Εργολαβικά καρτέλ νέου τύπου, με ρυθμιστές τις τράπεζες

Από Οκτώβριο και βλέπουμε το Προεδρικό Διάταγμα που θα επιτρέπει σε κοινοπραξίες μικρομεσαίων να μπουν «σφήνα» σε μεγάλα έργα

Του ΑΡΓΥΡΗ ΔΕΜΕΡΤΖΗ από την Ελευθεροτυπία

Με απόφαση της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εργων του υπουργείου Υποδομών, προς εφαρμογή των προβλέψεων που περιελήφθησαν με θερινή διάταξη στο νόμο 4278/2014, καταργήθηκαν ήδη τα κατώτατα όρια προϋπολογισμών, ανοίγοντας αμέσως το δρόμο να μπουν οι μεγάλοι και μεσαίοι εργολάβοι και στα μικρά δημόσια έργα, προϋπολογισμού έως και 5.186 ευρώ!

Ανατρέπεται το ισχύον επί 40 χρόνια καθεστώς των δημόσιων έργων Ταυτοχρόνως, με την ίδια απόφαση η κατάργηση των ανώτατων ορίων προϋπολογισμών, που θα επιτρέψει μικρομεσαίες εργοληπτικές εταιρείες να συνασπιστούν σε κοινοπραξίες, επιχειρώντας να «σπάσουν» το μέχρι τώρα άβατο των μεγάλων έργωνμ παραπέμπεται για το φθινόπωρο, με σχετικό Προεδρικό Διάταγμα, που ετοιμάζει η ηγεσία του υπουργείου Υποδομών, για να ακολουθήσει διάλογος με τους φορείς, πριν από την οριστικοποίηση και τελική εφαρμογή του.

Ανατρέπεται το καθεστώς που έχει διαμορφωθεί στα δημόσια έργα της χώρας, τα τελευταία σαράντα χρόνια, με στόχο, όπως διακηρύττει το υπουργείο Υποδομών, την αντιμετώπιση των πολλών παθογενειών που μαστίζουν το συγκεκριμένο τομέα και τον εναρμονισμό με τα ισχύοντα στην Ευρωπαϊκή Ενωση, με νέους κανόνες ανταγωνισμού.

Στο μεταξύ όμως εκφράζονται επιφυλάξεις και καταγγέλλεται από τεχνικούς και εργοληπτικούς φορείς ότι στην πράξη, εν όψει της διανομής της πίτας των έργων του «νέου ΕΣΠΑ», διαμορφώνεται νέο τοπίο, από το οποίο αφανίζονται χιλιάδες μικρομεσαίες εργοληπτικές επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν ήδη εξουθενωθεί από την πολυετή κρίση και ύφεση και ανοίγει ο δρόμος για νέου τύπου υπερσυγκέντρωση των έργων σε λίγους και εκλεκτούς.

Κυρίως όμως επισημαίνεται ότι με τις προωθούμενες ρυθμίσεις στην πραγματικότητα η διαχείριση των δημόσιων έργων παραδίδεται εξ ολοκλήρου στις τράπεζες. Συνακόλουθα τίθεται το καταλυτικό ερώτημα αν θα επικρατήσουν αντικειμενικοί κανόνες υγιούς ανταγωνισμού, ή οι τράπεζες θα παρέχουν εγγυοδοσία, που είναι απαραίτητη προϋπόθεση συμμετοχής σε διαγωνισμούς, κατ' επιλογήν και κατ' εντολήν, καθορίζοντας και ποιος θα μπορεί να παίρνει τη δουλειά, δημιουργώντας νέου τύπου εργολαβικά καρτέλ.

