Ιδιωτικά πανεπιστήμια / Το φοιτητικό κίνημα πρωταγωνιστής της Μεταπολίτευσης - Τρεις γενιές μιλούν στην ΑΥΓΗ

Ιδιωτικά πανεπιστήμια / Το φοιτητικό κίνημα πρωταγωνιστής της Μεταπολίτευσης - Τρεις γενιές μιλούν στην ΑΥΓΗ

ΚΟΙΝΩΝΙΑ 7’

Κώστας Παπαντωνίου ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗΑπό αριστερά προς τα δεξιά: Τάσης Παπαϊωάννου, Ορέστης Τριανταφύλλου, Αναστασία Σταυροπούλου, Χριστίνα Τραπεζιώτη

Η διαχρονική στοχοποίηση του δημόσιου πανεπιστημίου δεν έχει να κάνει τόσο με την ίδρυση των ιδιωτικών σχολών όσο με την δημόσια και δωρεάν εκπαίδευση

Καθίσαμε στα σκαλιά του κεντρικού κτηρίου του Πολυτεχνείου, του ιστορικού «Αβέρωφ». Από κει μπορούσαμε να κοιτάξουμε καλύτερα το παρελθόν. Να δούμε την Πατησίων να αποτυπώνεται σε ασπρόμαυρο φιλμ. Να έρθουμε σε επαφή με τα αμφιθέατρα που γέμιζαν ασφυκτικά, ακόμη και υπό την απειλή των τανκς, μέσω της διήγησης ενός ανθρώπου που έζησε τα πράγματα μέσα από την ιστορική καγκελόπορτα.

Δίπλα μου, στη μία πλευρά, είχα τον Τάση Παπαϊωάννου, φοιτητή το 1973, 20χρονο τότε, συμμέτοχο στους αγώνες της γενιάς που κατάφερε να ορίσει μια νέα αρχή. «Νομίζω ότι η εξέγερση έβαλε πολύ ισχυρά τα θεμέλια προκειμένου να συγκροτηθεί το άρθρο 16 του συντάγματος μεταπολιτευτικά» λέει ο Τάσης. Αφετηρία των φοιτητών αποτέλεσε η μάχη και τότε για το δημόσιο και δωρεάν πανεπιστήμιο, πτυχή που, όπως επισημαίνει, δεν είναι ευρύτερα γνωστή. «Ο σπινθήρας ώστε να ανάψει η φωτιά της εξέγερσης ήταν η προσπάθεια της Χούντας να ιδρύσει ένα ιδιωτικό αμερικανικό κολέγιο το 1972. Ήταν η αφορμή ώστε να ξεκινήσουν οι πρώτες συνελεύσεις».

Τα χρόνια που ακολούθησαν, το νήμα του αγώνα δεν παρέπεσε μόλις χρειάστηκε να αλλάξει χέρια. Δίπλα μου, στην άλλη πλευρά της σκάλας, είχα την Αναστασία Σταυρόπουλου, φοιτήτρια στη Νομική στα 19 της την περίοδο 2006-2007, όταν επιτεύχθηκε η υπεράσπιση του άρθρου 16. Μέσα από την περιγραφή της τη βλέπω να κρατά το χέρι ενός άγνωστου παιδιού στην ηλικία της καταμεσής μιας ομιχλώδους ατμόσφαιρας στο Σύνταγμα εξαιτίας των χημικών. «Την 8η Μαρτίου του 2007, που ψηφιζόταν ο νόμος Γιαννάκου, ο οποίος φυσικά δεν εφαρμόστηκε ποτέ -ήταν ο νεκρός νόμος-, είχαν κατέβει καταλήψεις απ’ όλη την Ελλάδα. Ήμασταν στο Σύνταγμα και είχαν περικυκλώσει το μπλοκ της Θεσσαλονίκης. Τα ΜΑΤ τους δέρνανε καθιστούς στον δρόμο όλους, μέσα σε έναν κύκλο. Εκεί θυμάμαι να φεύγει ένα παιδάκι από το μπλοκ της Θεσσαλονίκης και να τρέχει ξαφνικά προς το μέρος μου. Μολονότι δεν γνωριζόμασταν, από τον φόβο μας πιαστήκαμε χέρι-χέρι. Κι έτσι βγάλαμε όλη την πορεία».

