Το δημόσιο συμφέρον στο έλεος των εργολάβων

Αναδημοσιεύουμε άρθρο της Θεανώς Φωτίου* για το "νέο" Γενικό Οικοδομικό Κανονισμό από την Εποχή

Με τη γνωστή διαδικασία του κατεπείγοντος και χωρίς τη συμμετοχή των αρμόδιων κοινωνικών και επιστημονικών φορέων του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων και του ΤΕΕ, έρχεται για ψήφιση στην βουλή ο νέος ΓΟΚ, ένα κείμενο προβληματικό το οποίο ο Σύλλογος αρχιτεκτόνων υποδέχτηκε με τις ακόλουθες «παρατηρήσεις»:
«...Εγείρει τεράστια νομικά ζητήματα και ποινικοποιεί το επάγγελμα του αρχιτέκτονα (...) αγνοεί το βασικό του ρόλο, ως πλαίσιο Πολεοδομικών Εφαρμογών, με αποτέλεσμα να υιοθετεί οριζόντιες, κοινωνικά άδικες ρυθμίσεις, ασκώντας πολιτική γης επιστημονικά έωλη και πολιτικά διαβλητή (Άρθρο 10). Στην ίδια, αντιεπιστημονική και περιβαλλοντικά επικίνδυνη κατεύθυνση, αφήνει ακάλυπτους σε κοινή χρήση χωρίς κανένα κριτήριο πολεοδομικής λειτουργίας αυτών. Προσεγγίζει το μείζον θέμα της δόμησης όχι επιστημονικά, όπως θα όφειλε ως κανονισμός, αλλά από τη σκοπιά της μέγιστης κερδοφορίας πάνω στη γη. Εισάγει και θεσμοθετεί τη λογική της κτηματαγοράς στις πόλεις. Επιβραβεύει, με αύξηση (25%-35%) των συντελεστών δόμησης, την εκμετάλλευση μεγάλων οικοπέδων στα ήδη βεβαρυμμένα αστικά κέντρα των πολύπαθων ελληνικών πόλεων. Στην «προσπάθεια» να ανατρέψει τη φθίνουσα πορεία υποβαθμισμένων περιοχών, προσφέρει δυσανάλογη αύξηση της δόμησης και του ύψους, σε βάρος ήδη διαμορφωμένων περιοχών. Η λογική της απαξίωσης του υφιστάμενου οικιστικού αποθέματος, ως παρωχημένου, μέσω της πριμοδότησης των συνενώσεων, που αποδίδει κτήρια εκτός υφιστάμενης οικιστικής κλίμακας και εξυπηρετεί ειδικές κατηγορίες συμφερόντων, αλλοιώνει το αστικό περιβάλλον, την ποιότητα ζωής των κατοίκων και την υπάρχουσα κοινωνική και οικονομική δομή. Δημιουργεί ανισότητες ανάμεσα στους πολίτες αυξάνοντας το χάσμα ανάμεσα σε οικονομικά ισχυρούς και ασθενέστερους, καθώς πριμοδοτεί με αύξηση του συντελεστή δόμησης μόνο τις μεγάλες ιδιοκτησίες και όχι τις μικρότερες».

Η κατοχύρωση της παρανομίας

Το σχέδιο νόμου για του Νέο Οικοδομικό Κανονισμό είναι, για πρώτη φορά στην ιστορία του κράτους, η νομική αποτύπωση και κατοχύρωση των παρανομιών της υφιστάμενης πραγματικότητας των ελληνικών πόλεων.
Στόχος είναι η αναθέρμανση της οικοδομής από έλληνες και ξένους μεγαλοεργολάβους με σκανδαλώδη μπόνους που πλήττουν ευθέως το δημόσιο συμφέρον. Τα μπόνους αφορούν τη γενναία αύξηση της δόμησης κάθε οικοδομής και μικρότερα δωράκια, όπως η γκαρσονιέρα στο δώμα ή οι χώροι των κλιμακοστασίων και οι χώροι των εισόδων των πολυκατοικιών, που δεν θα μετρούν στη δόμηση.
Είναι ένας ακόμη νόμος από αυτούς που ψηφίζονται με μεγάλες συναινετικές πλειοψηφίες τους τελευταίους οχτώ μήνες, για να ρυθμίσουν δημόσια αγαθά όπως παιδεία, υγεία, ασφάλιση, περιβάλλον με βάση τους όρους των Μνημονίων 1 και 2.

