Νίκος Μπελογιάννης-Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα

Αναδημοσίευση από http://leninreloaded.blogspot.com

Κλείνοντας το πρώτο μέρος του βιβλίου, είναι απαραίτητο να κάνουμε μια γενική ανακεφαλαίωση σχετικά με τα ποσά του ξένου κεφαλαίου που μπήκανε στη χώρα μας, τα ποσά που πληρώσαμε για την εξυπηρέτησή τους και τα υπόλοιπα που μένουν ανεξόφλητα. Έτσι, θα 'χουμε πάντοτε πρόχειρη μια εικόνα του αντεθνικού και αντιλαϊκού "δούναι και λαβείν" των ντόπιων αστικοτσιφλικάδων με τους ξένους τοκογλύφους. Τους πίνακες του θλιβερού τούτου απολογισμού τους γεμίζουν τα δημόσια δάνεια, γιατί την ιστορία του ιδιωτικού κεφαλαίου, και πολύ σύντομα την ίδια τη φύση του, τη διαγράψαμε σε γενικές γραμμές στο προηγούμενο κεφάλαιο. 

Α. Τι πήραμε, τι δώσαμε και τι χρωστάμε

Ευκολότερα μπορούμε να παρακολουθήσουμε τον πίνακα του δανεισμού αν τον χωρίσουμε σε τρεις περιόδους, πράγμα που επιβάλλεται άλλωστε κι από την ίδια την ιστορία των εξωτερικών δανείων.

Περίοδος 1821-1893

Τίτλος δανείου Δάνεια ανεξαρτησίας

Πότε έγινε 1824

Κεφάλαιο σε εκατομμύρια χρυσά φράγκα Ονομαστικό* 70 Πραγματικό** (1) 

Τιμή έκδοσης*** 53% το α, 54% το β

Τόκος Ονομαστικός 5% Πραγματικός 9% 

Παρατηρήσεις Τα 'φαγαν σχεδόν στο σύνολό τους οι ξένοι τοκογλύφοι και τυχοδιώκτες και οι ντόπιοι αστοκοτζαμπάσηδες

Τίτλος δανείου Δάνειο 1833

Πότε έγινε 1832

Κεφάλαιο σε εκατομμύρια χρυσά φράγκα Ονομαστικό* 57.2 Πραγματικό**53.8

Τιμή έκδοσης*** 94%

Τόκος Ονομαστικός 5% Πραγματικός 5.3% 

Παρατηρήσεις Ένα μέρος για την εξαγορά της Εύβοιας και τα υπόλοιπα τα 'φαγαν οι Βαυαροί

Τίτλος δανείου Δάνειο 1879

Πότε έγινε 1879

Κεφάλαιο σε εκατομμύρια χρυσά φράγκα Ονομαστικό* 60 Πραγματικό**44

Τιμή έκδοσης***73%

Τόκος Ονομαστικός 6% Πραγματικός 8.2% 

Παρατηρήσεις Τα περισσότερα τα πήρε η Εθνοτράπεζα και τα υπόλοιπα ξοδεύτηκαν στις θεατρικές κινητοποιήσεις του 1879-1880

Τίτλος δανείου Δάνειο 1881 5%

Πότε έγινε 1881

Κεφάλαιο σε εκατομμύρια χρυσά φράγκα Ονομαστικό* 100 Πραγματικό**89.5

Τιμή έκδοσης*** 74.6%

Τόκος Ονομαστικός 5% Πραγματικός 6.7% 

Παρατηρήσεις Πληρώθηκαν τα χρέη στην Εθνοτράπεζα και τον Συγγρό και με τα υπόλοιπα σκεπάστηκαν τα ελλείμματα του προϋπολογισμού

Τίτλος δανείου Δάνειο 1884 5%

Πότε έγινε 1884

Κεφάλαιο σε εκατομμύρια χρυσά φράγκα Ονομαστικό* 100 Πραγματικό**69.8

Τιμή έκδοσης*** 69.8%

Τόκος Ονομαστικός 5% Πραγματικός7.1% 

Παρατηρήσεις Για την άρση της αναγκαστικής κυκλοφορίας

Τίτλος δανείου Δάνειο 4% μονοπωλίων

Πότε έγινε 1887

Κεφάλαιο σε εκατομμύρια χρυσά φράγκα Ονομαστικό* 135 Πραγματικό**90.9

Τιμή έκδοσης*** 70%

Τόκος Ονομαστικός 4% Πραγματικός 6% 

Παρατηρήσεις 20 εκατ. για πολεμικό υλικό, 50 εκατ. στην Εθνοτράπεζα και τον Συγγρό, 13 για τοκοχρεολύσια και τα υπόλοιπα για τα ελείμματα.