«Η καταστολή παύει να επιτυγχάνει τον σκοπό της όταν καταλαβαίνεις ότι δεν την υφίστασαι μόνος» συμπεραίνει η Χριστίνα Τραπεζιώτη, σημερινή φοιτήτρια στη Φιλοσοφική Αθήνας. «Τρως ξύλο με άλλους 40.000 που κατεβαίνουν στη διαδήλωση. Ο φόβος και ο πόνος μοιράζονται». «Την πρώτη φορά που θα κατέβεις σε μια πορεία και θα δεις απέναντί σου τον αστυνομικό με το κλομπ, θα φοβηθείς - και είναι και φυσιολογικό» πιστεύει ο Ορέστης Τριανταφύλλου, που σπουδάζει στη ΣΕΜΦΕ (Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών). «Δεν είναι μια εικόνα που αποτελεί και το μέσο στοιχείο της καθημερινότητας εκεί έξω». Μία φορά, δύο, την τρίτη θα φοβάσαι λιγότερο. «Πέραν του ότι έχεις φτάσει να γνωρίζεις για τι παλεύεις, τι διεκδικείς και είσαι διατεθειμένος να το πας ως το τέλος».

Φιλέτο είναι το ίδιο το δημόσιο πανεπιστήμιο

Για τον Τ. Παπαϊωάννου, ομότιμο καθηγητή Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ πλέον, η διαχρονική στοχοποίηση του δημόσιου πανεπιστημίου δεν έχει να κάνει τόσο με την ίδρυση των ιδιωτικών σχολών όσο με το ίδιο το δημόσιο πανεπιστήμιο. «Αυτό είναι το φιλέτο». Ένας χώρος όπου μέχρι τώρα έχει διατηρηθεί το «δωρεάν», έστω και έως έναν βαθμό -«γιατί για να μπει κάποιος στο πανεπιστήμιο, θέλει απίστευτα χρήματα με το φροντιστήριο»-, να μετατραπεί σε μια νέα πηγή κερδοφορίας. «Αυτό το οποίο έχουν στην ουσία στο μυαλό τους είναι κάποια στιγμή να μπουν δίδακτρα και στα δημόσια πανεπιστήμια». Και κάτι ακόμη που δεν λέγεται, σύμφωνα με τον Τ. Παπαϊωάννου, είναι ο τρόπος που πραγματικά θα χρηματοδοτούνται τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. «Είναι κάτι που πραγματικά δεν βγαίνει παραέξω. Τα περισσότερα, είτε μιλάμε για ιδιωτικές σχολές στην Αμερική είτε για ιδιωτικά στην Ευρώπη, συντηρούνται κατά 50% με χρήματα από το κράτος». Εδώ έρχεται ξανά να αναδειχθεί η αξία του αγώνα που έδωσαν τότε και η ουσία αυτού που κατέκτησαν.

«Στην καρδιά του άρθρου 16, και γενικά των δημοκρατικών θεσμικών εγγυήσεων του συντάγματος του 1975, βρίσκεται η εξέγερση του Πολυτεχνείου. Ήταν μια κομβική στιγμή, η οποία ουσιαστικά καθόρισε όλη τη Μεταπολίτευση» σημειώνει η Αν. Σταυρόπουλου. Το άρθρο 16 εξασφαλίζει το προφανές, τη δημόσια και δωρεάν εκπαίδευση. «Ουσιαστικά όμως εξασφαλίζει τη δυνατότητα της επόμενης γενιάς να ζήσει καλύτερα από την προηγούμενη. Να έχει επαγγελματικά δικαιώματα και μια εργασιακή προοπτική». Το γεγονός ότι επιχειρείται εδώ και δεκαετίες να χτυπηθεί, «και τώρα με έναν εξόφθαλμα αντισυνταγματικό τρόπο», είναι εκείνο που συνδέει τις διαφορετικές γενιές νέων ανθρώπων. «Με αυτό τον τρόπο συνδέονται όλοι οι αγώνες του φοιτητικού κινήματος, που αποτελεί έναν πρωταγωνιστή της Μεταπολίτευσης σε πάρα πολύ κομβικές στιγμές. Το Πολυτεχνείο έχει μια διαρκή ηχώ μέσα στον χρόνο, μέσα στην Ιστορία».

