Το "Θερμό Φθινόπωρο" της ΧΑ

Toυ ΣΤΑΘΗ ΚΟΥΒΕΛΑΚΗ* από το Ίσκρα
 

Ας ξεκινήσουμε με μια διαπίστωση που αφορά το ίδιο το συμβάν: η στενή σύνδεση της δολοφονίας του Παύλου Φύσσα με την επίθεση κατά του ΚΚΕ στο Πέραμα, τα γεγονότα που προηγήθηκαν στον Μελιγαλά, αλλά και ο ίδιος ο τρόπος που διεξήχθη ο φόνος (με τον δράστη να δρα κατόπιν εντολής, εντελώς ανοιχτά και χωρίς καμμιά προσπάθεια να αποφύγει τη σύλληψη) αποτελούν ισχυρές ενδείξεις της ύπαρξης ενός γενικότερου σχεδίου της Χρυσής Αυγής (ΧΑ) για κλιμάκωση της δράσης της. Λόγω της δομής μια οργάνωσης σαν την ΧΑ είναι εξαιρετικά πιθανό αυτοί οι σχεδιασμοί να έχουν αποφασιστεί κεντρικά, σε επίπεδο ηγεσίας, και στη βάση συγκεκριμένου πολιτικού σκεπτικού.

Ανεξάρτητα πάντως από το που συγκεκριμένα αποφασίστηκε η δολοφονία του Παύλου,και περιμένοντας το αστυνομικό ρεπορτάζ να μας διαφωτίσει περισσότερο επί του θέματος, ας τονίσουμε το εξής: αυτή η δολοφονία δεν πρέπει να αντιμετωπισθεί απλά ως ένα μοιραίο γεγονός, το οποίο ούτως ή άλλως θα συνέβαινε λόγω της φύσης της ΧΑ. Ούτε φυσικά ως ένα «παραστράτημα», μια «τυχαία» ή «υπερβολική» κίνηση ξένη προς την φύση αυτής της οργάνωσης. Πρόκειται για το αντίθετο: η δολοφονία δείχνει το πραγματικό πρόσωπο της ΧΑ ακριβώς επειδή εγγράφεται και σε μια συγκεκριμένη συγκυρία, σε ένα πλαίσιο κινήσεων και τάσεων εντός του οποίου η ΧΑ επιχειρεί να παρέμβει με τη δική της ατζέντα.

Γι αυτό και αποκτά ιδιαίτερη σημασία η ανάλυση του γενικότερου σχεδιασμού που ακολούθησε ο συλλογικός δράστης και των στόχων που επεδίωκε. Με άλλα λόγια, ένας τέτοιος σχεδιασμός δεν πρέπει να εκληφθεί ως κάποια σκοτεινή συνομωσία αλλά ως έκφραση μιας συγκεκριμένης στρατηγικής, στους αντίποδες μιας τυφλής και άλογης κορύφωσης της βίας. Εκτός αν νομίζουμε ότι η ΧΑ είναι μόνο ενός εσμός ανορθόγραφων τραμπούκων και φονιάδων (είναι βεβαίως και αυτό), ότι δεν διαθέτει ηγεσία, γραμμή και στόχευση.

