Ήταν και παραμένει η πολιτική, πανηλίθιε!

Γιάννης Κιμπουρόπουλος από εδώ

Τα μνημόνια ως μετασχηματιστές του ελληνικού –και όχι μόνο– πολιτικού συστήματος

Από τότε που εκ­στο­μί­στη­κε το πε­ρί­φη­μο «it’s the economy, stupid!», κο­ρυ­φαίο προ­ϊ­όν πο­λι­τι­κής επι­κοι­νω­νί­ας και αγα­πη­μέ­νο κλισέ της νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης ομο­δο­ξί­ας (εμπνευ­στής του ο James Carville, επι­κε­φα­λής της κα­μπά­νιας του Κλί­ντον το 1992), απο­τέ­λε­σε τη βάση μιας δο­ξα­σί­ας που η επιρ­ροή της κο­ρυ­φώ­θη­κε στα χρό­νια της κρί­σης. Κατά τη δο­ξα­σία αυτή, θε­με­λιώ­δης αιτία της κρί­σης είναι η πλή­ρης επι­κρά­τη­ση της νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης φα­ντα­σί­ω­σης περί «απε­λευ­θέ­ρω­σης» της οι­κο­νο­μί­ας από τα δεσμά της πο­λι­τι­κής. 

Αυτή η δο­ξα­σία, δη­μο­φι­λής ιδιαί­τε­ρα ανά­με­σα σε κεϊν­σια­νούς αλλά και αρι­στε­ρούς, αντι­με­τώ­πι­ζε την επι­κυ­ριαρ­χία της οι­κο­νο­μί­ας επί της πο­λι­τι­κής ως στρέ­βλω­ση μιας φυ­σι­κής τάξης πραγ­μά­των που επι­βάλ­λει το αντί­θε­το. Η κρι­τι­κή αυτής της «στρέ­βλω­σης» πήρε δια­στά­σεις υστε­ρί­ας στην κο­ρύ­φω­ση της χρη­μα­το­πι­στω­τι­κής κρί­σης το 2009 στην Ευ­ρώ­πη, πριν αυτή με­τα­τρα­πεί σε κρίση δη­μο­σί­ου χρέ­ους διά χει­ρός της ίδιας της (κυ­ρί­αρ­χης νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης) πο­λι­τι­κής. Ακού­σα­με τότε τις απει­λές του Σαρ­κο­ζί κατά των κερ­δο­σκο­πι­κών κε­φα­λαί­ων ή της Μέρ­κελ κατά των οίκων αξιο­λό­γη­σης και των golden boys του χρη­μα­το­πι­στω­τι­κού κε­φα­λαί­ου. Με τον καιρό, αυτές οι δια­σκε­δα­στι­κές απει­λές ξε­χά­στη­καν. Η πο­λι­τι­κή πήρε τα ηνία στα χέρια της –αν τα είχε χάσει ποτέ– και με­τέ­τρε­ψε την ευ­ρω­ζώ­νη σε ενερ­γό ηφαί­στειο χρέ­ους και δη­μο­σιο­νο­μι­κό κο­λα­στή­ριο, σε πεί­σμα κάθε οι­κο­νο­μι­κού «ορ­θο­λο­γι­σμού».
Η αρι­στε­ρή εκ­δο­χή της δο­ξα­σί­ας για την παρά φύσιν ανα­τρο­πή της πρω­το­κα­θε­δρί­ας της πο­λι­τι­κής ένα­ντι της οι­κο­νο­μί­ας εμ­φα­νί­ζει τους πρω­τα­γω­νι­στές της δεύ­τε­ρης, τις επι­χει­ρη­μα­τι­κές ολι­γαρ­χί­ες, ως πα­ρεί­σα­κτους υπο­βο­λείς των απο­φά­σε­ων των πο­λι­τι­κών ελίτ. Εν μέρει είναι αλή­θεια αυτό, και έχει και πολύ πρα­κτι­κές εκ­φρά­σεις, όταν ολό­κλη­ρα νο­μο­σχέ­δια ή κοι­νο­τι­κές οδη­γί­ες συ­ντάσ­σο­νται από νο­μι­κά γρα­φεία και λο­μπί­στες επι­χει­ρη­μα­τι­κών καρ­τέλ, πριν υπο­βλη­θούν στις «μι­λη­μέ­νες» κοι­νο­βου­λευ­τι­κές πλειο­ψη­φί­ες. Αλλά η δο­ξα­σία αυτή, εκτός του ότι πα­ρα­κάμ­πτει την αρχή της σχε­τι­κής αυ­το­νο­μί­ας της πο­λι­τι­κής ένα­ντι του κοι­νω­νι­κού και οι­κο­νο­μι­κού αντα­γω­νι­σμού, αγνο­εί και την απτή εμπει­ρία της εξα­ε­τί­ας της ελ­λη­νι­κής κρί­σης: Τα μνη­μό­νια υπήρ­ξαν και πα­ρα­μέ­νουν ερ­γα­λεία βί­αιου με­τα­σχη­μα­τι­σμού όχι μόνο της πα­ρα­γω­γι­κής βάσης της χώρας, όχι μόνο της κοι­νω­νι­κής της δομής, αλλά και του πο­λι­τι­κού της συ­στή­μα­τος. 

