τη διαχείριση των απορριμμάτων

Εναλλακτική πρόταση διαχείρισης των αστικών απορριμμάτων υπάρχει και μάλιστα σε αντίθεση και με την καύση και με τους ΧΥΤΑ είναι πραγματικά φιλική προς το περιβάλλον, πιο φτηνή, δημιουργεί περισσότερες θέσεις εργασίας, ενώ τα προϊόντα της είναι χρήσιμο στο κοινωνικό σύνολο.

Τα βασικά σημεία της πρότασης αυτής είναι:

• Η διαλογή των απορριμμάτων στη πηγή (δηλαδή σε επίπεδο νοικοκυριών, επιχειρήσεων κοκ) σε 4 βασικές κατηγορίες: 1) χαρτί 2) πλαστικά – μέταλλα - γυαλί 3) ζυμώσιμα - οργανικά υλικά (υλικά φυτικής ή ζωικής προέλευσης) και 4) υπόλοιπα. Η διαλογή στην πηγή έχει πολύ μεγάλη σημασία καθώς το 40-60% των σκουπιδιών είναι ανακυκλώσιμο, το 40-60% ζυμώσιμο και μόλις το 10% είναι υπολείμματα και αδρανή υλικά.

• Σε επίπεδο Δήμου, ομάδων Δήμων, ή πληθυσμιακών ενοτήτων που να φτάνουν μέχρι τις 200.000 περίπου κατοίκους, χρειάζεται η δημιουργία μικρών εγκαταστάσεων ολοκληρωμένης διαχείρισης απορριμμάτων.

• Σε αυτές τις εγκαταστάσεις θα συγκεντρώνονται τα ανακυκλώσιμα υλικά (πλαστικά, μέταλλα, γυαλί κοκ) και θα οδηγούνται απευθείας στην ανακύκλωση ώστε να επαναχρησιμοποιούνται.

•  Στο βαθμό που υπάρχουν σύμμεικτα απορρίμματα (σκουπίδια δηλαδή που δεν έχει προηγηθεί διαχωρισμός) αυτά θα οδηγούνται σε ταινιόδρομους όπου εργαζόμενοι θα αφαιρούν τα ανακυκλώσιμα υλικά και θα τα προσθέτουν στις αντίστοιχες κατηγορίες που περιγράφηκαν παραπάνω.

•  Σε ότι αφορά το ζυμώσιμο τμήμα των απορριμμάτων η απάντηση είναι απλή: αερόβια κομποστοποίηση, αφαίρεση των αδρανών υλικών (π.χ. μπάζα από επισκευές) με κοσκίνισμα και αξιοποίηση του κομπόστ σαν υψηλής ποιότητας εδαφοβελτιωτικό υλικό. Τα αδρανή που προκύπτουν αξιοποιούνται στην οδοποιία ή σε αποκαταστάσεις τοπίου (π.χ. αποκατάσταση λατομείων).

Οι μονάδες αυτές απαιτούν φτηνό και απλό μηχανολογικό εξοπλισμό και μπορούν να δημιουργηθούν από τους ίδιους τους Δήμους.

Την ίδια στιγμή, δημιουργούν θέσεις εργασίας καθώς απαιτούν κυρίως εργατικά χέρια, τείνουν σε παραγωγή μηδενικών αποβλήτων, δεν προξενούν κανένα περιβαλλοντικό πρόβλημα, ούτε εκπέμπουν οσμές.

Τέλος παράγουν εξαιρετικής ποιότητας χρήσιμα προϊόντα (π.χ. εδαφοβελτιωτικό υλικό κ.α.) που μπορούν να αξιοποιηθούν από τους κατοίκους της κάθε περιοχής ή να πωληθούν, έτσι ώστε τα έσοδα των Δήμων να αυξηθούν και τα δημοτικά τέλη να μειωθούν.

Γι’ αυτό απαιτούμε αντί για ΧΥΤΑ και εργοστάσια καύσης σκουπιδιών που θα τα εκμεταλλεύονται μεγαλοεργολάβοι, να δημιουργηθούν μονάδες ολοκληρωμένης διαχείρισης απορριμμάτων στην ιδιοκτησία των Δήμων (ή ομάδων Δήμων), υπό τον έλεγχο των εργαζομένων και των τοπικών κοινωνιών, οι οποίες θα πρέπει να απολαμβάνουν και τους καρπούς αυτής της διαχείρισης.

Μονόδρομος οι αγώνες μας!