Τίτλος δανείου Δάνειο 4% Πάγιο 1889

Πότε έγινε 1889

Κεφάλαιο σε εκατομμύρια χρυσά φράγκα Ονομαστικό* 155 Πραγματικό**111.3

Τιμή έκδοσης*** 87%

Τόκος Ονομαστικός 4% Πραγματικός 5.7% 

Παρατηρήσεις Τα περισσότερα για τοκοχρεωλύσια και με τα υπόλοιπα εξοφλήθηκαν τα δάνεια της Εθνοτράπεζας.

Τίτλος δανείου Δάνειο 5% Σιδηροδρόμων

Πότε έγινε 1890

Κεφάλαιο σε εκατομμύρια χρυσά φράγκα Ονομαστικό* 60 Πραγματικό**52.9

Τιμή έκδοσης*** 87%

Τόκος Ονομαστικός 5% Πραγματικός 5.7% 

Παρατηρήσεις 38 εκατ. για τοκοχρεωλύσια και τα υπόλοιπα σπαταλήθηκαν από τους ξένους εργολάβους του σιδηροδρόμου Πειραιώς-Λαρίσης

Τίτλος δανείου Δάνειο 5% κεφαλαιοποίησης

Πότε έγινε 1893

Κεφάλαιο σε εκατομμύρια χρυσά φράγκα Ονομαστικό* 9.7 Πραγματικό**5.5

Τιμή έκδοσης*** 65%

Τόκος Ονομαστικός 5% Πραγματικός 8.8% 

Παρατηρήσεις Για τα τοκοχρεωλύσια

Σύνολο Ονομαστικό κεφάλαιο 766.9 Πραγματικό κεφάλαιο 531.2 Μέση τιμή έκδοσης 68.9%

Μέσος ονομαστικός τόκος 4.9% Μέσος πραγματικός τόκος 6.7%

* Πόσα χρήματα έλεγε το δάνειο ότι δόθηκαν, πόσα χρεώθηκε η χώρα

** Πόσα χρήματα δινόταν στην πραγματικότητα, πόσα έφταναν στην Ελλάδα

*** Το ποσοστό επί του ονομαστικού ποσού που συμφωνήθηκε να δοθεί στην πραγματικότητα, άσχετα αν έφτανε καν έστω αυτό στη χώρα. Οι πραγματικοί τόκοι χρεωνόταν επί του ονομαστικού ποσού.

Σύμφωνα με τον παραπάνω πίνακα του Άγγελου Αγγελόπουλου, την περίοδο 1824-1893 δανειστήκαμε ονομαστικά 766 εκατομμύρια χρυσά φράγκα και πραγματικά 531 εκατομμύρια. Από το 1879-1893 πήραμε πραγματικά 464 εκατομμύρια, σύμφωνα με τους επίσημους καταλόγους του υπουργείου των Οικονομικών, ενώ ο Τρικούπης τότε υποστήριζε ότι το πραγματικό ποσό είναι πολύ μικρότερο και σύμφωνα μ' άλλους λογαριασμούς μόλις φτάνει τα 408 εκατομμύρια χρυσά φράγκα! Την ίδια περίοδο 1879-1893, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Δερτιλή, πληρώσαμε για τοκοχρεωλύσια 470 και κατά τον Αγγελόπουλο 510 εκατομμύρια χρυσά φράγκα και πάλι χρωστάγαμε ακόμα 585 εκατομμύρια, χωρίς το δάνειο του Όθωνα.

...Με τα συνολικά νούμερα που βγαίνουν από κάθε περίοδο συμπληρώνουμε τον παρακάτω πίνακα, που δείχνει πόσα δανειστήκαμε, πόσα πληρώσαμε και πόσα χρωστάμε πολύ πριν από τον πόλεμο, γιατί από τότε μέχρι σήμερα πρέπει να αυξήθηκε αρκετά το χρέος, δεδομένου ότι για τους τοκογλύφους οι τόκοι τρέχουν.

Περίοδος 1821-1893

Δανειστήκαμε 478 εκατ. χρυσά φράγκα, πληρώσαμε 550 εκατ. χρυσά φράγκα, χρωστάμε 645 εκατ. χρυσά φράγκα.