Η περίοδος 2006-2007 μας υπενθυμίζει ότι νικήσαμε

Στα συνθήματα των διαδηλώσεων για τον νόμο Πιερρακάκη ακούμε πολύ συχνά αναφορές και στην περίοδο 2006-2007. «Το κίνημα της περιόδου 2006-2007 πέτυχε την απόσυρση ενός ψηφισμένου νόμου, γι’ αυτό έγινε σύνθημα. Είναι λίγες οι φορές μεταπολιτευτικά που κατάφερε το φοιτητικό κίνημα να “κατεβάσει” ψηφισμένους νόμους» εξηγεί ο Ορέστης. Ο ίδιος εντοπίζει τη σύνδεση των γενεών στο πολιτικό βάρος που έχουν αποκτήσει τα αποτελέσματα αυτών των κινημάτων: «Είναι σημεία αναφοράς, τα οποία μας υπενθυμίζουν ότι με αυτά τα μέσα, μ’ αυτόν τον τρόπο καταφέραμε και κερδίσαμε».

Η κυβέρνηση βάζει στο στόχαστρο το δημόσιο πανεπιστήμιο και για τις αντιστάσεις που εκκολάπτονται. Κι εδώ επίσης συναντάται η κληρονομιά του Πολυτεχνείου. Καθώς ένα από τα πράγματα που εξασφάλισε η εξέγερση, όπως τονίζει ο Ορέστης, είναι η δυνατότητα μέσα από τους συλλογικούς φορείς που υπάρχουν στα πανεπιστήμια να κινητοποιείται ο φοιτητής και να διεκδικεί. «Να δημιουργείται μια αντίληψη που να διαμορφώνει την εικόνα στους ανθρώπους ότι μέσα από μια συλλογική διεκδίκηση όντως μπορείς να εξασφαλίζεις καλύτερους όρους και για τον εαυτό σου αλλά και για όσους βρίσκονται γύρω σου και έχουν την ίδια προοπτική μ’ εσένα».

Η κυβέρνηση επιχείρησε από την πρώτη περίοδο διακυβέρνησης του 2019 να σχηματίσει μια αλυσίδα μέτρων που θα εξυπηρετούσαν τον σκοπό της. Διαγραφές, πειθαρχικά μέτρα σε βάρος των φοιτητών που αντιδρούσαν στις ηλεκτρονικές εκλογές-παρωδία για την ανάδειξη εκπροσώπων στα όργανα των ΑΕΙ, είσοδος και εγκαθίδρυση της πανεπιστημιακής αστυνομίας. Πριν από το νομοσχέδιο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια επιχειρήθηκε δηλαδή να αναιρεθούν μια σειρά από άλλα κεκτημένα, με απώτερο στόχο «να απομακρύνουν τους φοιτητές από τα σημεία εκείνα που διεξάγονται οι πολιτικές ζυμώσεις για το μέλλον, την προοπτική και τα δικαιώματα μιας ολόκληρης κοινωνικής κατηγορίας».

