Η φούσκα της «Αττικής Ριβιέρας»

Αναδημοσίευση από την Αυγή άρθρου του Γαβριήλ Σακελλαρίδη

Στις προγραμματικές δηλώσεις του ο πρωθυπουργός υπογράμμισε τη σημασία της αξιοποίησης της ακίνητης περιουσίας από το Φάληρο ως το Σούνιο μέσω ενός «οχήματος ειδικού σκοπού», ενώ και ο Υπουργός Οικονομικών τόνισε την ανάγκη αξιοποίησης της ακτής του Σαρωνικού που θα προσέδιδε «μεγαλύτερες υπεραξίες και στο ίδιο το Ελληνικό».

Στη δημόσια αντιπαράθεση σε σχέση με την αξιοποίηση του χώρου του παλιού Αεροδρομίου του Ελληνικού η Αριστερά έχει επικεντρώσει κυρίως στην ανάδειξη της σημασίας της δημιουργίας ενός πνεύμονα πρασίνου για την Αττική και μάλιστα το έχει κάνει με πολύ συγκροτημένο και τεκμηριωμένο λόγο, καθιστώντας εξαιρετικά δύσκολη την αντιπαράθεση μαζί της σε αυτό το πεδίο. Για αυτό ακριβώς τον λόγο, οι θιασώτες της τσιμεντοποίησης του Ελληνικού στρέφουν τα επιχειρήματα τους αλλού: στο οικονομικό πεδίο. Ισχυρίζονται ότι σε μία τόσο κρίσιμη περίοδο για την χώρα είναι πολυτέλεια ένα τέτοιο φιλέτο να παραμένει οικονομικά ανεκμετάλλευτο, τη στιγμή που μπορεί να δώσει μία μεγάλη ανάσα στην χειμαζόμενη ελληνική οικονομία.

Επομένως, η αντιπαράθεση δεν λαμβάνει χώρα σχετικά με το πόσο επιζήμια ή όχι είναι μία αξιοποίηση του Ελληνικού για το περιβάλλον, αλλά θέτει στους πολίτες το δίλημμα: ανάπτυξη, εισροή κεφαλαίων και θέσεις εργασίας ή τίποτε από τα παραπάνω; Και ομολογουμένως σε μία τέτοια κρίσιμη συγκυρία, ο πληττόμενος από την κρίση όσο περιβαλλοντικά συνειδητοποιημένος κι αν είναι, είναι πολύ εύκολο να πειστεί υπέρ της αξιοποίησης και του Ελληνικού αλλά και όλης της ακτής του Σαρωνικού υπό το βάρος μία τέτοιας ρητορικής.

Όμως η «Αττικη Ριβιέρα» θα ήταν απλώς ένα βήμα στην τσιμεντοποίηση του Σαρωνικού, αν δεν αποτελούσε έναν πολύ σοβαρό κίνδυνο για την ελληνική οικονομία. Και αυτό γιατί το μόνο που δεν χρειάζεται μία οικονομία στην οποία μόλις έχει εκραγεί η φούσκα του δημόσιου χρέους είναι να δημιουργήσει και μία στεγαστική φούσκα, που πολύ γρήγορα θα σκάσει υπό το βάρος του ιδιωτικού χρέους.

Η αγορά γης (το περίφημο real estate) έχει αποτελέσει τον πυρήνα χρηματοπιστωτικών κρίσεων κατ’εξακολούθηση στην οικονομική ιστορία. Ο ίδιος ο David Harvey στο Αίνιγμα του Κεφαλαίου ισχυρίζεται ότι πίσω κάθε χρηματοπιστωτική κατάρρευση υποβόσκει μία κατάρρευση στην αγορά γης. Η περίπτωση των ΗΠΑ και των ενυπόθηκων δανείων υψηλού ρίσκου (subprime loans) είναι χαρακτηριστική. Ήδη οι οικονομολόγοι θεωρούν ως μεγαλύτερη απειλή για την οικονομία της Κίνας την υπερεπένδυση σε ακίνητη περιουσία και την οικοδόμηση ολόκληρων πόλεων (αντίστοιχων της δικιάς μας σχεδιαζόμενης «Ριβιέρας») που όμως παραμένουν απούλητες. Το ίδιο όμως ισχύει σήμερα και στην περίπτωση της Ισπανίας, όπου τα φαραωνικά σχέδια της πολιτείας σε συνδυασμό με την απληστία του τραπεζικού συστήματος έχουν οδηγήσει στην κατάρρευση της αγοράς γης που με τη σειρά της έχει προκαλέσει τη σημερινή τραπεζική κρίση στην χώρα.