Τιμή έκδοσης 69%

Τόκος πραγματικός 6.8%

Περίοδος 1893-1922

Δανειστήκαμε  702 εκατ. χρυσά φράγκα, πληρώσαμε 730 εκατ. χρυσά φράγκα, χρωστάμε 1.000 εκατ. χρυσά φράγκα

Τιμή έκδοσης 89%

Τόκος πραγματικός 4.7%

Περίοδος 1922-1932

Δανειστήκαμε 817 εκατ. χρυσά φράγκα, πληρώσαμε 924 εκατ. χρυσά φράγκα, χρωστάμε 2.000 εκατ. χρυσά φράγκα

Τιμή έκδοσης 87%  

Τόκος πραγματικός 7,5%

Σύνολο

Δανειστήκαμε 1.997 εκατ., πληρώσαμε 2.204 εκατ., χρωστάμε 2.000 εκατ.

Τιμή έκδοσης 87%

Τόκος πραγματικός 6.33%

Από τον παραπάνω πίνακα βγαίνουν τα παρακάτω συμπεράσματα:

1. Το μέσο ποσοστό του τόκου ξεπερνάει για όλες τις περιόδους το κανονικό ποσοστό και μάλιστα στην πρώτη και στην τελευταία περίοδο, όταν τα κεφάλαια βρωμούσαν στη διεθνή αγορά, τότε το ποσοστό φτάνει σε καθαρά τοκογλυφικά επίπεδα.

2. Η μέση τιμή έκδοσης για όλες τις περιόδους ξεπερνάει τα όρια της νόμιμης συναλλαγής και φτάνει τα όρια μιας καθαρά ληστρικής πράξης.

3. Το καταπληκτικότερο όμως συμπέρασμα είναι ότι δανειστήκαμε και στις τρεις περιόδους 1.997 εκατομμύρια χρυσά φράγκα και για την εξόφλησή τους πληρώσαμε σε τοκοχρεωλύσια πολύ περισσότερα, δηλαδή 2.204 εκατομμύρια χρυσά φράγκα. Με βάση τους αριθμούς τούτους, ένας αμύητος θα νόμιζε ίσως ότι έπρεπε να 'χουμε περίπου ξοφλήσει τους λογαριασμούς μας με τους ξένους κεφαλαιούχους, ενώ όπως δείχνει ο πίνακας τους χρωστάμε ακόμα πάνω από 2 δισεκατομμύρια χρυσά φράγκα, δηλαδή, πιο πολλά από όσα μας έδωσαν. Με πολλά μάλιστα δάνεια συμβαίνει κάτι το εξωφρενικό. Π.χ. με το δάνειο του 1881 πήραμε 89 εκατομμύρια χρυσά φράγκα και χρωστάγαμε το 1932 70.4 εκατομμύρια. Αν σ' αυτά προστεθούν κι οι απλήρωτοι τόκοι μόνο μέχρι το 1941, χρωστάμε περισσότερα από όσα δανειστήκαμε. Με το δάνειο των μονοπωλίων του 1887 πήραμε 91 εκατομμύρια και το 1932 χρωστάγαμε 95 εκατομμύρια! Το 1893 με το δάνειο της κεφαλαιοποίησης πήραμε 5.5 εκατ. και το 1932 χρωστάγαμε 6.5, κλπ, κλπ. Νομίζει κανείς ότι επαναλαμβάνεται η ιστορία της Λερναίας Ύδρας. Όσο περισσότερα πληρώναμε, τόσο περισσότερο μεγάλωνε το χρέος μας.

4. Το τέταρτο συμπέρασμα βγαίνει αν μελετήσουμε την τελευταία στήλη των τριών πινάκων, για το πώς χρησιμοποιήθηκαν τα δάνεια που πήραμε. Απ' όλα αυτά, αν εξαιρέσει κανείς ελάχιστα που διατέθηκαν για αμφίβολους παραγωγικούς σκοπούς και για την πρόοδο της χώρας, όλα τα άλλα ή σπαταλήθηκαν ή ξανάφυγαν πάλι στο εξωτερικό ως τοκοχρεωλύσια ή χρησιμοποιήθηκαν για εξόφληση της Εθνοτράπεζας ή διατέθηκαν για πολεμικούς σκοπούς. Το συμπέρασμα είναι ότι το μεγαλύτερο ποσοστό --περίπου 85%-- από τα 2.204 εκατομμύρια χρυσά φράγκα που πληρώσαμε, επιβάρυναν τον προϋπολογισμό της χώρας, γεγονός που είχε, όπως θα δούμε, ανυπολόγιστη σημασία.