Ο πο­λι­τι­κός υπο­πολ­λα­πλα­σια­στής

Η λέξη με­τα­σχη­μα­τι­σμός, βε­βαί­ως, ακού­γε­ται ως ακραί­ος ευ­φη­μι­σμός της απο­σύν­θε­σης. Όπως συ­νέ­βη στην οι­κο­νο­μία με την εσκεμ­μέ­νη –άρα πο­λι­τι­κή– υπο­ε­κτί­μη­ση των δη­μο­σιο­νο­μι­κών πολ­λα­πλα­σια­στών της λι­τό­τη­τας, έτσι και στο πεδίο της πο­λι­τι­κής η ευ­ρω­κρα­τία υπο­ε­κτί­μη­σε τα απο­τε­λέ­σμα­τα της αυ­ταρ­χι­κής συμ­μόρ­φω­σης του εγ­χώ­ριου πο­λι­τι­κού συ­στή­μα­τος στο νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο credo της Ευ­ρω­ζώ­νης. Πρώτο στη σειρά το ΠΑΣΟΚ υπέ­στη τη βίαιη συμ­μόρ­φω­ση, αλλά οι Ευ­ρω­παί­οι πο­λι­τι­κοί ανα­μορ­φω­τές δεν υπο­λό­γι­ζαν ότι θα το οδη­γού­σαν στο έσχα­το όριο κοι­νο­βου­λευ­τι­κής επι­βί­ω­σης. Ανά­λο­γη πο­λι­τι­κή βία υπέ­στη ο αντι­μνη­μο­νια­κός μέχρι το φθι­νό­πω­ρο του 2011 Σα­μα­ράς. Η παι­δα­γω­γι­κή συμ­μόρ­φω­σή του συ­νε­χί­στη­κε ακόμη κι όταν προ­σχώ­ρη­σε στο μνη­μο­νια­κό μπλοκ, με με­τριο­πα­θείς δια­κη­ρύ­ξεις περί «επα­να­δια­πραγ­μά­τευ­σης». Αλλά ούτε η Μέρ­κελ, που υπέ­βα­λε τον πρώην πρω­θυ­πουρ­γό σε πο­λύ­μη­νη τι­μω­ρη­τι­κή ανα­μο­νή πριν τον δε­χθεί στην κα­γκε­λα­ρία, υπο­λό­γι­ζε ότι θα οδη­γού­σε την ομό­δο­ξη ΝΔ σε πλήρη αδυ­να­μία να εγ­γυ­η­θεί τη συ­νέ­χι­ση της μνη­μο­νια­κής προ­σαρ­μο­γής. Ο πο­λι­τι­κός «υπο­πολ­λα­πλα­σια­στής» των πι­στω­τών, άλ­λω­στε, εξα­φά­νι­σε και τις μι­κρές κομ­μα­τι­κές εφε­δρεί­ες που προ­σφέρ­θη­καν για στή­ρι­ξη του σχε­δί­ου τους. Πρώτα το ΛΑΟΣ, έπει­τα τη ΔΗΜΑΡ, για την οποία έχου­με λη­σμο­νή­σει ότι υπήρ­ξε το πρώτο αυ­θε­ντι­κό πο­λι­τι­κό προ­ϊ­όν των μνη­μο­νί­ων, απο­σπώ­με­νη τον Ιού­νιο του 2010 από τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ. 

Νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη ομο­γε­νο­ποί­η­ση

Το πρό­βλη­μα του νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρου ιε­ρα­τεί­ου της Ευ­ρω­ζώ­νης είναι ότι τόσο τα μνη­μό­νια που επι­βλή­θη­καν στην Ελ­λά­δα και άλλες χώρες όσο και το πα­νευ­ρω­παϊ­κό «μνη­μό­νιο» (από το Μά­α­στρι­χτ μέχρι το Σύμ­φω­νο για το ευρώ+) κα­θι­στούν τη λι­τό­τη­τα εις βάρος των φτω­χών στρω­μά­των, τη συ­ντρι­βή της ερ­γα­σί­ας και την αέναη ανα­δια­νο­μή του πλού­του υπέρ των επι­χει­ρη­μα­τι­κών ολι­γαρ­χιών απο­κλει­στι­κό όρο επι­βί­ω­σης της ευ­ρω­παϊ­κής ολο­κλή­ρω­σης. Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα δεν υπάρ­χει εναλ­λα­κτι­κή πο­λι­τι­κή δια­χεί­ρι­σης του ιμπε­ρια­λι­στι­κού μορ­φώ­μα­τος, που με­τα­φέ­ρει τον πλού­το από την πε­ρι­φέ­ρεια και τους κάτω προς το κέ­ντρο και τους πολύ πάνω. Η δια­χεί­ρι­ση αυτού του ανοι­κτού στη διά­λυ­ση κα­πι­τα­λι­στι­κού συ­νον­θυ­λεύ­μα­τος θα απαι­τού­σε είτε μια συ­γκε­ντρω­τι­κή, αυ­ταρ­χι­κή, «αυ­το­κρα­το­ρι­κή» δια­κυ­βέρ­νη­ση (εν μέρει κάτι τέ­τοιο προ­ω­θεί­ται με τη δια­δι­κα­σία θε­σμι­κής ολο­κλή­ρω­σης της ΟΝΕ) είτε μια νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη ομο­γε­νο­ποί­η­ση των κομ­μα­τι­κών συ­στη­μά­των σε κάθε χώ­ρα-μέ­λος. Η τυ­πι­κή λει­τουρ­γία του κοι­νο­βου­λευ­τι­σμού, η κυ­βερ­νη­τι­κή εναλ­λα­γή και οι συμ­μα­χι­κές κυ­βερ­νή­σεις οφεί­λουν να αφή­νουν στο απυ­ρό­βλη­το τη συ­νο­χή και συ­νέ­χεια του τα­ξι­κού πυ­ρή­να των κυ­βερ­νη­τι­κών πο­λι­τι­κών. 

Απ’ αυτή τη άποψη ήταν μοι­ραίο να έρθει και η «ώρα της Αρι­στε­ράς». Τα μνη­μό­νια και οι «σε­βα­στοί κα­νό­νες» της Ευ­ρω­ζώ­νης έγι­ναν ερ­γα­λεία συ­στη­μι­κής προ­σαρ­μο­γής του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, με μόνη εναλ­λα­κτι­κή τη ρήξη με το ευ­ρω-ιε­ρα­τείο. Η απόρ­ρι­ψη αυτής της εναλ­λα­κτι­κής από την ηγε­σία του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ ήταν το πρώτο βήμα συμ­μόρ­φω­σής της στο πο­λι­τι­κό πλαί­σιο που είναι συμ­βα­τό με την Ευ­ρω­ζώ­νη. Η υπερ­ψή­φι­ση του τρί­του μνη­μο­νί­ου από το εμπλου­τι­σμέ­νο με την πλειο­ψη­φία του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ μνη­μο­νια­κό μπλοκ ήταν η συμ­βο­λι­κή πι­στο­ποί­η­ση της επι­τυ­χούς έκ­βα­σης του project των πι­στω­τών. Υπάρ­χει πλέον μια ευ­ρεία συμ­μα­χία προ­θύ­μων που εγ­γυώ­νται τη συ­νέ­χι­ση του βί­αιου με­τα­σχη­μα­τι­σμού της χώ­ρας-υβρί­διο. Εξ ου και η σχε­δόν δι­θυ­ραμ­βι­κή υπο­δο­χή της προ­σφυ­γής σε εκλο­γές από τους εκ­προ­σώ­πους του ευ­ρω­παϊ­κού ιε­ρα­τεί­ου, αλλά και των αγο­ρών (βλέπε ανά­λυ­ση της Moody’s). 