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΧΑ

Η ΧΑ σχεδίασε λοιπόν το δικό της "θερμό φθινόπωρο". Τι επεδίωκε;
Οχι την κατάληψη της εξουσίας, αυτός ο στόχος θα ήταν αναντίστοιχος με τον συσχετισμό δύναμης, τις δυνανότητες και την επιρροή της. Κατά τη γνώμη μας κεντρικός και μεσοπρόθεσμος στόχος της ΧΑ ήταν να αναβαθμίσει τη δράση της και να καταστεί κεντρικός παίχτης στην πολιτική σκηνή. Για να το πούμε διαφορετικά, η ΧΑ επιδιώκει πρωτ'απ'όλα τη μετάθεση της βασικής διαχωριστικής γραμμής στο πολιτικό σκηνικό από το Μνημόνιο/αντιμνημόνιο, ευρώ ή δραχμή κλπ. στο με ή ενάντια στη ΧΑ. Αυτό σημαίνει επίσης, είτε αποτελεί συνειδητό μέρος του σχεδιασμού είτε όχι, ότι, συντασσόμενος με το "συνταγματικό τόξο", ο Σύριζα υποβαθμίζει (ή και ακυρώνει) την ατζέντα της "ανατροπής" ως στρατηγικό στόχο της συγκυρίας. Εαν συμβεί κάτι τέτοιο, η ΧΑ θα έχει δείξει την ικανότητά της να ασκεί επιρροή ή και καταλυτικό ρόλο στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό, για την ακρίβεια στο επίπεδο των κινήσεων του συνόλου των πρωταγωνιστών του (εφόσον μιλάμε εδώ για το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης). Και το κυριότερο: μια τέτοια αναδιάταξη του πολιτικού σκηνικού σημαίνει ότι όλες οι δυνάμεις ενοποιούνται στη μίνιμουμ βάση ότι είναι "κατά της ΧΑ", μέρος του λεγόμενου "δημοκρατικού" ή "συνταγματικού τόξου", και ότι απέναντί τους στέκεται η ΧΑ και ουδείς άλλος. Εαν το επιτύχει αυτό η ΧΑ κατοχωρώνει στην πράξη τη θέση της ως ο μόνος αντίπαλος του συστήματος που αποτελεί βασική, «ταυτοτική» της εξαγγελία.

Η επίτευξη ενός τέτοιου στόχου όμως δεν είναι εξαρτάται απλά από πολιτικές κινήσεις, απαιτεί στηρίγματα στο επίπεδο της κοινωνικής δυναμικής.
Από αυτήν την άποψη, η στιγμή που επιλέγεται για την υλοποίηση του σχεδίου κλιμάκωσης μόνο τυχαία δεν είναι. Το "θερμό φθινόπωρο" της ΧΑ αποτελεί απάντηση και αντίδραση στο "θερμό φθινόπωρο" που είχαν αναγγείλει τα συνδικάτα, με την πολιτική κάλυψη του Σύριζα αυτή τη φορά, και που άρχισε να ξετυλίγεται από τις 16 Σεπτέμβρη με το απεργιακό κύμα στο Δημόσιο.

Εδώ επιτυχία του σχεδίου σημαίνει αποδυνάμωση της απεργιακής κινητοποίησης δια της μετάθεσης της συγκρουσιακής δυναμικής σε ένα άλλο επίπεδο. Εαν επιτύχει κάτι τέτοιο η ΧΑ, τότε θα έχει καταφέρει να αναδειχθεί ως η μόνη δύναμη που μπορεί προοπτικά να αντιμετωπίσει μια κοινωνική σύγκρουση μεγάλης έκτασης, σε μια πρώτη φάση παρεκτρέποντας τη δυναμική της, σε μια δεύτερη αντιμετώπιζοντάς την μετωπικά (όπως επιχειρεί να κάνει σε τοπικό επίπεδο με το ΚΚΕ στις γειτονιές του Πειραιά).
Αυτοί οι στόχοι όμως πρέπει να αυμπληρωθούν και από ένα άλλο στοιχείο: το "μπετονάρισμα" της μαζικής βάσης της ΧΑ στην κοινωνία και, κυρίως, τη ριζοσπαστικοποίησή της, πέρα από το σχετικά περιορισμένο κύκλο των παραστρατιωτικών της τμημάτων. Ο υπολογισμός της ΧΑ φαίνεται εδώ σχετικά απλός και διόλου παράλογος. Η δολοφονική επίθεση κατά της Αριστεράς θα προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων. Η ΧΑ θα στοχοποιηθεί και θα αναβαθμίσει την «αντισυστημικότητά» της. Αυτό θα έχει ένα κόστος από πλευράς δημοσκοπικής επιρροής αλλά μάλλον περιορισμένο, ίσως και παροδικό – ας σκεφτούμε π.χ. τι σκηνικό ενδέχεται να διαμορφωθεί σε περίπτωση που σε κάποια μελλοντική επίθεση των τραμπούκων της υπάρξει αυτοάμυνα και θύμα από την πλευρά της ΧΑ. Το προσδοκόμενο όφελος όμως είναι σημαντικό και μακροχρόνιο: όποιος εφεξής συντάσσεται με τη ΧΑ δηλώνει ότι είναι διατεθειμένος να τραβήξει στα άκρα την αντιπαράθεση με το «σύστημα», μη διστάζοντας να υποστηρίξει ακόμη και δολοφονική βία εναντίον πολιτικών αντιπάλων, και πιο συγκεκριμένα εναντίον της Αριστεράς (και όχι μόνο εναντίον των "ξένων"). Αυτή η ριζοσπαστικοποιημένη βάση, που οι τελευταίες δημοσκοπήσεις εκτιμούν ότι παρά την υποχώρηση κινείται περίπου στα επίπεδα των περυσινών εκλογών (ή και πιο πάνω), μπορεί πλέον να στραφεί όχι απλά σε μια "στρατηγική της έντασης" αλλά σε κάτι που πλησιάζει περισσότερο με εμφύλιο πόλεμο.

ΚΑΠΟΙΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Ας ξεκαθαρίσουμε κατ'αρχήν ότι θεωρούμε λανθασμένες τις απόψεις που κατανοούν τη ΧΑ και την άνοδό της ως προϊόν προμελετημένου σχεδίου του πολιτικού συστήματος ή των καπιταλιστών. Ασφαλώς ο φασισμός αποτελεί, σε συνθήκες γενικευμένης κρίσης, λύση ύστατης καταφυγής για το καπιταλιστικό σύστημα. Ασφαλώς υπάρχει, εδώ και πολλά χρόνια και με εντεινόμενους ρυθμούς, διάβρωση τμημάτων του κρατικού μηχανισμού, και ειδικότερα των δυνάμεων καταστολής, από τη ΧΑ. Ασφαλώς και το πολιτικό σύστημα χρησιμοποίησε την ενίσχυση της ΧΑ ως όπλο για να αναχαιτίσει την επιρροή της Αριστεράς (η «θεωρία των δύο άκρων») όπως είναι βέβαιο ότι κάποιοι επιχειρηματίες χρηματοδοτούν τη ΧΑ και τη χρησιμοποιούν ως ένοπλο βραχίονα κοινωνικής πειθάρχησης. Ενα τμήμα του συστήματος θα εξέταζε ακόμη και μια μορφής πολιτικής συνεργασίας με αυτό το χώρο ή με τμήμα του. Ολα αυτά όμως δεν καθιστούν τη ΧΑ πειθήνιο πιόνι που το «σύστημα» χειρίζεται κατά το δοκούν, ούτε, κυρίως, εξηγούν την εκτίναξη της επιρροής της στην κοινωνία.
Η ΧΑ είναι ένας σχετικά αυτόνομος παίκτης, με δική του στρατηγική και στόχευση. Η άνοδός της είναι αποτέλεσμα ενδογενούς δυναμικής και όχι κάποιου «κόλπου» του συστήματος. Η ανάδειξή της σε δύναμη με μαζική απήχηση στην κοινωνία τη διαφοροποιεί από έναν απλό παρακρατικό μηχανισμό και εξηγείται μόνο ως σύμπτωμα οξύτατης κρίσης του πολιτικού συστήματος, διάλυσης των παγιωμένων σχέσεων εκπρόσωπησης και χρεοκοπίας του παραδοσιακού πολιτικού προσωπικού. Αποτελεί ένδειξη της ιδεολογικής μετάλλαξης και αντιδραστικής ριζοσπαστικοποίησης μεγάλων τμημάτων της ελληνικής κοινωνίας. Γι αυτό και η ΧΑ είναι, με αυτήν την έννοια, δύναμη αποσταθεροποίησης, ή μάλλον ποιοτικής επιτάχυνσης της συντελούμενης αποσταθεροποίησης του κοινωνικο-πολιτικού οικοδομήματος, αποσταθεροποίηση την οποία θέλει να οδηγήσει σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση.
Το κρίσιμο ερώτημα της επόμενης περιόδου είναι βέβαια το κατά πόσο η διαφαινόμενη στρατηγική της ΧΑ είναι σε θέση να υλοποιήσει τους στόχους της. Δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι η ΧΑ θα μπορέσει να αντέξει ως σύνολο την πίεση που δημιουργεί η επιλογή της κλιμάκωσης. Δεν μπορεί να αποκλειστεί ούτε εσωτερική διαφοροποίηση, με ένα τμήμα της να επιχειρήσει να παίξει το χαρτί του «κατευνασμού», ούτε και μια συνολικότερη και μονιμότερη υποχώρηση της επιρροής της. Σίγουρα πολλά θα εξαρτηθούν από τους συσχετισμούς που θα διαμορφωθούν από τη δράση τόσο του κράτους όσο και του αντιφασιστικού κινήματος και της Αριστεράς. Στο βαθμό όμως που η πολιτική αντιπαράθεση αναδιατάσσεται γύρω από την αντιμετώπιση της ΧΑ, που τίθενται σε κίνηση λογικές σύμπτυξης των πολιτικών δυνάμεων σε «συνταγματικό τόξο», που η Αριστερά σύρεται σε μια τέτοια εξέλιξη, που υποχωρούν οι κοινωνικές κινητοποιήσεις, τότε καθίσταται απόλυτα υπαρκτός ο κίνδυνος να βγει η ΧΑ κερδισμένη από τη συγκυρία που δημιουργείται από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα.