Νίκος Μπελογιάννης

Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα

Μέρος Δεύτερο: Οι συνέπειες

Κεφάλαιο πρώτο

Πρέπει να δανείζεται μια χώρα;

Α. Δάνεια “καλά” και “κακά”

Πριν γνωρίσουμε τις συνέπειες που ’χε για την Ελλάδα η είσοδος του ξένου κεφαλαίου, πρέπει να βρούμε τη σωστή απάντηση στο παραπάνω ερώτημα, μια και τα εξωτερικά δάνεια διαδραμάτισαν στην Ελλάδα τον κυριότερο ρόλο σε σύγκριση με τις άλλες μορφές του ξένου κεφαλαίου που μπήκανε στη χώρα μας. Οι πολιτικοί οικονομολόγοι και δημοσιολόγοι της κυρίαρχης τάξης κανόνιζαν κάθε εποχή την πορεία τους και τις θέσεις τους πάνω σ’ αυτό το ζήτημα ανάλογα με τα συμφέροντα της τάξης τους. Όταν η αστική τάξη πάλευε για την αφαίρεση της πολιτικής κυριαρχίας από τη φεουδαρχία ή το γκρέμισμά της, όλοι σχεδόνοι αστοί πολιτικοί της Δυτικής Ευρώπης είχαν κηρυχτεί ενάντια στον κρατικό δανεισμό […] Ακόμα απ’ τον καιρό του Λουδοβίκου 14ου, ο Κολμπέρτ, υπουργός του βασιλιά “Ήλιου”, είχε ψηφίσει την ποινή του θανάτου για κείνον που θα ’θελε να δώσει δάνειο στο βασιλιά. Επίσης, ο Εγγλέζος φιλόσοφος και ιστορικός του 18ου αιώνα Ντέιβιντ Χιούμ διακήρυχνε ότι το κράτος πρέπει να σκοτώσει την πίστη [τον δανεισμό], αν δεν θέλει να πέσει θύμα της. Τις ίδιες ιδέες είχε και ο πασίγνωστος τραπεζίτης και υπουργός του Λουδοβίκου 16ου Νεκέρ, καθώς και ο Πρώσος πολιτικός Στάιν στις αρχές του 19ου αιώνα. Και οι κλασικοί αστοί οικονομολόγοι —Σμιθ, Ρικάρντο, Σαίυ— υποστηρίζανε στα βιβλία τους τις ίδιες απόψεις.

Κύλησαν όμως από τότε πολλά χρόνια, άλλαξαν τα πράγματα και μαζί μ’ αυτά μπαγιάτεψαν και οι παραπάνω θεωρίες, ιδέες και αντιλήψεις. Από τη μέση του περασμένου αιώνα και ύστερα, πολλοί αρχίσανε να υποστηρίζουν ότι ένα δάνειο πάντοτε είναι καλό και με τον καιρό, όπως γράφει ο Αγγ. Αγγελόπουλος, “ο αριθμός των υπέρ του δανεισμού κηρυσσομένων ογκούται συνεχώς.” Τινές, μάλιστα, φτάνουν μέχρι του σημείου να υποστηρίζουν ότι όσο περισσότερα δημόσια δάνεια υπάρχουν, τόσο μεγαλύτερος καθίσταται ο εθνικός πλούτος.

Η μεταβολή τούτη έχει βέβαια τις αιτίες της και πρώτη είναι η συσσώρευση κεφαλαίου που ’χει αρχίσει να βαδίζει παράλληλα με τη βιομηχανική ανάπτυξη. Αυτή η συσσώρευση δημιουργεί έναν πληθωρισμό, μικρό ακόμα, κεφαλαίων, που αρχίζουνε μ’ αργό ρυθμό στην αρχή να βγαίνουν στο εξωτερικό, στις αποικιακές και στις καθυστερημένες οικονομικά χώρες. Επίσης, από τα μέσα του 19ου αιώνα και νωρίτερα, η αστική τάξη είχε σταθεροποιηθεί οριστικά στην πολιτική εξουσία είτε γκρεμίζοντας με τη βία το φεουδαρχικό καθεστώς, είτε κατακτώντας με συμβιβασμούς και με την εκμετάλλευση των λαϊκών εξεγέρσεων μια μια τις κυριότερες θέσεις του κρατικού μηχανισμού. Γι’ αυτό τώρα τα δάνεια είναι καλά και απαραίτητα, γιατί στο μεγαλύτερο μέρος τους θα διατεθούν ή για την ενίσχυση των παραγόντων εκείνω που συντελούνε στην οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας και κυρίως της βιομηχανίας, συγκοινωνίες, κλπ, ή θα χρηματοδοτήσουν τους κατακτητικούς πολέμους της κυρίαρχης τάξης. Και κοντά σε τούτους τους λόγους πρέπει να αναγράψουμε και το ότι τα δάνεια δυναμώνουν όλο και περισσότερο τις τράπεζες που αρχίζουν να κυριαρχούν στην οικονομική ζωή των μεγαλοκαπιταλιστικών χωρών και να γίνονται, για την εποχή εκείνη, ένας από τους κυριότερους συντελεστές της βιομηχανικής ανάπτυξης. Εδώ πρέπει να κάνουμε και κάποιο ξεχωρισμό. Ενώ δηλαδή τα δάνεια που γίνονται στο εσωτερικό του κάθε καπιταλιστικού κράτους για λογαριασμό του απορροφούν κυρίως τα μικροκομποδέματα των μικροαστών και άλλων εργαζομένων, αντίθετα τις μικρές και καθυστερημένες χώρες τις δανείζουν κυρίως οι μεγάλοι οργανσιμοί του εξωτερικού, γεγονός με μεγάλες πολιτικές και οικονομικές συνέπειες.