Συνωστισμός

Η απόφαση της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εργων καταργεί τα κατώτερα όρια προϋπολογισμών για όλες τις εκκρεμείς διαδικασίες ανάθεσης δημόσιων έργων, μελετών και παροχής συναφών υπηρεσιών (ανοικτές, κλειστές και με διαπραγμάτευση), στις οποίες δεν έχουν υποβληθεί προσφορές μέχρι τις 4 Αυγούστου 2014, ανεξάρτητα από τις τυχόν αντίθετες προβλέψεις των οικείων διακηρύξεων. Κατά συνέπεια, στις παραπάνω διαδικασίες είναι δυνατή η συμμετοχή όλων των υποψηφίων που καλύπτουν τα ανώτατα όρια, χωρίς κανένα περιορισμό κατώτατων ορίων.

Δηλαδή αρχίζει ο... συνωστισμός των μεσαίων και μεγάλων εργολάβων και στα μικρά έργα, στενεύοντας ασφυκτικά τα περιθώρια επιβίωσης των μικρών εργοληπτών, που εκτιμάται ότι αν δεν υπάρξουν «αντισταθμιστικά μέτρα πρόσβασης» σε κατηγορίες μικρών έργων σε μικρό χρονικό διάστημα, δεν θα έχουν λόγο ύπαρξης.

** Τι προβλέπει το νέο Προεδρικό Διάταγμα για τα έργα

Το νέο Προεδρικό Διάταγμα, με το οποίο θα οριστεί ο χρόνος κατάργησης των ανώτατων ορίων και θα καθοριστούν οι προϋποθέσεις συμμετοχής στις διαδικασίες ανάθεσης δημόσιων έργων και μελετών, φαίνεται ότι έχει μακρύ δρόμο, μέχρι την τελική εφαρμογή του. Μέχρι τότε, παρά την πρόβλεψη του νόμου, ανώτατα όρια προϋπολογισμού δημόσιων έργων παραμένουν σε ισχύ και συνεπώς δεν επέρχονται σχετικές μεταβολές στον τρόπο διενέργειας των διαγωνισμών.

Δηλαδή η κυριαρχία των μεγάλων εργολάβων σε όλο το φάσμα και τις κατηγορίες των έργων συνεχίζεται. Πάντως ο υπουργός Υποδομών Μιχάλης Χρυσοχοΐδης έχει δηλώσει προς εργοληπτικές οργανώσεις ότι έως τις 15 Σεπτεμβρίου θα δοθεί για διαβούλευση σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς το σχέδιο του Προεδρικού Διατάγματος, όπως επίσης ότι η οριστικοποίηση του Π.Δ. θα γίνει ώς το τέλος Οκτωβρίου, αφού ληφθούν υπόψη και οι απόψεις των φορέων.

Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα γνωστές πληροφορίες, το νέο Προεδρικό Διάταγμα θα προβλέπει ότι καταργείται το ισχύον Μητρώο Εργοληπτικών Επιχειρήσεων (ΜΕΕΠ) της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εργων, στο οποίο είναι εγγεγραμμένες οι εργοληπτικές επιχειρήσεις ανά κατηγορία και τάξη, προκειμένου να συμμετέχουν σε διαγωνισμούς έργων και μελετών, σύμφωνα με τα όρια των προϋπολογισμών των έργων. Δημιουργείται ένα νέο ενιαίου τύπου ΜΕΕΠ, τα βασικά κριτήρια εγγραφής-κατάταξης στο οποίο θα είναι η τεχνική εμπειρία, η τεχνική ικανότητα και η οικονομική δυνατότητα.

Τρεις κρίσιμοι παράγοντες, που θα διαμορφώσουν το νέο τοπίο των εργοληπτικών επιχειρήσεων και ήδη αποτελούν αντικείμενο συζητήσεων και αντιπαραθέσεων μεταξύ των ενδιαφερομένων είναι:

1 Η εγγυοδοσία. Οι μικρομεσαίοι εργολήπτες ζητούν να μην είναι έρμαιο στις βουλήσεις των τραπεζών και επιδιώκουν τη συμπερίληψη του ΤΣΜΕΔΕ στους φορείς που μπορούν να εγγυοδοτούν την ανάληψη έργων από κατασκευαστικές επιχειρήσεις.