Δεύτερος κερδισμένος σε μια τέτοια εξέλιξη θα είναι βέβαια το κράτος, το οποίο θα έχει επιτύχει μια μίνιμουμ αλλά ευρεία βάση νομιμοποίησης μέσω της επίδειξης πυγμής έναντι της ΧΑ, την οποία εξ'άλλου ζητούν όλο και πιεστικά οι Ευρωπαίοι. Είναι προφανές όμως ότι μια τέτοια στρατηγική εντείνει τις αντιθέσεις στο εσωτερικό του αφενός διότι τμήματα των κρατικών μηχανισμών λειτουργούν σε όσμωση με την ΧΑ και αφετέτου διότι η εμμονή στη «θεωρία των δύο άκρων» σηματοδοτεί το ακροδεξιό άνοιγμα ως συνεχίζομενη επιλογή του κυβερνητικού μπλοκ.
Παρόλα αυτά θα ήταν κρίσιμο λάθος εάν η Αριστερά κατανοήσει το ρόλο της ως υποβοηθητικό της επίλυσης της παραπάνω αντίφασης προς όφελος μιας λογικής συγκρότησης «συνταγματικού τόξου», ή «αντι-ΧΑ» συννενόησης κορυφής των πολιτικών δυνάμεων, παρουσιάζοντάς την μάλιστα ως επιτυχία που θα σηματοδοτεί την εγκατάλειψη της «θεωρίας των δύο άκρων» και την αποδοχή της ως πλήρως νόμιμης δύναμης εντός πολιτικού συστήματος. Εαν ενσωματωθεί σε αυτή τη λογική είναι αυτονόητο ότι η Αριστερά θα έχει χάσει κρίσιμο μέρος της αυτονομίας της, δηλαδή της ικανότητάς της να αποτελέσει εναλλακτική λύση σε ένα σύστημα που βρίσκεται σε παροξυστική κρίση. Θα έχει αποδεχθεί επίσης ότι τον πρώτο λόγο στην αντιμετώπιση της φασιστικής απειλής το έχει το κράτος και η πολιτική συννενόηση κορυφής και όχι το κίνημα. Η εμπειρία διδάσκει ότι τίποτε δεν είναι πιο επικίνδυνο από την αναδίπλωση και την ατολμία σε μια στιγμή κορύφωσης της κρίσης, όταν κλιμακώνεται η ένταση και η επιθετικότητα των αντιπάλων.

Αυτή είναι η στιγμή ενός μέγιστου κινδύνου. Στα δίπολο βίαιης αποσταθεροποίησης που εκπροσωπεί ο φασισμός και σταθεροποίησης με συστημικούς/θεσμικούς όρους που προτάσσουν οι κυρίαρχες δυνάμεις, η Αριστερά πρέπει να απαντήσει με το δικό της σχέδιο δημοκρατικής ανατροπής και κινηματικής αντεπίθεσης. Μια αντεπίθεση που θα αναδεικνύει το μαζικό αντιφασιστικό κίνημα, ριζωμένο στην κοινωνία και τα λαϊκά στρώματα, ως το βασικό αντίπαλο της ΧΑ. Μια αντεπίθεση που θα ενοποιεί τις κοινωνικές αντιστάσεις και τους αγώνες γύρω από μια συγκεκριμένη πολιτική πρόταση: την ανατροπή του μνημονιακού καθεστώτος ως θεμελιακής προϋπόθεσης για την αποκατάσταση της δημοκρατικής λειτουργίας και την ανάδειξη κυβέρνησης της Αριστεράς.