«Ενοποίηση Ασφαλιστικού πρώτα σε τρία Ταμεία και μετά σε ένα»

Ο καθηγητής Παντείου και τέως επιστημονικός διευθυντής του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ, Σάββας Ρομπόλης στην ΕφΣυν

Τις κατευθυντήριες γραμμές της νέας ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, που θα παρουσιάσει η κυβέρνηση στους δανειστές στο επόμενο διάστημα, αναλύει με τη συνέντευξή του στην «Εφ.Συν.» ο ομότιμος καθηγητής του Πάντειου Πανεπιστημίου Σάββας Ρομπόλης.

Ο πρώην επικεφαλής του εγκυρότατου Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ (τουλάχιστον όσο κατείχε εκείνος τη συγκεκριμένη θέση) θεωρεί ότι η μετάβαση σε ένα Ταμείο πρέπει να περάσει πρώτα μέσα από τη συγχώνευση σε τρία Ταμεία.

Παράλληλα, θεωρεί ότι το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο για τη συνταξιοδότηση που διαμορφώνεται από τους μνημονιακούς νόμους του 2010, για να πετύχει, θα πρέπει η οικονομία να επιτυγχάνει ετήσια αύξηση 2,5%-3% για τα επόμενα... 45 έτη, κάτι που δεν είναι εφικτό. Πάντως εκφράζει την αισιοδοξία του ότι μπορεί να επιτευχθεί η ενοποίηση των Ταμείων χωρίς περαιτέρω μείωση των ασφαλιστικών δικαιωμάτων.

• Η νέα ασφαλιστική μεταρρύθμιση, που θα πρέπει να έχει κατατεθεί μέχρι τον Οκτώβριο, αποτελεί δομικό στοιχείο των προαπαιτούμενων για την ομαλή χρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας. Ποιες θα είναι οι κατευθυντήριες γραμμές αυτής της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης;

Η ασφαλιστική παρέμβαση του Οκτωβρίου 2015 απαιτείται να εντάσσει τις παραμετρικές αλλαγές που έχουν ήδη ψηφιστεί σ’ ένα συστημικό πλαίσιο οργάνωσης, λειτουργίας, χρηματοδότησης, παροχών και μακροχρόνιας βιωσιμότητας του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης στη χώρα μας. Πιο συγκεκριμένα, σε επίπεδο οργάνωσης και λειτουργίας απαιτείται ο σχεδιασμός ολοκλήρωσης των ενοποιήσεων της κύριας και επικουρικής ασφάλισης.

Ταυτόχρονα, σε επίπεδο χρηματοδότησης, παροχών και μακροχρόνιας βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος, η πρόταση των δανειστών συνίσταται στην επίτευξη του στόχου μέχρι το 2060 του ύψους των συνταξιοδοτικών δαπανών στο επίπεδο του 15,5% του ΑΕΠ (16,2% του ΑΕΠ το 2015) με ποσοστό αναπλήρωσης κύριας και επικουρικής σύνταξης 56,4% (48,6% κύριας και 7,8% επικουρικής) από 64,5% το 2015. Η εξέλιξη αυτή, συνοδευόμενη από αύξηση του αριθμού των συνταξιούχων κατά την περίοδο 2015-2060 κατά 70%, σημαίνει περαιτέρω μείωση των συντάξεων πέραν των μειώσεων της τάξης του 45% που έχουν συντελεστεί κατά την περίοδο 2010-2015.

Αντίθετα όμως, η αναλογιστική έρευνα 2015-2050 αναδεικνύει ότι η εφαρμογή του Ν. 3863/2010 (βασική και αναλογική σύνταξη), χωρίς την εφαρμογή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος, με όρια ηλικίας συνταξιοδότησης το 67ο και το 62ο έτος και ποσοστό αναπλήρωσης 64,5%, διαμορφώνει επίπεδο συνταξιοδοτικής δαπάνης κατά το 2050 περίπου 9% επιπλέον του επιπέδου που επιδιώκει η πρόταση των δανειστών, αποφεύγοντας κατά αυτή την προοπτική την περαιτέρω μείωση των συντάξεων.

Βέβαια, αξίζει να σημειωθεί ότι και στις δύο προαναφερόμενες μακροχρόνιες οικονομικές/ασφαλιστικές/δημογραφικές προοπτικές του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, ο στόχος επίτευξης του επιπέδου των συνταξιοδοτικών δαπανών και παροχών δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά μόνο στην περίπτωση, όπου ο μέσος ετήσιος μακροχρόνιος ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ κυμανθεί, καθ’ όλη την περίοδο 2015-2060 στα επίπεδα του 2,5%-3%.

• Από τα όσα ψηφίστηκαν στον νόμο 4336/2015 προκύπτει μια μαύρη τρύπα στη χρηματοδότηση του ασφαλιστικού συστήματος που αγγίζει ετησίως τα 4 δισ. ευρώ (450 εκατ. από την περικοπή του 2015, άλλο 1,8 δισ. ευρώ από το 2016, και περίπου 1,8 δισ. από τους κοινωνικούς πόρους). Ποια θεωρείτε ότι μπορεί να είναι λύση για τη χρηματοδότηση του συστήματος;

Η μαύρη τρύπα της χρηματοδότησης του ασφαλιστικού συστήματος (κύριας και επικουρικής ασφάλισης) κατά την περίοδο 2015-2020 ανέρχεται σε ετήσια βάση στο επίπεδο των 3,7 δισ. ευρώ. Τη δεκαετία του 2020 η πορεία των ελλειμμάτων της κύριας και επικουρικής ασφάλισης σε συνθήκες baby booming (2023-2028), υψηλής ανεργίας και γήρανσης του πληθυσμού είναι πολλαπλάσια αυξητική. Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί ότι η γήρανση του πληθυσμού συμβάλλει σήμερα στην αύξηση των συνταξιοδοτικών δαπανών κατά 15% και το 2050 η επιβάρυνση αυτή θα προσεγγίσει το 27%.