Ανοίγουν διάπλατα τον δρόμο για όποιον έχει λεφτά

Οι φοιτητές όμως δηλώνουν σταθερά παρόντες. Κατάφεραν να αποτρέψουν την εγκαθίδρυση της πανεπιστημιακής αστυνομίας και να πετύχουν μια κρίσιμη νίκη σε ένα περιβάλλον παντοκρατορίας της Ν.Δ. «Πιστεύω ότι αυτό χαράχτηκε λίγο στην αντίληψη του κόσμου. Οπότε υπήρχε μέσα στις σχολές αυτή η κοινωνική ύλη που μπόρεσε να πλαισιώσει τώρα τις κινητοποιήσεις για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια» παρατηρεί ο Ορέστης. Ταυτόχρονα, όμως, έχει να κάνει και με την ίδια τη βαρύτητα του μέτρου. «Το γεγονός ότι ήταν δεδομένο καθ’ όλη τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης ότι μπορούσε κάποιος μέσω των σπουδών του να εργαστεί με καλύτερους όρους από τις προηγούμενες γενιές και τώρα αυτό αίρεται δημιουργεί πραγματικό ερώτημα για το πώς θα μπορέσει να επιβιώσει στη μετέπειτα ζωή του. Είναι κάπως επικυρωμένο ότι οι επόμενες γενιές θα έχουν χειρότερη προοπτική από τους γονείς τους. Δημιουργούνται πραγματικοί όροι για να προκύψουν οι κινητοποιήσεις».

Για την Αναστασία, διακεκριμένη δικηγόρο σήμερα και πάντα στο πλευρό του αγώνα, είναι και λιγάκι κοροϊδία ό,τι συμβαίνει. «Είναι η γενιά που την τρελάνανε τόσα χρόνια με τη βάση του 10 για να μην μπαίνουν αυτοί που δεν κάνουν για πανεπιστήμια. Έχουμε πάρα πολλούς δικηγόρους, πάρα πολλούς μηχανικούς. Κάτι πρέπει να γίνει, και τώρα, ξαφνικά, να σου τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Πρόκειται για αντίφαση που είναι πολύ κοντινή. Πέρασαν τα πάνδεινα μέσα από τόσο σκληρές μεταρρυθμίσεις και τώρα τους κοροϊδεύουν ανοίγοντας διάπλατα τον δρόμο για όποιον έχει χρήματα να πάρει το ίδιο ή και καλύτερο πτυχίο, δεδομένης και της απαξίωσης και της υποχρηματοδότησης που υπάρχει στα δημόσια ιδρύματα».

Η μάχη κρίνεται στην καθημερινότητα της σχολής

Η Χριστίνα αισιοδοξεί. «Είχαμε πάνω από δεκαετία να δούμε καταλήψεις με έναν ενιαίο τρόπο, πανελλαδικά, σε τόσες σχολές, σε τόσες πόλεις. Το να γίνονται συνελεύσεις με ένα και ενάμιση χιλιάρικο στα Χανιά είναι ενδεικτικό. Το διακύβευμα είναι υψηλό» επισημαίνει η Αναστασία. Ο πυρήνας του άρθρου 16 είναι η ακαδημαϊκή ελευθερία. Να μπορεί στα πανεπιστήμια να παράγεται γνώση που αμφισβητεί. «Άπαξ και μπει ο ιδιώτης μέσα, αυτό καταλύεται. Δεν μπορεί να εξαρτάται από ιδιωτική χρηματοδότηση η παραγωγή κριτικής σκέψης, πολιτικοποίησης, κοινωνικοποίησης». Η παράκαμψή του, που συνιστά κατ’ ουσία συνταγματική εκτροπή, θέτει για τον Ορέστη επίσης και το ερώτημα «ποιο θα είναι το όριο που θα μπαίνει απέναντι στην αυθαιρεσία και σε μια νέα παραβίαση του συντάγματος;».

«Θέλουν να ξεμπερδέψουν με μια νεολαία που αγωνίζεται. Που δεν το βάζει κάτω» λέει ο Τ. Παπαϊωάννου. Έχει την εκτίμηση πως η κυβέρνηση θα το ψηφίσει το νομοσχέδιο. Ο αγώνας όμως είναι μακροχρόνιος. «Υπάρχει ένα δεύτερο στάδιο εξίσου σημαντικό. Υπάρχει τόση απονομιμοποίηση, που ξεκινά ένας δεύτερος γύρος, ο οποίος αφορά την εφαρμογή του νόμου στην πράξη. Η μάχη δεν κρίνεται στη Βουλή της αυτοδυναμίας. Κρίνεται κάθε φορά στην καθημερινότητα των πανεπιστημίων».