Στενάζουν τα ρέματα της Αττικής

Ποταμός Ερασινός 

Στενάζουν τα ρέματα της Αττικής

Τάσος Σαραντής

Με τσιμεντοποίηση απειλούνται τα τελευταία ελεύθερα τμήματα φυσικής ροής υδάτων. Κρίσιμες αποφάσεις για το μέλλον τους από το ΣτΕ μετά τη θετική εξέλιξη για τον Ποδονίφτη

Τα ρέματα και τα ποτάμια δεν είναι εμπόδιο στην «ανάπτυξη» των πόλεων, δηλαδή στην πύκνωση του ασφυκτικά χτισμένου περιβάλλοντος, αλλά προϋπόθεση ώστε οι πόλεις μας να είναι βιώσιμες. Ωστόσο, οι καταστροφικές επιλογές της Πολιτείας απειλούν τα ρέματα της Αττικής.

Αυτό τόνισαν χθες σε συνέντευξη Τύπου που έδωσαν Φορείς και Κινήσεις για την Προστασία των Ρεμάτων-Ρεματτική, καθώς φέτος είναι η χρονιά που κρίνεται η τύχη των ρεμάτων της Αττικής. Πολίτες, σύλλογοι και κινήματα για την προστασία των ρεμάτων έχουν προχωρήσει σε προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας προκειμένου να σταματήσουν τα καταστροφικά για τα ρέματα έργα που προωθούνται από την Περιφέρεια Αττικής και το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών.

Πρόκειται για έργα που, με το πρόσχημα της αντιπλημμυρικής προστασίας, στερούν την Αττική από τους τελευταίους ανοιχτούς φυσικούς δρόμους του νερού από τα βουνά που περιβάλλουν το Λεκανοπέδιο προς τη θάλασσα. Η Περιφέρεια Αττικής και το υπουργείο Υποδομών προωθούν πανάκριβα έργα που καλύπτουν τις κοίτες, φτωχαίνουν τον υδροφόρο ορίζοντα, στεγνώνουν την αττική γη, επιδεινώνουν το κλίμα και στενεύουν τους φυσικούς ελεύθερους χώρους όπου ζει σημαντική χλωρίδα και πανίδα και που λειτουργούν ευεργετικά για την ποιότητα της ζωής μας.

Μέχρι στιγμής, έχουν εκδικαστεί στο ΣτΕ οι προσφυγές για τον Ποδονίφτη, τον Ερασίνο και το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας και στις 4/12 εκδικάζεται για πολλοστή φορά αίτηση ακύρωσης που αφορά την Πικροδάφνη. Σε αυτούς τους δικαστικούς αγώνες καταγράφεται μια πρώτη νίκη, καθώς με την απόφαση του ΣτΕ να ακυρώσει την τσιμεντοποίηση του ρέματος του Ποδονίφτη (6/11/2019), που είχε δρομολογηθεί από την Περιφέρεια Αττικής στο τελευταίο ανοιχτό τμήμα του που δεν έχει πλημμυρίσει ποτέ, κερδήθηκε η πρώτη μάχη.

«Συνεχίζουμε να αγωνιζόμαστε να αλλάξουν οι πολιτικές διαχείρισης των ρεμάτων και να ακολουθήσει η χώρα μας τα διεθνή παραδείγματα χωρών οι οποίες, έχοντας ήδη βιώσει τις αρνητικές συνέπειες μιας "τεχνικής/εργολαβικής" διαχείρισης, έχουν αρχίσει την προσπάθεια επαναφοράς των ρεμάτων στην πρότερη φυσική κατάσταση», δηλώνουν οι αγωνιζόμενοι για τη σωτηρία των ταλαιπωρημένων ρεμάτων. Και αντιπροτείνουν τα βασικά στοιχεία που θα πρέπει να ακολουθούνται για μια φυσική/βιώσιμη διαχείρισης ενός ρέματος:

♦ Οι μελέτες να γίνονται σε επίπεδο υδρολογικής λεκάνης και όχι αποσπασματικά σε κάποιους κλάδους ή ακόμη χειρότερα σε κάποια τμήματα. Οι αποσπασματικές, σημειακές τεχνικές παρεμβάσεις κατά κανόνα δεν λύνουν, αλλά μεταφέρουν το πρόβλημα πιο ψηλά ή πιο χαμηλά στο ρέμα.

♦ Η ανάσχεση και συγκράτηση φερτών να γίνεται στα ορεινά, με έργα ορεινής υδρονομίας, με φυσικά μέσα.