Τί σχέση έχουν τα παραπάνω με τα όνειρα του Σαμαρά και του Στουρνάρα για «Αττική Ριβιέρα»; Η συγκυβέρνηση οραματίζεται έναν κατασκευαστικό οργασμό στην ευρύτερη περιοχή της ακτής, που θα περιλαμβάνει ξενοδοχεία, καζίνο, μαρίνες, πολυτελείς κατοικίες, γραφεία και εμπορικά κέντρα. Οι ήδη υψηλές αγοραίες αξίες της παραλιακής, σύμφωνα με το σχέδιο, θα αυξηθούν σημαντικά μέσω της υλοποίησης του σχεδίου. Οι κατασκευαστικές εταιρίες που θα αναλάβουν την «αξιοποίηση» θα χρειαστούν ρευστότητα από τράπεζες είτε στην Ελλάδα, είτε στο εξωτερικό με την μορφή του δανεισμού.

Έστω λοιπόν ότι περνάει ένα χρονικό διάστημα και υλοποιείται η οικοδομική ανάπτυξη της «Αττικής Ριβιέρας». Τότε είναι που θα τεθεί το ερώτημα, ποιος πρόκειται να χρησιμοποιήσει όλα τα παραπάνω. Σε συνθήκες ύφεσης, που αν συνεχιστούν αυτές οι πολιτικές δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση να αντιστραφεί, η ζήτηση για τέτοιου τύπου εγκαταστάσεις θα παραμείνει υποτυπώδης. Κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί πως θα επενδύσουν οι  ξένοι και ειδικά αυτοί που δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας, όπως οι Άραβες. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, ο επενδυτής δεν μπορεί να μην ενδιαφέρεται για το μέγεθος της εσωτερικής αγοράς, αφού δεν θα μπορεί να βγάλει κέρδος από τέτοιες επενδύσεις βασισμένος μόνο σε στην ξένη αγορά.

Οι συνθήκες συρρίκνωσης της ελληνικής οικονομίας, που συμπαρασύρουν εισοδήματα όλων των ειδών, δεν μπορούν να καταστήσουν τις επενδύσεις αυτές ελκυστικές. Και το πιο πιθανό σενάριο είναι η επανάληψη της «ισπανικής περίπτωσης», όπου δηλαδή τεράστια κτήρια ποικίλης χρήσης παραμένουν αδιάθετα αφότου κατασκευάστηκαν, περιμένοντας κάποιον να τα αξιοποίησει. Μόνο που μέχρι να αξιοποιηθούν, οδηγήθηκαν σε κατάρρευση οι τιμές των ακινήτων, που συμπαρέσυραν τις κατασκευαστικές εταιρίες, οι οποίες με τη σειρά τους χρεοκόπησαν ολόκληρο τον ισπανικό τραπεζικό τομέα. χα

Οι νεοφιλελεύθεροι στην Ελλάδα είναι αδιόρθωτοι και από ότι φαίνεται ανεπίδεκτοι μαθήσεως από τη διεθνή εμπειρία. Ή απλώς είναι λαϊκιστές αφού στην προσπάθεια τους να δημιουργήσουν μία ψευδαίσθηση ανάπτυξης επιλέγουν ένα καταδικασμένο μοντέλο, που είναι δυνατόν να εμπλέξει την ελληνική οικονομία σε ακόμη μεγαλύτερες περιπέτειες. Η τεχνητή δημιουργία φουσκών από ότι φαίνεται είναι ο μόνος τομέας που ειδικεύεται το ελληνικό κεφάλαιο. Και η περιβόητη «Αττική Ριβιέρα» μπορεί να δημιουργήσει πολύ σημαντικότερα προβλήματα από αυτά που υποτίθεται ότι θα επιλύσει.