Η αντιστροφή των εννοιών

Χρησιμοποιείται και εδώ η ίδια μεθοδολογία: υποκριτικός λόγος, αντιστροφή των εννοιών και αμετροέπεια.
• Βαφτίζεται «προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος» η πλήρης καταστροφή του αστικού ιστού με τη σκανδαλώδη αύξηση της επιτρεπόμενης δόμησης έως 35%, του επιτρεπόμενου ύψους έως 25%, και του επιτρεπόμενου όγκου έως 50%.
• Βαφτίζεται καινοτομία και πράσινη ανάπτυξη ότι θα εμβολίσει με πολυώροφα κτίρια τους μικρούς δρόμους και θα διαλύσει τους κατακερματισμένους ακάλυπτους χώρους των μικρών ελληνικών οικοδομικών τετραγώνων.
• Βαφτίζεται αειφόρος ανάπτυξη η πιο χυδαία εκποίηση της αστικής γης προς όφελος των ιδιωτικών κεφαλαίων της κτηματαγοράς. Είναι η νέα φούσκα της κτηματαγοράς. Όσοι έχουν ήδη αγοράσει εξαιρετικά φτηνή αστική γη στο κέντρο των Αθηνών, στο Μεταξουργείο, από την Αθηνάς μέχρι την Κουμουνδούρου, γύρω από το Πολυτεχνείο, στον Ελαιώνα κ.α. βλέπουν μετά την ψήφιση του νέου ΓΟΚ τα κεφάλαιά τους να πολλαπλασιάζονται. Μοιάζει σαν να έχουν υπαγορέψει αυτοί πολλά από τα άρθρα του νέου ΓΟΚ και αναμφίβολα το άρθρο 10.
• Βαφτίζεται αειφόρος ανάπτυξη (δηλαδή η δυνατότητα βιωσιμότητας των πόλεων μας με περιβαλλοντική κοινωνική πολιτιστική και οικονομική ανάμειξη και σύνθεση) η ανάθεση του αστικού σχεδιασμού στο ιδιωτικό κεφάλαιο και η πλήρης απόσυρση του κράτους από αυτόν.
• Βαφτίζεται απόσυρση κτηρίων η καταστροφή εν δυνάμει της βιομηχανικής κληρονομιάς του τόπου που προφανώς δεν τηρεί τα κατώτατα όρια ενεργειακής κατηγορίας, τα προσφυγικά, οι φτωχικές κατασκευές του παρελθόντος κ.ο.κ
Αποσύρεται λοιπόν το κράτος από τις υποχρεώσεις του για τον αστικό σχεδιασμό όχι όμως και ο υπουργός ΠΕΚΑ. Αυτός αποκτά τις υπεραρμοδιότητες που του δίνουν 24 άρθρα να λύνει μόνος του τους γόρδιους δεσμούς που προκύπτουν μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού συμφέροντος. Δηλαδή τις συγκρούσεις μεγαλοεργολάβων και πολιτείας ενισχύοντας το πλέγμα της διαφθοράς μεταξύ πολιτικών, μεγαλοεργολάβων και μέσων μαζικής ενημέρωσης, αφού οι μεγαλοεργολαβοι είναι και μεγαλοιδιοκτήτες πολλών ΜΜΕ.
Ισχυρίστηκα στην αρχή ότι ο νέος ΓΟΚ για πρώτη φορά κατοχυρώνει και αποτυπώνει νομικά όλες τις αυθαιρεσίες και παρανομίες που σήμερα υπάρχουν στις πόλεις μας, χωρίς να χρειάζεται να πληρώσεις πρόστιμο στο μέλλον, μετά την ψήφισή του.
Τι εννοώ. Γνωρίζουμε όλοι το κλείσιμο των ημιυπαιθρίων χώρων που κατέληξε ώστε το 90% περίπου των κτιρίων που χτίστηκαν μετά το 1990 με τον ισχύοντα νόμο του 1985, το Νόμο Τρίτση, να είναι παράνομα και να έχουν υπέρβαση στη δόμηση.
Γνωρίζουμε τι επιπτώσεις είχαν οι ημιυπαίθριοι χώροι που εκλεισαν, η κατάργηση της οικοδομικής γραμμής και η δυνατότητα πιλοτής στα ισόγεια των πολυκατοικιών στο συνεχες συστημα.
Τα οικοδομικά τετράγωνα και οι δρόμοι των πόλεων μέχρι το 1990 χαρακτηρίζονται από τις χαμηλές τριώροφες-τετραώροφες πολυκατοικίες με τα επάλληλα ρετιρέ. Αυτές έδιναν το χαμηλό προφίλ στις πόλεις μας με τις επάλληλες ταράτσες των ρετιρέ και τα ισόγεια με τις συχνές προσβάσεις των πολυκατοικιών και τις μικτές χρήσεις, μια ΕΒΓΑ, ένα καθαριστήριο, ένα ζαχαροπλαστείο κ.λπ. που έδιναν ζωή και ζωντάνια στους ελληνικούς δρόμους, καθιστώντας τους μοναδικούς στον ευρωπαϊκό χώρο.
Σε κανένα δρόμο δεν αισθανόσουν την ερημιά και το φόβο που έχεις όταν περπατάς βράδυ στις ξένες μεγαλουπόλεις.