♦ Απαιτείται σεβασμός στις φυσικές πλημμυρικές ζώνες των ρεμάτων που αποτελούν αναπόσπαστα τμήματα του ρέματος και επιτελούν την κύρια αντιπλημμυρική λειτουργία τους. Η οριοθέτηση των ρεμάτων πρέπει να περιλαμβάνει τις πλημμυρικές ζώνες.

♦ Απαλλαγή των ρεμάτων από τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις που στενεύουν τις κοίτες τους.

♦ Απελευθέρωση των εκβολών από οτιδήποτε προκαλεί στενώσεις και περιορίζει την απρόσκοπτη ροή του νερού προς τη θάλασσα, με παράλληλη προστασία των υγροτόπων των εκβολών.

♦ Συγκράτηση και σταθεροποίηση πρανών με φυσικές μεθόδους όπου υπάρχει ανάγκη.

Ποταμός Ερασίνος

Πηγάζει από τις ανατολικές υπώρειες του Υμηττού και, διασχίζοντας τον Δήμο Μαρκόπουλου σε μήκος περίπου 16 χλμ., εκβάλλει στον κόλπο της Βραυρώνας. Στις εκβολές του σχηματίζει έναν μοναδικής ομορφιάς και οικολογικής αξίας υγρότοπο, τον σημαντικότερο της Αττικής. Περιλαμβάνει 18 είδη οικοτόπων, 176 είδη πουλιών, εκ των οποίων τα 20 προστατευόμενα και 20 είδη προστατευόμενων σπονδυλόζωων, εκτός πτηνών.

Ποταμός Ερασινός

Ο υγρότοπος έχει ενταχθεί στο Δίκτυο Natura 2000, ενώ στην περιοχή υπάρχει χαρακτηρισμένος αρχαιολογικός χώρος, του ναού της Βραυρωνίας Αρτέμιδος. Ολόκληρος ο Ερασίνος έχει χαρακτηριστεί ως ποταμός ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος και ζώνη προστασίας από το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο Μαρκόπουλου.

Ο υγρότοπος και ο ποταμός κινδυνεύουν με καταστροφή, καθώς έχει δημοπρατηθεί έργο αρχικού ύψους 55 εκατ. ευρώ -αν και αναμένεται ότι θα ξεπεράσει τα 100 εκατ.- που περιλαμβάνει φράγμα ανάσχεσης πλημμυρών και φερτών υλικών, έργα διευθέτησης του ποταμού και των παραποτάμων του, συνολικού μήκους 7,2 χλμ., με συρματοκιβώτια και έργα διευθέτησης 2,8 χλμ. με συρματοκιβώτια ανάντη του φράγματος. Πέρα από την αισθητική υποβάθμιση του τοπίου, τα έργα επιτείνουν τη ρύπανση και βάζουν σε κίνδυνο την ύπαρξη και του ίδιου του υγρότοπου.

Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας

Πηγάζει από την Πεντέλη και τον Υμηττό. Κύριος κλάδος του, το ρέμα Βαλανάρη (Πεντέλη). Η έκταση της υδρολογικής του λεκάνης είναι περίπου 150 τετρ. χλμ. Πρόκειται για φυσικό ποτάμι που διέρχεται από μη κατοικημένες περιοχές, εκτός της εκβολής του που διέρχεται από τον πολεοδομικό ιστό της Ραφήνας.

Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας

Στόχος του υπουργείου Μεταφορών και Υποδομών είναι η κάλυψή του με συρματοκιβώτια και τσιμέντο σε μήκος 15 χλμ. και σε μήκος 2 χλμ. στον κλάδο Βαλανάρη. Θα κοπούν περίπου 2.500 δέντρα και το ποτάμι θα αποκοπεί από τις φυσικές πλημμυρικές ζώνες του στα Σπάτα. Μεγάλο τμήμα του έργου θα πραγματοποιηθεί σε περιοχές υψηλού αρχαιολογικού ενδιαφέροντος.

Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας

Συνέπειες του έργου θα είναι η αύξηση του κινδύνου πλημμύρας στην πόλη της Ραφήνας, η νομιμοποίηση όλων των αυθαίρετων και νόμιμων καταπατήσεων γύρω από το ποτάμι και η καταστροφή ενός σπάνιου οικοσυστήματος για την Αττική, αφού είναι χαρακτηρισμένο ως ρέμα Ιδιαίτερου Περιβαλλοντικού Ενδιαφέροντος, ως υδατόρεμα και ως υγρότοπος Α’ προτεραιότητας.