2Η στελέχωση των επιχειρήσεων. Προβάλλεται το αίτημα η στελέχωση των επιχειρήσεων να είναι ευθέως ανάλογη με το είδος και τον προϋπολογισμό του ανεκτέλεστου έργου και, μάλιστα, να προβλέπεται συγκεκριμένη στελέχωση ανάλογα με το έργο που κάθε επιχείρηση αναλαμβάνει. Παράλληλα όμως επισημαίνεται ότι στην παρούσα οικονομική συγκυρία είναι πολύ πιθανή η διατήρηση εικονικής στελέχωσης των επιχειρήσεων.

3 Υπεργολαβίες. Από το υπουργείο Υποδομών αναφέρεται ότι υπάρχει αρνητική εμπειρία από την εφαρμογή του θεσμού της υπεργολαβίας, τουλάχιστον αναφορικά με την ποιότητα των έργων. Οι μικροί εργολάβοι πάντως ζητούν επέκταση εφαρμογής του θεσμού της υπεργολαβίας, ώστε και μικρότερες επιχειρήσεις να έχουν συμμετοχή στην εκτέλεση σημαντικών έργων.

Το υπουργείο Υποδομών ετοιμάζεται μέσα στον Σεπτέμβριο να φέρει προς ψήφιση νέα ρύθμιση για την τιμολόγηση των υλικών και εργασιών των δημόσιων έργων, παράλληλα με την υλοποίηση του Παρατηρητηρίου Τιμών, ώστε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που δημιουργεί ο απαρχαιωμένος μηχανισμός αναθεώρησης τιμών δημόσιων έργων.

** Τι λέει το υπουργείο, τι απαντούν οι θιγόμενοι

Το υπουργείο Υποδομών ανακοινώνει ότι προχώρησε στη νέα νομοθετική ρύθμιση κατάργησης των ορίων προϋπολογισμών των έργων ως κριτήριο πρόσβασης των εργοληπτικών εταιρειών στους διαγωνισμούς ανάθεσής τους, έχοντας υποχρέωση να συμμορφωθεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία αποφάσισε την παραπομπή τής Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, λόγω μη συμμόρφωσής της με τους ευρωπαϊκούς κανόνες περί δημόσιων συμβάσεων.

Η Επιτροπή κατηγόρησε την Ελλάδα ότι με την ισχύουσα νομοθεσία περί δημόσιων συμβάσεων στον κατασκευαστικό τομέα έχει θεσπίσει ένα σύστημα, το οποίο καθορίζει εκ των προτέρων ποιες εργοληπτικές επιχειρήσεις μπορούν να συμμετάσχουν στους δημόσιους διαγωνισμούς και ζήτησε την ανεμπόδιστη πρόσβαση όλων των εταιρειών σε όλα τα έργα.

Στον αντίποδα των εξελίξεων, χαρακτηριστική είναι η κριτική που ασκεί η ένωση των μικρομεσαίων εργοληπτών (ΠΕΣΕΔΕ) στις κυβερνητικές πρωτοβουλίες, η οποία σε ανακοίνωσή της τονίζει ότι: «Το ελληνικό κράτος παρέδωσε τα όπλα αμαχητί υποχωρώντας στις πιέσεις εκείνων που επιθυμούν να διευρύνουν τα μονοπώλια στον τομέα των δημόσιων έργων. Δικαιολογώντας την πράξη τους ως ενσωμάτωση της κοινοτικής νομοθεσίας, επί της ουσίας κατεδαφίζουν την Εθνική Νομοθεσία, θυσιάζοντας χιλιάδες μικρομεσαίες κατασκευαστικές (και μελετητικές) επιχειρήσεις που αποτελούν δεκαετίες τώρα έναν από τους σημαντικότερους υποστηρικτές των τοπικών κοινωνιών».