Η ολοκλήρωση
της καταστροφής

Αυτή οι χαμηλοι οικείοι φωτισμένοι δρόμοι και όγκοι μετά το 1990 άρχισαν να διαλύονται. Ένας νέος τύπος πολυκατοικίας ξεφύτρωσε. Είναι πολυώροφος με επτά έως δέκα ορόφους όλους στην πρόσοψη. Υποχωρεί από την οικοδομική γραμμή αποκαλύπτοντας τις τυφλές μεσοτοιχίες των γειτονικών πολυκατοικιών, δεν έχει ρετιρέ. Έχει τυπικά οροφοδιαμερίσματα και επάλληλα μπαλκόνια.
Αυτός ο τύπος πολυκατοικίας έχει διογκώσει νόμιμα -προσέξτε, νόμιμα- τον όγκο του έως και 40% και παράνομα τη δόμησή του. Είναι το κλείσιμο των ημιυπαιθρίων. Με το νόμιμο όγκο του εμβολίζει τους ακάλυπτους του οικοδομικού τετραγώνου και ξεδοντιάζει τη συνέχεια και τη ζωή των δρόμων με σκοτεινές έρημες πυλωτές με παρκαρισμένα αυτοκίνητα.
Γνωρίζουμε, επίσης, τα μπαζωμένα ισόγεια που δηλώνονται ως υπόγεια καταστρέφοντας με πολυώροφες παράνομες οικοδομές τις πλαγιές της Αίγινας, της Παλλήνης, της Βούλας κ.α

Κατάργηση του «Πράσινου Ταμείου»

Μέχρι σήμερα όλα αυτά έπρεπε να νομιμοποιηθούν πληρώνοντας πρόστιμα, που απορροφούσε το ταμείο του Μνημονίου, κατ’ ευφημισμό λεγόμενο Πράσινο Ταμείο. Μετά από το νέο ΓΟΚ δεν χρειάζεται να ανησυχεί κανείς, όλα είναι νόμιμα. όπως και τα 10ωροφα ή τα 15ώροφοα κτήρια που θα ξεφυτρώνουν ανάμεσα στις χαμηλές πολυκατοικίες με τους τυφλούς πολυώροφους τοίχους των μεσοτοιχιών τους.
Υπάρχει, όμως, και άλλη «καινοτομία». Είναι οι διατάξεις για τα υπόσκαφα κτήρια, που δεν «πειράζουν» το περιβάλλον, αλλά φιλοξενούν κύριες χρήσει κάτω από τη γη. Είναι το δημόσιο έδαφος των πόλεων που ανασηκώνεται σαν κουβερτούλα για να σκεπάσει από κάτω ιδιωτικά υπόσκαφα MALL, πολιτιστικά κέντρα, εστιατόρια, σινεμά, κ.α. πολλαπλασιάζοντας την κερδοφορία της αστικής γης. Να ένα νέο πεδίο δόξας λαμπρό για όλους.
Οι οικοδομικοί κανονισμοί του κράτους, από τον πρώτο ΓΟΚ του 1929 και τους μετέπειτα του 1955, 1973 και τέλος του 1985, αποτυπώνουν συνήθως την υφισταμένη εικόνα των πόλεων με διορθωτικές ρυθμίσεις για όσα έχουν χαρακτηριστεί ως λάθη, καθώς και τις προθέσεις του νομοθέτη για τις χωρικές μεταβολές του μέλλοντος τους. Με το νέο ΓΟΚ οι προθέσεις του νομοθέτη για το μέλλον των πόλεων μας είναι διαφανείς και δυστυχώς ζοφερές. O νόμος αυτός εκτός όλων των άλλων είναι και αντισυνταγματικός. Πρέπει να αποσυρθεί και να μην εφαρμοστεί.

* Η Θ. Φωτίου είναι καθηγήτρια Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού στο ΕΜΠ.