Έτσι, λοιπόν, ύστερ’ από τις μεγάλες πολιτικές και οικονομικές μεταβολές που σημειώσαμε, επόμενο ήτνα οι πολιτικοί και οι οικονομολόγοι της κυρίαρχης τάξης ν’ αλλάξουν το τροπάρι τους πάνω στο ζήτημα του δανεισμού.

Ο Γερμανός K. Dietzel γίνεται από το 1855 ο κυριότερος απολογητής του κρατικού δανείου. Κι όταν στα τέλη του 19ου αιώνα ο καπιταλισμός αρχίζει να περνάει στο τελευταίο του στάδιο, τον ιμπεριαλισμό, τότε πια το δάνειο θεοποιείται. Στην περίοδο τούτη το τραπεζικό και το βιομηχανικό κεφάλαιο ενώνονται πια μ’ αξεχώριστους δεσμούς, παίρνοντας τα δυο μαζί την καινούργια μορφή του χρηματιστικού κεφαλαίου. Ταυτόχρονα δημιουργούνται τα μεγάλα τραστ, τα καρτέλ και στα χέρια των μεγαλοκαπιταλιστών συγκεντρώνονται τόσα κεφάλαια, που θα πάθαιναν ασφυξία, αν δεν έβρισκαν διέξοδο, γι’ αυτό και δισεκατομμύρια ολόκληρα αρχίζουν να παίρνουν το δρόμο προς τις αποικίες ή τις ανεξάρτητες αλλά καθυστερημένες οικονομικά χώρες, για να τις αποικιοποιήσουν κι αυτές ειρηνικά.

Τα κεφάλαια τούτα τοποθετούνται σ’ επιχειρήσεις “παραγωγικές” ή δίνονται με τη μορφή κρατικού είτε ιδιωτικού δανείοου κι αμέσως στις μεγάλες ιμπεριαλιστικές χώρες αλλά και στι ςμικρές αρχίζουνε να ξεπηδάνε και να πληθαίνουν οι ραντιέρηδες, που για να τους γνωρίσουμε με δυο λόγια μοναδική τους απασχόληση είναι να εισπράττουν κάθε χρόνο ή εξάμηνο τους τόκλους και τα χρεολύσια από τα δάνεια και τα κεφάλαια που ’χουν τοποθετήσει στο εξωτερικό, και κυρίως στις αποικές και τις καθυστερημένες χώρες.

Έτσι, βουνά ολόκληρα από λίρες, δολάρια, φράγκα ή μάρκα αρπάζονται κάθε χρόνο από τον εθνικό πλούτο των χωρών αυτών και περνάνε στα χέρια των μεγάλων παραλήδων, και κάθε χώρα που ’χε την ατυχία να δεχτεί τα κεφάλαια και τα δάνεια των ιμπεριαλιστικών χωρών είναι καταδικασμένη στον μαρασμό και στην καθυστέρηση, γιατί ο λαϊκός ιδρώτας που χύνεται άφθονα δεν ξοδεύεται πια για την προκοπή του τόπου, αλλά κλέβεται από τους ραντιέρηδες.

[…] Το τελικό μας συμπέρασμα είναι ότι, όταν δεν σύμφερε στον καπιταλισμό, το δάνειο ήταν κακό και από τότε που τον συμφέρει είναι καλό, κάλλιστο!