Η απροσ­δό­κη­τη ώσμω­ση

Αναμ­φι­σβή­τη­τα, η αφο­μοί­ω­ση στο «πο­λι­τι­κό μνη­μό­νιο» ενός κόμ­μα­τος με ρι­ζο­σπα­στι­κές δια­κη­ρύ­ξεις είναι ιστο­ρι­κά πρω­τό­τυ­πη για τα δε­δο­μέ­να της ΕΕ, και από πολ­λές από­ψεις ένας θρί­αμ­βος ει­δι­κά της γερ­μα­νι­κής ηγε­σί­ας. Η διερ­γα­σία με­τάλ­λα­ξης ενός κόμ­μα­τος είναι εξαι­ρε­τι­κά πο­λύ­πλο­κη για να πε­ρι­γρα­φεί εδώ. Αλλά για ιστο­ρι­κούς λό­γους θα ήταν χρή­σι­μο να μα­θαί­να­με κά­ποια στιγ­μή τι ακρι­βώς δια­μει­βό­ταν στα δια­πραγ­μα­τευ­τι­κά ρα­ντε­βού του κυ­βερ­νη­τι­κού επι­τε­λεί­ου με τους εκ­προ­σώ­πους των δα­νει­στών ή στις αλ­λε­πάλ­λη­λες συ­να­ντή­σεις και τη­λε­φω­νι­κές επι­κοι­νω­νί­ες του πρω­θυ­πουρ­γού με τη Γερ­μα­νί­δα κα­γκε­λά­ριο, πάντα πρό­θυ­μη να αντα­πο­κρι­θεί σε κάθε πρό­σκλη­ση. Ου­δείς δι­καιού­ται να κα­τη­γο­ρή­σει τη «σι­δη­ρά κυρία» του ευρώ για έλ­λει­ψη πο­λι­τι­κού πο­λι­τι­σμού και δι­πλω­μα­τι­κής ευ­ε­λι­ξί­ας απέ­να­ντι στον ηγέτη ενός αρι­στε­ρού κόμ­μα­τος που προ­ε­κλο­γι­κά κα­ταγ­γελ­λό­ταν ως «ο πιο επι­κίν­δυ­νος άν­θρω­πος στην Ευ­ρώ­πη». Αλλά, πέραν του σα­βουάρ βιβρ, υπο­θέ­του­με ότι η κ. Μέρ­κελ ασκού­σε το κα­θή­κον που της ανα­λο­γού­σε στο πλαί­σιο του project «εν­σω­μά­τω­ση ή εξου­δε­τέ­ρω­ση», με προ­τί­μη­ση στην πρώτη: «Διά­βα­ζε», ανέ­λυε, έβλε­πε κάτω από την επι­δερ­μί­δα, διέ­κρι­νε φι­λο­δο­ξί­ες, ανα­ζη­τού­σε δυ­να­τά και αδύ­να­τα ση­μεία. Προ­φα­νώς τα βρήκε. Αυτή στο κο­ρυ­φαίο επί­πε­δο, άλλοι στα χα­μη­λό­τε­ρα κλι­μά­κια. 

Ίσως η κο­ρυ­φαία στιγ­μή ώσμω­σης ανά­με­σα στη φυ­σι­κή ηγέ­τι­δα του προ­ε­κλο­γι­κά κα­ταγ­γελ­λό­με­νου «μερ­κε­λι­σμού» και τους με­τε­κλο­γι­κά με­τα­με­λη­θέ­ντες «αντι­μερ­κε­λι­στές» απο­δει­χθεί αυτή της πα­ραί­τη­σης της κυ­βέρ­νη­σης. Ο Α. Τσί­πρας πε­ρι­γρά­φει τον μνη­μο­νια­κό ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ ως αντί­πα­λο δέος στο «πα­λαιό πο­λι­τι­κό σύ­στη­μα», το ίδιο που η γερ­μα­νι­κή ηγε­σία θε­ω­ρού­σε απο­τυ­χη­μέ­νο και υπαί­τιο για τις πα­θο­γέ­νειες, τις ακαμ­ψί­ες και τις αντι­στά­σεις της ελ­λη­νι­κής κοι­νω­νί­ας στη νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη προ­σαρ­μο­γή. Στην πράξη, το αν ο μνη­μο­νια­κός ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ θα λάβει το χρί­σμα τού (κατά Κα­βά­φη) Πο­λι­τι­κού Ανα­μορ­φω­τή της αποι­κί­ας* θα εξαρ­τη­θεί όχι τόσο από την αντι­πα­ρά­θε­ση με τους μνη­μο­νια­κούς εκ­προ­σώ­πους του «πα­λαιού πο­λι­τι­κού συ­στή­μα­τος», ση­μα­ντι­κό μέρος των οποί­ων ήδη φι­λο­ξε­νεί, όσο από την ικα­νό­τη­τά του να εξου­δε­τε­ρώ­σει την ανα­συ­γκρό­τη­ση και ισχυ­ρή κοι­νο­βου­λευ­τι­κή εκ­προ­σώ­πη­ση του αντι­μνη­μο­νια­κού με­τώ­που και του «Όχι» τη 5ης Ιου­λί­ου που βρί­σκε­ται σε πλήρη εξέ­λι­ξη. 

*Εν με­γά­λη ελ­λη­νι­κή αποι­κία, 200 μ.Χ.