Με τα δεδομένα αυτά, το ερώτημα που τίθεται είναι πώς τελικά θα καλύπτονται στο βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο μέλλον (2015-2030) τα προκύπτοντα ελλείμματα, λόγω γήρανσης του πληθυσμού και του υψηλού επιπέδου ανεργίας. Με συνεχείς μειώσεις των συντάξεων και συνεχείς αυξήσεις των εισφορών, όπως για παράδειγμα [θα γίνεται] στη Γερμανία κατά την περίοδο 2015-2030, ή με άλλους, πιο σύνθετους, κοινωνικούς, αναπτυξιακούς και αποτελεσματικούς τρόπους χρηματοδότησης των ελλειμμάτων κατά τη συγκεκριμένη περίοδο 2015-2030, δεδομένου ότι μετά το 2030 μέχρι το 2060 οι συνταξιοδοτικές δαπάνες σταδιακά μειώνονται και τα ελλείμματα περιορίζονται σημαντικά.

• Μπορεί η μετάβαση σε ένα Ταμείο, από το οποίο όλοι οι Ελληνες θα λαμβάνουν σύνταξη, να γίνει χωρίς περαιτέρω περιστολή ασφαλιστικών δικαιωμάτων; Θεωρείτε ότι μπορεί στα ασφυκτικά χρονικά περιθώρια που έχουν τεθεί να επιτευχθεί η καθολική ενοποίηση όλων των Ταμείων σε ένα;

Είναι δυνατόν, υπό την προϋπόθεση όμως ότι τα προκύπτοντα ελλείμματα εξαιτίας όχι των ενοποιήσεων, αλλά εξαιτίας της ύφεσης, της ανεργίας και της γήρανσης του πληθυσμού δεν θα καλύπτονται από την περαιτέρω μείωση των συντάξεων. Εξάλλου αυτό σήμερα αποτελεί το διακύβευμα σε ευρωπαϊκό επίπεδο της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής σε συνθήκες οικονομικής κρίσης, ανεργίας και έντονων κοινωνικών ανισοτήτων.

Παράλληλα, η πορεία των ενοποιήσεων του ασφαλιστικού συστήματος στη χώρα μας απαιτεί, σε ορθολογικούς όρους και σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, πρώτα την ολοκλήρωση (οργανωτική, λειτουργική, ασφαλιστική, οικονομική) της πρώτης φάσης (τρία Ταμεία) και μετά τη μετάβασή τους σε ένα ασφαλιστικό Ταμείο.

• Με ρητή αναφορά στο προσφάτως ψηφισθέν Μνημόνιο 3, η κυβέρνηση καλείται μέχρι τον ερχόμενο Οκτώβριο να θεσμοθετήσει ισοδύναμα μέτρα που θα αντισταθμίζουν τη δικαστική απόφαση του ΣτΕ για τις συντάξεις, η οποία ακύρωσε τις μειώσεις που επιβλήθηκαν το 2012. Σε ποια κατεύθυνση θα είναι τα ισοδύναμα αυτά;

Στις σημερινές συνθήκες της δυσμενούς οικονομικής των ασφαλιστικών ταμείων, αλλά και των ασφαλισμένων/συνταξιούχων, τα συγκεκριμένα ισοδύναμα απαιτείται να εξευρεθούν από «νέους» πόρους, οι οποίοι θα προέλθουν κυρίως από την καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής, εισφοροαποφυγής κ.λπ., οι οποίες την τελευταία εξαετία 2010-2015 λόγω της εκτεταμένης θεσμικής και λειτουργικής απορρύθμισης της αγοράς εργασίας και των εργασιακών σχέσεων έχουν αυξηθεί σημαντικά.

• Το ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας έχουμε δεσμευτεί ότι θα το παρουσιάσουμε στους θεσμούς μέχρι τον Δεκέμβριο του 2015. Ποιες μπορεί να είναι οι παρεμβάσεις, ώστε να υπάρξει αποτελεσματική πάταξη της μαύρης ανασφάλιστης εργασίας που θα δώσει ανάσα και στα ασφαλιστικά ταμεία;

Η αποτελεσματική καταπολέμηση της αδήλωτης και ανασφάλιστης εργασίας, η οποία -στον βαθμό που την αφορά- θα συμβάλει, εκτός των άλλων, στη χρηματοδοτική ενίσχυση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, απαιτείται εξ αντικειμένου να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί σε δύο επίπεδα: στο πρώτο επίπεδο της ρύθμισης της αγοράς εργασίας και της θεσμικής αποκατάστασης των συλλογικών διαπραγματεύσεων και των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και στο δεύτερο επίπεδο των συστηματικών ελέγχων εφαρμογής της εργατικής και κοινωνικο-ασφαλιστικής νομοθεσίας.