Κυβέρνηση και μεγαλοεργολάβοι δεν πρόκειται να κάνουν εύκολα πίσω ούτε από τους ΧΥΤΑ ούτε από τα εργοστάσια καύσης απορριμμάτων. Τα ποσά που διακυβεύονται είναι τεράστια και θα κάνουν ότι είναι δυνατό για να προχωρήσουν τα σχέδιά τους. Χαρακτηριστική είναι η εμπειρία της Κερατέας, όπου επιστρατεύτηκαν τα ΜΑΤ για να προστατέψουν την επένδυση του Μπόμπολα, αλλά και της Λευκίμμης, όπου οι δυνάμεις καταστολής δολοφόνησαν, υπερασπιζόμενες το ΧΥΤΑ, μια έγκυο γυναίκα.

Είναι αδίστακτοι!

Αλλά και εμείς, είμαστε αποφασισμένοι!

Τα σχέδιά τους δεν θα περάσουν!

Στην Κερατέα, το Γραμματικό, τη Λευκίμμη και άλλες περιοχές, όπου οι τοπικές κοινωνίες έχουν ξεσηκωθεί, υπάρχουν ήδη επιτροπές αγώνα, που οργανώνουν και συντονίζουν τις μάχες.

Αυτό το δρόμο πρέπει να ακολουθήσουν όλες οι περιοχές στις οποίες σχεδιάζονται είτε ΧΥΤΑ, είτε εργοστάσια καύσης απορριμμάτων.

Να δημιουργήσουν επιτροπές αγώνα οι οποίες...

... να λειτουργούν δημοκρατικά, χωρίς καπελώματα.

... να αναλάβουν εκστρατείες ενημέρωσης των τοπικών κοινωνιών (με ανακοινώσεις, ανοιχτές συζητήσεις κ.α.) για τις επιπτώσεις των ΧΥΤΑ και των εργοστασίων καύσης στο περιβάλλον και στην υγεία των κατοίκων.

... να απαιτήσουν από τα Δημοτικά Συμβούλια, τις Περιφέρειες και κάθε επίσημο φορέα να πάρει θέση ενάντια σ’ αυτά τα καταστροφικά έργα.

... να οργανώσουν κινητοποιήσεις διαμαρτυρίας, αλλά και πιο δυναμικές αντιδράσεις (στο βαθμό που χρειαστεί) ακολουθώντας το παράδειγμα των κατοίκων της Κερατέας.

Αυτές οι επιτροπές αγώνα και τα τοπικά κινήματα ανά την Ελλάδα είναι σημαντικό να συνδεθούν μεταξύ τους δημιουργώντας ένα πανελλαδικό δίκτυο και συντονισμό, να οργανώνουν κοινές μέρες δράσης, τοπικά αλλά και πανελλαδικά συλλαλητήρια, συντονισμένες απεργιακές κινητοποιήσεις στις πόλεις και τις περιοχές που πλήττονται κ.α. δίνοντας ακόμα μεγαλύτερη δυναμική στον αγώνα ενάντια στην κυβέρνηση των μεγαλοεργολάβων και της Τρόικας.

_________________________________________________________

 * Οι ΧΥΤΑ σε Κερατέα και Γραμματικό υποτίθεται πως στο μέλλον θα μετατραπούν σε ΧΥΤΥ – Χώρους Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων - στους οποίους θα θάβονται μόνο απορρίμματα που δεν μπορούν να ανακυκλωθούν ή να καούν. Ο υφιστάμενος σχεδιασμός όμως της κυβέρνησης για την ανακύκλωση των απορριμμάτων είναι καταδικασμένος σε αποτυχία. Την ίδια στιγμή από την καύση των απορριμμάτων προκύπτουν υποπροϊόντα (εξαιρετικά επικίνδυνα) τα οποία θα πρέπει κάπου να διατεθούν. Συνεπώς οι δηλώσεις της κυβέρνησης ότι οι ΧΥΤΑ σε Κερατέα και Γραμματικό θα μετατραπούν σε ΧΥΤΥ δεν περιέχουν το παραμικρό στοιχείο ειλικρίνειας.

¹   π.χ. υδράργυρος, χρώμιο, μόλυβδος, νικέλιο, κάδμιο, αρσενικό, κ.α.

²  Μόνο οι διοξίνες, είναι εξαιρετικά καρκινογόνες ουσίες και έχουν συνδεθεί με όλες τις πιθανές μορφές καρκίνου στον ανθρώπινο οργανισμό. Επίσης προκαλούν βλάβες στο έμβρυο, σακχαρώδη διαβήτη, διαταραχές του ήπατος, στειρότητα κ.α. Για να αποβληθούν οι διοξίνες από τον οργανισμό χρειάζονται δεκαετίες!

³  Bιομάζα αποκαλείται οποιοδήποτε υλικό παράγεται από ζωντανούς οργανισμούς όπως το ξύλο, υπολείμματα καλλιεργειών, κτηνοτροφικά απόβλητα, απόβλητα βιομηχανιών τροφίμων κλπ