Ρέμα Πικροδάφνης

Πηγάζει από τον Υμηττό και εκβάλλει στον Φαληρικό όρμο. Εχει χαρακτηριστεί ως «ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος», ως υδατόρεμα Α’ προτεραιότητας και ως υγρότοπος Β’ προτεραιότητας, σύμφωνα με το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας. Αποτελεί πνεύμονα ζωής για το ασφυκτικά δομημένο αστικό περιβάλλον και τελευταίο καταφύγιο της άγριας ζωής και της μεταναστευτικής ορνιθοπανίδας.

Ρέμα Πικροδάφνης

Το σχέδιο της συνολικής καταστροφής της φυσικής κατάστασης του ρέματος ολοκληρώνεται με την ψευδεπίγραφη «Μελέτη ανάπλασης από τη λεωφόρο Βουλιαγμένης ώς τις εκβολές», αφού δεν περιλαμβάνει κανενός τύπου ανάπλαση. Σε μήκος 6 χλμ. του ποταμού και 250 μέτρων συμβαλλομένων κλάδων του που βρίσκονται σε φυσική κατάσταση πρόκειται να καλυφθούν τα πρανή με 7.187 μ. σαραζανέτια, 1,25 χλμ. με τοίχους από σκυρόδεμα και 1,25 χλμ. με πασσαλότοιχους. Θα εκριζωθούν οι καλαμώνες, που αποτελούν χώρο φωλεασμού και αναπαραγωγής ορνιθοπανίδας και υδρόβιας/αμφίβιας ζωής, ενώ θα κοπούν 776 δέντρα και χιλιάδες θάμνοι και πόες. Το ποτάμι θα πάψει να είναι ένα φυσικό οικοσύστημα-βιότοπος και θα έχει τη μορφή ανοιχτού εγκιβωτισμένου οχετού.

Ρέμα Πικροδάφνης

Η μελέτη οριοθέτησης που προωθείται από την Περιφέρεια δεν αποδίδει τον φυσικό χώρο που ανήκε στο ποτάμι κι έχει καταπατηθεί από τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις (σπίτια, δρόμοι, γηπεδάκια κ.λπ.). Αντίθετα, ανοίγει τον δρόμο για νομιμοποίηση των καταπατήσεων και οικοπεδοποίηση των ποτάμιων χώρων που απελευθερώνει. Παραρεμάτιοι κάτοικοι, η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και η Εταιρεία Προστασίας της Φύσης έχουν προσφύγει στο ΣτΕ για την ακύρωση της μελέτης εγκιβωτισμού και οριοθέτησης της Πικροδάφνης.

Ρέμα Ποδονίφτη

Η Περιφέρεια Αττικής σχεδιάζει την τσιμεντοποίηση των τελευταίων 770 μ. της φυσικής κοίτης του Ποδονίφτη, μεταξύ των Δήμων Αθηναίων και Νέας Φιλαδέλφειας-Νέας Χαλκηδόνας. Η υλοποίηση του έργου μετατρέπει τη βαθιά, βραχώδη κοίτη του ποταμού σε τσιμεντένιο οχετό ομβρίων υδάτων, βάθους περίπου 5 μέτρων, ενώ η προτεινόμενη οριοθέτηση δεν θίγει τις αυθαίρετες κατασκευές που στενεύουν την κοίτη και προκαλούν πλημμυρικό κίνδυνο.

Ρέμα Ποδονίφτη

Η παραρεμάτια ζώνη πρασίνου του Ποδονίφτη εντάσσεται σε μια συνεχή περιοχή πρασίνου μήκους 3 χλμ. και έκτασης 520 στρεμμάτων, που περιλαμβάνει το Αλσος Νέας Φιλαδέλφειας και το ρέμα Γιαμπουρλά, με σημαντική επιρροή στο μικροκλίμα και την ποιότητα του περιβάλλοντος στην περιοχή.

Ρέμα Ποδονίφτη

Στις αρχές Νοεμβρίου 2019, το ΣτΕ ακύρωσε την Απόφαση Εγκρισης Περιβαλλοντικών Ορων του έργου της τσιμεντοποίησης, την οποία είχε εκδώσει η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής, μετά από τρεις προσφυγές των Δήμων Αθηναίων και Νέας Φιλαδέλφειας-Νέας Χαλκηδόνας και 49 πολιτών της περιοχής από κοινού με τον Σύλλογο «Ροή - Πολίτες υπέρ των Ρεμάτων».